Peloponez: atrakcje, zabytki, ciekawe miejsca. Kompletny przewodnik po regionie

Półwysep Peloponeski należy do najwspanialszych regionów Grecji. Starożytne i średniowieczne zabytki przeplatają się tu ze wspaniałą przyrodą, atrakcje otoczone są gajami oliwnymi i winnicami, a mity spotykają się z potwierdzoną źródłami historią.

Wciąż nie jest to też region zadeptany przez turystów - oczywiście z wyjątkiem leżącej stosunkowo niedaleko Aten części wschodniej.

Co ważne - Peloponez jest idealnym wyborem zarówno na krótki, nawet jednodniowy wypad ze stolicy, jak i dłuższą, wielodniową podróż. Półwysep przepełniony jest zabytkami - dotyczy go aż 5 wpisów z listy światowego dziedzictwa kulturowego UNESCO. Oprócz nich na odwiedzających czekają plaże, jaskinie, górzyste krajobrazy i urokliwe miasteczka.

W naszym przewodniku podjęliśmy się próby zebrania najważniejszych informacji potrzebnych do zaplanowania aktywnego zwiedzania półwyspu. Znajdziecie u nas opisy wybranych zabytków i atrakcji Peloponezu, charakterystykę ważniejszych miast i regionów, a także informacje praktyczne o podróżowaniu i komunikacji.

Położenie i regiony

Peloponez jest największym półwyspem Grecji i stanowi wysunięty najdalej na południe fragment części kontynentalnej tego kraju. Z różnych stron otaczają go: Morze Jońskie, Zatoka Koryncka, Morze Egejskie oraz Morze Śródziemne.

Większość półwyspu jest górzysta. Najwyższym pasmem górskim jest Tajget osiągający wysokość 2404 m. Tutejszy krajobraz pełen jest malowniczych dolin, gajów oliwnych, rzek czy lasów. Na południu odnajdziemy również wiele bardziej surowych obszarów. Właściwie to przemierzając Peloponez wzdłuż i wszerz powinniśmy każdego dnia oglądać różniące się od siebie pejzaże.

Peloponez już od czasów antycznych podzielony był na siedem głównych krain. Podział ten możemy spokojnie stosować i dziś, choć obecne granice administracyjne mogą trochę się różnić - np. Nemea historycznie była częścią Argolidy, a współcześnie znalazła się w Koryntii. Poniżej pokrótce przedstawiliśmy wspomniane regiony.

• Koryntia popularny wśród turystów region obejmujący wąski przesmyk (nazywany isthmus, czyli szyja) rozdzielający Peloponez od reszty Grecji oraz jego okolicę. Wśród największych atrakcji warto wymienić ruiny starożytnego Koryntu, górującą nad nimi twierdzę Akrokorynt czy słynny Kanał Koryncki.

• Argolida - historyczna i mitologiczna kraina słynąca z zabytków kultury mykeńskiej, najlepiej zachowanego greckiego teatru w Epidauros, dobrego wina (produkowanego ze szczepu Agiorgitiko) oraz wspaniałych widoków.

• Elida (lub Elis) - kraina zajmującą północno-zachodnią część półwyspu. To właśnie tu znajduje się Olimpia, kolebka najważniejszych igrzysk panhelleńskich, znanych jako igrzyska olimpijskie.

• Arkadia - ten górzysty i zajmujący centralną część półwyspu region znany jest z dzikiej natury, licznych tras pieszych, zabytkowych kościołów oraz… stoków narciarskich (czynnych w sezonie zimowym). Jednym z ciekawszych architektonicznie obiektów jest eklektyczny kościół Agia Fotini Mantineias. Wzniesiono go dopiero w latach 70. poprzedniego stulecia, ale architekt całymi garściami czerpał ze wzorców architektury antycznej oraz bizantyńskiej.

• Lakonia - kraina antycznej Sparty, bizantyńskiej Mistry (i malowniczego miasta Monemwasia) oraz rozległych jaskiń. Na północy rozciągają się masywne góry Tajget. Południe to dwa półwyspy, w tym surowy półwysep Mani, który wypełniają średniowieczne wieże mieszkalne (w niektórych z nich mieszczą się dziś hotele). Pierwsze budowle tego typu powstały z inicjatywy osiedlającym się na tym obszarze rycerzy europejskich. Od nazwy regionu wywodzi się słowo lakoniczny, oznaczający zwięzły.

• Achaja - region zajmujący większość północnej części półwyspu. Jego stolicą jest miasto Patras, jedno z największych miast Grecji, gdzie według tradycji męczeńską śmierć poniósł św. Andrzej Apostoł. W mieście zobaczymy rzymski odeon oraz ruiny średniowiecznego zamku. Całkiem niedaleko zbudowano most Rio-Antirrio łączący Peloponez ze wschodnią częścią Grecji kontynentalnej.

• Mesenia - region kojarzony przede wszystkim z miastem Kalamata, od którego swoją nazwę biorą uwielbiane na całym świecie oliwki. Lwią część tutejszego krajobrazu wypełniają liczne gaje oliwne. Na turystów zainteresowanych średniowiecznymi fortyfikacjami czekają zamki i fortece w Pylos, Metoni czy Koroni.

Peloponez: co warto zobaczyć i zwiedzić?

Atrakcje Peloponezu możemy z grubsza podzielić na kilka głównych kategorii. Dominują zabytki pamiętające czasy starożytne - odnajdziemy zarówno ślady znanej z twórczości Homera kultury mykeńskiej, jak i pozostałości po okresie klasycznym czy rzymskim. Wśród najbardziej imponujących miejsc warto wymienić Mykeny, świątynię Apollona w Bassaj.

