Plac św. Marka - zwiedzanie najsłynniejszego placu w Wenecji

Żadna wizyta w Wenecji nie może obyć się bez postawienia stopy na Placu św. Marka (wł. Piazza San Marco), o którym podobno sam Napoleon powiedział, że stanowi najwspanialszy salon Europy.

To właśnie tu stoją najważniejsze zabytki Wenecji: Bazylika św. Marka, smukła Dzwonnica św. Marka oraz Pałac Dożów. W naszym artykule przybliżymy Wam historię tego miejsca oraz opiszemy zabytki, na które warto zwrócić uwagę.

Historia Placu św. Marka

Szukając początków słynnego placu należy cofnąć się do IX wieku, kiedy wzniesiono pierwszą bazylikę św. Marka. Świątynia sąsiadowała z zamkiem obronnym i już wtedy musiał istnieć jakiś plac, choć na pewno był on znacznie mniejszy niż obecnie. Gdy w X wieku wzniesiono samodzielną dzwonnicę, to stała ona prawdopodobnie blisko centralnej części ówczesnego placu.

Transformacja tego obszaru rozpoczęła się w XII wieku, kiedy doża Sebastiano Ziani rozpoczął ambitny projekt przebudowy zamku obronnego w pałac i przekształcenia placu w centrum publiczne oraz administracyjne Wenecji. Minęło jednak wiele wieków zanim plac został zabudowany do dzisiejszej formy - stąd też zobaczymy przy nim zabytki z różnych epok (gotyku, renesansu, neoklasycyzmu czy stylu bizantyńskiego).

Plac św. Marka - architektura

Plac św. Marka ma formę wydłużonego czworoboku (nie prostokąta!) zamkniętego od wschodu przez Bazylikę i otoczonego z trzech pozostałych stron niską zabudową. Taki układ placu został poniekąd wymuszony przez wysoką dzwonnicę zastaną przez architektów, którzy w ten sposób chcieli zachować harmonię całego założenia. Długość placu to trochę ponad 170 m, a szerokość waha się pomiędzy 55 a 80 m.

Z czasem do Pałacu Dożów dobudowano nowe gotyckie skrzydło, które dociągnięto niemal do samej laguny, a później jeszcze bibliotekę po przeciwnej stronie - w efekcie czego na południe od wschodniego krańca placu powstał tzw. placyk św. Marka (Piazzetta San Marco). Oba palce, mały i duży, wraz z całą zabudową stworzyły spójne założenie architektoniczne.

Zwiedzanie Placu św. Marka

Plac św. Marka jest ogólnodostępny i możemy odwiedzić go o dowolnej porze. Musimy jednak liczyć się z tym, że w ciągu dnia przebywają na nim niezliczone tłumy. Jest jednak na to sposób - wystarczy pojawić się na miejscu koło 8:00, aby mieć plac praktycznie wyłącznie dla siebie. Atmosfera rozluźnia się również wieczorem, kiedy turystów jednodniowych już nie ma, a na placu przebywają bywalcy knajpek oraz turyści nocujący w mieście.

Jak dostać się na Plac św. Marka?

Rozpoczynając naszą wizytę w Wenecji od dworca kolejowego Venezia Santa Lucia mamy do wyboru dwie opcje:

• Spacer - do przejścia są około 2 km, a pokonanie całej trasy zajmie nam do 30 minut. Na miejsce dojdziemy jedną z kilku tras, ale nie powinniśmy mieć większego problemu ze znalezieniem drogi. Przy spacerze niepowtarzalnym doświadczeniem jest moment, kiedy wychodzimy wprost z wąskiej uliczki na rozległy plac - zwłaszcza gdy jest on jeszcze pusty.
• Tramwaj wodny vaporetto - Przystanek przy dworcu nazywa się Ferrovia. Wysiadamy na przystanku San Zaccaria lub San Marco. Do wyboru mamy kilka linii, m.in. 1, 2, 4.2 i 5.2. Czas podróży to około 30 minut. Więcej informacji znajdziecie w naszym przewodniku po komunikacji miejskiej w Wenecji.

Acqua Alta - powodzie i zalania na Placu św. Marka

Plac św. Marka znajduje się w jednym z najniższych punktów Wenecji i praktycznie sąsiaduje z laguną. Z tego powodu regularnie występują na nim lekkie podtopienia, a rzadziej poważne powodzie. W języku włoskim są one określane Acqua Alta (pol. Wysoka Woda).

Podtopienia występują najczęściej pomiędzy październikiem a styczniem (historycznie często największe powodzie przypadały na listopad), ale jeśli wody jest niewiele, to plac nie jest zamykany, a na zalanych fragmentach montowane są drewniane kładki. Czasami jednak powódź sieje spustoszenie, jak w 2019 roku, gdy zniszczyła Bazylikę św. Marka.

