Zaanse Schans - zwiedzanie i informacje praktyczne

Jednym z najbardziej malowniczych regionów Holandii jest na pewno region Zaan (hol. Zaanstreek). Nazwa regionu jest taka sama jak nazwa przepływającej przez niego rzeki. Wiatraki, kolorowe domki i idylliczna atmosfera - z tym od zawsze kojarzył się ten znajdujący się na północy Amsterdamu obszar.

Dobrym sposobem na poznanie regionu Zaan jest wizyta w skansenie Zaanse Schans. Pomysłodawcą skansenu był architekt Jaap Schipper. Jego zamysłem było zwiezienie budynków z całego regionu w jedno miejsce, co miało pozwolić na zachowanie unikalnego holenderskiego dziedzictwa.

Schipper gotowy projekt miał juz w 1946 roku, jednak dopiero w 1961 udało się wprowadzić go w życie. W różny sposób - koleją, wodą czy transportem kołowym - zaczęto przewozić tu pierwsze budynki. Od tego czasu Zaanse Schans stał się jedną z najczęściej odwiedzanych atrakcji w Holandii.

Historia regionu Zaan

W przeszłości Zaan był jednym z najważniejszych regionów przemysłowych w Europie. Niektórzy uważają go nawet za pierwszy prawdziwy region przemysłowy na naszym kontynencie.

Rozwój Zaan był ściśle związany z wiatrakami. To właśnie siła wiatru napędzała fabryki oraz zakłady. Produkowano w nich wiele najróżniejszych produktów - od desek, przez papier, pigmenty do farb, aż po olej czy włókna. W niektórych zakładach powstawała nawet musztarda oraz przetwarzano kakao! Większość produktów była rozsyłana na cały świat z holenderskich portów, głównie z Amsterdamu. Dynamiczny rozwój przemysłu pozwolił rozwinąć się małemu krajowi do poziomu światowej potęgi morskiej oraz handlowej.

W czasach holenderskiego Złotego Wieku znajdowało się tu pomiędzy 600 a 900 wiatraków. Większość z nich powstawała wzdłuż rzeki Zaan, co ułatwiało transport wyprodukowanych towarów.

Zapotrzebowanie na wiatraki zmniejszyła i na koniec wyeliminowała rewolucja przemysłowa oraz rozwój silników parowych. Pomimo tych zmian niektóre fabryki pracowały nawet w XX wieku. Dziś region nadal jest znacznie uprzemysłowiony, jednak energię czerpie z nowoczesnych źródeł. Współcześnie największą gałęzią produkcji jest żywność. Niestety, wiele przykładów unikalnej zabudowy przepadło.

W XIX wieku region Zaan zaczął powoli stawać się atrakcją turystyczną. Pocztówkowe widoki, drewniane kolorowe domy i wszechobecne wiatraki zachęcały do odwiedzin. Jednym z najbardziej znanych sympatyków regionu był słynny malarz Claude Monet, który spędził tu blisko 4 miesiące. W tym czasie namalował 24 obrazy (jeden z nich możemy zobaczyć w Muzeum Zaans), a jak sam przyznawał - mógłby o wiele, wiele więcej.

Dziś każdy kto chciałby poznać historię regionu Zaan powinien udać się do Zaanse Schaans.

Zwiedzanie skansenu Zaanse Schaans

Planując odwiedziny w Zaanse Schaans nie powinniśmy oczekiwać zbyt wiele w kwestii ilości budynków. Znajdziemy tu około 30 historycznych struktur, z czego zaledwie kilka wiatraków. Mimo to Zaanse Schaans jest miejscem szczególnie urokliwym. Spędzimy tu spokojnie kilka godzin i nie powinniśmy się nudzić. Wiatraki rozrzucone są na długości około kilometra wzdłuż rzeki Zaan. Pozostałe budynki skupione są na stosunkowo niewielkim obszarze, stąd duże tłumy i kolejki w sezonie oraz w dni wolne od pracy. Jeśli zdecydujemy się na spacer jedną z tras spacerowych kawałek dalej ludzi powinno być już zdecydowanie mniej.

Oprócz wiatraków odnajdziemy tu stare domy, małe farmy ze zwierzętami hodowlanymi, budynki rzemieślnicze oraz trasy spacerowe. Na teren Zaanse Schaans wchodzimy za darmo. Bez opłat możemy również wejść do budynków rzemieślniczych oraz sklepów. Płatne są wiatraki i muzea.