Kolejną kategorią są zabytki bizantyńskie. Tutaj prym wiodą ruiny miasta Mistra, założonego co prawda przez krzyżowców, które przez pewien czas pełniło nawet funkcję stolicy Bizancjum. Osoby podróżujące na południowy-wschód półwyspu nie powinny przegapić położonego na zboczu wysokiej skały miasta Monemwasia.

Czy wiesz, że? W okresie średniowiecza oraz w czasach osmańskich Peloponez nazywany był Morea. W dokumentach źródłowych nazwa ta pojawia się po raz pierwszy w X wieku, ale historycy zakładają, że mogła ona funkcjonować już wiele stuleci wcześniej. Słowo Morea wywodzi się prawdopodobnie od wszechobecnych plantacji drzew morwowych (zwanych morea lub murus), niezbędnych do produkcji jedwabiu.

Na półwyspie zachowało się również wiele zamków oraz fortów. Niektóre z nich zbudowali Wenecjanie (słynący z wznoszenia najbardziej zaawansowanych fortyfikacji na całym obszarze Morza Śródziemnego), a część powstała już w okresie dominacji osmańskiej.

Atrakcje Peloponezu nie zamykają się jednak w zabytkach. Nie sposób nie wspomnieć o wspaniałych jaskiniach (jaskinię Diros dla przykładu częściowo wypełnia woda), wzgórzach, szlakach pieszych oraz plażach. Tych ostatnich jest pod dostatkiem, a niektóre z nich należą do najpiękniejszych w Europie (przykładem plaża Voidokilia).

Półwysep zapewni nam również ogrom wrażeń kulinarnych. Znaczną część krajobrazu zajmują gaje oliwne (to właśnie z Peloponez pochodzą słynne oliwki Kalamata), winnice oraz gaje cytrusowe. Zjemy tu pyszne owoce morza, sery czy potrawy mięsne.

Jak zwiedzać Peloponez?

W przypadku zaplanowania objazdu całego półwyspu warto dać sobie trochę zapasu czasowego pomiędzy atrakcjami. Po opuszczeniu autostrady czekać na nas będą kręte i wąskie drogi, fragmentami prowadzące środkiem niewielkich miasteczek, które potrafią zakorkować się na dłużej. Warunki na trasie mogą być czasem na tyle kiepskie, że przejazd zajmie nam znacznie więcej czasu niż pokazuje mapa.

Godziny otwarcia najlepiej sprawdzać na stronach oficjalnych lub stronie greckiego ministerstwa kultury. W obu przypadkach musimy jednak liczyć się z tym, że dane mogą być nieaktualne.

Niektóre mniej znane atrakcje Peloponezu mają krótkie godziny otwarcia. Część z zabytków zamykana jest już około 15:00.

Podczas podróży nie zapomnijmy rozglądać się za brązowymi znakami (z białymi i żółtymi literami) wskazującymi zabytki. Nieraz możemy natrafić na nieznany obiekt, np. mykeński grobowiec leżący pośrodku gaju cytrusowego.

Mapa Peloponezu

Poniżej przygotowaliśmy dla Was mapę z naniesionymi wszystkimi atrakcjami oraz zabytkami występującymi w tekście.

Peloponez: atrakcje, zabytki, ciekawe miejsca. Co warto zobaczyć?

Kanał Koryncki

Półwysep Peloponeski połączony jest z resztą Grecji kontynentalnej wąskim przesmykiem (nazywanym ”isthmus”, czyli szyja) o długości około 6 km. Przez większość historii był on gwarantem bezpieczeństwa regionu, ponieważ zabezpieczał półwysep przed inwazją lądową, ale dla żyjącej z handlu morskiego społeczności greckiej stanowił też nie lada kłopot - z jego powodu przeprawa z Zatoki Korynckiej do Zatoki Sarońskiej wymagała nadłożenia około 700 km!

Pierwsze próby rozwiązania tego problemu pojawiły się już na przełomie VII/VI wieku p.n.e. Tyran Koryntu nie dał co prawda rady wykopać kanału, ale zbudował drogę zwaną Dioklos, która z założenia miała służyć do transportu statków! Pojedynczą łódź od zatoki do zatoki przeciągało nawet 200 robotników, a cała taka przeprawa mogła trwać mniej więcej 3 godziny!

Mimo że przez całą starożytność trwały próby wykopania kanału, to ostatecznie spełzły one na niczym. Najbliżej sukcesu był rzymski cesarz Neron w I wieku, ale zainicjowany przez niego projekt finalnie upadł

Do pomysłu przekopu kanału powrócono w XIX wieku i pod koniec stulecia udało się doprowadzić prace do końca. Dziś chcąc podziwiać Kanał Koryncki najlepiej udać się na stary most, który oferuje najlepszy widok. Alternatywnie możemy wybrać się na rejs turystyczny i zobaczyć słynny kanał z poziomu wody.

Więcej: Kanał Koryncki oraz Zatoka Koryncka

Teatr w Epidauros oraz sanktuarium Asklepiosa

Peloponez może pochwalić się najwspanialszym z zachowanych teatrów starożytnego świata. Jego oparte plecami o zbocze góry trybuny są namacalnym dowodem kunsztu ówczesnych architektów. Budowla przetrwała zresztą w tak dobrym stanie, że na jej deskach wciąż wystawiane są sztuki widowiskowe.

Teatr sąsiadował z sanktuarium Asklepiosa, uważanego w świecie antycznym za uzdrowiciela oraz boga sztuki lekarskiej. Jego świątynie (nazywane asklepiejonami) pełniły funkcję starożytnych szpitali, do których tłumnie przybywali chorzy z różnych zakątków Grecji.

