Bolonia - atrakcje, zwiedzanie, zabytki. Co warto zobaczyć w Bolonii?

Bolonia (wł. Bologna) to pełna zabytkowej zabudowy stolica regionu Emilia-Romania, która słynie z ciągnących się przez dziesiątki kilometrów portyków, najstarszego istniejącego uniwersytetu świata oraz przepysznej kuchni. Miasto czasami określane jest La Rossa (pol. Czerwona), gdyż tutejsze zabudowania wznoszono z charakterystycznej czerwonej cegły, choć przydomek ten równie dobrze pasuje do lokalnych, mocno lewicowych sympatii politycznych.

Bolonia wciąż jest prężnym ośrodkiem uniwersyteckim, kojarzonym z wieloma jednostkami kultury i sztuki. W 2006 roku otrzymała nawet tytuł "Miasta Muzyki" UNESCO. Jest również jednym z najbardziej rozwiniętych ekonomicznie włoskich miast, gdzie swoje siedziby ma wiele koncernów, co odbija się niestety na cenach - tutejsze hotele oraz restauracje należą do dość drogich.

Jak zwiedzać Bolonię?

Historyczna część Bolonii nie zajmuje zbyt rozległego obszaru. W przypadku zakwaterowania w centrum możemy spokojnie poruszać się po mieście jedynie pieszo. Z opisywanych przez nas atrakcji nieco dłuższego spaceru wymagać będzie od nas szlak dawnych bram i fortyfikacji obronnych. Jeśli jednak zatrzymaliśmy się dalej od centrum lub nam się śpieszy, to w Bolonii działa bardzo dobrze rozwiniętą sieć autobusów. Także główny dworzec kolejowy (Bologna Centrale) znajduje się blisko centrum.

Innym popularnym środkiem transportu jest rower. W mieście wytyczono wiele ścieżek rowerowych, a do tego w centrum bez problemu znajdziemy wypożyczalnię jednośladów.

Nieco więcej wysiłku będzie kosztować nas wyprawa do położonego na wzgórzu poza miastem sanktuarium Santuario Madonna di San Luca oraz do pojedynczych innych atrakcji.

Przygotowując plan zwiedzania warto mieć na uwadze, że część z zabytkowych kościołów zamykana jest na dwie lub więcej godzin w środku dnia, a w poniedziałki większość muzeów (w tym kompleks Santo Stefano) jest nieczynna.

Zwiedzanie Bolonii - kilka słów wstępu

Bolonia jest o tyle wyjątkowym miejscem, że nadaje się zarówno na krótki jednodniowy wypad, jak i na znacznie dłuższy pobyt. Największymi atrakcjami Bolonii są zabytkowe pałace, arkadowe portyki, kościoły ze wspaniałymi dziełami sztuki, muzea oraz punkty widokowe. Nie zapomnijmy też zarezerwować sobie więcej czasu na zapoznanie się ze smakołykami tutejszej kuchni - w końcu gdzie lepiej niż w miejscu jego powstania spróbować popularnego dania tagliatelle al ragu (znanego w Polsce jako spaghetti bolognese).

Co warto zobaczyć w Bolonii? Największe atrakcje oraz zabytki

Piazza Magiore - najważniejszy plac Bolonii

Otoczony zabytkami Plac Maggiore (Piazza Maggiore) już w średniowieczu był sercem miasta, a jego układ pozostaje niezmieniony od blisko pięciu stuleci. To właśnie tu warto rozpocząć zwiedzanie Bolonii, gdyż na miejscu czeka na nas kilka wartych uwagi atrakcji - w tym: bazylika św. Petroniusza, Pałac Podestà oraz Fontanna Neptuna

Bazylika św. Petroniusza

Najważniejszym zabytkiem na placu jest bazylika dedykowana św. Petroniuszowi (San Petronio), patronowi Bolonii, której budowa rozpoczęła się w 1390 roku. Świątynia zachwyca niezwykłą fasadą - jej dolna połowa pokryta jest marmurem, a górna - niedokończona - jedynie cegłą.

Bazylika jest olbrzymia i rozmiarem przewyższa ją zaledwie kilka kościołów w Europie. Co ciekawe, według legendy miała ona zostać rozbudowana w XVI wieku i w efekcie przewyższyć słynną Bazylikę św. Piotra, ale papież Pius IV sprzeciwił się temu pomysłowi i zablokował realizację ambitnego planu.

W bazylice, oprócz wielu pięknych kaplic, odnajdziemy najstarsze funkcjonujące organy na świecie (z 1476 roku) oraz zobaczymy wspaniałe cztery kolumny przy głównym ołtarzu.

