Płock: atrakcje, zabytki, ciekawe miejsca. Co warto zwiedzić i zobaczyć?

Niecałe dwie godziny drogi od Warszawy leży miasto o wieloletniej historii z kilkoma bardzo ciekawymi atrakcjami i zabytkami. Podczas wycieczki do Płocka zobaczymy średniowieczne budowle, barwne freski, świetne zbiory sztuki i rzemiosła artystycznego!

Płock - nazwa

Istnieje kilka koncepcji pochodzenia nazwy miasta. Według najpopularniejszej źródłem nazwy jest "płot" czyli palisada, którą otoczony był dawny gród. Inne wywodzą ją od nieistniejącej dziś rzeki, która w tym miejscu wpadała do Wisły. Część badaczy wskazuje też na podobieństwo do greckiego słowa "plaia" oznaczającego nachylenie, spadek terenu.

Płock - krótka historia miasta

Płock może poszczycić się historią sięgającą dziesięciu wieków wstecz. Najprawdopodobniej był to jeden z kresowych grodów w państwie pierwszych Piastów. Krótko pełnił funkcję stolicy zbuntowanego Miecława, a w czasach Władysława Hermana stał się główną siedzibą księcia. Podczas rozbicia dzielnicowego był jednym z najważniejszych grodów Mazowsza. Całkiem skutecznie konkurował z rozrastającą się Warszawą, ale pożary, epidemie i wojny pozbawiły go dominującej pozycji w regionie. Sporych przekształceń urbanizacyjnych dokonali po I rozbiorze Prusacy. W 1863 roku powstańcy styczniowi chcieli założyć tu swoją główną siedzibę, niestety źle przygotowany atak na garnizon rosyjski przekreślił te plany.

Ponownie w ogniu walk miasto znalazło się 18 sierpnia 1920 roku - na ulicach Płocka mieszkańcy, harcerze i żołnierze polscy stoczyli zwycięski bój z bolszewikami. W nagrodę za taką postawę Józef Piłsudski odznaczył miasto Krzyżem Virtuti Militari. W czasie II wojny światowej śmierć poniosło 11 tysięcy mieszkańców (w tym 8 tysięcy tutejszych Żydów).

Od lat 60., i budowy rafinerii, Płock stał się ważnym ośrodkiem przemysłowym. Dużą rolę odgrywa turystyka, w tym tutejsze ZOO.

Jak zwiedzać Płock?

Większość najważniejszych zabytków i atrakcji Płocka zlokalizowanych jest w samym centrum miasta - na tzw. Wzgórzu Tumskim i w jego najbliższej okolicy. Zwiedzanie nie powinno być kłopotliwe, chyba że będziemy chcieli zejść na molo. Wtedy trzeba będzie pokonać dość dużą różnicę wysokości.

Płock: atrakcje, zabytki, ciekawe miejsca. Co warto zobaczyć?

Katedra i Wzgórze Tumskie

Najstarsze i najciekawsze obiekty miasta mieszczą się na wysokiej skarpie nad Wisłą na tzw. Wzgórzu Tumskim. Tutaj przetrwała bazylika katedralna Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny (na zewnątrz posiada elementy gotyckie, romańskie i renesansowe, a wewnątrz wspaniałe polichromie Władysława Drapiewskiego) oraz resztki dawnego zamku Kazimierza Wielkiego (obecnie Muzeum Diecezjalne). Więcej o Wzgórzu Tumskim przeczytasz w naszym artykule: Wzgórze Tumskie w Płocku.