Na wizytę najlepiej zaplanować około 4-5 godzin. Jeśli planujemy odwiedzić również sąsiednie miasto Zaandijk nasza wyprawa może zamienić się w wyjazd całodniowy.

Godziny otwarcia każdej z atrakcji mogą się różnić. Na oficjalnej stronie możemy znaleźć kalendarz z dokładną rozpiską. Wybieramy interesujący nas dzień i otrzymujemy godziny otwarcia wszystkich atrakcji.

Kiedy najlepiej odwiedzić Zaanse Schaans?

Najlepszym okresem na odwiedzenie Zaanse Schaans jest okres od kwietnia do września, kiedy to większość atrakcji jest czynnych. Jeśli zostajemy w Holandii więcej dni warto wybrać dzień bezdeszczowy, chociaż nie zawsze jest to możliwe.

Zaanse Schaans jest jedną z najczęściej odwiedzanych atrakcji w Holandii. W sezonie w ciągu dnia uliczki potrafią być zatłoczone. Jeśli zależy nam na spokojnym spacerze wśród budynków oraz wiatraków powinniśmy rozważyć przyjazd poranny. Niestety, mając pecha nawet wtedy możemy trafić na tłum ludzi, którzy przyjechali z wycieczką zorganizowaną.

Wiatraki

Największą atrakcją skansenu są oczywiście wiatraki. Na głównym obszarze Zaanse Schaans znajduje się ich mniej niż dziesięć. Niektóre z nich możliwe są do zwiedzenia. W środku pracownicy z chęcią wytłumaczą nam sposób działania oraz inne zawiłości. Niestety, nie zawsze uda się nam zobaczyć mechanizmy w akcji. Nie musimy wchodzić do wszystkich z nich. Wiatrak De Kat jest ciekawą atrakcją dzięki możliwości wejścia na taras, z kolei pozostałe skupiają się bardziej na sposobie działania wiatraków. Najciekawszym do odwiedzenia wydaje się być tartak Het Jonge Schaap.

• De Kat (Kot) - wiatrak w którym wytwarzano pigment wykorzystywany przy tworzeniu farb. W środku nie zobaczymy wielu mechanizmów, ciekawą atrakcją jest jednak możliwość wejścia na taras. Wejście płatne 4€.

• Het Jonge Schaap (Młoda owca) - tartak. W środku zobaczymy w jaki sposób działały tartaki napędzane siłą wiatru. Tartaki pozwoliły Republice Holandii stać się potęgą morską w czasach Złotego Wieku. Dzięki nim Holendrzy mogli szybko produkować deski potrzebne do budowy statków oraz domów, z których większość była drewniana. Od razu po wejściu do środka mamy możliwość obejrzenia filmu opisującego odbudowę wiatraka. Wejście płatne 4€.

• De Zoeker - jeden z najstarszych wiatraków. W przeszłości wytwarzano tu olej, przetwarzano kakao czy pigment. Uważa się, że początkowo konstrukcja służyła do osuszania terenu. Wejście płatne 4€.

• De Bonte Hen - ostatni z wiatraków, uważany za szczęśliwy. Kilka razy uderzył w niego piorun, budynek wyszedł z tego jednak niemal bez szwanku. Wytwarzano w nim olej. W środku pracownik opowie nam o sposobie działania i historii. Wejście płatne 4€.

Innym z wiatraków jest De Huisman, gdzie w przeszłości produkowano musztardę. Dzisiejsza struktura wiatraka składa się z dwóch połączonych budynków. Górną część oryginalnego wiatraka ustawiono na budynku magazynu, w którym dziś mieści się sklep i mała wystawa. Możemy tu skosztować lub powąchać wystawione przyprawy. Do środka wchodzimy za darmo.

Najlepszy widok na rząd wiatraków odnajdziemy na moście Julianabrug Zaandijk lub na pomoście za budynkiem Zaans Gedaan. Jeśli wejdziemy na most Julianabrug Zaandijk możemy przejść na drugą stronę i od zewnątrz zobaczyć kolejny wiatrak.

Budynki rzemieślnicze

Oryginalną atrakcja skansenu są budynki rzemieślnicze. Dowiemy się w nich w jaki sposób wytwarzane były produkty związane z regionem. Wejście do rzemiosł jest darmowe. W środku z reguły jest mała wystawa lub prezentacja oraz sklep, w którym możemy zakupić pamiątkowe produkty.

