Podróże po Europie

Frombork - zwiedzanie, zabytki i atrakcje turystyczne

Niewielkie miasteczko na Warmii, często mylone z Malborkiem, posiada zabytków tak wiele, że można by nimi obdzielić kilka podobnych miejscowości. Obowiązkowy punkt wycieczki podczas urlopu na wschodniej części naszego wybrzeża!

Widok z Wieży Wodociągowej na Wzgórze Zamkowe we Fromborku
Widok z Wieży Wodociągowej na Wzgórze Zamkowe we Fromborku

Frombork - nazwa

Nazwa miasta związana jest najprawdopodobniej z obecnym tu od średniowiecza kultem maryjnym. W dokumentach lokacyjnych Frombork nazywano Castrum Dominae Nostrae czyli Gród Naszej Pani, a osadnicy przezwali go Frauenburg. Lokalne legendy wiążą nazwę z działalnością pogańskiej władczyni, która miała po nawróceniu się przekazać miasto biskupowi warmińskiemu. Inna, średniowieczna nazwa Fromborka to Civitas Warmiensis (czyli miasto warmińskie).

Spacer po Fromborku
Spacer po Fromborku

Frombork - historia

Może to wydawać się nieco zaskakujące, ale pierwsza wzmianka o osadzie pochodzi dopiero z 1278 roku (zapisana w ("Codex diplomaticus Warmiensis"). Przeprowadzone po wojnie wykopaliska nie wykazały istnienia znacznie starszego osadnictwa. Być może wiązało się to z bliskością dużego grodu w Bogdanach, który miał więcej do zaoferowania dla ewentualnych osadników. Przez długi czas Bogdany uważano za przykład osadnictwa pruskiego, ale badania archeologiczne sprzed kilku lat wskazują, że ten zespół osadniczy może być jeszcze starszy.

Wzgórza Katedralne we Fromborku
Wzgórza Katedralne we Fromborku

Zniszczenie sąsiedniego Braniewa podczas powstań Prusów sprawiło, że biskup Henryk Fleming zbudował we Fromborku pierwszą katedrę. Doprowadziło to do szybkiego rozwoju miasta - w 1310 roku przyznano Fromborkowi prawa miejskie, a w 1329 roku rozpoczęto wznoszenie nowej gotyckiej świątyni (ukończona w 1388 roku). De facto ufortyfikowane wzgórze katedralne oraz pobliskie miasteczko rozwijały się niezależnie, choć już w XIV wieku kapituła wykupiła fromborskie wójtostwo, przejmując część dochodów oraz zyskując wpływ na decyzje rady miejskiej. Mimo to administracyjne połączenie wzgórza katedralnego z miastem nastąpiło dopiero w 1926 roku.

Widok z Wieży Wodociągowej na kościół św. Wojciecha we Fromborku
Widok z Wieży Wodociągowej na kościół św. Wojciecha we Fromborku

Frombork był często palony i niszczony podczas wojen polsko-krzyżackich (zarówno przez jedną i drugą stronę konfliktu). Walki toczyły się tu również podczas tzw. wojny kleszej prowadzonej przez Polskę przeciw biskupowi warmińskiemu Tungenowi. Jednak już od roku 1466 Frombork znajdował się w granicach Królestwa Polskiego i pozostawał w nich aż do pierwszego rozbioru. W XVI wieku działał tu i pracował Mikołaj Kopernik. Złote lata miasta zostały przerwane przez najazd wojsk szwedzkich w roku 1626. Zrabowano i zniszczono praktycznie całe wyposażenie katedry - wywieziono księgozbiór, skuto rzeźby, epitafia, ukradziono organy, a część dzwonów przetopiono. W 1705 roku miasto zostało zniszczone przez pożar. Rządy pruskie dodatkowo pogorszyły niewesołą sytuację miasteczka. Chociaż przeniesiono tu siedzibę biskupa warmińskiego to jednak Kościół utracił większość wpływów w regionie.

Domniemany grób Kopernika we Fromborku
Domniemany grób Kopernika we Fromborku

Sytuacja zmieniła się dopiero na przełomie XIX/XX wieku za sprawą pierwszych turystów, którzy przybywali tu obejrzeć miejsca związane z Mikołajem Kopernikiem. Niewielkie ożywienie gospodarcze z lat 30. przerwała klęska III Rzeszy. Tuż przed zdobyciem miasta przez Armię Czerwoną tysiące Niemców próbowało ucieczki po zamarzniętych wodach Zalewu Wiślanego. Wielu utonęło, zmarło lub zginęło od kul radzieckich samolotów. Po ciężkich walkach Frombork, wraz ze zdewastowaną katedrą, został zdobyty 9 lutego 1945 roku. Po zakończeniu wojny opuszczony i zrujnowany Frombork (zniszczenia sięgały nawet 80% przedwojennej zabudowy) utracił prawa miejskie.