Muzeum Mazowieckie w Płocku

(Tumska 8)

Błędnie nazywane "muzeum secesji" gromadzi dzieła sztuki i rzemiosła artystycznego z okresu od XIX wieku do czasów powojennych. W zaaranżowanej na sale wystawowe zabytkowej kamienicy możemy zobaczyć obrazy i rysunki m.in. Teodora Axentowicza, Józefa Mehoffera, Władysława Podkowińskiego, Wojciecha Weissa, Tamary Łempickiej, Zofii Stryjeńskiej czy Stanisława Wyspiańskiego. Wrażenie robi zwłaszcza monumentalny obraz Kazimierza Stabrowskiego pt. "Skarga duszy". Druga część ekspozycji poświęcona jest historii Płocka. Zobaczymy tu znaleziska archeologiczne i wielką makietę miasta z końca XVIII wieku (liczy sobie ok. 40 metrów kwadratowych).

Więcej informacji o placówce i jej zbiorach znajdziecie na oficjalnej stronie.

Muzeum Żydów Mazowieckich

Jednym z oddziałów Muzeum Mazowieckiego jest Muzeum Żydów Mazowieckich zlokalizowane w dawnej XIX-wiecznej synagodze przy ulicy Kwiatka 7. Płocka placówka przedstawia dzieje Żydów na Mazowszu oraz przybliża elementy kultury żydowskiej. Część ekspozycji skupia się też na temacie Holokaustu. Wstęp do muzeum jest bezpłatny. [stan na 15 sierpnia 2021]

Nieopodal muzeum możemy zobaczyć kamienicę nazywaną domem rabina (adres: Kwiatka 25). Budowla pochodzi z 18660 roku i wzniesiono ją na zamówienie rabina Icka Karaska.

Aż do wybuchu II wojny światowej Płock był licznie zamieszkany przez społeczność żydowską, a pierwsze wzmianki o ich bytności w mieście odnaleziono w dokumentach źródłowych datowanych na XIII wiek. Dzisiejsza siedziba muzeum mieści się w tzw. Małej Synagodze. W mieście istniała również rozebrana w 1951 roku Wielka Synagoga. Dziś nie ma po niej śladu, a o oryginalnej lokalizacji świątyni przypomina wyłącznie nazwa ulicy - Synagogalna.

Na obrzeżach Płocka, przy ulicy Mickiewicza, odnajdziemy nowy cmentarz (kirkut) żydowski. Jednym z jego charakterystycznych elementów jest tzw. "mur płaczu" - ściana z wmurowanymi fragmentami macew uratowanymi prawdopodobnie ze starego cmentarza żydowskiego. Starszy z kirkutów został zdewastowany przez Niemców, którzy zamienili go w park, a nagrobki wykorzystali do brukowania ulic.

Spichlerz

Kolejny oddział płockiego Muzeum Mazowieckiego mieści się w zabytkowych magazynie pochodzącym z przełomu XVIII i XIX wieku. Obecnie zobaczymy w nim wystawę poświęconą kulturze ludowej Mazowsza, gdzie przedstawiono różne grupy etnograficzne zamieszkujące ten region.

Druga z prezentowanych wystaw nosi nazwę Sztuka Dalekiego Wschodu. W jej skład wchodzi ponad 100 eksponatów, wśród których są m.in. monety, przedmioty rzemiosła artystycznego czy militaria.

Małachowianka

(Stanisława Małachowskiego 1)

Liceum Ogólnokształcące im. Marszałka Stanisława Małachowskiego w Płocku jest według tutejszej tradycji najdłużej istniejącą szkołą w Polsce. Według legendy już w XII wieku niejaka Dobiechna ufundowała w Płocku szkołę. Z całą pewnością wiadomo, że w XIII wieku przy tutejszej kolegiacie utrzymywano nauczyciela wykładającego trivium (czyli gramatykę, retorykę i dialektykę). W XVII wieku szkołę w Płocku utworzyli jezuici (a być może po prostu przejęli dawną uczelnię przy kolegiacie). Po kasacie zakonu placówkę upaństwowiono. Liceum działa do dziś a jego najciekawszą częścią jest wystawa historyczna (ukazującą resztki dawnej kolegiaty, znaleziska archeologiczne czy pamiątki po najsłynniejszych absolwentach) oraz aula z malowidłami Władysława Drapiewskiego.

