Podróże po Europie

Starożytna Salona (Solin) - zwiedzanie i informacje praktyczne

Ruiny Pałacu Dioklecjana są zabytkiem powszechnie znanym. Mało kto wie jednak, że kilka kilometrów na północ od centrum miasta można zobaczyć pozostałości starożytnego miasta, którego mieszkańcy założyli współczesny Split.

Salona - Amfiteatr
Salona - Amfiteatr

Salona (Solin) - historia

Początki miasta związane są z plemionami Ilirów, które posiadały na tym terenie ważny port. Przypuszcza się, że była to raczej wielokulturowa osada, którą zamieszkiwali również Grecy i osadnicy z Italii. W toku wojen prowadzonych przez Ilirów z Rzymianami miasto dostało się pod władzę młodej republiki rzymskiej. Salona została wymieniona w kronice Appiana z Aleksandrii "Historia rzymska" - według tego dzieła w 118 roku p.n.e konsul Lucjusz Cecyliusz Metellus bez wyraźnego powodu wypowiedział wojnę tutejszym ludom. Ci jednak nie stawiali oporu, wręcz przeciwnie przyjęli najeźdźcę jak przyjaciela i całą zimę gościli w Salonie. Mimo to senat przyznał konsulowi prawo do triumfu i nadał mu przydomek Dalmatyński.

Tusculum - Salona
Tusculum - Salona

Ostatnia próba wybicia się Ilirów na niepodległość miała miejsce podczas tzw. powstania Bato (lata 6-9 n.e.). Wojska buntowników zagroziły Salonie, ale miasto zostało obronione przez Rzymian. Paradoksalnie rządy okupantów zagwarantowały szybki rozwój. Salona stała się stolicą całej prowincji o nazwie Dalmacja. Za szczytowy okres rozwoju uznaje się panowanie Dioklecjana, który tu właśnie przyszedł na świat, a po abdykacji przeniósł się do monumentalnego pałacu zbudowanego kilka kilometrów na południe stąd. Przypuszcza się, że liczba mieszkańców mogła wtedy sięgać 60 tysięcy ludzi! Salona była też ważnym ośrodkiem chrześcijaństwa. W Drugim Liście św. Pawła do Tymoteusza czytamy o wysłaniu do Dalmacji św. Tytusa, jest więc prawdopodobne że przebywał on w stolicy prowincji. Według tradycji pierwszym biskupem Salony był św. Wenancjusz męczennik z czasów cesarza Waleriana (według innych źródeł był on biskupem Delimini czyli obecnego Tomislavgrad). Kolejny biskup - św. Domnion również poniósł tu śmierć męczeńską.

Amfiteatr w Salonie
Amfiteatr w Salonie

Miasto zostało zdobyte i spustoszone podczas najazdów barbarzyńców w VII wieku (według średniowiecznych kronik agresorzy przybyli z obszarów współczesnej Polski i dali początek dzisiejszej Chorwacji). Z Salony wywieziono relikwie świętych - część trafiła do Rzymu, część do Splitu. Miasto pozostawało w rękach barbarzyńców aby następnie przejść pod panowanie bizantyjskie, a potem chorwackie. W średniowieczu pełniło dość istotną rolę stając się miejscem pochówku i koronacji dla kilku chorwackich władców. Pozostałością po tamtych czasach są kościoły (jeden w ruinie) położone na zachód od starożytnych budowli. Szybko rozwijający się Split nie dał szans na odrodzenie Salony.

Amfiteatr w Salonie
Amfiteatr w Salonie

W XVI wieku Wenecjanie rozebrali ruiny rzymskiego amfiteatru - obawiano się, że podczas inwazji tureckiej, najeźdźcy mogą przekształcić go w bastion, z którego prowadzić będą ostrzał artyleryjski.

Starożytną metropolią zainteresowano się na powrót w XIX wieku. Szeroko zakrojone badania archeologiczne prowadził tu wybitny badacz ks. Frane Bulić. To właśnie on, w 1894 roku, zorganizował w Salonie Międzynarodowy Kongres Archeologii Chrześcijańskiej. W XX wieku kilka prac na temat znalezisk opublikował archeolog Mirko Cecić.

Forum - Salona
Forum - Salona

Zwiedzanie starożytnej Salony

Ze względu na rozległość obszaru na jakim leżą starożytne ruiny dobrze przeznaczyć sobie na ich zwiedzanie około 2 godzin. Najlepiej zacząć od wejścia przy Manastirine (blisko przystanku autobusowego).

Salona - Pięć Mostów
Salona - Pięć Mostów

Zabytki Salony

Manastirine

Nazwa pochodzi najprawdopodobniej od słowa "monastyr". Być może to właśnie dzięki niej tym miejscem zainteresowali się w XIX wieku archeolodzy (w czasach nowożytnych działały tu winnice, a po dawnym mieście nie było śladu).Poza terenem murów miasta (zgodnie z ówczesną praktyką wyznaczania miejsc pod nekropolie) znajduje się jeden z największych cmentarzy wczesnochrześcijańskich zlokalizowanych pod gołym niebem. Jak do tej pory archeolodzy odnaleźli tu około tysiąca pochówków. W początkowym okresie zamordowanych chrześcijan chowano tu nielegalnie - prawdopodobnie ziemia ta należała do jakiegoś nieznanego z imienia wyznawcy zakazanej religii.