Sanktuarium w Epidaurze należało do najważniejszych i największych ośrodków tego typu w całej Helladzie. Dzięki wysiłkom archeologów udało się wydobyć na światło dzienne ruiny blisko 50 budowli należących do kompleksu świątynnego.

Teatr, sanktuarium oraz sąsiadujące z nimi muzeum wchodzą w skład stanowiska archeologicznego i zwiedzamy je po zakupie jednego biletu. Epidauros leży we wschodniej części półwyspu, stosunkowo niedaleko Aten, i należy do najczęściej odwiedzanych zabytków Peloponezu.

Więcej: Teatr w Epidauros oraz sanktuarium Asklepiosa

Starożytny Korynt

Korynt starożytny (gr. Αρχαία Κόρινθος) otwiera w naszych głowach co najmniej kilka skojarzeń. Miasto rozpusty, cel podróży świętego Pawła czy świątynia znana ze swych prostytutek (córy Koryntu). Trzeba jednak zaznaczyć, że historia tego miejsca jest znacznie bardziej skomplikowana, a niektóre oczywistości okazują się jedynie mitami.

Chociaż niewiele przetrwało z dawnej monumentalnej zabudowy antycznego polis, to leżące na obrzeżach współczesnego Koryntu stanowisko archeologiczne powinno zainteresować niejednego sympatyka starożytności.

Pamiętajmy tylko, że wykopaliska leżą na terenie niewielkiego miasteczka Archea Korinthos (gr. Αρχαία Κόρινθος), które oddalone jest o kilka kilometrów do współczesnego Koryntu.

Więcej: Korynt: zwiedzanie ruin starożytnego miasta

Akrokorynt: ruiny warownej twierdzy

Sąsiadujące ze starożytnym Koryntem wzgórze nazywane Akrokoryntem wykorzystywane było już w starożytności, kiedy mieścił się na nim akropol wraz ze świątynią Afrodyty. Niewiele jednak przetrwało z tamtego okresu, a widoczne dziś monumentalne mury nie pamiętają aż tak odległych czasów.

W okresie bizantyńskim wzgórze ufortyfikowano, zamieniając je w warowną twierdzę. Aż do końca średniowiecza Akrokorynt pełnił strategiczną funkcję i był niezbędny każdemu, kto chciał panować nad półwyspem.

Mimo że współcześnie warownia znajduje się w stanie ruiny, to stanowi jedną z najpopularniejszych atrakcji Peloponezu. Do naszych czasów przetrwała duża część fortyfikacji wraz z trzema bramami oraz resztki pozostałych zabudowań.

Ze szczytu wzgórza rozpościera się wspaniały widok na okolicę.

Więcej: Akrokorynt (Peloponez): zwiedzanie ruin historycznej cytadeli

Mykeny: ruiny najważniejszego grodu kultury mykeńskiej

Grecka stolica zbrodni. Siedziba Agamemnona, dowódcy wszystkich Achajów wyruszających na wojnę trojańską. Pałace pełne złota. Dzięki mitom, twórczości Homera oraz innych greckich poetów Mykeny od niepamiętnych czasów rozbudzały wyobraźnię.

Aż trudno uwierzyć, że na odkrycie ich tajemnic trzeba było czekać aż do ostatniej ćwierci XIX stulecia. Tym bardziej, że miasto to nigdy nie zostało zagubione i warowne mury jego cytadeli od zawsze pozostawały na widoku. Niejeden podróżnik czy poszukiwacz skarbów zaglądał do Skarbca Atreusza (uchodzącego drzewiej za grób Agamemnona) czy przekraczał legendarną Lwią Bramę.

Dopiero jednak Heinrich Schliemann, niemiecki przedsiębiorca oraz archeolog-amator, odpowiednio rozszyfrował zapiski żyjącego w II wieku geografa Pauzaniasza i odnalazł wspaniałe grobowce królewskie przepełnione wyrobami ze złota (m.in. maskami pośmiertnymi i bronią), klejnotami oraz srebrem. Schliemann był zresztą pewien, że natrafił na grób samego Agamemnona, ale współcześnie wiemy już, że znalezione przez niego artefakty poprzedzają wydarzenia wojny trojańskiej o kilkaset lat. Najważniejsze ze skarbów wystawiane są dziś w Muzeum Archeologicznym w Atenach, ale ich kopie zobaczymy też w mykeńskim muzeum.

Wróćmy jednak do samym Myken. Pamiątką po tym potężnym niegdyś grodzie są ruiny posępnej cytadeli stojące na skalistym wzgórzu.

Ozdobami stanowiska archeologicznego są Lwia Brama, mury cyklopowe, cysterna oraz leżący kawałek dalej Skarbiec Atreusza (jeden z grobowców kopułowych odnalezionych w okolicy). Pozostałe budowle nie zachowały się w tak dobrym stanie, ale spacer pomiędzy nimi pozwala nam przenieść się na chwilę do świata bohaterów opisywanych w Iliadzie. Wszystko to okraszone jest dzikim krajobrazem otaczającym resztki warowni..

Więcej: Mykeny: zwiedzanie warownej cytadeli. Historia, mity, ciekawostki

Nauplion: atrakcje pierwszej stolicy nowożytnej Grecji

Nauplion to urokliwe miasteczko leżące w zakolu Zatoki Argolidzkiej, które może poszczycić się bogatą historią oraz kilkoma wartymi uwagi zabytkami i atrakcjami.

Nie każdy z odwiedzających je turystów zdaje sobie sprawę, że to właśnie Nauplion w latach dwudziestych i trzydziestych XIX wieku było pierwszą stolicą odrodzonego państwa greckiego. Pamiątką po tym okresie jest dawny budynek parlamentu powstały po przekształceniu meczetu, który zobaczycie przy głównym miejskim placu.