Niezwykłe polichromie łączą motywy religijne (Matka Boska, aniołowie, święci), symboliczne (znaki zodiaku czy symbole masońskie) oraz ciekawą ornamentykę (swastyki). To właśnie elementy religijne sprawiły, że władze PRL-u nakazały zamalować zdobienia. Można je oglądać dopiero od 2012 roku. Wstęp jest darmowy, ale wizytę należy uprzednio umówić telefonicznie (więcej informacji: tutaj).

Kolegiata św. Bartłomieja

(Kazimierza Wielkiego 1)

Pierwotnie gotycka świątynia po wielu zmianach reprezentuje dziś styl barokowy. Tu również zachowały się polichromie Władysława Drapiewskiego.

Świątynia Miłosierdzia i Miłości: jedyna na świecie katedra mariawicka

(Kazimierza Wielkiego 27)

Pod tą, nieco tajemniczą nazwą, kryje się jedyna na świecie mariawicka katedra. Służy ona chrześcijanom, którzy na początku XX wieku zerwali łączność z Rzymem pod wpływem zakonnicy Marii Franciszki Kozłowskiej i księdza Marii Michała Kowalskiego. Nazwa pochodzi od słów, której Jezus miał skierować do płockiej mistyczki.

Kościół wybudowano w stylu neogotyku angielskiego w kształcie litery E (od słowa Eucharystia). Zgodnie z wymogami stylu zewnętrzną stronę świątyni zdobią liczne ostro zakończone okna i charakterystyczne łuki. Całość ma formę trójnawowej bazyliki. Do kościoła przylega klasztor i wyższe seminarium duchowne (charakterystyczne krużganki). W podziemiach świątyni spoczywa założycielka ruchu oraz niektórzy wspomagający ją księża. Kościół jest otwarty dla wiernych (odbywa się tam codzienna adoracja), podziemia udostępniane są w największe święta mariawickie (m.in. 15 sierpnia).

Ratusz oraz neoklasyczna zabudowa Starego Rynku

Ciekawie prezentuje się również neoklasyczna zabudowa Starego Rynku (kamienice z XIX i początku XX wieku, najstarsza Stary Rynek 17 pochodzi jeszcze z XVII stulecia). W dawnym gmachu Towarzystwa Kredytowego Ziemskiego (wybudowany na początku XX wieku) działa obecnie Książnica Płocka ul. Tadeusza Kościuszki 6.

Najbardziej imponującym obiektem przy Starym Rynku jest ratusz pochodzący z pierwszych dekad XIX wieku, który zastąpił istniejący od XV stulecia gotycki gmach. Zaprojektował go Jakub Kubicki, jeden z czołowych reprezentantów polskiego klasycyzmu. Wśród innych jego dzieł warto wymienić chociażby Arkady Kubickiego w Warszawie oraz pałac w Bejscach. Architekt ten był również odpowiedzialny za przebudowę Belwederu.

Dwa razy dziennie, o 12:00 i 18:00, z wieży ratusza odgrywany jest hejnał płocki. Dodatkowo po odegraniu pierwszego z hejnałów prezentowana jest scena pasowania Bolesława III Krzywoustego na rycerza. Sytuacja taka faktycznie wydarzyła się w Płocku w 1100 roku, a pasującym był Władysław Herman.

Sanktuarium Bożego Miłosierdzia

(Stary Rynek 14/18)

Miasto stało się również miejscem objawień późniejszej świętej katolickiej Faustyny Kowalskiej. Mistyczka przebywała tam przez dwa lata swojego nowicjatu pracując między innymi przy sprzedaży chleba. Tutejsze siostry zakonne utraciły swój klasztor w latach 50. Budynek odzyskały w roku 1990 w stanie ruiny (niestety część pomieszczeń, w tym celę św. Faustyny trzeba było wyburzyć). W związku z rozwojem kultu Bożego Miłosierdzia podjęto decyzję o budowie kościoła i niewielkiego muzeum. Jednym z ciekawszych eksponatów jest oryginalny piec chlebowy, przy którym pracowała św. Faustyna.