Jedyną płatną częścią bazyliki jest Cappella dei Re Magi z niesamowitym freskiem "Niebo" oraz "Piekło" autorstwa Giovanni'ego da Modena. Koszt biletu to 5€.

Aktualne godziny otwarcia oraz ceny biletów do kaplicy Re Magi znajdziemy na oficjalnej stronie bazyliki. Pamiętajmy, że w ciągu dnia bazylika zamykana jest na dwie godziny.

W weekendy oraz święta możemy dodatkowo dostać się na taras widokowy na szczycie bazyliki.

Fontanna Neptuna

Z Placem Maggiore sąsiaduje Plac Neptuna (Piazza del Nettuno), którego nazwa wywodzi się od słynnej fontanny o tej samej nazwie (Fontana di Nettuno). Jej twórcą był Giambologna, ceniony florencki artysta manierystyczny. Rzeźbione w latach 1563-1567 arcydzieło powstało z okazji wyboru Piusa IV na papieża. Symbolika fontanny nawiązuje do władzy papieskiej, zgodnie z którą głowa Kościoła włada światem niczym Neptun morzami.

Biblioteka Salabarosa - ruiny antycznej Bolonii oraz zabytkowy sejf

Na zachód od słynnej Fontanny Neptuna wznosi się gmach Biblioteki Salabarosa (wł. Biblioteca Salaborsa), w podziemiach której przetrwały ruiny antycznego miasta Bononia (II w. p.n.e.) oraz jeszcze dawniejsze pozostałości etruskie. Są one widoczne z poziomu głównej hali biblioteki (przez szklaną podłogę), ale możemy też pośród nich pospacerować - zejście do stanowiska archeologiczne znajdziemy w jednym z rogów przy czerwonych drzwiach.

Co prawda nie zachowało się wiele rozpoznawalnych na pierwszy rzut oka typów obiektów, ale na miejscu zobaczymy między innymi fundamenty budynków oraz pozostałości ulic. Idąc do wykopalisk miniemy piękne audytorium oraz historyczny sejf. Wejście jest darmowe.

Quadrilatero - stara dzielnica kupiecka oraz centrum targowe Bolonii

Odchodząc od Placu Maggiore w uliczkę via Pescherie Vecchie przeniesiemy się do gwarnego świata dawnej dzielnicy handlowej Quadrilatero. Znajdziemy tu klimatyczne knajpki i sklepy z miejscowymi wyrobami, a przy ulicy via Drapperie w ciągu dnia także wystawione stragany ze świeżymi owocami, rybami, wędlinami i serami. Szeroki wybór różnorodnych produktów oraz szybkich dań odnajdziemy na krytym targowisku Mercato di Mezzo.

Niestety, ceny są tu dość wysokie, ale nawet jeśli nie mamy zamiaru niczego nabywać to warto tamtędy pospacerować i poczuć klimat tego miejsca. Jeśli jednak mamy ochotę coś zakupić i nie mamy doświadczenia w tutejszych regionalnych produktach, a sprzedawca zaproponuje nam możliwość spróbowania jego wyrobów - to nie wstydźmy się skosztować oferowanych przez niego produktów. Dzięki temu wybierzemy tylko to, co najbardziej przypadnie nam do gustu.

Le Due Torri (Dwie Wieże), czyli najlepszy punkt widokowy w Bolonii

Średniowieczne wieże zaczęły z czasem znikać z bolońskiego krajobrazu i do naszych czasów zachowało się około dwudziestu z nich. Najbardziej znane są dwie sąsiadujące ze sobą konstrukcje: Torre degli Asinelli oraz Torre della Garisenda, które potocznie nazywane są po prostu "Dwoma Wieżami" (wł. Le Due Torri).

Bardziej znana jest ta pierwsza, zdecydowanie wyższa z nich, którą wzniesiono w latach 1109-1119 na zamowienie rodu Asinelli. Co ciekawe - jest ona krzywa i posiada nawet status najwyższej średniowiecznej przekrzywionej wieży na świecie (jej wysokość to aż 97,2 m). Dziś na jej szczycie znajduje się punkt widokowy. Atrakcja oferuje wspaniały widok na miasto, ale najpierw musimy pokonać 498 schodów! Więcej informacji o zasadach odwiedzin znajdziecie tutaj.

Druga wieża stoi w cieniu swojej sąsiadki i jest znacznie niższa, gdyż jej górna część została rozebrana z obawy przed zawaleniem jeszcze w średniowieczu. Ona również nie jest prosta - jeśli staniemy w odpowiednim miejscu to zobaczymy, że krzywizna jest naprawdę sporawa (niemal dwa razy większa niż w przypadku wieży Asinelli). Wieża ta wzbudzała niemałą ciekawość odwiedzającego miasto Dantego, który dwukrotnie wspomniał o niej w swojej twórczości.