Jednym z najbardziej charakterystycznych zabytków Nauplion jest górujący nad miastem zamek Palamidi. Wznieśli go Wenecjanie w latach 1711-14, ale ostatecznie nie pomógł im w utrzymaniu miasta. Obecnie ruiny cytadeli dostępne są do zwiedzania - na górę możemy podjechać samochodem lub pokonać pieszo ponad 900 stopni.

Wśród innych zabytków i atrakcji miasta warto wymienić: muzeum archeologiczne, zabytkowe cerkwie, wykutego w skale Lwa Bawarskiego, stojący na wodzie zameczek Bourtzi czy ufortyfikowane wzgórze Akronauplia, na którym przetrwały ślady zabudowy mykeńskiej.

Więcej: Nauplion (Nafplio): atrakcje, zabytki, ciekawe miejsca

Mistra: zwiedzanie ruin bizantyńskiego miasta

W ostatnim okresie istnienia Cesarstwa Bizantyńskiego jednym z jego najważniejszych ośrodków kulturalnych oraz naukowych była Mistra, stosunkowo niewielkie (zajmujące obszar równy 1/65 Konstantynopola), w pełni ufortyfikowane miasto, które powstało na zboczach gór Tajget, nieopodal antycznej Sparty.

I choć większość średniowiecznej zabudowy Mistry nie przetrwała do naszych czasów (w całości zachowały się wyłącznie cerkwie oraz klasztory), to ruiny opuszczonego miasta, pełniącego dziś funkcję otwartego muzeum, stanowią najlepiej zachowany przykład późnobizantyńskiej architektury miejskiej.

Bezcennym skarbem Mistry są kościoły oraz klasztory, w których szczęśliwie uchowały się liczne malowidła oraz pojedyncze przykłady zdobień architektonicznych autorstwa najbardziej utalentowanych bizantyńskich artystów i rzemieślników, sprowadzanych niekiedy z samego Konstantynopola.

Wybierając się do Mistry warto zarezerwować sobie naprawdę dużo czasu. Spokojne zwiedzenie całego obszaru może zająć nam nawet połowę dnia. Na miejscu czekać na nas będą nie tylko zabytki, ale też wspaniałe widoki na okolicę. Pamiętajmy jednak, że miasto powstało na zboczu i zwiedzanie go wymagać będzie dużo chodzenia po nierównej nawierzchni, nie zapomnijcie więc o odpowiednich butach!

Więcej: Mistra (Grecja): zwiedzanie ruin bizantyńskiego miasta

Sparta: cień starożytnej potęgi

Starożytna Sparta należy do tych atrakcji Peloponezu, które gdyby nie ich bogata historia, to nie warto byłoby o nich nawet wspominać. Im bardziej dzieje tej antycznej potęgi rozpalają nasze wyobrażenia, tym większy czekać nas będzie zawód po dotarciu do jej otoczonych gajem oliwnym ruin.

Właściwie to nic nie przetrwało z miasta, przed mieszkańcami którego drżeli wszyscy bliżsi i dalsi sąsiedzi. Na niewielkim wzniesieniu na światło dzienne wydobyto zaledwie pojedyncze resztki zabudowy, w większości datowane zresztą już na czasy rzymskie.

Na szczęście stanowisko archeologiczne starożytnej Sparty leży zaledwie kilka kilometrów na wschód od wspaniałej Mistry, więc czytelnicy zainteresowani losami ojczyzny Leonidasa mogą z czystym sumieniem znaleźć chwilę i zobaczyć jej resztki, a potem udać się na zwiedzanie ruin bizantyńskiego miasta.

Więcej: Sparta: zwiedzanie starożytnego miasta

Monemwasia: unikalny skarb Peloponezu

Monemwasia, określana gdzieniegdzie greckim Gibraltarem, należy do najpiękniejszych greckich miejscowości. O jej wyjątkowości świadczy już samo położenie na zboczu niewielkiej skalnej wysepki, ale nie mniej urokliwa jest przepełniona wąskimi uliczkami zabudowa dolnego miasta.

W czasach swojej świetności Monemwasia, podobnie jak Mistra, była typowym ufortyfikowanym miastem bizantyńskim projektowanym z myślą o bezpieczeństwie. Składała się z trzech części: zamieszkanego przez kupców, żeglarzy oraz rzemieślników Dolnego Miasta, najmowane przez arystokrację Górnego Miasta oraz leżącego na samym szczycie skały akropolu, gdzie stacjonowało wojsko i który służył jako ostatni bastion obrony.

Współcześnie jedynie Dolne Miasto jest zabudowane i zamieszkane, a obie górne części znajdują się w stanie ruiny i przypominają typowe stanowisko archeologiczne. Monemwasia należy jednak do tych miejsc, które po prostu trzeba odwiedzić zwiedzając południe Peloponezu.

Więcej: Monemwasia (Peloponez): atrakcje, zabytki, zwiedzanie

Olimpia: wizyta w kolebce igrzysk olimpijskich

Sanktuarium w Olimpii należało do najważniejszych centrów politycznych, religijnych i kulturowych starożytnej Hellady. Co cztery lata, od 776 r. p.n.e. aż do 393 r., organizowano tu najważniejsze z panhelleńskich igrzysk sportowych, które na pięć dni łączyły wszystkich Greków, bez względu na pochodzenie czy aktualne napięcia polityczne.

W trakcie trwania igrzysk olimpijskich ogłaszano pokój, a do Olimpii przybywali wszyscy najwięksi atleci, myśliciele oraz rzeźbiarze. Ci ostatni nie mogli przegapić okazji "wypożyczenia" najlepiej zbudowanych ciał do roli modelów.