Bulwar i molo w Płocku

Tuż pod Wzgórzem Tumskim zbudowano w 2010 roku długie na ok. 350 metrów molo spacerowe, które jest częścią przyjemnych, zrewitalizowanych bulwarów wiślanych. Obiekt służy również miłośnikom sportów jachtowych jako część płockiej mariny, a ciągnąca się wzdłuż Wisły promenada jest idealnym miejscem na krótki spacer.

Przy promenadzie stoi również Amfiteatr wykorzystywany do organizacji imprez oraz koncertów. Początki budowli sięgają lat sześćdziesiątych XX wieku, ale jego obecny wygląd jest efektem przebudowy przeprowadzonej na początki obecnego stulecia.

Plaże w Płocku i Zalew Sobótka

Płock posiada nie tylko własne molo, ale i miejskie plaże. Największa z nich znajduje się tuż za Amfiteatrem i promenadą. Kolejne dwie położone są kawałek dalej na wysokości Zalewu Sobótka, czyli dawnego starorzecza Wisły, a dziś niewielkiego jeziora. Pierwsza wychodzi w stronę zalewu, druga w kierunku Wisły.

Wspomniany Zalew Sobótka również może być dobrym miejscem na aktywny wypoczynek. Wokół stawu wytyczono trasy piesze oraz rowerowe. Kawałek od wschodniego brzegu jeziorka, na wysokości kościoła Mariawitów, możemy wypatrzyć jamę uformowaną w zboczu skarpy. Miejscowi nazywają ją jaskinią Morusa, czym nawiązują do łobuza o tym imieniu, który podobno miał ukrywać się w jej wnętrzu przed rosyjskimi żandarmami. Teoretycznie da się do niej wdrapać, ale problemem będzie zejście - w sieci możemy znaleźć relacje osób, które miały z tym niemałe problemy.

Dom Władysława Broniewskiego

(Tadeusza Kościuszki 24)

Słynny poeta urodził się właśnie w Płocku, tutaj uczęszczał do szkoły i tutaj spędził swoje dzieciństwo. Na podwórku domu rośnie dąb uwieczniony w wielu wierszach tego twórcy (np. "Idę sobie zamaszyście/ i opada ze mnie życie jak jesienne liście"). W budynku działa dziś oddział ZNP, ale w jednej z sal przygotowano niewielką wystawę poświęconą Broniewskiemu. Około 100 metrów dalej przy placu Obrońców Warszawy możemy zobaczyć duży pomnik wystawiony ku pamięci autora "Bagnetu na broń". Autorami projektu byli Kazimierz Gustaw Zemła, Józef Niedżwiecki oraz Edmund Matuszek.

Dawna baszta obronna oraz fragment muru - ostatnie relikty średniowiecznych fortyfikacji miejskich

Budowę nieistniejących już płockich murów obronnych rozpoczęto w 1353 roku z fundacji króla Kazimierza Wielkiego. Nowe obwarowania miały zapewnić lepszą obronę miastu, które wcześniej było kilkukrotnie najeżdżane i niszczone.

Średniowieczny pierścień fortyfikacji przekraczał 8 m wysokości i posiadał kilkanaście baszt oraz trzy bramy wjazdowe (Grodzką, Bielską i Dobrzyńską). Do naszych czasów przetrwały zaledwie nieliczne ślady po tej konstrukcji. Jednym z nich jest dawna baszta obronna, która w XVIII wieku zyskała nowe życie i została przekształcona w... dom mieszkalny. Dziś w budynku tym mieszczą się biura Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków, a o dawnym przeznaczeniu budowli przypomina mur z nieotynkowanej czerwonej cegły w jej dolnej części. Znajdziecie go pod adresem Zduńska 13a.

Króciutki zachowany fragment samego muru zobaczymy z kolei tuż obok skrzyżowania ulic Nowowiejskiej z Bielską (współrzędne: 52.546329726639044, 19.685946892471136).