Wieża Wodociągowe - Frombork
Wieża Wodociągowe - Frombork

Od lat 60. rozpoczęto zakrojoną na szeroką skalę obudowę i restaurację tutejszych zabytków, przygotowując się do pięćsetnej rocznicy urodzin Mikołaja Kopernika ("Operacja 1001 Frombork"). Te wydarzenia stały się kanwą przygodowej powieści Zbigniewa Nienackiego pt. "Pan Samochodzik i zagadki Fromborka".

Spacer po Fromborku
Spacer po Fromborku

Współczesny Frombork jest niewielkim i cichym miasteczkiem, czerpiącym główne dochody z turystyki. Pewną szansę na rozwój daje uznanie Fromborka za miejscowość uzdrowiskową (tutejsze wody okazały za odpowiednie do zabiegów leczniczych).

Wzgórze Katedralne - Frombork
Wzgórze Katedralne - Frombork

Frombork - zwiedzanie i atrakcje

Najważniejsze zabytki miasta znajdują się na widocznym już z daleka, zadrzewionym Wzgórzu Katedralnym. Miasteczko leży pomiędzy brzegiem Zalewu Wiślanego, a katedrą. Na spokojne zwiedzenie Fromborka, w zależności od wybranych atrakcji, powinniśmy zaplanować od 3 do nawet 5-6 godzin.

Widok na Bazylikę z dawnej dzwonnicy we Fromborku
Widok na Bazylikę z dawnej dzwonnicy we Fromborku

Wzgórze Katedralne

Najważniejsze z zabytków Fromborka odnajdziemy na ufortyfikowanym wzgórzu katedralnym, które swoim wyglądem przypomina typową warownię. Na odwiedzających czekają cztery oddzielnie biletowane atrakcje: katedra, muzeum w dawnym Pałacu Biskupim oraz punkt widokowy i planetarium w Wieży Radziejowskiego.

Wzgórze Katedralne we Fromborku - widok na Katedrę
Wzgórze Katedralne we Fromborku - widok na Katedrę

Bazylika archikatedralna Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny i św. Andrzeja we Fromborku

Pierwszy stojący tu kościół był najprawdopodobniej drewniany. W 1329 roku biskup Henryk II Wogenap rozpoczął wznoszenie obecnej gotyckiej, murowanej świątyni. Nie wiemy kto sporządził projekt i kto kierował budową, chociaż dokumenty z końca XIV wieku jako budowniczego wymieniają kanonika Lifharda z Datteln. Historycy zaznaczają jednak, że najprawdopodobniej chodziło tu o kogoś, kto zarządzał funduszem na poczet budowy, a nie architekta całego założenia. Kościół ukończono w roku 1388 za rządów biskupa Henryka III Sorboma. W 1551 roku od uderzenia pioruna zapalił się dach - zniszczenia były na tyle duże, że kapituła musiała zwrócić się do Gdańska z prośbą o przysłanie rzemieślnika, który podejmie się odbudowy. Prace remontowe wykonali mistrz Galen z Brabantu i gdańszczanin Mikołaj Nitsch.

Bazylika we Fromborku
Bazylika we Fromborku

Mimo częstych najazdów (wojny z Krzyżakami i ze Szwecją) oraz pożarów zabytek przetrwał do naszych czasów w prawie niezmienionej formie. Jeden z nielicznych wyjątków to dobudowanie w 1735 roku barokowej kaplicy Zbawiciela (lub św. Teodora z Amasei i Wszystkich Świętych) z polecenia biskupa Krzysztofa Andrzeja Jana Szembeka. W latach 1839-41 katedra została odrestaurowana przez Augusta Bertrama i Ferdynanda Quasta. Szeroko zakrojone prace związane były z przygotowaniami do obchodów 500-lecia katedry. Następnie zdecydowano się wykonać nowe polichromie - neogotyckie malowidła stworzył elbląski malarz Justus Bornowski. Co ciekawe podczas prac odkryto fragmenty malowideł gotyckich, które… przemalowano tak aby współgrały z nowymi freskami.

Katedra we Fromborku
Katedra we Fromborku

W czasie działań wojennych katedra została poważnie uszkodzona, ale jej stan zachowania był lepszy niż reszty zabudowań na wzgórzu katedralnym. Ze względu na zmiany granic trzeba było też zmienić przynależność diecezjalną katedry (przed wojną Frombork należał do metropolii wrocławskiej). Wprawdzie siedziba biskupów została przeniesiona do Olsztyna, ale tutejsza świątynia zatrzymała swój tytuł, a w roku 1965 została ogłoszona bazyliką mniejszą.