Najbardziej znanym artystą pracującym w Olimpii był Fidiasz. W sąsiadującej z sanktuarium pracownią wyrzeźbił on (z wykorzystaniem złota oraz kości słoniowej) kolosalny posąg przedstawiający tronującego Zeusa, będący jednym z siedmiu cudów starożytnego świata.

Dzięki wysiłkom niemieckiej misji archeologicznej udało się odnaleźć wszystkie najważniejsze obiekty sanktuarium. Co prawda niewiele z nich przetrwało, ale największe skarby antycznej Olimpii nie znajdują się wcale na obszarze wykopalisk, a w murach Muzeum Archeologicznego.

Na odwiedzających czeka tam jedna z najwspanialszych kolekcji starożytnych dekoracji rzeźbiarskich. Jej ozdoba są dwa tympanony ze świątyni Zeusa Olimpijskiego oraz fronton ze skarbca Megaryjczyków.

Wskazówka! Wybierając się do Olimpii pamiętajcie, że w miasteczku znajdują się dwa muzea - wspomniane już muzeum archeologiczne oraz sąsiadujące z wykopaliskami Muzeum Historii Starożytnych Igrzysk Olimpijskich. Koniecznie odwiedźcie oba!

Więcej: Olimpia: zwiedzanie ruin sanktuarium Zeusa i kolebki igrzysk olimpijskich

Nemea: ruiny sanktuarium oraz stadionu w krainie lwa nemejskiego

Antyczna Nemea znana była jako kraina mitologicznego lwa nemejskiego (pokonanego w krwawej potyczce przez Heraklesa), miejsce organizacji igrzysk panhelleńskich oraz ważne sanktuarium Zeusa. Pamiątką po tamtych czasach są dwa stanowiska archeologiczne, oba możliwe do zwiedzenia po zakupie jednego biletu.

Pierwsze z nich skupia się na świątyni Zeusa oraz jej okolicy. Z oryginalnej budowli przetrwały zaledwie trzy kolumny, ale dzięki wysiłkom amerykańskich oraz greckich naukowców udało się zrekonstruować kolejnych sześć. Obok świątyni zobaczymy pozostałości kilku innych budynków, a po zwiedzeniu stanowiska archeologicznego możemy udać się do muzeum.

Zaledwie kilkaset metrów od sanktuarium odnajdziemy pozostałości po stadionie wzniesionym w czasach Aleksandra Wielkiego. Obiekt ten mógł pomieścić nawet kilkadziesiąt tysięcy widzów, a jego trybuny zbudowano z wykorzystaniem naturalnego wzgórza. Jedną z największych atrakcji zabytku jest długi na 36 m tunel, którym antyczni sportowcy wkraczali na stadion.

Więcej: Nemea: zwiedzanie starożytnego sanktuarium oraz stadionu

Podróżując po okolicy nie sposób nie zauważyć licznych winnic. Nemea należy do tradycyjnych greckich regionów winnych. Uprawia się tu odmianę nazywaną Agiorgitiko (pol. winogrona św. Jerzego), będącą jednym z endemicznych szczepów greckiego Peloponezu. Tradycyjnym lokalnym wyrobem jest wino różowe.

Jaskinia Kapsia: mozaika kolorów i nacieki skalne w kształcie bekonu

Położona w górzystej Arkadii jaskinia Kapsia (gr. Σπήλαιο Κάψια) należy do najbardziej interesujących atrakcji naturalnych Peloponezu.

Możemy zwiedzić ją z przewodnikiem, a podczas krótkiej wycieczki zobaczymy wielobarwne skały, liczne formacje skalne przybierające czasem nietypowe kształty (na przykład pofalowanej płachty przyrównywanej przez miejscowych do... bekonu), a także dowiemy się więcej o powodzi i odnalezionych w środku szkieletach.

Więcej: Jaskinia Kapsia

Świątynia Apollina w Bassaj

Stojąca na wysokości 1131 m świątynia Apollina jest najlepiej zachowanym starożytnym obiektem sakralnym Peloponezu. Budowla powstała w jałowych górach zachodniej Arkadii, daleko od najważniejszych ośrodków antycznej Grecji. 

Zanim jednak się do niej wybierzemy warto zdawać sobie sprawę z dwóch rzeczy. Po pierwsze, została ona przykryta ochronną membraną, więc nie zobaczymy jej w całej okazałości, a jedynie z bardzo bliska. Drugą kwestią jest dojazd - świątynia leży na uboczu i dotarcie do niego może wymagać nadłożenia drogi.

Nie powinno to jednak zrazić czytelników zainteresowanych starożytnością. Budowla należy do unikalnych zabytków, co doceniła organizacja UNESCO wpisując ją na listę światowego dziedzictwa kulturowego.

Więcej: Świątynia Apollina w Bassaj

Tyryns: ruiny cytadeli o mocarnych cyklopowych murach

O potężnych murach miasta Tyryns (gr. Τίρυνθα) wspominał już Homer w Iliadzie. W tutejszej cytadeli swoją siedzibę miał mieć mitologiczny król Eurysteusz, wnuk Perseusza, do którego po kolejne zadania przychodził sam Herakles.

Do naszych czasów uchowały się ruiny tej warownej twierdzy. Niewiele zachowało się co prawda z samych zabudowań pałacowych, ale w dobrym stanie przetrwały mocarne mury cyklopowe. Spoglądając dziś na te opasłe ściany możemy się jedynie zadumać, w jaki sposób ówcześni mieszkańcy półwyspu dali radę wznosić tak potężne fortece. Późniejsi Helleni znaleźli na to odpowiedź - według nich musiały być one dziełem Cyklopów, mitycznych jednookich olbrzymów.