Rogatki miejskie

Do najbardziej charakterystycznych elementów krajobrazu Płocka należą klasycystyczne rogatki (punkty kontrolne) z pierwszej ćwierci XIX, które powstały po zlikwidowaniu średniowiecznych obwarowań. Za projekt niewielkich budynków wzniesionych w stylu klasycystycznym odpowiadał wspomniany już architekt Jakub Kubicki. Każda z par wyróżnia się odmienną formą.

Do naszych czasów przetrwały trzy z czterech par rogatek. Są to:

• rogatki dobrzyńskie (Kazimierza Wielkiego 24),
• rogatki warszawskie (aleja Jana Kilińskiego 8A),
• rogatki płońskie (aleja Jana Kilińskiego 12).

Z naszej perspektywy najciekawiej prezentują się pierwsze z nich (dobrzyńskie), wzniesione na planie okręgu w formie rotundy, a najmniej ostatnie (płońskie), które jako jedynie nie stanowią dwóch symetrycznych budowli.

Dawny odwach oraz Dzwon Pokoju

Z innych zabytkowych obiektów tego miasta warto zobaczyć dawny odwach, który był miejscem walk z Rosjanami w roku 1863 i 1920. Dziś przed budynkiem znajduje się Płyta Nieznanego Żołnierza (albo Płyta Bohaterów). Innym miejscem związanym z martyrologią jest tzw. Dzwon Pokoju na Placu 13 Straconych i pomnik poświęcony pomordowanym przez Niemców w publicznej egzekucji 18 września 1942 roku.

Miejski Ogród Zoologiczny w Płocku

(Norbertańska 2)

Płockie ZOO jest jednym z najmniejszych w kraju, ale jednocześnie uznawane jest za jedną z najlepiej prowadzonych tego rodzaju placówek w Polsce. Obecnie przebywa tu ponad 300 gatunków zwierząt w tym m.in panda mała lub pantery śnieżne.

Wieża ciśnień

Ten pięciokondygnacyjny, ośmioboczny budynek o wysokości ponad 80 m należy do najważniejszych płockich zabytków techniki. Leżący na obrzeżach centrum obiekt powstał pod koniec XIX wieku jako część miejskich wodociągów, a umieszczony na jego najwyższej kondygnacji zbiornik mógł pomieścić nawet siedem tysięcy wiader.

Za projekt budowli odpowiadał inżynier Selerok Cheson z Moskwy. Obecnie we wnętrzu ceglanego zabytku działa lokal gastronomiczny.

Płock - informacje praktyczne

[stan na 2021 rok]

• Większość połączeń pomiędzy Płockiem a najbliższymi dużymi miastami wykonywana jest przez linie autobusowe. Uwaga! Część kursów realizowanych z Warszawy tu autobusy przelotowe, które jadą dalej do miejscowości nadmorskich. W sezonie letnim warto więc kupić bilet z wyprzedzeniem.

• Dworzec kolejowy i autobusowy w Płocku jest oddalony od centrum o ponad dwa kilometry. Znajduje się on na rogu ulicy Fryderyka Chopina i Adama Mickiewicza. Na terenie miasta funkcjonuje kilkanaście linii autobusowych - najprawdopodobniej jednak nie będą nam one potrzebne gdyż praktycznie wszystkie obiekty zabytkowe położone są blisko siebie. Informacje na temat tych połączeń znajdziecie tutaj.

• Trudno powiedzieć kiedy najlepiej przyjechać do Płocka. Najwięcej festynów, zabaw i imprez okolicznościowych organizowanych jest latem. Ważnym wydarzeniem jest dzień 15 sierpnia, kiedy do miasta ściągają mariawici z całej Polski. Wczesną jesienią odbywają się też zawody jachtowe. Z kolei zimą organizuje się rekonstrukcję ataku na Odwach powstańców styczniowych.