Katedra w Amiens: historia, zwiedzanie, ciekawostki

Wspaniała katedra pod wezwaniem Najświętszej Marii Panny (fr. Cathédrale Notre-Dame d'Amiens) jest wizytówką Amiens, położonej na północy Francji historycznej stolicy Pikardii. Zabytek ten posiada status największego gotyckiego kościoła wzniesionego na terenie Francji - wysokością sklepienia przewyższa go jedynie katedra w podparyskim Beauvais, ale pamiętajmy, że świątynia ta nie została ostatecznie ukończona.

Eugène Viollet-le-Duc, XIX-wieczny architekt odpowiedzialny za restaurację najważniejszych francuskich zabytków z okresu średniowiecza, określił katedrę w Amiens Parthenonem gotyckiej architektury. Tytuł ten przyjął się na tyle, że pojawia się często przy opisach tej monumentalnej świątyni.

Od 1981 roku katedra w Amiens znajduje się na liście światowego dziedzictwa kulturowego UNESCO, a w 1998 roku pojawiła się również we wpisie związanym z drogą pielgrzymkową do hiszpańskiego miasta Santiago de Compostela.

Historia

Wcześniejsze katedry w Amiens

Najstarsza katedra w Amiens istniała już prawdopodobnie w IV wieku, gdy w mieście założono biskupstwo. Według tradycji w świątyni tej ochrzczono rzymskiego żołnierza imieniem Marcin, którego znamy dziś jako św. Marcina z Tours, jednego z najważniejszych francuskich świętych. Z zapisków historycznych dowiadujemy się, że wczesnochrześcijańska katedra posiadała dwa przylegające kościoły i stała w tym samym miejscu co dzisiejsza. Budowla ta została zniszczona przez Normanów w IX wieku i nie przetrwały po niej żadne namacalne ślady.

Druga z kolei katedra wzniesiona w Amiens została strawiona przez pożar na początku 1137 roku, a w latach 1137-1152 wzniesiono w jej miejsce świątynię w stylu romańskim. W 1193 roku w katedrze w Amiens odbył się ślub króla Filipa II August z jego drugą żoną Ingebordą Duńską. Filip II zasłynął jako pierwszy władca tytułujący się Królem Francji (jego poprzednicy określani byli Królami Franków).

Relikwia czaszki św. Jana Chrzciciela i budowa nowej, gotyckiej katedry

Na obecny wygląd katedry w Amiens największy wpływ miało jedno niespodziewane wydarzenie. Lokalny rycerz z Pikardii, Wallon de Sarton, wyruszył na czwartą krucjatę z myślą o odzyskaniu Ziemi Świętej z rąk niewiernych, lecz ostatecznie wraz z pozostałymi krzyżowcami zawitał do Konstantynopola i wziął udział w jego łupieniu. W trakcie najazdu fortunnie natrafił na relikwiarz czaszki z greckim napisem, z którego po przetłumaczeniu wynikało, że należała ona do samego Jana Chrzciciela.

Rycerz po powrocie do domu podarował bezcenną relikwię biskupowi Amiens, który umieścił ją w katedralnym skarbcu. Wiadomość o tak cennym znalezisku w tempie błyskawicy rozpropagowała się po Francji i Europie, a zwyczajne dotychczas Amiens stało się celem licznych pielgrzymek.

W 1218 roku w mieście wybuchł pożar spowodowany prawdopodobnie uderzeniem pioruna, podczas którego spłonęła romańska katedra. Niedługo później ówczesny biskup Evrard de Fouilloy podjął decyzję o budowie nowej, bardziej okazałej świątyni, która miała być odpowiednio reprezentacyjnym miejscem do przechowywania tak ważnej relikwii, a do tego mogła pomieścić licznych pątników.

Pierwszym architektem odpowiedzialnym za budowę nowej katedry był Robert de Luzarches, który wzorował się na katedrze w Chartes (np. słynny labirynt na posadzce jest niemalże kopią pierwowzoru). Budowa głównej bryły (bez wież) trwała zaledwie 70 lat (od 1220 do około 1288), co jak na czasy średniowiecza było godnym podziwu wynikiem (wiele innych katedr budowano nawet przez kilka stuleci). Dzięki utrzymaniu tak ekspresowego tempa budowę nadzorowało jedynie trzech architektów, dzięki czemu katedra należy do bardzo jednolitych, gdyż kolejni zarządcy nie zdążyli wprowadzić zbyt wielu zmian w początkowym projekcie.

Nieco później wzniesiono dwie różniące się wysokością dzwonnice przy zachodniej fasadzie. Prawa, nieco niższa powstała w 1366 roku. Lewą zbudowano w 1406 roku i posiada ona cechy późniejszego gotyku płomienistego.

Architektura

Katedra w Amiens jest największym gotyckim budynkiem wzniesionym kiedykolwiek na terenie Francji (wliczając to również obiekty świeckie). Jest ona długa na 145 m i szeroka na 70 m. Wysokości głównej nawy osiąga aż 42 m. Wyższą o około 6 m nawę spotkamy jedynie we wspomnianym na początku Beauvais, ale tam konstrukcja nie była w stanie utrzymać całości budowli i się zawaliła.

Żeby uświadomić sobie ogrom katedry w Amiens warto wspomnieć, że w jej wnętrzu zmieściłyby się dwie budowle o wymiarach paryskiej Katedry Notre Dame!

Świątynia w Amiens jest budowlą gotycka (główna nawa podążą za układem wczesnogotyckiej katedry w Chartes) z elementami późniejszego gotyku płomienistego, którego przykładem jest lewa dzwonnica powstała na początku XV wieku. Północna wieża osiąga wysokość 66 m, a południowa jest o pięć metrów niższa.