Pod względem architektonicznym mamy tu do czynienia z ciekawym przykładem trójnawowego kościoła halowego bez transeptu. Całość nakrywa sklepienie gwiaździste. Do wnętrza wiodły niegdyś kruchta zachodnia i zbudowana w XVI wieku kruchta południowa (dziś miejsce zakupu biletów). Zwiedzając katedrę warto zwrócić uwagę na:

Wnętrze Bazyliki we Fromborku
Wnętrze Bazyliki we Fromborku

Grób Mikołaja Kopernika - Poszukiwania grobu słynnego astronoma trwały dość długo i choć w 2010 roku ogłoszono, że szczątki Mikołaja Kopernika zostały poprawnie zidentyfikowane, to wielu badaczy nadal wyraża wątpliwości co do tego gdzie spoczął autor "O obrotach sfer niebieskich". Pierwsze epitafium Mikołaja Kopernika wystawił biskup Marcin Kromer, jednak nie zachowało się ono do naszych czasów. Drugie ufundowano w 1735 roku i wystawiono na pierwszym filarze nawy północnej. Wprowadziło to nieco zamieszania wśród badaczy, którzy od XIX wieku poszukiwali zaginionej trumny. Nadzieję na jej odnalezienie miał już Napoleon Bonaparte, ale pierwsze poważne prace przeprowadzili dopiero niemieccy uczeni (spod posadzki w okolicach kaplicy Szembeka wydobyto nawet kilka trumien). Punktem wyjścia do poszukiwań była hipoteza, wedle której kanoników chowano obok ołtarzy, którymi opiekowali się oni za życia. Ustalono, że Kopernik opiekował się ołtarzem św. Krzyża (dawn. św. Wacława) i tam też w 2005 roku rozpoczęto poszukiwania. Archeolodzy wydobyli kilka szkieletów, z których jeden uznano za należący do starca (Kopernik zmarł w wieku ok. 70 lat). Wykonano wizualizację twarzy oraz pobrano materiał DNA. Dzięki temu, że pomiędzy stronami ksiąg należących do Kopernika (zrabowanych przez Szwedów w 1626 roku) odnaleziono pojedyncze włosy możliwe było kontynuowanie badań genetycznych. Ich wyniki zostały zinterpretowane jako potwierdzające tożsamość Mikołaja Kopernika. Efektem badań był ponowny pogrzeb uczonego, jaki odbył się w 2010 roku. Istnieje jednak grupa badaczy podważających dotychczasowe ustalenia (wskazują oni na m. in. zawodność metody rekonstrukcji twarzy lub fakt, że obok ołtarza św. Krzyża znaleziono także kości kobiety i kanonika Andrzeja Gąsiorowskiego, który opiekował się innym ołtarzem). Mimo tych wątpliwości turyści mogą dziś obejrzeć domniemany grób Mikołaja Kopernika - położony obok wejścia przez kruchtę południową. Spod przeszklonej części posadzki widać trumnę i współczesny portret Mikołaja Kopernika. Obok umieszczono wykonany z czarnego kamienia pomnik poświęcony astronomowi.

Katedra we Fromborku
Katedra we Fromborku
Domniemany grób Mikołaja Kopernika we Fromborku
Domniemany grób Mikołaja Kopernika we Fromborku
  • Ołtarz Madonny Fromborskiej (Naszej Fromborskiej Pani) - Dawny główny ołtarz katedry dziś znajduje się na północnej ścianie świątyni. Wykonano go na początku XVI wieku, podczas II wojny światowej został poważnie uszkodzony (dodatkowo prace rekonstrukcyjne nieco zmieniły jego wygląd). W jego centralnej części znajduje się imponująca rzeźba Matki Bożej z Dzieciątkiem (tak zwana "madonna apokaliptyczna" z księżycem pod stopami) otoczonej przez wiernych kultem.
Ołtarz Madonny Fromborskiej - Katedra we Fromborku
Ołtarz Madonny Fromborskiej - Katedra we Fromborku
  • Ołtarz i stalle - W prezbiterium zachował się, pochodzący z XVIII wieku ołtarz z malowidłem wyobrażającym Wniebowzięcie NMP. Wykonany z marmuru zabytek (z drewnianymi rzeźbami) ufundowany został przez Adama Stanisława Grabowskiego. Przed ołtarzem możemy zobaczyć świetnie zachowane stalle kanonickie, pochodzące z XVIII wieku oraz częściowo zrekonstruowane, mniejsze stalle gotyckie. To właśnie tutaj podczas mszy zasiadali warmińscy kanonicy, fromborscy księża i biskupi.
[Katedra we Fromborku]
[Katedra we Fromborku]
  • Organy - Prawdziwą dumą bazyliki są monumentalne organy. Pierwszy taki instrument został zrabowany przez Szwedów. W latach 80. XVIII wieku gdański organmistrz Daniel Nitrowski zbudował nowe organy. W latach 30. rozpoczęto remont wysłużonego instrumentu - ze względu na jego zły stan zachowano jedynie barokowy prospekt, pod którym powstały nowe organy. Poważne zniszczenia przyniosła II wojna światowa, dlatego w latach 1960-68 konieczna była gruntowna renowacja. Latem organizowane są tu słynne koncerty organowe w ramach Międzynarodowego Festiwal Muzyki Organowej.
[Katedra we Fromborku]
[Katedra we Fromborku]
  • Kaplica Zbawiciela (Kaplica św. Teodora z Amasei i Wszystkich Świętych) - Kaplica powstała w XVIII wieku z polecenia ówczesnego biskupa warmińskiego Krzysztofa Andrzeja Jana Szembeka. Hierarcha przygotował kaplicę jako miejsce kultu zgromadzonych relikwii oraz własnego pochówku. Była to jedyna tak duża ingerencja w plan katedry fromborskiej. Iluzjonistyczne, barokowe malowidła wykonał Maciej Jan Meyer z Fromborka. Za najważniejsze ze zgromadzonych tu relikwii uznano szczątki św. Teodora z Amasei (żołnierz i męczennik z czasów starożytnych), którego widzenie stało się tematem malowidła umieszczonego na kopule. W centrum ołtarza znajduje się XVIII-wieczny obraz przedstawiający Chrystusa adorowanego przez świętych.
Frombork - Bazylika, Kaplica Zbawiciela
Frombork - Bazylika, Kaplica Zbawiciela
  • Epitafia - Na terenie kościoła zachowało się ponad sto epitafiów i płyt nagrobnych. Najstarsze epitafium (częściowo zatarte) poświęcone jest biskupowi Henrykowi Flemingowi, który zmarł w 1300 roku. Warto zwrócić uwagę na dwie identyczne płyty z okresu baroku, przedstawiające kościotrupa z klepsydrą. Znajdują się one w nawie północnej (poświęcona kanonikowi Janowi Zachariaszowi Szolcowi) oraz w nawie południowej (dziekan Stanisław Bużeński). Za jedno z najcenniejszych uznawane jest epitafium kanonika Bartłomieja Boreschowa - o niezwykłej formie tonda (czyli koła) z napisem w otoku i malowaną sceną ze zmarłym modlącym się do Matki Bożej w rajskim ogrodzie, w towarzystwie św. Marii Magdaleny.
Epitafium Jana Zachariasza Szolca - Frombork
Epitafium Jana Zachariasza Szolca - Frombork
  • Kaplica św. Jerzego (tzw. polska) - Powstała najprawdopodobniej w XIV wieku jeszcze przed wielkim pożarem katedry (po prawej stronie od południowego wejścia). W 1639 roku biskup Mikołaj Szyszkowski nakazał wygłaszanie tutaj kazań w języku polskim, stąd inna nazwa tego obiektu.