Tyryns nie należy może do największych atrakcji Peloponezu, ale osoby zainteresowane okresem kultury mykeńskiej nie powinny go przegapić. Ruiny miasta zostały wpisane razem z Mykenami na listę światowego dziedzictwa kulturowego UNESCO.

Więcej: Tyryns (Peloponez): zwiedzanie ruin mykeńskiej cytadeli

W okolicy: Całkiem niedaleko wykopalisk, na terenie gaju cytrusowego, skrywa się jeden z monumentalnych mykeńskich grobowców kopułowych typu tolos. Nie zawsze można do niego zajrzeć, ale czasami brama jest otwarta. Na miejsce zaprowadzą nas znaki. Ostatni fragment trzeba pokonać wąską drogą. Atrakcja (jeśli otwarta) jest darmowa. Współrzędne grobowca: 37.596393, 22.812490.

Argos: ruiny starożytnego teatru oraz pozostałości zamku Larissa

Leżące pomiędzy Mykenami a Tyrynsem Argos należy do najstarszych nieprzerwanie zamieszkanych miast świata. Niewielka osada istniała w tym miejscu już w czasach mykeńskich. Przez całą swoją historię, aż do czasów współczesnych, miasto rozwijało się w tej samej lokalizacji.

Dzisiejsze Argos jest typowym, gęsto zabudowanym greckim miasteczkiem średniej wielkości. Turystów przyciągają do niego dwie atrakcje - przedzielone ulicą stanowisko archeologiczne starożytnego Argos oraz ruiny zamku stojącego na szczycie górującego nad miastem wzgórza Larissa.

Stanowisko archeologiczne leży w południowo-zachodnim krańcu miasta. Jego najważniejszym zabytkiem są pozostałości teatru wzniesionego na początku epoki hellenistycznej. Obiekt ten mógł pomieścić nawet 20 000 widzów i należał do największych w świecie greckim (przebijał wielkością chociażby opisany przez nas wcześniej teatr w Epidauros). Jego trybuny posiadały aż 83 rzędy!

Do naszych czasów przetrwała centralna część widowni. Tuż obok teatru stoi wysoka na ponad 10 m ściana rzymskich łaźni. Pozostałe obiekty zachowały się w stanie zaledwie szczątkowym. Na pewno wykopaliska w Argos nie są atrakcją, według której warto ustalać plan zwiedzania Peloponezu, ale osoby zainteresowany czasami antycznymi i mające więcej czasu mogą tu na chwilę zajechać.

Drugim zabytkiem wartym uwagi są ruiny średniowiecznego zamku wzniesionego na wzgórzu Larissa, gdzie w starożytności mieścił się akropol. Budowla składa się z wewnętrznej cytadeli oraz z otaczającego ją zewnętrznego muru. Zamek na przestrzeni wieków był wielokrotnie przebudowywany. Badający warownię archeolodzy odnaleźli liczne ślady po wcześniejszych kulturach, w tym mury z czasów mykeńskich.

Ze szczytu rozpościera się też przyjemny widok na okolicę. Do zamku dojedziemy krętą drogą. Przed samym zabytkiem przygotowano parking.

Wrak statku Dimitrios

Nietypową atrakcją leżącej na południu plaży Valtaki jest wrak 67-metrowego statku towarowego nazywanego Dimitrios. Zardzewiała i rozpadająca się jednostka od 23 grudnia 1981 roku grzęźnie w wodzie kilka kroków od linii piasku.

Nie do końca wiadomo w jaki sposób statek znalazł się w swoim obecnym położeniu. Najczęściej możemy spotkać się z historią o nieudanym przemycie papierosów pomiędzy Włochami a Turcją, po którym załoga ratowała się ucieczką, wcześniej jednak podpalając statek w celu ukrycia śladów.

Druga z teorii jest mniej widowiskowa i opowiada o problemach osobowych i technicznych, przez które statek musiał zacumować do portu w Gythio. Z czasem lista problemów tylko się nawarstwiała i ostatecznie armator porzucił swoją jednostkę, a władze portu po jakimś czasie odholowały ją do bieżącej lokalizacji.

Chcąc podjechać do statku musimy (jadąc z zachodu na wschód) skręcić w pewnym momencie ostro w prawo. Po chwili, jadąc wąską dróżką, dojedziemy do miejsca postojowego. Współrzędne parkingu: 36.789186, 22.582234.

W okolicy! Naprzeciwko wraku działa restauracja Glyfada restaurant - beach bar, w której zjedliśmy przesmaczne grillowane krewetki oraz świeżą i niemrożoną ośmiornicę. Właściciele zajmują się też produkcją oliwy serwowanej jako przystawka. Było to jedno z najsmaczniejszych miejsc na które natrafiliśmy w trakcie naszych podróży po Peloponezie.

Po zjedzeniu najlepiej zająć miejsce na jednym z leżaków i delektować się widokiem wychodzącym wprost w stronę wraku.

Jaskinie Diros

Jaskinie Diros (gr. Σπήλαια Διρού) to potoczna nazwa zespołu jaskiń położonych nad niewielką zatoczką o tej samej nazwie. Znajdziemy je po zachodniej stronie półwyspu Mani, czyli środkowego z palców dolnej części Peloponezu.

Turystom udostępniono rozległą jaskinię nazwaną Glifada (Vlychada), której znaczna część znajduje się pod wodą. Zwiedzamy ją w dwóch etapach - najpierw płyniemy łódką, a na koniec przechodzimy kawałek pieszo podziwiając stalaktyty oraz stalagmity.