Innym wartym uwagi elementem katedry jest oktagonalna iglica wzniesiona z użyciem m.in. drzewa dębowego. Konstrukcja ta osiąga wysokość 122 m i posiada status najstarszej istniejącej francuskiej iglicy (wzniesiono ją w latach 1529-33, po tym jak oryginalną XIII-wieczną konstrukcję zniszczył piorun). Ozdabiają ją rzeźby chimer oraz centaurów o wysokości niemal 2,5 m. Iglicę możemy zobaczyć z nieco bliższej odległości po wejściu na północną wieżę.

Zwiedzanie katedry w Amiens

Najważniejszy zabytek Amiens każdego dnia udostępniany jest zwiedzającym. Wejście do wnętrza katedry jest darmowe. Dodatkowo płatne są natomiast dwie atrakcje: katedralny skarbiec oraz możliwość wejścia na północną wieżę, z której rozpościera się przyjemny widok na okolicę. Aktualne ceny, godziny oraz zasady wejścia można sprawdzić na tej stronie.

Fasada

Jeszcze zanim wkroczymy do wnętrza katedry warto poświęcić dłuższą chwilę na podziwianie jej fasady, będącej jednym z najwspanialszych przykładów gotyckiego kunsztu rzeźbiarskiego. W sumie ozdabia ją blisko 3000 oryginalnych obiektów - w tym nawet 750 posągów, a także liczne rzygacze (zwane również gargulcami) oraz inne elementy dekoracyjne.

Do wnętrza świątyni prowadzą trzy portale, a główna fasada została podzielona pionowo na trzy części, które odpowiadają każdej z bram wejściowych. Największy z portali znajduje się na środku i prowadzi wprost w stronę nawy głównej. Ozdobiono go motywem zmartwychwstania Chrystusa (fr. Beau Dieu). Prawe wejście dedykowano Matce Bożej (fr. Mère Dieu), a lewe zmarłemu męczeńską śmiercią pierwszemu biskupowi miasta św. Firminowi.

W środkowej części znajduje się XVI-wieczna rozeta posiadająca cechy gotyku płomienistego, a pod nią tzw. Galeria Królów. Bezpośrednio nad rozetą ciągnie się łącząca obie wieże Galeria Muzyków, która swój obecny wygląd otrzymała w trakcie XIX-wiecznej restauracji nadzorowanej przez wspomnianego na samym początku Viollet-le-Duca.

W trakcie przeprowadzonych jakiś czas temu prac restauracyjnych odkryto, że pierwotnie fasada pokryta była wielobarwnymi polichromiami. Dzięki wysiłkom badaczy udało się ustalić oryginalne kolory, a wiedza ta pozwoliła na przygotowanie niezwykłego pokazu świateł prezentującego zebranym w letnie wieczory widzom jak fasada prezentowała się w trakcie pierwszych stuleci swojego istnienia.

Wnętrze

Od razu po wkroczeniu do wnętrza świątyni w oczy rzuca się bezkres przestrzeni, zwłaszcza przy spoglądaniu w górę. W trakcie zwiedzania katedry przejdziemy przez liczne kaplice oraz elementy rzeźbiarskie, ale my skupimy się na dwóch elementach wystroju: labiryncie oraz stallami w chórze.

Labirynt

Posadzka w centralnej części głównej nawy ozdobiona została długim na 234 m labiryntem symbolizującym długą i wyboistą ludzką drogę do zbawienia. Dekoracje tego typu nierzadko występowały we francuskim katedrach gotyckich, a ta konkretna wzorowana była na katedrze w Chartes. Główną różnicą jest to, że labirynt w Amiens ma kształt oktagonalny.

Stalle w chórze

Pochodzące z początków XVI wieku stalle (ławki) w chórze katedry w Amiens należą do najwspanialszych przykładów drewnianej rzeźby w całej Francji. Co warte odnotowania, większość z nich jest oryginalna - replikami zastąpiono zaledwie około dziesięć z nich. Ozdabia je ponad 4000 statuetek przedstawiających sceny ze Starego i Nowego Testamentu oraz motywy związane z dawnymi cechami.

Punkt widokowy na północnej dzwonnicy

Jeśli nie przeraża nas pokonanie trochę ponad 300 schodów, to warto zakupić bilet i wdrapać się na północną wieżę, z której rozpościera się przyjemny widok na panoramę miasta.

Naszą wycieczkę zaczniemy nietypowo od wieży południowej. Następnie po pokonaniu około 30 m wysokość wyjdziemy na galerię prowadzącą bezpośrednio pod rozetą i wychodzącą w stronę placu katedralnego. Możliwość przejścia wzdłuż fasady jest nie tylko dość unikatowym przeżyciem, ale pozwoli nam również na przyjrzenie się ozdabiającym ją gargulcom oraz chimerom.

Następnie wejdziemy do wieży północy i będziemy kontynuować wchodzenie na górę, w kierunku punktu widokowego.

Skarbiec

Katedralny skarbiec jest drugą biletowaną atrakcją w katedrze. Jego początki sięgają 1206 roku, a pierwszym przechowywanym w nim skarbem była relikwia czaszki Jana Chrzciciela przywieziona przez rycerza Wallona de Sarton z czwartej krucjaty.

Niestety, XIX-wieczna rewolucja francuska nie oszczędziła przechowywanych w katedrze skarbów, przez co do naszych czasów przetrwało zaledwie pięć średniowiecznych relikwiarzy. Oprócz nich na odwiedzających czekają m.in. historyczne obiekty wykorzystywane w trakcie mszy świętych.