Relacja z wileńskiego Cmentarza Na Rossie

Cmentarz na Rossie jest jednym z obowiązkowych punktów podczas odwiedzin Wilna. Jest to jedna z czterech polskich nekropolii narodowych, czyli miejsc, w których pochowanych zostało wielu naszych wybitnych rodaków oraz żołnierzy walczących w latach 1919-1920 i 1939-1944.

Dzisiaj cmentarz znany jest przede wszystkim z mauzoleum Matka i Serce Syna, w którym zostało złożone serce Józefa Piłsudskiego obok jego matki, Marii. Sam Piłsudski miał takie życzenie - aby po śmierci jego serce znalazło się blisko jego żołnierzy w Wilnie.

”Nie wiem czy nie zechcą mnie pochować na Wawelu. Niech! Niech tylko moje serce wtedy zamknięte schowają w Wilnie, gdzie leżą moi żołnierze, co w kwietniu 1919 roku mnie jako wodzowi Wilno jako prezent pod nogi rzucili…”

Płyta na nagrobku została przywieziona z Wołynia. Na cmentarzu pochowane są również pierwsza żona oraz siostra Piłsudskiego.

Mauzoleum znajduje się w samym środku kwatery żołnierskskiej, gdzie spoczywają przede wszystkim ochotnicy walk o Wilno z lat 1919-1920 oraz żołnierzy próbujących w 1944 roku zdobyć miasto w operacji Ostra Brama.

Cmentarz został założony w 1769 roku (jeszcze przed pierwszym rozbiorem Polski), a oficjalnie przez władze Wilna został uznany w 1801 roku. Po drugiej wojnie cmentarz był miejscem zakazanym, a oficjalnie zamknięto (zakazano nowych pochówków) w 1965 roku.

W skład zespołu cmentarnego wchodzą:

• Stara Rossa (1769)
• Nowa Rossa (1847)
• Cmentarz Wojskowy (1920) oraz mauzoleum Matka i Serce Syna (1936).

Chodząc po starej części cmentarza możemy cofnąć się w czasie. Spacer po alejkach, mimo zimowej pory, przypominał nam odwiedziny paryskiego cmentarza Montmarte. Piękne pomniki, niektóre wyglądające niczym dzieła sztuki, do tego położenie na małym wzniesieniu, to wszystko nadaje temu miejscu doniosłej atmosfery. Po wejściu na sam szczyt wzniesienia możemy spojrzeć na dolną część cmentarza, gdzie zobaczymy nierównomiernie i w niemałym chaosie położone tysiące nagrobków.

Niestety - w przeciwieństwie do stolicy Francji, tutaj możemy zobaczyć upływ czas oraz brak odpowiedniej opieki. Naprawdę zadbana jest tylko część z mauzoleum Marszałka. Ciężko to zrozumieć, polskie władze powinny objąć to miejsce większą opieką, w sposób formalny lub nieformalny, z wykorzystaniem litewskich organizacji pozarządowych związanych z Polakami mieszkającymi na Litwie. W innym wypadku za kilkadziesiąt lat pozostanie w tym historycznym miejscu tylko ruina.

Wśród pięknych pomników znajdziemy miejsca spoczynku wielu znanych Polaków, między innymi: Joachima Lelewela, Ludwika Kondratowicza (pseudonim Władysław Syrokomla) czy wielu intelektualistów, historyków i architektów.