Park romantyczny w Arkadii: historia, zwiedzanie, zabytki

Fascynujące spotkanie z historią podczas zwiedzania pałacu w Nieborowie warto dopełnić wizytą w pobliskiej Arkadii. To niezwykłe założenie ogrodowe skłania do zadumy nad pomysłowością ludzi tamtej epoki, ale też pozwala odpocząć po trudach zwiedzania.

Historia parku romantycznego w Arkadii

Dzieje parku są nierozerwalnie związane z osobą Heleny Radziwiłłówny. Ta jedna z najbardziej wpływowych kobiet epoki (kochanka ostatniego króla Polski) urządziła w swojej posiadłości przepiękny park zgodny z najnowszymi europejskimi trendami. Bardzo możliwe, że pomysł na stworzenie Arkadii powstał kilka lat wcześniej kiedy księżna oglądała romantyczną wioskę na Powązkach, założoną przez swą rywalkę (ale też przyjaciółkę) Izabelę Czartoryską. Helena swoją ideę postanowiła zrealizować w należącej do męża wiosce Łupia. Zaczęła od zmiany nazwy, i tak położona w dobrach nieborowskich wieś stała się Arkadią. Przy projekcie pracowali wybitni architekci, tacy jak: Szymon Bogumił Zug czy Henryk Ittar. Szkice wykonywali Jan Piotr Norblin i Aleksander Orłowski. Księżna ściągnęła do swej "krainy szczęścia" rzeźby i zabytki tworząc tu jedno z nielicznych wówczas muzeów.

Helena kontynuowała prace nad parkiem do swej śmierci w 1820 roku. W następnych latach Arkadia przechodziła różne losy. Lata zaniedbań doprowadziły do zniszczeń we wzniesionych przez Radziwiłłową budowlach. W 1856 roku Aleksandra Radziwiłłowa (synowa Heleny) rozpoczęła szereg prac porządkowych. Wzniosła też w Arkadii nową willę (nie zachowała się do naszych czasów). Po jej zgonie park znowu podupadł i przeszedł na własność Karola Hoffmana, który zniszczył część budowli i sprzedał uzyskane w ten sposób marmury. Następnie majątek przejął rosyjski gubernator Finlandii Nikołaj Adelberg. Za jego czasów w Domku Gotyckim funkcjonowała… cerkiew prawosławna. Zdewastowany park odkupił w 1893 roku Michał Radziwiłł. Na przełomie wieków do Arkadii przyjeżdżała Maria Konopnicka (jej syn dzierżawił tu młyn). W latach międzywojennych park został uporządkowany przez Janusza Radziwiłła. Od 1945 roku całość jest częścią Muzeum Narodowego w Warszawie.

Idea

Sama nazwa wskazuje na zainteresowanie pomysłodawczyni kulturą grecką, ale niesie również pewne znaczenie filozoficzne. W modnych wtedy koncepcjach uważano to co naturalne za dobre. Człowiek był wprawdzie spaczony przez kulturę (w pełny powrót do natury nie wierzył, nawet sam Rousseau), ale obcowanie z naturą mogło przynieść wytchnienie od trosk. Z tą myślą korelowała nazwa - Arkadia to kraina, gdzie wedle Greków mieli żyć szczęśliwi pasterze. Samo założenie mieściło się w koncepcji ogrodu angielskiego - sztuczne barokowe układy (ogród francuski) starano się zastąpić aranżacjami zbliżonymi do naturalnych. Jednak wraz z upływem lat do parku wkracza romantyzm. Pojawiają się odniesienia do średniowiecza (Domek Gotycki) oraz motywy patriotyczne.

Park romantyczny w Arkadii - zwiedzanie

Zwiedzanie parku nie powinno nastręczać zbytnich trudności. Przy wejściu można otrzymać darmową mapę całego założenia. Zgodnie z nią posuwamy się w kierunku południowym oglądając kolejne obiekty. Do najważniejszych z nich należą:

• Świątynia Diany - To jeden z pierwszych pomysłów księżnej - stylizowana na antyczną budowlę mieści w sobie kilka sal, z których największa ozdobiona została przepięknym malowidłem autorstwa Jana Piotra Norblina. Inne malowidła w Świątyni wykonali Michał Płoński i Aleksander Orłowski. Planuje się remont zabytku (od 31 października 2018 roku będzie ona zamknięta dla zwiedzających).