Najważniejsze zabytki i muzea przy placu św. Marka

Bazylika św. Marka

Jeden z najsłynniejszych kościołów chrześcijańskiego świata, który w czasach repliki pełnił funkcję osobistej kaplicy władcy, jest efektem pracy wielu pokoleń artystów i hojności weneckich dożów. Fasada świątyni charakteryzuje się pięcioma portalami, tyleż samo kopułami oraz balkonem, na którym stoją rzeźby czterech antycznych rumaków odlanych z brązu (właściwie są to kopie, a oryginały wystawiane są w muzeum wewnątrz Bazyliki). Rumaki Lizypa, podobnie jak grupa Tetrarchów oraz kolumny wmurowane w elewację, zostały przywiezione do Wenecji po ograbieniu Konstantynopola w trakcie IV krucjaty.

Pałac Dożów

Z Bazyliką sąsiaduje gotycki Pałac Dożów, stanowiący główny ośrodek władzy Republiki Weneckiej. W jego wnętrzu znajdowały się nie tylko prywatne apartamenty urzędującego władcy, ale również sale zgromadzeń Wielkiej Rady i Senatu, sąd czy też więzienie. Budowla wyróżnia się przede dwoma elewacjami - jedna wychodzi w stronę "placyku św. Marka", a druga na lagunę.

Pałac Dożów oraz Bazylika są ze sobą złączone. Pomiędzy nimi wciśnięto główną pałacową bramę wejściową (Porta della Carta), która należy do arcydzieł architektury gotyckiej. Nad wejściem umieszczono na niej rzeźbę klęczącego władcy przed lwem św. Marka.

Pałac Dożów pełni dziś funkcję muzeum i atrakcji turystycznej. Obowiązuje w nim bilet łączony z innymi atrakcjami Placu św. Marka. Po zakupie biletu mamy jeszcze prawo odwiedzić:

• Pałac Dożów,
• Muzeum Archeologiczne,
• monumentalne sale w bibliotece Marciana,
• Museo Correr.

Pałacu Dożów w Wenecji

Dzwonnica św. Marka

Dzwonnica św. Marka (wł. Campanile di San Marco) należy do największych symboli Wenecji i jednocześnie do najpopularniejszych punktów widokowych miasta. Widząc jej wysokość moglibyśmy obawiać się o swoją formę fizyczną, ale na górę wjeżdża się windą.

Co ciekawe, historia tej wysokiej na niemal 99 m konstrukcji rozpoczęła się już w IX wieku, a swoją obecną formę otrzymała ona w XVI wieku. Niestety, widoczna dziś budowla nie jest tą oryginalną - pierwotna struktura zawaliła się w 1902 roku, ale na szczęście w ciągu dekady pieczołowicie ją odbudowano. Na szczycie wieży umieszczono posąg archanioła Gabriela.

Loggetta Sansovino

U stóp dzwonnicy stoi urokliwy pawilon nazywany Loggetta (pol. Mała Loggia), który wyszedł spod ręki utalentowanego rzeźbiarza i architekta Jacopo Sansovino. W czasach republiki budynek ten służył jako poczekalnia dla możnych oczekujących na audiencję u doży lub na spotkanie Wielkiej Rady, a dziś w jego murach turyści wyczekują na windę, która zawiezie ich na taras widokowy.

Warto rzucić okiem na płaskorzeźby zdobiące budowlę. W centralnym punkcie możemy podziwiać personifikacją Wenecji jako Sprawiedliwości. Po obu jej stronach widzimy alegorię greckich wysp wchodzących niegdyś w skład Republiki Weneckiej: po prawej widzimy alegorię Cypru (Wenus, zrodzoną z fal morskich), a po lewej Krety (Jowisz, opiekun Minosa, mitologicznego króla Krety). Ponadto, w czterech niszach umieszczono posągi z brązu przedstawiających rzymskie bóstwa: Atenę, Apollina, Merkurego oraz Pax - boginię pokoju.

Wieża Zegarowa (Torre dell’ Orologio)

W północno-wschodnim krańcu Placu św. Marka, tuż przy Bazylice, stoi wczesnorenesansowa wieża zegarowa z końca XV wieku. Budowla pełni właściwie funkcję wieży bramnej, gdyż tuż za nią rozpoczyna się Merceria, jedna z głównych weneckich ulic, prowadząca w stronę Mostu Rialto.

Warto podnieść głowę i spojrzeć na szczyt konstrukcji, gdzie umieszczono posągi dwóch Maurów wybijających godzinę. Na fasadzie znalazło się również miejsce dla lwa św. Marka, pod którym umiejscowiono Maryję z dzieciątkiem.

Prokuracje i zabytkowe kawiarnie

Po obu dłuższych bokach placu ciągną się budynki nazywane Prokuracjami. Po północnej stronie placu znajduje się Stara Prokuracja (Procuratie Vecchie), która powstała w XVI wieku i była pierwszym w pełni nawiązującym do klasycznego dziedzictwa budynkiem publicznym w Wenecji. W południowej części znajduje się nieco późniejsza i wzorowana na niej Nowa Prokuracja (Procuratie Nuove).

Oba skrzydła posiadają arkady na parterze, które były wynajmowane. Współcześnie mieszczą się w nich historyczne kawiarnie takie jak Caffè Florian (Procuratie Nuove) czy Caffè Quadri (Procuratie Vecchie) oraz sklepy drogich marek. Pierwsza z nich działa nieprzerwanie od 1720 roku, co daje jej status najstarszej kawiarni w Wenecji oraz jednej z najstarszych na świecie.