Inne punkty widokowe Bolonii opisaliśmy w artykule Punkty widokowe Bolonii.

Bazylika św. Stefana - otwarte muzeum architektury

Bazylika św. Stefana (wł. Basilica di Santo Stefano lub Complesso di Santo Stefano) mieści się przy trójkątnym placu o tej samej nazwie (Piazza Santo Stefano, choć w przeszłości nazywany był placem siedmiu kościołów). Słowo bazylika nie określa jednak dobrze istoty tego miejsca. Tak naprawdę jest to kompleks składający się z siedmiu złączonych ze sobą zabytkowych obiektów sakralnych znanych jako sette chiese (dosłownie siedem kościołów). Wznoszono je w różnych epokach - najstarszy z budynków pochodzi z IV lub V wieku, a najnowszy z XIII stulecia. Na przełomie XIX i XX wieku wszystkie kościoły zostały złączone w jeden.

Co ciekawe, do dziś nie osiągnięto konsensusu odnośnie początków kompleksu. Teorie są dwie. Według jednej z nich pierwsza bazylika w tym miejscu istniała już pod koniec IV wieku i przechowywano w niej relikwie dwóch wczesnochrześcijańskich męczenników, św. Witalisa i Agrygoli, którzy zginęli w trakcie prześladowań w czasach cesarza Dioklecjana. Druga z teorii zakłada, że pierwszą świątynię (wzorowaną na Bazylice Grobu Świętego) wzniósł "dopiero" w V wieku pierwszy biskup Bolonii św. Petroniusz. Jako lokalizację wybrał miejsce pochówku dwóch wspomnianych świętych, gdzie istniała już pogańska świątynia.

Bez względu jednak na początki kompleksu dziś stanowi on nie lada gratkę dla fanów zabytkowej architektury. Rozwiązania wczesnochrześcijańskie przenikają się tu z elementami typowymi dla średniowiecznej architektury zakonu benedyktynów. Do zwiedzenia są również: Dziedziniec Piłata, średniowieczny krużganek oraz muzeum z obrazami i rzeźbami z różnych okresów.

Zwiedzanie kompleksu jest darmowe, ale warto zostawić niewielki datek na utrzymanie zabytku.

Historyczna siedziba Uniwersytetu Bolońskiego z teatrem anatomicznym oraz zabytkową biblioteką

Założony w 1088 roku Uniwersytet Boloński jest najstarszą uczelnią świata, a samo miasto jak na standardy średniowiecza uchodziło za bardzo postępowe. Już w 1256 roku władze Bolonii uchwaliły dokument Liber Paradisus (Niebiańska księga), znoszący niewolnictwo oraz uwalniający chłopów pańszczyźnianych. Nic więc dziwnego, że to właśnie na cześć stolicy regionu Emilia-Romania swoją nazwę otrzymał proces boloński, który umożliwia porównywanie stopni i tytułów akademickich zdobywanych na europejskich uczelniach. Tradycja uniwersytecka jest żywa w Bolonii także dziś - w mieście studiuje wielu młodych ludzi z całego świata, a studencki klimat czuć tu na każdym kroku.

Najważniejszym zabytkiem związanym z uniwersyteckimi korzeniami Bolonii jest Pałac dell’Archiginassio (Palazzo dell’Archiginassio). Kompleks został wybudowany w 1563 roku i aż do roku 1803 mieściła się w nim główna siedziba Uniwersytetu. Odnajdziemy go dosłownie kilka kroków od Piazza Maggiore, przy Piazza Galvani, na środku którego odsłonięto pomnik pochodzącego z Bolonii naukowca Luigiego Galvaniego.

Od 1838 roku w pałacu działa biblioteka miejska (Biblioteca Comunale dell'Archiginnasio), w zbiorach której znajduje się blisko 800 tysięcy egzemplarzy książek i wiele tysięcy manuskryptów oraz listów. W 1944 roku budynek został poważnie zniszczony i w kolejnych latach był pieczołowicie odbudowany.

Zwiedzanie zabytkowej siedziby uniwersytetu

Mimo że większość pomieszczeń nie jest dostępna dla zwiedzających, to w trakcie wizyty możemy zobaczyć słynny drewniany Teatr Anatomiczny (Teatro Anatomico), gdzie dawniej wykonywano sekcje zwłok, a drzwi były otwarte dla publiczności. Drugim pomieszczeniem dostępnym dla turystów jest okazała sala Stabat Mater Hall. Po wejściu do jej wnętrza od razu skierujmy się w stronę otwartych drzwi i kraty, przez którą zobaczymy zbiory biblioteki i niemal niekończący się korytarz. Bilet wstępu kosztuje 3€. Aktualne godziny otwarcia i ceny sprawdzimy tutaj.