Zwiedzanie kościoła jest płatne. Koszt biletów: 12 złotych bilet normalny, 8-9 złotych bilet ulgowy. Zwiedzanie i koncert organowy: 16 złotych bilet normalny, bilet ulgowy: 9 i 14 zł. Dzieci do lat 6 - bilet bezpłatny. **aktualizacja lipiec 2021.

Dawny Pałac Biskupi

Średniowieczne dokumenty potwierdzają istnienie w tym miejscu szkoły katedralnej. Zniszczona podczas XV-wiecznych wojen została odbudowana jako dom biskupi. Po przeniesieniu tu stolicy diecezji warmińskiej budowla stała się oficjalną siedzibą hierarchów. Budynek był regularnie niszczony (np. w czasie wojen szwedzkich) i przebudowywany. W czasie II wojny światowej uległ poważnym uszkodzeniom. Odbudowę spalonych i pozbawionych dachu ruin rozpoczęto dopiero w latach 70.

Frombork - zbiory Muzeum Mikołaja Kopernika
Frombork - zbiory Muzeum Mikołaja Kopernika

Dziś mieści się tu Muzeum Mikołaja Kopernika - turyści obejrzeć mogą zbiory archeologiczne, kolekcję sztuki, starodruki oraz specjalną wystawę poświęconą Kopernikowi. Na najwyższym piętrze placówki mieszczą się wystawy czasowe. Aby dostać się do muzeum musimy, po przejściu przez Bramę Południową skręcić w prawo.

Informacje na temat godzin otwarcia i cen biletów znajdziecie tutaj: tutaj.

Planetarium

W przyziemiu tak zwanej Wieży Radziejowskiego (dawna dzwonnica) działa planetarium. Na specjalnej kopule o średnicy 8 m turyści mogą obejrzeć mapę nieba i edukacyjne filmy poświęcone astronomii. Seanse rozpoczynają się o określonych godzinach - sprawdź tutaj.

Uwaga! Nie należy mylić Planetarium z Parkiem Astronomicznym, który znajduje się kilka kilometrów za miastem w stronę wsi Ronin (lokalizacja: 54°20'39.1"N 19°40'51.6"E). Tam organizowane są między innymi nocne pokazy nieba.

Brana Południowa - Wzgórze Katedralne we Fromborku
Brana Południowa - Wzgórze Katedralne we Fromborku

Punkt widokowy na Wieży Radziejowskiego

Drugą atrakcją dawnej dzwonnicy jest taras widokowy utworzony na wysokości około 70 m n.p.m.. Powinien on zainteresować wszystkich turystów spragnionych widoków na miasto, wzgórze katedralne oraz Zalew Wiślany.