Najbardziej interesującym z budynków wydaje się być rzemiosło słynnych drewnianych butów (Clog). W środku znajduje się małe muzeum/wystawa, gdzie zobaczymy dziesiątki przykładów butów - w tym buty ślubne czy kościelne. Najstarszy z butów ma niemal 300 lat. Co ciekawe, na podstawie kształtu buta możemy określić w jakim regionie został stworzony. Na jednej z wystaw pokazano mapę prezentującą regiony oraz typy butów.

Po przejściu przez wystawę trafimy na prezentację podczas której pracownik samodzielnie stworzy słynnego drewnianego buta. Może się zdarzyć, że będziemy musieli chwilę poczekać. Szczególnie gdy przed nami wejdzie większa grupa turystów.

Po przedstawieniu wejdziemy do sklepu, w którym zakupimy drewniane buty lub pamiątki z nimi związane.

Inne budynki:

• Farma serowa (De Catharinahoeve) - replika oryginalnej farmy Catharina Hoeve z 1750 roku. W środku możemy zobaczyć krótką (kilka minut) prezentację po angielsku o tworzeniu sera oraz skosztować wielu serów w najróżniejszych smakach. Jeśli któryś nam posmakuje możemy zakupić większy okrągły kawałek.

• Laboratorium kakao - jednym z regionalnych produktów była czekolada wytwarzana z kakao. Na miejscu możemy m.in. napić się gorącej czekolady lub zakupić przysmak.

• Beczkarnia Tiemstra’y - w środku zobaczymy i poznamy sposób tworzenia drewnianych beczek.

• Piekarnia z muzeum - w jednym z pomieszczeń w budynku piekarni znajduje się małe muzeum z narzędziami oraz eksponatami związanymi z wypiekami. W środku zakupimy oryginalne holenderskie słodkości w rozsądnych cenach.

Muzeum Zaanse

Tuż przed wejściem na teren skansenu stoi nowoczesny budynek, w którym znajduje się centrum dla odwiedzających, kawiarnia oraz muzeum poświęcone regionowi Zaan. Na terenie budynku dostępny jest darmowy internet.

Muzeum nie jest tak duże na jakie wygląda. W środku na dwóch piętrach dowiemy się jak rozwijał się przemysł, jakie produkty były tu produkowane i sprzedawane, zobaczymy meble i sprzęt z wcześniejszych epok. Ciekawa jest wystawa obrazów, znajdziemy tu m.in. informacje o Claude Monecie i jeden z jego obrazów. Z ciekawostek możemy dowiedzieć się np., że Holendrzy pływali na Grenlandię polować na wieloryby.

Część poświęconą Zaan spokojnie zwiedzimy w 30-40 minut.

Muzeum połączone jest tunelem z pawilonem Verkade. Verkade to największa firma w regionie produkująca słodycze - głównie ciastka i czekoladę. Na miejscu zobaczymy w jaki sposób produkowana jest czekolada oraz dowiemy się kilku ciekawostek o wytwarzaniu słodyczy.

Pozostałe muzea

Oprócz Muzeum Zaans na terenie Zaanse Schans lub w najbliższej okolicy znajduje się jeszcze kilka placówek.

• Muzeum sklep Albert Heijn - w tym małym budynku znajdziemy wyposażenie z pierwszego sklepu Alberta Heijna. Oryginalne wagi, pojemniki i inne artefakty pozwolą nam zobaczyć jak małe sklepy wyglądały w przeszłości. Napijemy się tu też kawy lub zakupimy coś słodkiego. Wejście jest darmowe.

• Muzeum Czasu (Zaan Time Museum) - muzeum poświęcone historycznym zegarom. Wiele z nich to dzieła sztuki, wszystkie działają. Muzeum nie jest duże, w sumie zajmuje trzy pomieszczenia, zegary w środku są jednak najwyższej klasy. W muzeum zobaczymy eksponaty zaczynając od XVII wieku. Koszt biletu 10€. Muzeum jest zamknięte w zimę.