Nawet jeśli nie planujemy wchodzić do części płatnej to zdecydowanie warto zajrzeć na dziedziniec i przespacerować się ogólnodostępnymi korytarzami. Ściany i sufity pokryte są tu pięknymi freskami oraz herbami, co razem z charakterystycznymi łukami tworzy niepowtarzalny klimat.

Katedra w Bolonii

Mimo że w porównaniu do Bazyliki św. Petroniusza bolońska katedra św. Piotra nie wygląda aż tak okazale, to bezsprzecznie warta jest odwiedzenia. Wzniesiona w XI wieku w stylu romańskim świątynia na przestrzeni wieków była wielokrotnie przebudowywana, na co wpływ miały trzęsienia ziemi oraz pożary. Swoją obecną barokową formę katedra otrzymała w trakcie rozpoczętej w 1605 roku przebudowy, podczas której zatracono jej cechy romańskie.

Szczególnie interesującym obszarem katedry jest krypta, która służy mieszkańcom do modlitwy. W krypcie znajduje się przejście do obszaru wykopalisk wcześniejszej katedry. Do zwiedzania udostępniona są dwa łuki. W każdym z nich możemy przejść się kawałek historycznymi pozostałościami romańskiej katedry pośród fresków, fragmentów ścian oraz ossuarium. Aktualne godziny zwiedzania części archeologicznej można sprawdzić tutaj. Wykopaliska są też przez cały czas widoczne przez szklaną podłogę z głównego poziomu katedry.

Zwiedzając świątynię nie przegapmy wspaniałej grupy z terakoty Compianto su Cristo morto (Lament nad ciałem Chrystusa) dłuta wspomnianego już Alfonso Lombardiego.

Co warto zobaczyć w Bolonii? Portyki - unikatowe dziedzictwo z listy UNESCO!

Trudno o większy symbol Bolonii niż portyki, które wznoszono w mieście już na początku XII stulecia. Razem mają one długość 62 km, z czego około 40 km znajduje się w samym historycznym centrum. Te niezwykłe kryte przejścia docenione zostały przez organizację UNESCO, która wpisała bolońskie portyki na listę światowego dziedzictwa kulturowego.

Portyki te miały wymiar praktyczny oraz społeczny. Pod ich dachem można było nie tylko skryć się przed deszczem lub słońcem, ale też nawiązywać nowe relacje i prowadzić interesy oraz handel. Pierwsze konstrukcje wznoszono z wykorzystaniem drewna, choć tych akurat przetrwało niewiele - do wyjątków należy fragment portyku przed wejściem do Casa Isolani (adres: Strada Maggiore 19), który podtrzymywany jest przez dziewięciometrowe drewniane kolumny. Późniejsze kryte przejścia budowano już z trwalszych materiałów, choć nie stosowano się do jednej ścisłej formy architektonicznej. Mamy więc portyki:

• wysokie (najwyższy ciągnie się wzdłuż siedziby archidiecezji przy ulicy via Altabella),
• szerokie (najszerszy otacza bazylikę Santa Maria dei Servi),
• wąskie (najwęższy w centrum ma poniżej 1 m szerokości!),
• ze zdobionymi sklepieniami,
• z różnym podejściem do układu arkad i kolumn.

Podczas eksplorowania Bolonii na pewno zobaczymy wiele z nich.

Atrakcje Bolonii dla ambitnych

Palazzo d’Accursio - historyczna siedziba władz miejskich

Wracamy na chwilę do Piazza Magiore, ponieważ posiada on jeszcze jeden zabytek wart uwagi. We wschodniej części placu stoi Palazzo d’Accursio, który stanowił najważniejszy ośrodek władzy w mieście, gdyż urzędowały w nim władze Bolonii. Jego ozdobą jest reprezentacyjna Sala Urbana uważana za jeden z najważniejszych przykładów bolońskiego baroku. Obecnie pomieszczenia pałacowe zajmuje miejska galeria sztuki.

W lewym rogu budowli wznosi się okazała wieża zegarowa (Torre dell'Orologio), która również udostępniona została odwiedzającym - w trakcie wycieczki z przewodnikiem audio zobaczymy na własne oczy mechanizm zegarowy oraz będziemy mogli rzucić okiem z góry na słynny Plac Maggiore.

Santa Maria della Vita - jeden z sekretów Bolonii

Odchodząc kawałek na wschód od Piazza Maggiore dojdziemy do barokowego sanktuarium Santa Maria della Vita. Budowla wyróżnia się kopułą oraz bogato zdobioną fasadą, ale prawdziwy skarb skrywa dopiero w środku.