Po edykcie mediolańskim, który zalegalizował prześladowany do tej pory kult zaczęto stawiać tu pięknie zdobione sarkofagi. Zachowane inskrypcje i reliefy mówią bardzo wiele o początkach chrześcijaństwa (np. za zaszczyt poczytywano sobie mieć grób obok sławnego męczennika, sławiono cnoty zmarłych takie jak choćby wierność małżeńska, rzeźbiono sceny biblijne i wizerunki świętych). Na jednej z trumien zachował się napis, według którego pochowano w niej w 614 roku kobietę, która uciekła do Salony z Sirmium przed najazdem Awarów. W centrum cmentarza przetrwały ruiny bazyliki. Początkowo wybudowano tu niewielką kaplicę, która upamiętniała męczenników (w tym św. Domniona i św. Wenancjusza). Po złupieniu Manastrinie przez Germanów (Gotów) wybudowano nową trójnawową świątynią, której punktem centralnym stała się dawna kaplica.

Kościół nazywany był "świątynią męczenników". Budowla została zniszczona podczas najazdu Awarów, a uciekinierzy zabrali najcenniejsze relikwie. Obok muru otaczającego nekropolię znajduje się sarkofag, w którym pochowano archeologa księdza Frane Bulića. Jego pochówek wzorowany jest na dwóch starożytnych sarkofagach odkrytych podczas badań, a napis "Hoc in tumulo iacet Franciscus Bulić...servans reverenda limina sanctorum" ("W tym grobie leży France Bulić… chroniący czcigodne szczątki świętych") ułożył sam zainteresowany.

Tusculum - Salona
Tusculum - Salona

Tusculum

Widoczna po wejściu na teren ruin budowla nie ma starożytnego rodowodu. Została wzniesiona na polecenie księdza Bulića jako miejsce pracy dla archeologów oraz sala konferencyjna Międzynarodowego Kongresu Archeologii Chrześcijańskiej. Nazwa odnosi się do willi Cycerona, a sam budynek wzorowany był na budowlach antycznych. Dziś pracują tu badacze prowadzący wykopaliska w Salonie, zorganizowano tu także izbę pamięci księdza Bulića. Za Tusculum możemy chwilę odpocząć w niewielkim ogrodzie i przejść dalej wytyczoną aleją. W dzisiejszych czasach młodzi mieszkańcy Splitu często decydują się na organizację tu ślubów.

Tusculum - Salona
Salona - Tusculum

Bazyliki i siedziba biskupów (Episkopalni centar)

Zaraz za murami miejskimi widzimy ruiny kolejnej bazyliki oraz siedziby biskupa. Według archeologów w tym miejscu chrześcijanie spotykali się już w czasach prześladowań (w prywatnym mieszkaniu funkcjonowało niewielkie oratorium). Właśnie dlatego po wejściu w życie edyktu mediolańskiego wybrano ten obszar na budowę nowej świątyni. Wzniesiono również siedzibę biskupa, a w późniejszych wiekach dwa kolejne kościoły. Z zachowanych ruin można ustalić przebieg murów i określić układ oraz najważniejsze części poszczególnych świątyń (widać półokrągłe absydy, a jeden z kościołów zachował kształt krzyża greckiego).

Salona - ruiny bazyliki
Salona - ruiny bazyliki

Nieco dalej działały termy i łaźnie. Był to najprawdopodobniej największy tego rodzaju kompleks na terenie miasta. Co ciekawe z dobrodziejstwa gorących wód korzystali zarówno poganie jak i chrześcijanie - archeolodzy odnaleźli na niektórych kamieniach wycięte krzyże.

Termy - Salona
Salona - termy

"Pięć mostów"

Kolejny z zachowanych obiektów to resztki dawnego mostu o pięciu łukach. Rozpięty był on nad rozlewiskami przepływającej tu niegdyś rzeki Jardo. Łączył miasto z drogą prowadzącą wzdłuż wybrzeża. Prawdopodobnie funkcjonowała tu również tłocznia oliwy lub warsztat tkaczy albo folarzy.

Salona - Pięć mostów
Pięć mostów - Salona

Forum

Centrum dawnego miasta znajdowało się na południu dzisiejszych wykopalisk. W jego skład wchodziło obszerny rynek (forum), teatr oraz świątynia poświęcona Jowiszowi, Junonie i Minerwie. Teatr powstał około I wieku naszej ery i mógł pomieścić nieco ponad 3000 widzów. Wraz z rozwojem miasta koniecznie stało się rozbudowanie zarówno forum jak i amfiteatru, czego dokonano w czasach Dioklecjana. Powstały wtedy ozdobne przedsionki. Po ustaniu prześladowania chrześcijan forum straciło dotychczasową funkcję, nowym centrum życia w Salonie stała się bazylika.