Uwaga! Zarówno Planetarium jak i wieża wymagają zakupu osobnych biletów. Więcej informacji tutaj: link.

Wzgórze Katedralne we Fromborku
Wzgórze Katedralne we Fromborku

Fortyfikacje na Wzgórzu Katedralnym

Wycieczka na wzgórze katedralne to prawdziwa gratka dla miłośników średniowiecznych fortyfikacji. Pierwsze umocnienia zaczęto wznosić w XIV wieku. Do naszych czasów przetrwało osiem baszt. Do środka prowadzą dwie bramy, w tym najbardziej znana, monumentalna Brama Południowa.

Swój obecny wygląd otrzymała ona po gruntownym remoncie, jaki przeszła w XIX wieku. Niestety przy okazji rozebrano dawny budynek odwachu czyli wartowni oraz usunięto ruiny barbakanu. Co ciekawe podróżni, którzy wkraczali tędy na wzgórze mogli podziwiać freski przedstawiające świętych oraz herby biskupów. Niestety malowidła możemy sobie tylko wyobrazić (bądź obejrzeć na rycinie XIX-wiecznego konserwatora Ferdinanda Quasta), gdyż zostały zniszczone podczas przebudowy bramy.

Od zachodu prowadzi wejście przez wieżę bramną. Dawniej po stronie północnej istniała jeszcze trzecia brama, ale nie przetrwała do naszych czasów i na przestrzeni wieków została zamurowana.

Dawna dzwonnica we Fromborku
Dawna dzwonnica we Fromborku

Ciekawie prezentuje się dawna dzwonnica (nazywana też wieżą Radziejowskiego). Ze względu na swoje położenie pełniła ona ważną rolę w systemie obronnym warowni. Ten odcinek murów nie był wzmocniony od wewnątrz, jak również był dość dobrze dostępny od południa. Z tej właśnie przyczyny wzniesiono tu wysoką wieżę artyleryjską, przebudowaną następnie w XVII wieku. Po zniszczeniach z czasów II wojny światowej basztę odbudowano i zaadaptowano dla celów muzealnych. W przyziemiu umieszczono planetarium, w wieży zaś zawieszono wahadło Foucaulta.

Wieża Kopernika we Fromborku
Wieża Kopernika we Fromborku

Ciekawa historia związana jest z tzw. Wieżą Kopernika, która istotnie znajdowała się pod opieką słynnego astronoma (choć nie była jego mieszkaniem). W XIX wieku była w tak złym stanie, że myślano nawet o jej rozbiórce, ale dzięki protestom duchownych udało się zabytek ocalić. Przez lata uważano, że to właśnie tutaj znajdowało się obserwatorium kopernikowskie. Mit utrwalił się między innymi przez obraz Jana Matejki "Kopernik czyli rozmowa z Bogiem", gdzie przedstawiono odkrywcę na nieistniejącej galerii wieży. Jak wykazały współczesne badania budowla była za mała, aby Kopernik mógł tu zgromadzić swoje przyrządy obserwacyjne. Nie posiadała również odpowiedniego miejsca, z którego można byłoby oglądać gwiazdy.

Najprawdopodobniej astronom obserwował niebo z ogrodu swojego mieszkania, tam gdzie dziś stoi kanonia pod wezwaniem św. Stanisława Kostki. W XX wieku prowadzono tu prace archeologiczne, ale nie udało się odnaleźć podestu (pavimentum), na którym Kopernik miał umieścić obserwatorium. Dziś w budynku dawnej kanonii działa restauracja "Obiady W Domu Kopernika". Wieża Kopernika nie jest w tym momencie udostępniona do zwiedzania.

Wzgórze Katedralne we Fromborku
Wzgórze Katedralne we Fromborku

Wieża Wodna (Wodociągowa) i Kanał Kopernika

Naprzeciwko Wzgórza Katedralnego znajduje się niezwykły zabytek dawnej techniki. Pomiędzy 1310 a 1472 rokiem, czyli jeszcze w czasach Zakonu Krzyżackiego, wybudowano kanał doprowadzający do miasta słodką wodę z rzeki Baudy. Oryginalnie liczył on prawie 6 km długości i łączył się w pobliskim porcie z wodami Zalewu Wiślanego.

Widok z Wieży Wodociągowej - Frombork
Widok z Wieży Wodociągowej - Frombork

Ten naturalny wodociąg omijał jednak znajdujące się na wzgórzu zabudowania Kapituły. W związku z tym w latach 1571-2 mistrz murarski Stanisław zbudował specjalną wieżę, w której rurmistrz Walenty Hendel (pradziad barokowego kompozytora Jerzego Fryderyka Haendela) zamontował niezwykle pomysłowy mechanizm. Wykorzystując nurt wody podnosił ją na wysokość około 25 m, skąd z pomocą drewnianych rur transportowana była dalej na wzgórze katedralne oraz do sąsiednich kanonii zewnętrznych, leżących już poza granicami katedralnej warowni.