Niestety, czasami po przyjeździe na miejsce może się okazać, że z powodu warunków atmosferycznych oferowana jest wyłącznie trasa z bardzo skróconym rejsem.

Więcej: Jaskinie Diros (Peloponez)

Twierdze Zatoki Navarino oraz Pałac Nestora

Zatoka Pylos (nazywana przed odzyskaniem przez Grecję niepodległości Zatoką Navarino) leży w południowo-zachodnim krańcu Peloponezu. Wspomniany wcześniej Schliemann pisał o niej jako o najpiękniejszej zatoce świata, a osoby zainteresowane historią potyczek morskich mogą kojarzyć stoczoną w 1827 roku bitwę pod Navarino, w której flota brytyjsko-francusko-rosyjska rozbiła wojska muzułmańskie.

Nad zatoką odnajdziemy pozostałości dwóch twierdz broniących w przeszłości do niej dostępu, a około 20 km dalej wgłąb lądu również ruiny pałacu z okresu mykeńskiego.

Niokastro (Nowy Zamek)

Pierwsza z twierdz, nazywana Niokastro (pol. Nowy Zamek), rozciąga się na wzniesieniu górującym nad współczesnym miastem Pylos. Kompleks ten powstał dopiero w 1573 roku, w czasach panowania osmańskiego. Do naszych czasów zachowała się większość fortyfikacji, ale niestety niewiele przetrwało z wewnętrznej zabudowy. Na terenie kompleksu przygotowano różne wystawy archeologiczne.

Więcej: Niokastro: zwiedzanie zamku w Pylos (Peloponez)

Paliokastro (Stary Zamek)

Druga z fortec nazywana jest Starym Navarino (gr. Παλαιό Ναυαρίνο) lub Paliokastro (pol. Starym Zamkiem). Zbudowali ją w XIII wieku Frankowie przybyli z IV krucjatą. Twierdza stanęła na wysokim na około 200 m wzniesieniu w północno-zachodnim krańcu zatoki, czyli dokładnie po przeciwnej stronie współczesnego Pylos.

Z zamku przetrwały zaledwie ruiny, ale warto wybrać się na krótką wędrówkę żeby je zobaczyć. Tym bardziej, że z góry rozpościera się wspaniały widok na całą okolicę - nie tylko na zatokę, ale też na leżącą po drugiej stronie plażę Voidokilia (gr. Παραλία Βοϊδοκοιλιάς), jedną z najpiękniejszych plaż na całym Peloponezie.

Trasa prowadzącą na szczyt nie należy do najtrudniejszych, ale warto mieć ze sobą odpowiedni strój (dobre buty do trekkingu, nakrycie głowy oraz koniecznie wodę). Na wzgórze wchodzimy od strony południowej. Trasa rozpoczyna się przy niewielkim parkingu (współrzędne: 36.952473, 21.661331) i pokonanie jej powinno zająć nam około 20 minut. Dojazd na miejsce jest stosunkowo prosty, choć ostatni fragment należy do dość wąskich.

Niektórzy wchodzą na wzgórze bardziej stromą ścieżką prowadzącą od strony północnej, gdzie znajduje się jaskinia Nestora. My tamtędy nie szliśmy, więc nie jesteśmy w stanie określić jej poziomu trudności.

Pałac Nestora

Około 20 km od współczesnego miasta Pylos odkryto pozostałości po najlepiej zachowanym z pałaców pamiętających złote czasy cywilizacji mykeńskiej. Pałac Nestora (gr. Ανάκτορο Νέστορος), nazwany tak na cześć legendarnego władcy opisanego przez Homera, był kompleksem składającym się z ponad 100 pomieszczeń.

Wzniesiono go około XV stulecia p.n.e., a szczyt jego rozkwitu nastąpił dwa stulecia później. Pałac został strawiony przez pożar i porzucony w pierwszych latach XII wieku p.n.e. Odkryte w I połowie XX wieku ruiny udostępnione są dla zwiedzających. Mimo że przetrwały zaledwie niewysokie fragmenty, to pozwalają one wyobrazić sobie rzeczywiste rozmiary oryginalnego kompleksu. Nieopodal pałacu zobaczymy grobowiec kopułowy typu tolos.

Znaleziska z Pałacu Nestora oraz okolicznych nekropolii z okresu mykeńskiego wystawiane są w muzeum archeologicznym w sąsiednim mieście Chora (gr. Aρχαιολογικό Mουσείο Χώρας Τριφυλίας).

Zamek Methoni

Zamek Methoni należy do najwspanialszych przykładów śródziemnomorskich fortyfikacji okresu średniowiecza. Właściwie to określenie zamek nie oddaje w pełni istoty tego miejsca - w przeszłości było to otoczone murami miasto portowe zajmujące cały półwysep o długości ponad 500 m.

W czasach krucjat port w Methoni stanowił jedno z najważniejszych miejsc postoju dla okrętów płynących do lub wracających z Ziemi Świętej. W XIII stuleciu prawa do miasta przejęła Republika Wenecji, a jej inżynierowie zaprojektowali istniejący do dziś system fortyfikacji.

Niewiele jednak zachowało się z zabudowy samego miasta. Do naszych czasów w dobrym stanie przetrwały wyłącznie mury obronne, bramy oraz niewielki fort wzniesiony na sąsiadującej z półwyspem wysepce. Współcześnie obiekt udostępniany jest turystom, a bilety wstępu należą do niedrogich.

Więcej: Zamek Methoni (Peloponez): zwiedzanie ruin ufortyfikowanego miasta

Jak poruszać się po Peloponezie?