W pomieszczeniach na wyższych piętrach skrzydła północnego znajdowały się apartamenty, z wynajmu których czerpano korzyści. Południowe skrzydło było wykorzystywane przez samych Prokuratorów, którzy posiadali tam swoje biura.

Skrzydło Napoleońskie i Museo Correr

Od strony zachodniej Plac św. Marka zamyka klasycystyczny gmach zbudowany z inicjatywy Napoleona (nazywa się go dziś Ala Napoleonica, czyli skrzydłem Napoleońskim). Nie każdy zdaje sobie sprawę, ale jeszcze na początku XIX wieku zachodnia pierzeja placu wyglądała całkowicie inaczej - w jej centralnej części stał kościół San Geminiano, a po obu jego stronach ciągnęły się budynki będące rozszerzeniem obu Prokuracji.

Dopiero w XIX wieku, decyzją Napoleona, ówczesnego króla Włoch, kościół zburzono i utworzono spójne architektonicznie i zamykające plac klasycystyczne skrzydło, w którym znajdowała się m.in. sala balowa oraz apartamenty stworzone dla nowej administracji. Obecnie działa tu Museo Correr, w którym wystawiane są eksponaty przybliżające wenecką historię oraz sztukę. Do największych skarbów kolekcji należy okazała kolekcja prac Antonio Canovy.

W trakcie wizyty będziemy mieć szansę zajrzeć również do pomieszczeń XVI-wiecznego gmachu Prokuracji Nowej.

Museo Correr - Wenecja

Muzeum Archeologiczne

Przy Placu św. Marka, w gmachu Prokuracji Nowej, działa Muzeum Archeologiczne (Museo Archeologico Nazionale di Venezia), które w swojej kolekcji posiada zbiory greckiej i rzymskiej rzeźby. Początek kolekcji dała donacja kardynała Domenico Grimaniego.

Placówkę zwiedzimy na wspólnym bilecie z pozostałymi muzeami przy Placu św. Marka.

Co zobaczyć na placyku św. Marka i okolicy?

Po zwiedzaniu Placu św. Marka czas ruszyć na mały placyk (wł. Piazzetta). Właściwie to dopiero tutaj zobaczymy gotycką fasadę Pałacu Dożów, a także kilka innych interesujących budowli.

Biblioteca Marciana

Zachodnią pierzeję piazzetty zajmuje biblioteka Marciana (lub inaczej Biblioteka św. Marka) projektu wspominanego już Sansovino. Stworzony przez niego gmach charakteryzuje się dwupoziomową klasycystyczną fasadą z aż 21 arkadami W dolnej części architekt wykorzystał porządek dorycki i charakterystyczne dla tego okresu metopy, a na wyższej kondygnacji oparł arkady na kolumnach jońskich.

Wnętrze biblioteki skrywa wspaniałe freski, malowidła ścienne oraz obrazy namalowane przez największych weneckich mistrzów pędzla (m.in. Tycjana, Paolo Veronese oraz Tintoretto).

Kolumny św. Marka i św. Teodora

Od końca XII wieku w południowej części placyku stoją dwie kolumny. Na jednej z nich umieszczono lwa św. Marka - występujący w każdym zakątku miasta atrybut patrona Wenecji. Na drugiej kolumnie przedstawiono pierwszego patrona miasta św. Teodora stojącego na krokodylu.

Miejsce to ma też swoją bardziej mroczną historię, gdyż właśnie tu, pomiędzy dwoma kolumnami, wykonywano publiczne egzekucje oraz torturowano skazańców.

Molo

Bezpośrednio za kolumnami rozciąga się Molo, czyli okazała kamienna przystań, do której przybijali wszyscy oficjalni goście republiki.

Mennica oraz ogród królewski

Po zachodniej stronie Molo zobaczymy kolejny gmachów zaprojektowany przez Jacopo Sansovino. Dawniej mieściła się w nim wenecka mennica (Zecca), a dziś jej przestrzeń wykorzystywana jest przez bibliotekę. Fasada tego budynku wyróżnia się nietypowymi kolumnami "opakowanymi" w bębny.

Tuż obok znajduje się przyjemny ogród Giardini Reali.

Most Westchnień

Spacerując po okolicy nie zapomnijmy minąć od południa fasadę Pałacu Dożów i dojść do mostku Ponte della Paglia, z którego zobaczymy słynny Most Westchnień - krytą przeprawę łączącą pałac z nowym skrzydłem więziennym, które oddzielone jest Kanałem Pałacowym.

Swoją obecną nazwę most otrzymał dopiero w epoce Romantyzmu, gdy wędrowcy odwiedzający Wenecję idealizowali sobie ostatnią podróż skazańców, którzy przed trafieniem do celi śmierci mogli jakoby po raz ostatni z tęsknotą wyjrzeć przez okno i ujrzeć piękną lagunę z wyspą św. Jerzego w tle.