Wieża Wodociągowa - Frombork
Wieża Wodociągowa - Frombork
Wieża Wodociągowa - Frombork
Wieża Wodociągowa - Frombork

Była to jedna z pierwszych tego rodzaju konstrukcji w Europie (najprawdopodobniej starszy był tylko wodociąg w Augsburgu). Urządzenie działało przez około 200 lat. Z czasem pamięć o twórcach zanikła i autorstwo skomplikowanego systemu wodociągowego zaczęto przypisywać Mikołajowi Kopernikowi.

Wieża Wodociągowa - Frombork
Wieża Wodociągowa - Frombork

Zaśmiecony kanał przestał spełniać swoją funkcję w drugiej połowie XVIII wieku. Pod koniec stulecia rury i mechanizm w wieży rozebrano, a z samego kanału przetrwał do dziś jedynie jego ostatni odcinek - od wieży Wodociągowej do ujścia (resztę zniszczono w latach 60.). Ostatnimi czasy udało się poddać go udanej rewitalizacji, dzięki której odzyskał dawny blask.

Wieża Wodociągowa - Frombork
Wieża Wodociągowa - Frombork
Widok z Wieży Wodociągowej - Frombork
Widok z Wieży Wodociągowej - Frombork

Punkt widokowy na Wieży Wodnej

Dziś na wieży mieści się biletowany punkt widokowy, a w jej wnętrzu niewielka wystawa.

Po dotarciu na szczyt czekać na nas będzie wspaniała panorama zarówno katedralnego wzgórza, jak i Mierzei i Zalewu Wiślanego. Jeśli nie macie problemu z wdrapywaniem się po schodach, to pod żadnym pozorem nie odpuście sobie odwiedzenia wieży!

Widok z Wieży Wodociągowej - Frombork
Widok z Wieży Wodociągowej - Frombork

W przyziemiu oraz na pierwszym poziomie wieży działa rodzinna kawiarnia serwująca kawę oraz desery.

Więcej informacji tutaj: link.

Kanał Kopernika we Fromborku
Kanał Kopernika we Fromborku

Dawny Szpital św. Ducha (Muzeum Medycyny)

Uwaga! To często pomijane fromborskie muzeum jest zdecydowanie warte odwiedzin ze względu na nową ekspozycję oraz zachowane średniowieczne freski. Budowane w średniowieczu Szpitale św. Ducha były de facto czymś pomiędzy domem spokojnej starości, a hospicjum. Tutejsza budowla powstała pod koniec XV wieku, przebudowana została w XVIII wieku. Nawet jeśli nie planujecie wchodzić do środka, to warto zobaczyć sam niezwykle oryginalny gmach.

Średniowieczne freski w Szpitalu św. Ducha we Fromborku
Średniowieczne freski w Szpitalu św. Ducha we Fromborku

Wewnątrz zachowała się kaplica św. Anny z amboną i XV-wiecznymi malowidłami w absydzie przedstawiającymi Sąd Ostateczny wraz z licznymi motywami nawiązującymi do tematu śmierci. Nie mają one dużej wartości artystycznej, ale doskonale ukazują średniowieczny sposób widzenia świata. Pełne symboliki (m.in. przedstawienia siedmiu grzechów głównych) freski miały ukazywać pensjonariuszom potrzebę pokuty i nawrócenia.

Dawny Szpital św. Ducha - Frombork
Dawny Szpital św. Ducha - Frombork

Poniżej Chrystusa, pełniącego tu rolę sędziego, artysta ukazał Maryję i św. Jana, jeszcze niżej ludzi kuszonych przez diabły popełniających rozmaite grzechy oraz św. Michała Archanioła ważącego ludzkie dusze. Na samym dole znajduje się częściowo zatarta wizja piekła i dusz cierpiących w pysku potwora (Lucyfera?).

Dawny Szpital św. Ducha - Frombork
Dawny Szpital św. Ducha - Frombork

Nie wiadomo kto był autorem fresku, aczkolwiek niektórzy historycy sztuki wskazują na podobieństwo motywów roślinnych ze zdobieniami fromborskiej Biblii kanonika Salendorfa, wykonanymi przez Krzysztofa Blumenrotha. Niewielkie muzeum prezentuje eksponaty związane z rozwojem medycyny (preparaty z ludzkimi i zwierzęcymi organami, księgi, przyrządy lekarskie itp.).

Z zabytkiem sąsiaduje herbarium, czyli ogród z ziołami leczniczymi, który najlepiej prezentuje się w trakcie miesięcy letnich.

Muzeum Medycyny - Szpital św. Ducha we Fromborku
Muzeum Medycyny - Szpital św. Ducha we Fromborku

Kanonie zewnętrzne

Na południe i zachód od murów Wzgórza Katedralnego przez stulecia wznoszono domy kanoników (nazywane kanoniami), które przypominały formą niewielkie dworki. Jeszcze przed pierwszym rozbiorem istniało ich kilkanaście, lecz do naszych czasów przetrwały nieliczne z nich. W przeszłości otaczały je nieistniejące już dziś ogrody z fontannami oraz budynki gospodarcze.