Przechowywana jest w niej niezwykła grupa rzeźbiarska "Opłakiwanie/Lament nad ciałem Chrysusa" (wł. Compianto sul Cristo Morto), którą pod koniec XV stulecia wykonał utalentowany rzeźbiarz Niccolò dell’Arca. Postacie, przedstawione w pełnej rozpaczy lub zastygłe w niemym bólu, nie mają sobie podobnych w całej sztuce włoskiej.

Do sanktuarium przylega oratorium (Oratorio dei Battuti), we wnętrzu którego przechowywana jest z kolei grupa rzeźbiarska przedstawiająca Zaśnięcie Matki Bożej (Transito della Vergine), na którą składa się 14 posągów z terakoty autorstwa Alfonso Lombardiego z 1522 roku.

W budynkach dawnego przykościelnego szpitala utworzono muzeum medyczne (Museo della Sanità e dell’Assistenza), które przybliża historię lecznictwa w mieście.

Aktualne ceny biletów oraz godziny otwarcia całego kompleksu sprawdzimy tutaj.

Bazylika św. Dominika - Michał Anioł w Bolonii

Bazylika św. Dominika (wł. Basilica di San Domenico) jest kolejnym sekretem Bolonii. Ta znajdująca się trochę na uboczu i surowa od zewnątrz romańska świątynia skrywa w swoim wnętrzu wspaniałe dzieła sztuki. Bazylika ufundowana została w XIII wieku przez zakon dominikanów jako miejsce pochówku ich założyciela Dominika Guzmána. W kaplicy mu dedykowanej znajduje się wspaniały grobowiec zwany Arca di San Domenico. Jego twórcą był Nicola Pisano, utalentowany rzeźbiarz znany jako twórca ambon w katedrze i baptysterium w Pizie. W późniejszym czasie monument został nieco przekształcony i ozdobiono go dodatkowymi rzeźbami, z których trzy wykonał młody Michał Anioł (jeden z aniołów aniołów trzymający świecznik, św. Petroniusz oraz św. Proculo z materiałem przerzuconym przez ramię, który postawą na myśl przywodzić może słynnego Dawida).

Naprzeciwko kaplicy św. Dominika znajduje się Kaplica Różańcowa, w której zobaczymy piękne malowidła i freski oraz wspaniały ołtarz

Zwiedzanie bazyliki jest darmowe.

Bolonia - atrakcje kulturalne oraz muzea

Jeśli naszym konikiem są muzea to Bolonia wydaje się idealnym miejscem na odwiedziny - w mieście działa kilkadziesiąt placówek muzealnych oraz galerii sztuki! Trudno by zliczyć i opisać je wszystkie, ale poniżej przedstawiliśmy kilka wybranych propozycji.

Galeria Narodowa: święta Cecylia Rafaela i inne dzieła Starych Mistrzów

Pinacoteca Nazionale di Bologna, która współdzieli budynek z miejską Akademią Sztuk Pięknych, jest najważniejszą galerią sztuki regionu Emilia-Romania (i jedną z ciekawszych we Włoszech). W kilkudziesięciu salach wystawiane są tu prace największych mistrzów (m.in. Rafaela, Guido Reniego, Tintoretta czy Tycjana) powstałe pomiędzy XIII a XIX stuleciem. Wiele z nich wisiało dawniej w bolońskich kościołach.

Ozdobą galerii jest obraz Rafaela pt. "Ekstrasa św. Cecylii". Przedstawia on św. Cecylię, patronkę muzyki, w otoczeniu czwórki innych świętych (Maria Magdalena, św. Augustyn, apostoł Pawłem oraz Jan Ewangelista - cała piątka z zadumą wsłuchują się w anielski chór). U jej stóp oraz w dłoni renesansowy artysta umieścił różne instrumenty muzyczne. Pierwotnie obraz ozdabiał kaplicę św. Cecylii w bolońskim kościele augustianów San Giovanni in Monte.

Innym skarbem pinakoteki jest poliptyk (nastawa ołtarzowa składająca się z pięciu panelu) autorstwa Giotta. W jego centralnej części znajduje się Maryja z dzieciątkiem (wł. Madonna col bambino), a po bokach święci.

Miejska kolekcja sztuki

Muzeum Collezioni Comunali d’Arte mieści się w pałacu d’Accursio (Palazzo d’Accursio) przy Piazza Maggiore, w którym w przeszłości urzędowała rada miejska. Miejsce to warte jest odwiedzenia wyłącznie dla samych pomieszczeń, w tym imponującej sali Sala Urbana, która wyróżnia się pięknie udekorowanym sufitem oraz 188 herbami rozmieszczonymi na ścianach.

