Litwa - atrakcje, zabytki i ciekawe miejsca. Co warto zwiedzić i zobaczyć?

Nie da się ukryć, że Litwa to kraj dość często odwiedzany przez polskich turystów. Prawdopodobnie większość odwiedzających wybiera się tam chcąc poznać lepiej historyczne dziedzictwo naszych sąsiadów, ale warto zdawać sobie, sprawę, że Litwa to nie tylko wielowiekowe budowle, ale też niemało malowniczej przyrody.

W naszym artykule spróbujemy odpowiedzieć na pytanie co warto zobaczyć na Litwie? Oto nasza subiektywna lista najciekawszych litewskich atrakcji turystycznych oraz zabytków.

Wilno i zabytkowe Stare Miasto z listy UNESCO

Trudno rozpocząć przewodnik po największych atrakcjach Litwy od miejsca innego niż Wilno stanowiące najlepszą wizytówkę naszych sąsiadów. Każdego dnia tłumy turystów spacerują po tutejszej barokowej starówce, która w 1994 roku trafiła na listę światowego dziedzictwa kulturowego UNESCO. Do najważniejszych zabytków najstarszej części miasta należą: odwiedzana chętnie przez pątników Ostra Brama, kościół św. Anny z fasadą utrzymaną w stylu gotyku płomienistego oraz klasycystyczna bazylika archikatedralna. Prawdziwą perłą tej ostatniej wczesnobarokowa kaplica św. Kazimierza gdzie pochowano m. in. króla Polski Aleksandra Jagiellończyka i Barbarę Radziwiłłównę.

Ostra Brama

Nie ma chyba polskiej wycieczki do Wilna, która ominęłaby Aušros Vartai czyli Ostrą Bramę. Jednak to nie część dawnych fortyfikacji jest istotna, a to co znajduje się w jej wnętrzu. Chodzi tu rzecz jasna o obraz Matki Boskiej Ostrobramskiej opisany przez Adama Mickiewicza w inwokacji “Pana Tadeusza”. Oglądany z poziomu ulicy, przez otwarte okno wydaje się niewielki. Dopiero kiedy staniemy w środku okazuje się, że malowidło ma wraz z ramą ponad dwa metry wysokości! Przez wieki obraz uznawano za cudowny i szczególnie ważny dla Polaków mieszkających na Litwie. Kult ten nie wygasł z upływem czasu, nadal organizowane są tu piesze pielgrzymki z Polski, a w kaplicy odprawia się msze w języku polskim.

Kościół świętego Piotra i Pawła w Wilnie

Tę pochodzącą z XVII wieku świątynię można bez przeszkód nazwać jednym z najpiękniejszych barokowych kościołów na świecie. Ufundowana przez Michała Kazimierza Paca nie kryje w swym wnętrzu barwnych malowideł jak jej "koleżanki" z epoki. Białe, oślepiające wnętrze pokryte jest licznymi sztukateriami. Rzeźby przedstawiają sceny z Biblii, mitologii oraz wyobrażają katolickich świętych i męczenników. Kościół uniknął zniszczeń podczas licznych wojen (być może dlatego, że znajdował się w położonej poza centrum dzielnicy Antokol) jakie przetaczały się przez Wilno i dzięki temu możemy dziś oglądać rzeźby Pietro Perettiego oraz Giovanniego Gallego zachowane w świetnym stanie. Aby dotrzeć do tego zabytku należy za Muzeum Narodowym skręcić w prawo i iść cały czas prosto wzdłuż brzegu rzeki Wilii.

Wileńskie cmentarze

To jedne z najważniejszych zabytków przypominających o obecności Polaków w Wilnie. Najważniejszy jest oczywiście cmentarz na Rossie w wojskowej części nekropolii. Najmniej szczęścia miał Cmentarz Słoneczny (parafii św. Piotra i Pawła), którego wileńskie władze nie chciały uznać za zabytek. W związku z tym wiele zabytkowych i pozbawionych opieki grobów znajduje się w stanie wymagającym natychmiastowej renowacji.