Najbardziej znanym z domów fromborskich kanoników jest ten pod wezwaniem św. Stanisława Kostki. Stoi on na najwyższym wzniesieniu w mieście (o wysokości 25 m n.p.m.), kawałek na zachód od zespołu katedralnego. Przypuszczalnie to właśnie przy nim swoje obserwacje prowadził Kopernik, ale niestety nie udało się odnaleźć wzniesionego przez niego podestu (pavimentum).

Współcześnie kanonia ta nazywana jest Domem Kopernika i działa w niej restauracja. Dzisiejszy budynek nie jest jednak tym samym, w którym w latach 1514-43 miał przebywać słynny astronom. Wzniesiono go dopiero w 1565 roku, a później wielokrotnie przebudowywano. Z informacji umieszczonych na budynku można jednak dowiedzieć się, że w jego piwnicach odkryto ślady po fundamentach z wcześniejszego okresu.

Dom Mikołaja Kopernika (Frombork)
Dom Mikołaja Kopernika (Frombork)

Warto też zwrócić uwagę na odrestaurowane kanonie pw. św. Michała Archanioła (obok Domu Kopernika), oraz pw. św. Ignacego (przy południowo-wschodnim krańcu murów Wzgórza Katedralnego).

Kościół św. Mikołaja

(Adama Mickiewicza 11)

Gotycka trójnawowa świątynia pełniła funkcję kościoła miejskiego (fary) prawdopodobnie od połowy XIV wieku (być może powstała w trakcie wznoszenia fromborskiej katedry). Wielokrotnie niszczona zachowała jednak elementy charakterystyczne dla stylu gotyckiego, choć do naszych czasów nie przetrwały ani masywna zachodnia wieża, ani oryginalne szczyty.

Podczas działań wojennych w 1945 roku budynek został poważnie uszkodzony, a przez kolejne lata pozostawał w stanie ruiny. Rozważano nawet rozbiórkę zabytku, ale ostatecznie zdecydowano się na jego obudowę i zaadaptowanie na kotłownię. Budynek nie jest udostępniony do zwiedzania. Przy budynku stoi drewniana dzwonnica.

Kościół św. Mikołaja we Fromborku
Kościół św. Mikołaja we Fromborku

Stary Rynek

Niewiele przetrwało z historycznej zabudowy rynku. Jego dawny wygląd przybliżają nam jedynie stare zdjęcia będące częścią wystawy poświęconej architekturze przedwojennego Fromborka, którą zainstalowano w północnej części placu.

Stary Rynek we Fromborku - pomnik Mikołaja Kopernika
Stary Rynek we Fromborku - pomnik Mikołaja Kopernika

Warto tu jednak podejść żeby zobaczyć pomnik siedzącego Mikołaja Kopernika oraz fontannę z kompozycją nawiązująca do dziedzictwa słynnego astronoma. Na posadzce wykonano łukowaty wzór przypominający orbity, a rozstawione wokół ławki symbolizują planety.

Fontanna tryska wodą i jest podobno podświetlana po zmroku, ale nie mieliśmy dotychczas szansy tego zobaczyć.

Stary Rynek we Fromborku
Stary Rynek we Fromborku

Baszta Żeglarska

(Basztowa 1)

Kilka kroków od Wieży Wodnej, przy zbiegu ulic Basztowej i Rybackiej, stoi inny ceglany budynek wyglądający na zabytek. Budowla ta pochodzi jednak z czasów współczesnych - wzniesiono ją w drugiej połowie poprzedniego stulecia, ale wykorzystano przy tym widoczne w dolnej części fundamenty średniowiecznej baszty, stanowiące jedyny ślad po fortyfikacjach obronnych otaczających dawniej miasto.

Przypomnijmy, że miasto oraz wzgórze katedralne funkcjonowały niezależnie i posiadały własne systemy umocnień obronnych.

Baszta Żeglarska - Frombork
Baszta Żeglarska - Frombork

Kościół św. Wojciecha

(Elbląska 3)

Wzniesiona w latach 1857-61 neogotycka świątynia służyła przed wojną tutejszej gminie ewangelickiej. Jej projektantem był pochodzący z Berlina architekt królewski Friedrich August Stüler, uczeń Karla Friedricha Schinkla, którego wpływy widoczne są w architekturze budowli.

Kościół św. Wojciecha - Frombork
Kościół św. Wojciecha - Frombork

Historia ewangelickiej parafii we Fromborku sięga 25 lipca 1830 roku. Początkowo jej członkowie modlili się w jednej z sal ratusza, następnie w szkole. Mimo że już w 1838 roku rozpoczęli oficjalne starania o budowę bardziej godnego miejsca modlitwy, to na realizacje swoich postulatów musieli poczekać ponad 25 lat.