• Akwedukt - znajdujący się nieopodal Świątyni Akwedukt to niestety rekonstrukcja oryginału pochodzącego z 1784 roku. W ówczesnym układzie parku był on pomyślany jako most nad przepływającą w pobliżu rzeką.

• Przybytek Arcykapłana i Mur z Hermami - Przy tych budowlach warto uświadomić sobie ważną rzecz. Ich obecny stan nie jest efektem zniszczeń czy zaniedbań, część arkadyjskich budynków wznoszona była jako ruina. Takie pomysły wpisywały się w romantyczne prądy - w towarzystwie ponurych, zniszczonych murów łatwiej było ponieść się emocjom, dumać nad historią czy upływem czasu. Co ciekawe zarówno w Przybytek Arcykapłana jak i w Mur z Hermami wkomponowano oryginalne rzeźby i detale architektoniczne z różnych epok. Do najcenniejszych należały renesansowe dzieła Jana Michałowicza z Urzędowa (rzeźbił m. in. dla kolegiaty łowickiej (sprawdź też nasz artykuł: Łowicz - zwiedzanie i informacje praktyczne)).

• Dom Murgrabiego i Domek Gotycki - Te dwa zabytki to wyraźny wpływ nadchodzącego romantyzmu. Zainteresowanie nieco pogardzanym wcześniej średniowiecznym zapowiada nadejście stylu neogotyckiego. Ciekawostka jest fakt, że w roku 1814 księżna urządziła w Domku Gotyckim "pokój rycerski" dla syna Michała Gedeona. Jest to o tyle interesujące, że Michał wracał do Arkadii jako zasłużony żołnierz napoleoński, a jego matka związana była z opcją prorosyjską. Pomiędzy jednym a drugim obiektem znajduje się kamienny łuk.

• Grobowiec na Wyspie Topolowej - Ta zrekonstruowana współcześnie budowla miała stać się miejscem ostatniego spoczynku księżnej. Stanowiła ona symboliczne dopełnienie koncepcji Arkadii. Napis "Et in arcadia ego" (umieszczony pod posągiem złożonej do grobu kobiety) pochodzi z obrazów Poussina i może być wielorako rozumiany. Można go odczytać jako epitafium zmarłej ("I ja w Arkadii żyłam") lub jako wyrażenie przekonania, że nawet w krainie szczęśliwości obecna jest śmierć.

• Resztki Cyrku - Południową część Arkadii kończył Cyrk wzorowany na tego rodzaju rzymskich budowlach. Niestety do naszych czasów przetrwały jedynie jego fragmenty z obeliskiem.

Park romantyczny w Arkadii - informacje praktyczne

[aktualizacja 12 czerwca 2020]

Dojazd do parku nie jest skomplikowany. Arkadia leży blisko Łowicza, ci którzy nie posiadają samochodów mogą skorzystać z kolei i wysiąść na stacji Mysłaków. Stamtąd pozostaje już tylko przejść niecały kilometr drogą w kierunku południowym. W ten sposób dotrzemy do miejsca, które pozwoli nam przenieść się w czasie w przełom wieku XVIII i XIX.

Wejście do parku jest biletowane od 15 kwietnia do 31 października, a godziny otwarcia uzależnione są od miesiąca. W okresie zimowym Arkadię zwiedzać można za darmo (wstęp od godziny 10 do zmroku).

Koszt biletów wstępu:

• Ogród w Arkadii: 16 zł (normalny), 10 (ulgowy), 1 zł (dzieci i młodzież ucząca się 7-26 lat).

• Bilet łączony Ogród w Nieborowie + Ogród w Arkadii: 28 zł (normalny), 16 zł (ulgowy), 2 zł (dzieci i młodzież ucząca się 7-26 lat).

• Park i Świątynia Diany - 12 złotych normalny, 8 złotych ulgowy, 1 złoty dzieci. Dodatkowy bilet muszą wykupić zwiedzający z psem (8 złotych).

• Bilet łączony Nieborów + Arkadia: 30 zł (normalny), 20 zł (ulgowy), 70 zł (bilet rodzinny)