• Muzeum Wiatraków (Molenmuseum) - muzeum znajduje się po drugiej stronie rzeki Zaan, koło dworca kolejowego w mieście Koog aan de Zaan. W środku dowiemy się więcej o historii działania wiatraków oraz zobaczymy wiele modeli. Dużą atrakcją jest olbrzymi obraz Molenpanorama, który przedstawia wygląd rzeki Zaan na początku XIX wieku. Adres: Museumlaan 18, Koog aan de Zaan. Koszt biletu 4,50€ dla osób dorosłych, dzieci 6-17 3€, dzieci poniżej 6 lat wchodzą za darmo. Muzeum otwarte jest od wtorku do piątku od 11:00 do 17:00 oraz w sobotę i niedzielę od 13:00 do 17:00 .

Jedzenie i picie

Na terenie skansenu zjemy przede wszystkim różne lokalne produkty - np. słynne holenderskie wafle z syropem czy różnego rodzaju słodkie wypieki.

Jeśli zgłodniejemy ciekawym rozwiązaniem może być wizyta w naleśnikarni De Kraai, niestety ceny są tu bardzo turystyczne (wysokie).

W wietrzny dzień możemy udać się do kawiarni w Muzeum Zaans. Część stolików znajduje się przy szybie z widokiem na wiatraki. Nie musimy kupować biletu do muzeum żeby wejść do środka.

Jeśli chcielibyśmy spróbować miejscowych nalewek lub holenderskiego ginu Jenever możemy wybrać się do Proeflokaal De Tweekoppige Phoenix (Dwugłowy Feniks). Możemy zamówić tu pojedynczy kieliszek lub trzy kieliszki w zestawie degustacyjnym. Pamiętajmy, że alkohole są mocne.

Rejs

Ciekawym sposobem na poznanie okolicy jest 45 minutowy rejs, podczas którego kapitan opowiada o mijanych budynkach oraz o regionie. Rejsy odbywają się od 1 kwietnia do końca września. Od lipca do sierpnia statki pływają od poniedziałku do niedzieli od 11:00 do 16:00, w pozostałe miesiące od wtorku do niedzieli od 12:00 do 15:00. Rejsy rozpoczynają się zawsze o pełnej godzinie.

Statki odpływają z przystani za wiatrakiem De Huisman. Cena dla osoby dorosłej 7€, dla dzieci do 12 lat 3,5€.

W miesiące letnie na miejscu działa również inna firma, Windmill Hopper, której otwarte łódki w ciągu 20 minut płyną wzdłuż wiatraków. Firma operuje w dni niedeszczowe podczas ciepłych miesięcy. Koszt za osobę dorosłą 5€, dzieci 2,5€. Jeśli jesteśmy zainteresowani najlepiej podejść na przystań i zobaczyć ogłoszenia lub stojaki informacyjne.

Zandijk

Po drugiej stronie rzeki znajduje się przyjemne miasteczko Zandijk. Możemy się tam dostać (lub stamtąd wrócić) na dwa sposoby.

• pieszo mostem Julianabrug
• łódką obsługiwaną przez miejscowych wolunatiuszy

Rejsy odbywają się od 10:00 do 17:00 (od 1 maja do 1 października) z przystani przed wiatrakiem De Bonte Hen od strony Zaanse Schans lub z okolic śluzy po stronie Zandijk (Lagedijk 230). Koszt przepłynięcia to 1€ za osobę (dzieci do 10 lat za darmo). Trasę obsługują miejscowi woluntariusze. Żeby zaznaczyć chęć przepłynięcia musimy wciągnąć boję.

Osoby obsługujące łódkę są bardzo miłe. Z chęcią opowiedzą o Zandijk i udostępnią materiały o miasteczku w języku polskim.

Najepszym sposobem na zwiedzenie tego urokliwego miasteczka jest po prostu spacer wzdłuż głównej ulicy Lagedijk. Po drodze zobaczymy wiele ciekawych fasad i domków, w tym m.in. historyczny budynek ratusza z 1752 roku (nie można wejść do środka). Na wielu budynkach znajdziemy różne dekoracje. Małym ukrytym skarbem Zandijk jest obszar Domineestuin pełen malutkich drewnianych domków. Od 1980 roku obszar ten jest chroniony i nie są możliwe zmiany w zabudowie. Znajduje się on dosłownie kawałek od przystani, na którą przypłynęliśmy (lub z której odpłyniemy).

Bez większego problemu przejdziemy całe miasto w mniej niż godzinę.

Muzeum Honig Breethuis

Największą turystyczną atrakcją Zaandijk jest muzeum Honig Breethuis. Mieści się ono w domu rodziny fabrykantów, którzy zasłynęli z produkcji białego papieru. Z efektów ich pracy korzystali m.in. Beethoven, Chopin czy Napoleon.