Zamek w Trokach - słynna średniowieczna warownia

Dawna siedziba litewskich władców szczyciła się swego swego czasu trzema zamkami. Pierwszy z nich nie przetrwał do naszych czasów, drugi został niedawno odbudowany. Najpiękniejszy jest jednak trzeci - położony na wyspie, na którą wiedzie drewniany most. Trudno uwierzyć że jeszcze niedawno znajdował się w stanie ruiny, a dziś zalicza się do najpopularniejszych atrakcji Litwy. Plany jego odbudowy sporządzili w latach trzydziestych polscy konserwatorzy, a wcielili je w życie Litwini, kończąc prace na początku lat sześćdziesiątych. Dziś fortyfikacje te są jednym z najchętniej odwiedzanych litewskich zabytków.

Więcej: Zwiedzanie zamku w Trokach - historia oraz informacje praktyczne.

Kowno - Stare Miasto, ruiny zamku i inne atrakcje

Litwini lubią powtarzać, że tak jak Wilno jest barokowe tak Kowno jest gotyckie. I rzeczywiście jest w tym sporo prawdy. Pozostające w cieniu stolicy, nieco prowincjonalne Kowno zachowało sporo architektury średniowiecznej. I choć samo centrum można obejść w ramach krótkiego spaceru to miłośnicy gotyku powinni być usatysfakcjonowani.

Zwiedzanie warto zacząć od ruin zamku (zbudowany przez Krzyżaków na miejscu dawnej litewskiej warowni) i chociaż jego rekonstrukcja budzi kontrowersje to jednak lokalizacja ruin (w widłach Niemna i Wilii) nadaje im wiele uroku. Pobliska bazylika archikatedralna świętych Apostołów Piotra i Pawła zachowała gotycką bryłę, ale jej wnętrze to już mieszanka wielu różnych nurtów artystycznych (wyróżniają się zwłaszcza obrazy Michała Andriollego znanego chociażby z ilustracji do "Pana Tadeusza"). Styl gotycki reprezentują również kościół św. Gertrudy, kościół Wniebowzięcia NMP (najstarsza z wileńskich świątyń) oraz kościół pobernardyński. Ze świeckich budowli utrzymanych w tym nurcie warto wymienić tzw. Dom Perkuna gdzie mieści się Muzeum Adama Mickiewicza. Warto zobaczyć również niewielki, acz ładnie utrzymany rynek z XVI-wiecznym ratuszem i pobliskim kościołem św. Trójcy.

Muzeum IX Fortu oraz pomnik upamiętniający Ofiary Zagłady

Pod koniec XIX wieku car Aleksander II podjął decyzję o przekształceniu Kowna w miasto-twierdzę otoczoną zespołem dziewięciu masywnych fortów oraz posiadającą całą niezbędną do prowadzenia walki zbrojnej infrastrukturę. Mimo że był to najbardziej nowoczesny fort carskiej Rosji, to podczas niemieckiego oblężenia w trakcie I wojny światowej przetrwał zaledwie jedenaście dni.

Zabytkiem pamiętającym tamte czasy jest odrestaurowany IX Fort, który przetrwał niemal bez szwanku w trakcie oblężenia Kowna. Po wybuchu II wojny światowej przeznaczono go na więzienie NKWD, a w latach 1941-1944 Niemcy stworzyli w nim w obóz zagłady - zginęło tu około 50 tysięcy Żydów oraz masy innych internowanych. Niemcy w swoich dokumentach określali fort mianem fabryki (Fabryka 1005-B).

W 1958 roku w odrestaurowanym forcie otworzono Muzeum IX Fortu (Kauno IX Fortos Muziejus). Zgromadzono w nim eksponaty skupiające się na temacie II wojny światowej i Holokauście na Litwie. Tuż obok stanął poruszający pomnik upamiętniający poległych i zgładzonych.

Barokowy kościół i klasztor w Pożajściu

Druga ze słynnych fundacji kościelnych rodu Paców również reprezentuje styl barokowy. Jest jednak zupełnie inna niż kościół św. Piotra i Pawła w Wilnie. Kościelne freski oczarowują żywymi barwami i niezwykłą harmonią. Całkiem niedawno w kościele zakończyły się prace konserwatorskie i dziś turyści mogą podziwiać jego wnętrze w pełnej krasie.