W 1854 roku Prusy Wschodnie wizytował król Fryderyk Wilhelm IV, który miał osobiście wskazać miejsce pod budowę (u stóp Wzgórza Katedralnego) oraz zlecić przygotowanie projektu swojemu nadwornemu architektowi. Władca wsparł też budowę finansowo.

Po wojnie świątynia przekazana została wspólnocie katolickiej.

Inne

Na terenie wzgórza katedralnego przetrwało jeszcze kilka zabytkowych budynków (Kapitularz, Nowy Wikariat czy Dom Kustosza) nie są one jednak udostępnione do zwiedzania. Podobnie rzecz się ma z zabudowaniami dawnych kanonii.

Wzgórze Katedralne we Fromborku
Wzgórze Katedralne we Fromborku

W okolicy

Park Astronomiczny Muzeum Mikołaja Kopernika

Park Astronomiczny Muzeum Mikołaja Kopernika powstał na najwyższym okolicznym wzniesieniu (nazywanym Górą Żurawią, wysokość 47 m n.p.m.), oddalonym o około 2 km od Wzgórza Katedralnego.

Kompleks składa się z kilku pawilonów, w których prezentowane są instrumenty wykorzystywane do obserwacji nieba oraz zrekonstruowane obiekty z czasów Mikołaja Kopernika.

Park astronomiczny zwiedzamy w trakcie wycieczki z przewodnikiem. Godziny rozpoczęcia można sprawdzić tutaj.

Skansen Zabytkowych Maszyn i Urządzeń Rolniczych

Kawałek za Parkiem Astronomicznym czeka na nas nietypowa atrakcja - urokliwy skansen Zabytkowych Maszyn i Urządzeń Rolniczych. Mieszkańcy dwóch niewielkich wsi, Ronin oraz Nowiny, zgromadzili w nim najróżniejsze maszyny rolnicze oraz narzędzia, ratując je przed utraceniem i zapomnieniem.

Kolekcja stopniowo się powiększa i będąc w okolicy warto znaleźć chwilę, żeby tu zajechać.

Skansen Zabytkowych Maszyn i Urządzeń Rolniczych - okolice Fromborka
Skansen Zabytkowych Maszyn i Urządzeń Rolniczych - okolice Fromborka
Skansen Zabytkowych Maszyn i Urządzeń Rolniczych - okolice Fromborka
Skansen Zabytkowych Maszyn i Urządzeń Rolniczych - okolice Fromborka

Frombork - dojazd i informacje praktyczne

  • Miasto posiada połączenia autobusowe z Elblągiem i Braniewem. Nieliczne busy dojeżdżają do Gdańska. W sezonie letnim można odbyć wycieczkę promem z pobliskiej Krynicy Morskiej. Statki wypływają rano, a wracają późnym popołudniem - jest to więc świetna okazja na zwiedzenie miasta w ciągu jednodniowego wypadu. Istnieje kilka firm wykonujących takie rejsy (ceny kształtują się w okolicach ok. 40-50 zł za rejs w dwie strony). Przykładowe firmy oferujące takie usługi to np. Żegluga Gdańska (sprawdź więcej) lub Tramwaj Wodny (sprawdź więcej). [stan na lipiec 2021]
Frombork - widok na port i Wzgórze Katedralne
Frombork - widok na port i Wzgórze Katedralne
  • Niestety jak do tej pory (kwiecień 2021) we Fromborku nie wprowadzono tańszych biletów zbiorczych do wszystkich zabytków. Jeśli więc chcemy zwiedzić wszystkie atrakcje zapłacimy dość dużo. Warto więc dobrze przemyśleć plan wycieczki (Ci, których interesuje historia mogą np. nie być zainteresowani pokazem w planetarium).

  • Zdecydowanie najwięcej czasu należy przeznaczyć na zwiedzanie katedry. Pokaz w Planetarium trwa około 40 minut. Około 30-40 minut spędzimy również w Muzeum Mikołaja Kopernika. Muzeum Medycyny w dawnym Szpitalu św. Ducha jest niewielkie, ale znajduje się około 500 metrów od katedry. Konieczny będzie więc krótki spacer. Samo miasteczko położone jest w bezpośrednim sąsiedztwie wzgórza katedralnego. Podobnie rzecz się ma z przystanią promową (ok. 700 metrów).

  • Oferta hotelowa nie jest jak na razie zbyt okazała, choć oferowane przez mieszkańców pokoje do wynajęcia są wysoko oceniane przez turystów. Przykładem takiego lokum może być np. Villa Varmia (ul. Elbląska 6 C, pokoje z prywatnymi łazienkami, możliwość wykupienia śniadań). Turyści poszukujący hotelu mogą skorzystać z oferty trzygwiazdkowego hotelu "Kopernik" (ul. Kościelna 2, prywatna łazienka, śniadanie wliczone w cenę). Sprawdź również pozostałą ofertę noclegową we Fromborku.

Pomnik Kopernika u stóp Wzgórza Kopernika we Fromborku
Pomnik Kopernika u stóp Wzgórza Kopernika we Fromborku

Reklama