W trakcie zwiedzania będziemy mogli również wejść na słynną wieżę zegarową Torre dell'Orologio.

Zasady zwiedzania kompleksu sprawdzimy na oficjalnej miejskiej stronie turystycznej.

Miejskie Muzeum Archeologiczne

Museo Civico Archeologico gromadzi eksponaty związane z antycznym Egiptem, Grecją, Rzymem oraz Etruskami. W zbiorach muzeum znajduje się również jedna z najważniejszych kolekcji numizmatycznych we Włoszech z blisko 100 tysiącami monet z czasów bizantyjskich, greckich oraz rzymskich. Do ciekawszych eksponatów należą znaleziska grobowe odkryte na terenie etruskiej nekropolii przy cmentarzu Certusa.

Miejskie Muzeum Średniowiecza

Museo Civico Medievale mieści się w zabytkowym pałacu Ghisilardi-Fava położonym w samym centrum miasta. Wystawiane są w nim eksponaty z całego okresu średniowiecza (zaczynając od artefaktów pochodzących z VII wieku). Są to m.in.: zbroje, broń, rzeźby, eksponaty kościelne czy manuskrypty. Do kategorii unikatowych eksponatów należą: model Neptuna ze słynnej fontanny wykonany przez Giambologne oraz makieta średniowiecznej Bolonii.

Muzeum muzyki

W Museo Internazionale e Biblioteca della Musica znajdziemy nie tylko sprzęty muzyczne, ale również materiały związane z historią muzyki (oryginalne teksty czy manuskrypty) oraz obrazy i portrety przedstawiające artystów takich jak Bach czy Mozart. Placówka nie jest może największa, ale stanowi nie lada gratkę dla fanów tej tematyki.

Muzeum Ducati

Znajdujące się poza centrum muzeum marki motocyklów Ducati powinno zainteresować fanów motoryzacji. W środku znajdziemy różne pojazdy oraz informacji o historii marki i technologii. Placówka mieści się tuż przy fabryce, którą możemy zwiedzić w trakcie wycieczki z przewodnikiem.

Bolonia - atrakcje poza utartym szlakiem

Szlakiem dawnych fortyfikacji obronnych Bolonii

Od XIII do początku XX wieku, czyli przez blisko siedem stuleci, Bolonia otoczona była systemem zewnętrznych fortyfikacji obronnych - tak zwanym "trzecim pierścieniem". Mimo że większość murów została na przestrzeni wieków rozebrana, to przetrwało aż dziesięć z dwunastu oryginalnych bram prowadzących do miasta. Bramy te wspólnie tworzą okrąg otaczający historyczną część Bolonii - wyjątkiem jest tu brama św. Stefana (Santo Stefano), która znajdująca się bliżej centrum miasta.

Jeśli nie goni nas czas, a do tego tematyka fortyfikacji obronnych nas interesuje, to warto przejść całą trasę przebiegu dawnych murów i zobaczyć wszystkie z bram, co powinno zająć nam około 2 godzin.

Do najciekawszych bram należą:

• Porta San Donato (średniowieczna brama wraz z wieżą zwieńczoną machikułami),
• Porta Galliera (barokowa brama z XVII wieku z ozdobną fasadą),
• Porta Saragozza (średniowieczna brama połączona z późniejszymi okrągłymi wieżami - całość na myśl przywodzi niewielki fort).
• Porta Castiglione (średniowieczna wieża bramna zwieńczona "czapką" z machikułami),

Warto też zwrócić uwagę na niezachowaną w całości Porta Maggiore, która stanęła w miejscu przebiegu dawnej rzymskiej drogi Via Emilia. W przeszłości pełniła ona funkcję reprezentacyjnego wjazdu do miasta i to właśnie tędy wkraczali władcy czy papieże.

Zapomniane miasto kanałów

Jeszcze dwa wieki temu Bolonia była pełna odsłoniętych kanałów i, w co trudno dziś uwierzyć, niektórzy przyrównywali ją do słynnej Wenecji. Niestety, od tamtego czasu kanały te zostały nadbudowane budynkami oraz ulicami, przez co zniknęły z tutejszego krajobrazu.

Szczęśliwie uchował się jeden otwarty kanał, który jest dobrze widoczny spod arkad. Znajdziemy go pod adresem Via Piella 16.

Atrakcje Bolonii poza centrum

Klasztor San Michele in Bosco z widokiem na panoramę Bolonii

Na jednym ze wzgór położonych naprzeciwko miasta stoi kompleks klasztorny San Michele in Bosco. Większość turystów nie przybywa tu jednak w celu podziwiania sztuki i architektury sakralnej, ale z powodu darmowego tarasu widokowego (Belvedere di San Michele in Bosco) oferującego wspaniałą panoramę miasta.