Skansen w Rumszyszkach - muzeum wsi litewskiej

Kolejną wartą uwagi atrakcją Litwy jest położony w okolicy Kowna skansen o nieco przydługiej nazwie Litewskie muzeum ludowego gospodarstwa domowego (Lietuvos Liaudies Buities muziejus). Na rozległym terenie (skansen należy do największych w Europie!) odtworzono tu tradycyjną litewską zabudowę wywodzącą się ze wszystkich litewskich regionów.

W sumie zebrano tu ponad 100 drewnianych i nie tylko zabytków. Oprócz podziwiania fasad będziemy mogli zajrzeć też do wnętrza niektórych domów, gdzie odtworzono warsztaty rzemieślnicze - prawdę mówiąc jest to rzecz, którą najbardziej lubimy w tradycyjnych muzeach ludowych.

Góra Krzyży w Szawlach

Z pewnością warto nieco zjechać z utartych litewskich szlaków i obejrzeć owo nietypowe sanktuarium, które powoli zaczyna zaliczać się do najchętniej odwiedzanych atrakcji Litwy.

Nieco ponad dziesięć kilometrów za miastem Szawle wyrasta niewielkie wzgórze pokryte dziesiątkami tysięcy krzyży (jeśli doliczyć te leżące i wiszące to ich liczba może wynosić nawet 150 tysięcy). Dawniej ich stawianie symbolizowało opór Litwinów wobec władz carskich, a później radzieckich. Dziś jest to wyraz wiary niezależny od narodowości. Znajdziemy tu bowiem krzyże pozostawione przez katolików z różnych państw i kontynentów. Wartość tego miejsca doceniła również organizacja UNESCO wpisując je na listę światowego dziedzictwa.

Park Narodowy Mierzei Kurońskiej (Kuršių nerija) - wydmy oraz inne atrakcje

Utworzony w 1991 roku obszar ochrony przyrody przyciąga co roku tysiące turystów pragnących zobaczyć malownicze wydmy (drugie pod względem wysokości w całej Europie!) oraz rozkoszować się nadmorskim klimatem (co zresztą ma odzwierciedlenie w dość wysokich cenach). Na popularność tego miejsca niemały wpływ ma także fakt, że w 2000 roku Mierzeja Kurońska trafiła na listę dziedzictwa UNESCO.

Szczególnym zainteresowaniem cieszy się, położona przy samej granicy, wioska Nida. To właśnie tu od końca XIX wieku kwitło życie kulturalne, a do letniego domu przyjeżdżał sam Tomasz Mann. Pisarz uważał malowniczą miejscowość za jedno z najpiękniejszych miejsc na ziemi. Dziś, przybywający tu turyści mogą zwiedzić muzeum noblisty, odwiedzić cmentarz Kurów, ale przede wszystkich odbyć spacer po ruchomych wydmach, przez które Mierzeja Kurońska zwana jest nieco górnolotnie Bałtycką Saharą. Szczególną częścią rezerwatu jest tzw. "dolina śmierci" - miejsce pochówku francuskich jeńców wojennych z XIX wieku.

Z innych miejscowości leżących na Mierzei Kurońskiej warto wymienić niewielkie Smiltynė gdzie działa największa na Litwie Muzeum Morskie (Lietuvos jūrų muziejus) położone na terenie starej twierdzy. Obok mieści się słynne Delfinarium. Przy drodze do muzeum zobaczymy kilka zabytkowych okrętów oraz niewielką wystawę etnograficzną.

Muzeum Bursztynu i inne atrakcje w Połądze

W Polsce Muzeum Bursztynu możemy obejrzeć w Gdańsku, na Litwie taka placówka działa w pałacu Tyszkiewiczów w Połądze (Palangos gintaro muziejus). Wprawdzie aranżacja poszczególnych wystaw nie jest tak nowoczesna jak w polskim muzeum, ale zgromadzone zbiory po prostu zachwycają. Zwiedzający dowiedzą się wiele na temat jantaru, zobaczą też piękne ozdoby, które wyszły spod ręki rzemieślników i artystów. Szczególnie interesująca część zbiorów to bursztyny z inkluzjami. Warto dodać, że placówka posiada świetnie wyposażony sklep z wyrobami z bursztynu.