Forum - Salona
Forum - Salona

Kapljuč

Pod tą nazwą kryją się resztki najstarszego kościoła na terenie Salony. Bazylikę wzniesiono już w IV wieku, a poświęcono pięciu lokalnym świętym-męczennikom zamordowanym w pobliskim amfiteatrze (byli to ksiądz Asterius i czterej żołnierze: Antiochian, Gajan, Paulinian i Teliusz). Początkowo pochowano ich na pobliskim pogańskim cmentarzu, ale po ustaniu prześladowań ciała znalazły się w nowej bazylice. Świątynię rozbudowano w VI wieku.

Kapljuč - Salona
Kapljuč - Salona

Amfiteatr

Bodaj największa budowla pogańskiej Salony mieściła się w południowo-zachodniej części miasta. Całość wzniesiono w połowie II wieku naszej ery. Amfiteatr posiadał trzy piętra i arenę o wielkości ponad 2500 metrów kwadratowych. Na widowni mogło zasiąść ok. 17 tysięcy ludzi. Obok działała świątynia Nemezis. Zgromadzeni najczęściej oglądali walki gladiatorów choć pokazywano im również mordowanie chrześcijan. Jako pierwsi na arenie zginęli biskup Domnion i pięciu męczenników (w 304 roku). Po ustaniu prześladowań chrześcijanie przebudowano świątynię Nemezis na kaplicę poświęconą pomordowanym. Później zakazano walk gladiatorów, ale nadal pokazywano starcia ze zwierzętami. Obecnie ruiny amfiteatru są obok Manastirine jedną z najlepiej zachowanych części Salony.

Amfiteatr w Salonie
Amfiteatr w Salonie

Inne

Obok amfiteatru działa tzw. Dom Parać czyli niewielkie muzeum, w którym możemy prezentuje się część znalezisk z terenu wykopalisk w Salonie. Jeśli będziemy mieli szczęście zobaczymy studentów archeologii podczas pracy przy rekonstrukcji zabytków. Obowiązują tu osobne bilety wstępu. Nie ma jednak pewności, że budynek ten będzie dostępny do odwiedzenia, gdyż w 2022 roku był on zamknięty.

Kapljuč - Salona
Salona - Tusculum

Po drugiej stronie od przystanku autobusowego (około pięćset metrów na północny-zachód - lokalizacja: 43°32'36.7"N 16°28'30.8"E) zachowały się pozostałości kościoła i mniejszego cmentarzyska chrześcijańskiego o nazwie Marusinac. Pochowano tutaj św. Anastazego, jednego z patronów Splitu. Był on rzemieślnikiem skazanym na śmierć za wymalowanie na drzwiach domu krzyża. Wrzucono go do wody z przywiązanym do szyi kamieniem młyńskim. Czczono go jako patrona tkaczy i folarzy. Po upadku Salony jego szczątki w wyniku zbiegu okoliczności trafiły do Splitu gdzie znajdują się do dziś.

Tusculum - Salona
Tusculum - Salona

Salona (Solin) - informacje praktyczne

  • Do Salony możemy dojechać własnym samochodem lub autobusem miejskim.
  • Na niektórych blogach i stronach opisywane są możliwości wejścia na teren ruin bez kupowania biletu (od strony ulicy Put Salone). Mimo, że jest to możliwe (kompleks nie jest ogrodzony, na jego terenie znajdują się ogródki działkowe) zdecydowanie nie polecamy takiej opcji - pomijając kwestię uczciwości, nie będziemy mogli zobaczyć rzymskiego amfiteatru oraz cmentarzyska i ruin bazyliki (tam sprzedawane są bilety wstępu) - a są to najlepiej zachowane elementy starożytnego miasta.
Amfiteatr w Salonie
Uprawy na terenie Salony
  • Uwaga! Jeśli zamierzamy jechać do Salony latem pamiętajmy o zabraniu zapasu wody i nakryć głowy. Czeka nas długi spacer po otwartym terenie pozbawionym drzew.
Tusculum_ - Salona
Tusculum - Salona

Salona (Solin) - gdzie spać?

Nieco oddalona od morza (a przede wszystkim od modnych plaż) Salona nie ma tak rozwiniętej bazy hotelowej jak Split czy Trogir. Z tej racji ceny są tu dość wysokie, a liczba hoteli niewielka. W mieście nie ma też tak wielu zabytków aby był sens zatrzymywać się tu na noc. Wyjątkiem może być sytuacja, w której podróżujemy przez Chorwację samochodem i nie interesują nas plaże. W takim przypadku możemy zdecydować się na noclegi w pobliżu ruin, a na całodniową wycieczkę do Splitu pojechać autobusem. Dzięki temu unikniemy poszukiwania parkingu i wszechobecnych korków. Przykładowy nocleg w okolicy ruin z własnym parkingiem: Apartment Fila i Jure (Mosećka 5 - pokój dla 4 osób z własną łazienką).

Sprawdź też inne noclegi w Salonie.
Amfiteatr - Salona
Amfiteatr - Salona

Reklama