Dziś dom udostępniony jest zwiedzającym. W środku zobaczymy piękne zdobienia, obrazy, meble, porcelanę oraz inną drewnianą zabudowę. Jest to idealny przykład domu bogatych kupców. Budynek powstał w 1710 roku na zlecenie Cornelisa Honiga. W muzeum pracownicy opowiedzą nam o historii domu. Wystarczy zapukać lub zadzwonić.

Adres: Lagedijk 80, Muzeum czynne jest od czwartku do niedzieli.

• od 1 kwietnia do 30 września od 13:00 do 17:00
• od 1 października do 31 marca od 13:00 do 16:00

Bilety

• dorośli 4€
• dzieci 4 do 12 lat 2€
• młodzież 13 do 17 lat oraz osoby 65+ 3€
• muzeum honoruje kartę muzealną

Informacje praktyczne

Ceny w Zaanse Schans

Karta The Zaanse Schans Card

Jeśli planujemy spędzić cały dzień w Zaanse Schans i skorzystać ze wszystkich atrakcji możemy rozważyć zakup karty The Zaanse Schans Card. Kosztuje ona 15€ dla osób dorosłych, 10€ dla dzieci w wieku 4-17 i jest darmowa dla dzieci poniżej 4 lat.

W ramach karty otrzymujemy:

• darmowe wejście do Muzeum Zaanse
• darmowe wejście do Muzeum Czasu (Zaan Time Museum)
• darmowe wejście do jednego z wiatraków za darmo, do pozostałych z 50% zniżką
• 30% zniżki na muzeum Honig Breethuis oraz Muzeum Wiatraków
• 10% zniżki na zakupy powyżej 10€
• rabat 2,50€ na całodniowy parking

Kartę można zakupić w centrum informacji w budynku Muzeum Zaans. Nie dla każdego karta jest opłacalna. Trzeba również wziąć pod uwagę, że np. Muzeum Czasu zamknięte jest w zimę.

Dojazd z Amsterdamu [stan na styczeń 2020]

Do Zaanse Schans z Amsterdamu dojedziemy autobusem linii 391. Jest to specjalna linia turystyczna obsługiwana przez przewoźnika R-net. Jej nazwa to Industrial Heritage Line, czyli Linia Dziedzictwa Przemysłowego.

Autobusy odjeżdżają z przystanku autobusowego znajdującego się na górnych piętrach amsterdamskiego dworca centralnego (platforma E). Ostatnim przystankiem jest właśnie Zaanse Schans. Po dojechaniu na miejsce kierowca powiadomi nas o tym w języku angielskim.

Przejazd trwa około 40-50 minut. Wracamy z tego samego przystanku, na którym wysiedliśmy.

Koszt przejazdu w jedną stronę to 6,50€, możemy go zakupić w autobusie. Istnieje również możliwość zakupu biletu Zaanstreek Day Ticket za 11,50€, który umożliwia nielimitowane podróżowanie autobusami po całym regionie Zaan.

Jeśli chcielibyśmy zapłacić trochę mniej za przejazd i planujemy podróżować po Holandii więcej razy powinniśmy rozważyć zakup karty OV-chipkaart. Przykładowo za przejazd autobusem nr 391 na trasie Amsterdam Centraal - Skansen z wiatrakami Zaanse Schans z kartą Ov-Chipkaart zapłacimy 4,52€, natomiast za pociąg 3,40 (bez karty dopłata 1,00€).

Więcej informacji: Jak podróżować po Holandii? OV-chipkaart, komunikacja międzymiastowa i komunikacja miejska.

Dostęp dla osób z ograniczoną mobilnością

Pomimo starań Zaanse Schans nie jest do końca przyjazdy dla osób z ograniczoną mobilnością. Budynki wyglądają tak jak w XVII i XVIII wieku, co niekiedy utrudnia poruszanie się po nich. Dotyczy to przede wszystkim wiatraków, z których tylko wiatrak Jonge Schaap jest dostępny dla osób poruszających się na wózkach inwalidzkich. Na szczęście wszystkie trasy spacerowe oraz mostki dostępne są dla wszystkich. Budynki rzemieślnicze są parterowe, z pomocą nie powinno być problemu z dostaniem się do środka. Dostępną toaletę znajdziemy w budynku Muzeum Zaans.