Samo muzeum zlokalizowano w pałacu Tyszkiewiczów, a w części sal odtworzono historyczne wyposażenie. Rezydencja otoczona jest pięknym parkiem z niezwykle ekspresyjną rzeźbą wróżki Egle oraz tzw. wzgórzem Biruty porośniętym sosnowym lasem.

Kłajpeda i jej zabytki

Kłajpeda jest jednym z tych miast, które w XX wieku zdecydowanie nie miały szczęścia. Mimo długiej historii i kilku ciekawych zabytków ruch turystyczny w czasach powojennych był minimalny (miasto, ze względu na bliskość baz wojskowych, leżało w specjalnej strefie o ograniczonym dostępie). Dopiero po odzyskaniu przez Litwę niepodległości rozpoczęto rekonstrukcję zaniedbanych budowli oraz podjęto próbę zainteresowania miastem zagranicznych turystów.

Na uwagę zasługuje zwłaszcza Stare Miasto gdzie zachowało się wiele kamienic z poprzednich epok. Centralna część starówki to plac Teatralny z pomnikiem Anusi z Tharau (bohaterka wiersza XVII-wiecznego poety Szymona Dacha, urodzonego w Kłajpedzie). Sporo uroku zachowała ulica Aukštoji gdzie znajdziemy domy zbudowane z muru pruskiego - to jedyne miasto litewskiego wybrzeża z taką zabudową!. Z dawnego zamku przetrwały fundamenty i wały nowożytnej twierdzy gdzie działa niewielkie muzeum (podejmowane są jednak próby odbudowania warowni). Warto zobaczyć też zabytkową część portu i okoliczny park z nowoczesnymi rzeźbami. Kłajpeda jest także świetnym punktem wypadowym do poznawania wspomnianej już Mierzei Kurońskiej (promy startują z portu pasażerskiego).

Szlak w koronach drzew w Oniksztach

Mimo że nie mieliśmy jeszcze okazji odwiedzić tego miejsca, to biorąc pod uwagę unikatowość tej atrakcji oraz jej popularność wśród czytelników zdecydowaliśmy się ją dopisać. Długi na 300 m szlak w koronach drzew (na mapie znajdziecie go wpisując Medžių lajų pažintinis takas) powstał na terenie Oniksztyńskiego Parku Regionalnego. Do jego największych atrakcji należy wieża widokowa na wysokości 35 m, z której rozpościera się widok na okolicę.

Grodzisko w Kiernowie

Niewielki Kiernów nie przypomina dziś dawnej stolicy Litwy. To malutkie i ciche miasteczko, po którego dumnej przeszłości pozostały dwudziestometrowe kopce z wiodącą między nimi turystyczną ścieżką. Właśnie w tym miejscu znajdowała się siedziba słynnego wodza Litwinów Mendoga. Jeśli monumentalne ziemne usypiska to dla nas za mało aby wyobrazić sobie jak wyglądało tu życie w średniowieczu to warto udać się do pobliskiego muzeum archeologicznego. Wyświetlane tam trójwymiarowe animacje z pewnością pozwolą choć na chwilę spojrzeć w przeszłość.

Druskieniki (litewskie uzdrowiskowymi) oraz park rzeźby socjalistycznej Grūtas

Druskieniki to popularne litewskie uzdrowisko leżące u brzegu Niemna, które status miejscowości leczniczej otrzymało już w 1794 roku dekretem króla Stanisława Augusta Poniatowskiego. Wiele osób przyjeżdża tam licząc na podreperowanie zdrowia lub chcąc skorzystać z jednego z największych aquaparków w Europie (Druskininkai Aquapark). Coś dla siebie odnajdą tu również sympatycy zabytków architektury drewnianej - w Druskienikach zachowało się kilka drewnianych willi, a w jednej z nich - Willi Kiersnowskich - mieści się muzeum miejskie.