Sanktuarium Madonna di San Luca i najdłuższy portyk świata

Położone poza miastem, na wzgórzu o wysokości 300 metrów sanktuarium Madonna di San Luca (wł. Santuario di San Luca) należy do najważniejszych religijnych symboli miasta. Obecny kościół został zbudowany w latach 1674-1793, ale kaplica istniała w tym miejscu od prawie tysiąca lat i była miejscem licznych pielgrzymek. W środku przechowywana jest bizantyńska ikona Maryi, która trafiła do Bolonii wprost z Konstantynopola. Według tradycji miał namalować ją sam apostoł Łukasz Ewangelista. Sprzed sanktuarium rozpościera się przyjemny widok na okolicę. Od niedawna można również wejść na taras widokowy na kopule świątyni (na wysokości około 40 m), który jest jednak skierowany w stronę przeciwną do historycznego centrum Bolonii, więc wdrapując się na górę nie powinniśmy oczekiwać wspaniałej panoramy.

Od położonej w centrum bramy Porta Saragozza do sanktuarium prowadzi niemal czterokilometrowa droga wzdłuż której ciągnie się najdłuższy na świecie portyk (Portico di San Luca) z ponad 600 łukami. Zbudowano go w XVII wieku i miał być wykorzystywany w trakcie procesji, podczas której ikona przenoszona jest pomiędzy sanktuarium a katedrą.

Na miejsce możemy dojść pieszo, skorzystać z komunikacji publicznej lub przejazdu turystycznego San Luca Express.

Mniej znane atrakcje Bolonii - cmentarz monumentalny Certosa di Bologna

Na zachodnich obrzeżach Bolonii, tuż za przebiegiem dawnych murów obronnych, odnajdziemy cmentarz monumentalny Certosa di Bologna. Kompleks ten powstał z przekształcenia zabudowań dawnego klasztoru kartuzów i pełen jest okazałych grobowców, przez co czasami określany jest otwartym muzeum sztuki. Co ciekawe, w tym samym miejscu istniała etruska nekropolia (pomiędzy VI a III wiekiem p.n.e.) - artefakty odnalezione w trakcie wykopalisk przechowywane są we wspomnianym już miejskim muzeum archeologicznym.

Bolonia na talerzu - tagliatelle al ragu i inne przysmaki

Zapewne każdy słyszał o spaghetti bolognese. Niestety, z wyjątkiem mieszkańców Bolonii! Lokalna nazwa tej potrawy to pasta al Ragù, gdzie al Ragù oznacza sos mięsny. Co więcej, podawana jest ona zazwyczaj z lokalnym makaronem tagliatelle, a nie popularnym w Polsce spaghetti.

Jeśli mamy okazję to możemy spróbować też tortellini z sosem al Ragu. W niektórych restauracjach możemy zamówić zestawy łączone składające się z 2 lub 3 mniejszych porcji tego dania z różnymi makaronami.

Jednym z przydomków nadanych na przestrzeni wieków Bolonii jest la grassa, czyli tłusty. Nawiązywano tym do faktu, że wiele lokalnych potraw powstaje z wykorzystaniem tłustych mięs, parmezanu, masła czy past jajecznych. Miejscowi zajadają się też mortadelą, która pochodzi właśnie z Bolonii i jest produktem regionalnym.

Do tradycyjnych słodkich przysmaków należy ciasto czekoladowe Certosino di Bologna, będące typowym wypiekiem bożonarodzeniowym. Jako pierwsi mieli przygotować je bracia z dawnego zakonu kartuzów. Innym świątecznym przysmakiem jest kakaowe ciasto Panone.

Poza miastem - jednodniowe wycieczki z Bolonii

Jeśli zapragnęlibyśmy odwiedzić również inne miasta regionu Emilia-Romania to Bolonia będzie świetnym miejscem wypadowym. W zaledwie 30 minut dojedziemy pociągiem z dworca głównego do dwóch okolicznych miast: Ferrary oraz Modeny, których historyczne centra wpisane zostały na listę dziedzictwa kulturowego UNESCO.

Trochę dalej, niemal nad morzem, znajduje się Rawenna, czyli miasto słynące z wczesnochrześcijańskich zabytków, mozaik i fresków.

Bolonia - wskazówki i informacje praktyczne

Karty turystyczne

W Bolonii funkcjonują dwie różne karty turystyczne. Pierwsza z nich to Card Cultura, która ważna jest przez okrągły rok i zapewnia darmowe wejścia do wielu miejskich muzeów oraz zniżki do niektórych atrakcji. Koszt karty to 25€ lub 15€ dla osób do 26. roku życia. Więcej informacji znajdziecie na oficjalnej stronie.