Samochód

Najlepszym sposobem na zwiedzenie Peloponezu jest jazda własnym lub wypożyczonym autem. Musimy jednak liczyć się z tym, że czekać na nas będą najróżniejsze rodzaje dróg - od nowoczesnej i płatnej autostrady prowadzącej z Aten do Kalamaty, po wąskie, górskie dróżki, które od niepamiętnych czasów oczekują na remont.

Jazda po Peloponezie nie należy jednak (z naszej perspektywy) do trudnych. Co nie zmienia faktu, że możemy spotkać się z różnymi potencjalnymi niedogodnościami. Na przykład czasami zdarza się, że wąska droga przejeżdża wprost przez środek miasteczka. Jeśli akurat z drugiej strony (i to z góry) nadjedzie autobus, to może nas czekać mało komfortowe cofanie. Niełatwo też poruszać się po większych miastach z typowym dla Grecji układem szachownicy, gdzie lokalni kierowcy potrafią jeździć chaotycznie (i trudno o jakiekolwiek miejsce do zaparkowania).

Paradoksalnie najłatwiej jeździło nam się po górskich, krętych trasach, i to pomimo nierzadko ich kiepskiego stanu. Po prostu ruch był na tyle mały, że mogliśmy skupić się tylko na drodze, a wspaniałe widoki rekompensowały nam wszystkie niedogodności. Czasami też mieliśmy okazję na dłuższy postój, gdy przez drogę przechodziło akurat liczne stado kóz...

Mimo to warto dokładniej przyjrzeć się trasom proponowanym przez nawigację. Podczas jazdy do świątyni w Bassaj mapa poprowadziła nas przez częściowo szutrową drogę, która sprawiła nam niemało kłopotów.

Inną kwestią jest jazda po zmroku. Górskie trasy są w większości nieoświetlone i sugerujemy tak planować podróż, żeby nie musieć pokonywać ich po ciemku.

Wspomnieliśmy też o płatnej autostradzie. Opłaty są odcinkowe i dokonujemy ich gotówką w okienku. Najwięcej punktów opłat spotkaliśmy na początku trasy pomiędzy Atenami i Koryntem, a potem było ich już zauważalnie mniej. Podczas objazdu całego półwyspu na opłaty wydaliśmy w sumie 30,65€.

Komunikacja publiczna

Teoretycznie moglibyśmy poruszać się po półwyspie komunikacją publiczną, ale z perspektywy turysty jest to mało wygodne - nie wszystkie z miejsc turystycznych posiadają bezpośrednie połączenia, a w innych przypadkach autobusy kursują bardzo rzadko, przez co ciężko będzie nam przygotować efektywny plan wyjazdu.

Praktycznie w każdym regionie funkcjonuje lokalny przewoźnik o nazwie KTEL + nazwa regionu. Firmy te obsługują zarówno połączenia lokalne jak i pojedyncze trasy międzymiastowe do miejsc spoza półwyspu.

Przykłady:

• KTEL Korinthias obsługujący połączenia z Aten do Koryntu,
• KTEL Argolida obsługujący połączenie z Aten do Nauplion i Argos oraz z Nauplion do teatru w Epidauros,
• KTEL Lakonias obsługujący połączenie Sparta - Mistra czy Sparta - Monemwasia.

Kolejne znajdziecie wpisując w wyszukiwarce ktel + nazwa regionu, np. ktel elis czy ktel arkadias.

Każdy z przewoźników działa niezależnie i ma inne zasady zakupu biletów. Na pewno przed zaplanowaniem zwiedzania Peloponezu z pomocą komunikacji publicznej powinniśmy dobrze zweryfikować wszystkie rozkłady. Niestety, nie wszyscy przewoźnicy posiadają aktualne strony w języku angielskim. W przypadku niektórych istnieje za to możliwość zakupu biletu online.

Pamiętajmy też, że w szczycie sezonu linie kursujące z Aten czy obsługujące najpopularniejsze trasy mogą być zapchane (lub nawet wyprzedane).

My podczas pierwszych odwiedzin Peloponezu korzystaliśmy z autobusów i bardzo tego żałowaliśmy. Nasz plan należał do mało efektywnych i przy kolejnych wyjazdach już zawsze wypożyczaliśmy samochód.

Peloponez: informacje praktyczne

Ile czasu poświęcić na zwiedzanie Peloponez?

Na zjechanie całego półwyspu najlepiej zaplanować przynajmniej tydzień (i to z założeniem, że większość czasu spędzimy w drodze pomiędzy atrakcjami).

W przypadku planów zwiedzenia jedynie regionów leżących niedaleko Aten możemy swobodnie zorganizować wycieczkę jedno- lub dwudniową. Przy odpowiednio wczesnym wyruszeniu powinniśmy w ciągu jednego dnia dać radę zwiedzić: Kanał Koryncki, Korynt starożytny, Akrokorynt i Mykeny (a przy dobrym tempie także teatr w Epidauros).

Kiedy najlepiej wybrać się na Peloponez?

My odwiedzaliśmy półwysep na jesieni lub w zimę. Wyjazd zimowy wspominamy dobrze (temperatura pozwalała na chodzenie w bluzie lub krótkim rękawku), ale mimo wszystko nie polecamy, ponieważ dni były za krótkie.

Idealny z naszej perspektywy jest za to koniec września lub październik. Wciąż jest ciepło, dni są jeszcze dość długie, a wszystkie atrakcje poza Mykenami oraz teatrem w Epidaurosie były niezatłoczone (a w przypadku mniej znanych atrakcji po prostu puste).

Wiosna lub jesień są też dobrym okresem pod kątem cen noclegów. Nie powinniście mieć wtedy problemów z upolowaniem naprawdę dobrych ofert.