W bliskiej okolicy miejscowości powstała jedna z najbardziej kontrowersyjnych litewskich atrakcji - Park Grūtas. Jego pomysłodawcą był lokalny milioner, który w jednym miejscu zebrał poradzieckie pomniki usuwane z przestrzeni publicznej.

Pałac Tyszkiewiczów w Kretyndze

Leżąca niecałe 15 kilometrów od Połągi Kretynga to jedno z gniazd rodowych Tyszkiewiczów. Miasteczko w swojej historii należało do wielu ważnych rodów (m.in. do Jana Karola Chodkiewicza, który w XVII wieku ufundował tu kościół w podzięce za zwycięstwo pod Kircholmem). W XIX wieku dobra kupił Jan Tyszkiewicz i wzniósł tu rezydencję godną magnata. Arystokrata interesował się ogrodnictwem więc otoczył swoją posiadłość pokaźnym parkiem, a obok pałacu stworzył ogród zimowy. Niestety od roku 1940 znacjonalizowana budowla niszczała (komuniści zlikwidowali między innymi ogród zimowy). Od lat 80. rozpoczęto prace renowacyjne, stworzono oranżerię oraz zorganizowano nowoczesne muzeum. Współcześnie turyści mogą zwiedzić kilka interesujących wystaw: etnograficzną, historyczną oraz poświęconą dziejom tutejszych rodów magnackich. Można również pospacerować po ogrodzie, a na lokalnym cmentarzu zobaczyć neogotycką kaplicę grobową Tyszkiewiczów.

Park Regionalny Delty Niemna (Nemuno delta)

Poszukujący kontaktu z przyrodą powinni udać się do wsi Ruś (Rusne), która stanowi swoistą bramę do parku Delty Niemna. Przetrwał tu zabytkowy kościół luterański z początku XIX wieku, a nad jednym z ramion Niemna możemy zobaczyć współczesny pomnik Mahatmy Gandhiego i pochodzącego z okolicy lekarza oraz społecznika Hermanna Kallenbacha (mężczyźni byli przyjaciółmi).

Tuż za granicą wioski znajduje się centrum informacyjne parku gdzie otrzymany niezbędne informacje dotyczące obszaru (Nemuno Deltos Regioninio Parko Lankytojų Centras). Co ciekawie nieliczni tutejsi rolnicy mają świetne warunki do upraw - Litwini chwalą się, że to jedyny obszar w kraju gdzie udaje się zebrać podwójny plon w ciągu roku. Stanowiąca centralną część parku wyspa Ruś dopiero od lat 70. posiada całoroczne połączenie z lądem stałym, wcześniej wyjątkowo ostre zimy odcinały mieszkańców od świata.

Polskie wsie na Wileńszczyźnie

Tereny na południe i wschód od Wilna zamieszkane są w większości przez ludność polską. W kilku rejonach liczba naszych rodaków przekracza 50% stanu zamieszkania (istnieją nawet gminy gdzie żyje ich ponad 95%). W większości tych miejsc prężnie działają polskie szkoły, ośrodki kultury czy parafie. Z reguły nie ma też problemu z porozumieniem się w naszym języku. I chociaż nie ma tu zabytków architektury na miarę kościołów Wilna czy Kowna to z pewnością znajdziemy tu chwilę spokoju i wytchnienia od miejskiego zgiełku.

Bardzo ciekawy wydaje się rejon solecznicki. To właśnie na tutejszym cmentarzu Adam Mickiewicz obserwował obrzęd dziadów. W miejscowości Taboryszki zachował się zabytkowy, drewniany kościół pw św. Michał Archanioła zbudowany w XVIII wieku. W budynku dawnej szkoły działa izba pamięci Anny Krepsztul malarki ludowej polskiego pochodzenia (przez wielu uważana za kandydatkę na ołtarze). W pobliskich Koniuchach lokalna społeczność wystawiła pomnik Polakom pomordowanym przez partyzantkę żydowską, litewską i radziecką. We wsi Butrymańce zobaczymy zabytkowy kościół wybudowany w 1799 roku. Warto odwiedzić też Białą Wakę gdzie będziemy mogli obserwować ptaki żyjące nad jeziorem Papis w utworzonym tu rezerwacie (Papio ornitologinis draustinis).