Druga opcja to oficjalna karta turystyczna Bologna Welcome Card, która występuje w dwóch wariantach i ważna jest przez 15 dni. Jej zaletą w porównaniu do karty Card Cultura jest fakt, że obowiązuje ona w większej ilości atrakcji turystycznych (pozwala np. na wejście na wieżę Torre degli Asinelli czy zwiedzanie Palazzo re Enzo). Karta występuje w dwóch wariantach: Bologna Welcome Card EASY za 25€ oraz Bologna Welcome Card PLUS za 40€. Wersja PLUS zapewnia nam wygodne możliwości dojazdu do bazyliki San Luca. Kartę zakupimy punktach informacji turystycznej lub on-line. Więcej informacji znajdziecie tutaj

Komunikacja miejska w Bolonii

Podstawowym środkiem komunikacji miejskiej w Bolonii są autobusy, które obsługuje regionalny przewoźnik TPER. Z perspektywy turysty interesujące są dwa podstawowe rodzaje biletów:

• jednorazowy przesiadkowy ważny przez 75 minut (1,50€),
• 24-godzinny (6€).

Bilety zakupimy w kioskach lub w automatach na przystanku.

Teoretycznie pojedyncze bilety możemy zakupić też w nieco wyższej cenie w automatach na pokładzie autobusu (cena to 2€), ale wsiadając nie mamy gwarancji, że automat będzie działał.

Jak oszczędzić pieniądze odwiedzając Bolonię?

Darmowa pierwsza niedziela miesiąca i inne wolne dni

W pierwszą niedzielę każdego miesiąca muzea publiczne w Bolonii są darmowe. Warto jednak sprawdzić oficjalne strony interesujących nas placówek - niektóre z nich oferują inne darmowe pojedyncze dni w roku lub różne alternatywy. Na przykład do Museo Civico Medievale wejdziemy za darmo przez dwie ostatnie godziny w każdy czwartek, ale tylko od kwietnia do września.

Omijajmy knajpki w okolicy Piazza Maggiore

Ceny w knajpkach tuż obok Piazza Maggiore mogą mocno nadwyrężyć nasz portfel i należy mieć to uwadze. Dotyczy to także niemal całego obszaru Quadrilatero, który stał się dziś jedną z najmodniejszych części miasta.

Odchodząc jednak dalej w stronę granicy historycznych murów powinniśmy znaleźć miejsca z tańszą kuchnią, chociaż nadal nie ma co spodziewać się bardzo niskich cen - za danie główne zapłacimy pewnie około 15-20€. Zawsze sprawdzajmy ceny (w knajpkach w Quadrilatero czasem nie ma podanych na widoku cen wina czy piwa) i upewnijmy się co do wysokości opłaty coperto, która w Bolonii wynosi zazwyczaj od 1,5 do nawet 3€ za osobę. (Coperto we Włoszech - co to takiego i ile wynosi?)

Przyjazd poza sezonem

Bolonia uznawana jest za jedno z droższych włoskich miast pod kątem noclegów, co widać w szczególności w przypadku obiektów leżących w dobrej lokalizacji (czyli w odległości krótkiego spaceru od Piazza Maggiore). Jeśli nie zależy nam wyłącznie na słonecznej pogodzie, a bardziej na ofercie kulturalnej miasta, to warto rozważyć wyjazd poza sezonem. Ceny noclegów są wtedy wyraźnie niższe. A jeśli trafimy akurat na pierwszą niedzielę, to załapiemy się na darmowe wejście do muzeów.

Na co uważać w Bolonii?

Dworzec

Na dworcu w Bolonii byliśmy świadkiem bardzo nieprzyjemnego procederu. Miejscowi zaczepiają turystów wyglądających na zagubionych, jakby chcieli im pomóc. Ich celem jest jednak wyjęcie biletów z rąk i późniejsza próba wyłudzenie pieniędzy. Nie jest to problematyczne w środku dnia, bo zawsze ktoś nam pomoże, natomiast może być nieprzyjemne w nocy lub wcześnie rano, gdy na dworcu oprócz nas nie ma prawie nikogo. Nigdy nie wdawajmy się też z napastliwymi osobami w dyskusje, najlepiej ich zignorujmy i od razu odejdźmy.

Pogoda

Włochy kojarzą nam się z ciepłem. W Bolonii, poza miesiącami wakacyjnymi, pogoda potrafi być jednak kapryśna, a zimy są naprawdę mało przyjemne. Szukając noclegu na okres zimowy warto sprawdzić komentarze innych turystów właśnie z tego czasu, żeby upewnić się, że w wybranym miejscu nie będzie zbyt zimno.