Ziemia Łowicka: pałace, ogrody, muzea ludowe. Co zwiedzić i zobaczyć?

Niewiele jest tak obfitych w atrakcje regionów jak Ziemia Łowicka. Pałace, parki romantyczne, skanseny i muzea ludowe - wszystkie te miejsca sprawiają, że warto wpaść tu przynajmniej na dzień, a najlepiej dwa.

Choć powiat łowicki nie jest specjalnie bogaty we wzgórza, pagórki czy jeziora, to sympatycy natury również znajdą tu coś dla siebie: Bolimowski Park Krajobrazowy, który rozpoczyna się tuż za kompleksem pałacowym w Nieborowie.

Historyczne Księstwo Łowickie słynie też z dobrej kuchni - w ostatniej części artykułu opisaliśmy nasze ulubione miejsca, w których zjecie smacznie i obficie.

ZDJĘCIA: Skansen Ziemi Łowickiej w Maurzycach

Ziemia Łowicka na weekend - jak zaplanować zwiedzanie?

Jedno jest pewne - Ziemia Łowicka oferuje tyle atrakcji, że na pewno nie uda nam się zobaczyć wszystkich w jeden dzień. Jeśli mieszkamy na tyle blisko, że możemy przyjechać samochodem w ciągu jednodniowej wycieczki, to spokojnie możemy rozbić zwiedzanie powiatu łowickiego na 3 dni i odkrywać go bez pośpiechu. Jeśli mieszkamy o wiele dalej, to warto rozważyć wyjazd dwudniowy z noclegiem.

ZDJĘCIA: Zamek w Oporowie

Przy dwudniowej wizycie jeden dzień możemy poświęcić na kompleks pałacowy w Nieborowie, sąsiedni park romantyczny w Arkadii oraz poznanie Łowicza, a kolejny na skansen w Maurzycach, Muzeum Ludowe w Sromowie oraz zamek w Oporowie.

Pałac oraz ogrody w Nieborowie

Bezsprzeczną chlubą regionu łowickiego jest ukryty pośród zieleni przepiękny zespół pałacowy w Nieborowie. Fundatorem barokowego kompleksu był kardynał Michał Stefan Radziejowski, który w 1694 roku zakupił istniejący w tym miejscu szlachecki dwór i bez zbędnej zwłoki rozpoczął ambitny projekt jego przebudowy.

Bryła pałacu zachowała swój barokowy rys, ale wnętrza były kilkukrotnie przebudowywane i stanowią mieszankę stylów. W komnatach pojawiają się elementy rokokowe czy klasycystyczne. W trakcie zwiedzania pałacu zajrzymy m.in. do biblioteki, Sali Białej, Salonu Czerwonego czy Sypialni Wojewody.

W jednym z budynków nieopodal pałacu zorganizowano wystawę poświęconą wytwórni majoliki jaka działała niegdyś w Nieborowie.

Atrakcją kompleksu są również rozległe ogrody, które składają się z kilku istotnych części. Najstarsza z nich to ogród kardynalski pochodzący z czasów Radziejowskiego. Otacza go młodsza o kilka dziesięcioleci część francuska. Oba ogrody rozdziela aleja lipowa. Kanał oddziela oba ogrody od krajobrazowego ogrodu angielskiego. Pomiędzy pałacem a budynkami gospodarczymi (m.in. Nową Oranżerią, w której dziś mieści się restauracja) umiejscowiono ogródki francuskie przeznaczone do hodowli roślin.

Więcej: Pałac i ogrody w Nieborowie - historia, zwiedzanie oraz informacje praktyczne

Park romantyczny w Arkadii

Fascynujące spotkanie z historią podczas zwiedzania pałacu w Nieborowie warto dopełnić wizytą w pobliskiej Arkadii. To niezwykłe założenie ogrodowe skłania do zadumy nad pomysłowością ludzi tamtej epoki, ale też pozwala odpocząć po trudach zwiedzania.

Dzieje parku są nierozerwalnie związane z osobą Heleny Radziwiłłówny. Ta jedna z najbardziej wpływowych kobiet epoki (kochanka ostatniego króla Polski) urządziła w swojej posiadłości przepiękny park zgodny z najnowszymi europejskimi trendami.

Efekt jej wysiłków jest godny podziwu, a wyglądu parku nie powstydziliby się arystokraci pochodzący z Półwyspu Apenińskiego.

Więcej: Park romantyczny w Arkadii: historia, zwiedzanie, zabytki

Łowicz: zwiedzanie dawnego miasta biskupów

Podczas odwiedzin powiatu łowickiego nie można choć na chwilę nie zajrzeć do jego stolicy. Miasto to może pochwalić się bogatą historią, której najważniejszym symbolem jest bazylika katedralna Wniebowzięcia NMP i św. Mikołaja, w kryptach której pochowano wielu arcybiskupów gnieźnieńskich i prymasów Polski.

W kościele działa muzeum diecezjalne, a na jednej z wież utworzono punkt widokowy. Jeśli chcielibyście zwiedzić muzeum i popatrzeć na miasto z góry, to powinniście udać się do księgarni katedralnej, która znajduje się po zachodniej stronie ulicy Stary Rynek. Zwiedzanie jest darmowe. [stan na maj 2020]

Po wschodniej stronie Starego Rynku, w gmachu dawnego seminarium Księży Misjonarzy, utworzono Muzeum w Łowiczu, które może pochwalić się bogatymi zbiorami regionalnymi i etnograficznymi. Podczas zwiedzania placówki zobaczymy m.in. słynne łowickie wycinanki oraz wnętrza chłopskiej chaty. Na tyłach umieszczono miniskansen (trzy zagrody łowickie).

Jednak prawdziwą perełką muzeum jest barokowa kaplica pw. św. Karola Boromeusza z pięknymi freskami iluzjonistycznymi (malarstwo naśladuje elementy architektoniczne) autorstwa Michała Anioła Palloniego. Łowiccy przewodnicy opowiadają, że cały budynek chcieli zniszczyć naziści, ale miejscowy ksiądz oświadczył im, że malowidła są dziełem Michała Anioła, nie precyzując że chodzi o Palloniego, a nie Buonarottiego.

Turyści z napiętym planem swoją wizytę w Łowiczu mogliby zakończyć na Starym Rynku, gdyż bazylika katedralna oraz muzeum są najważniejszymi atrakcjami miasta.

Jeśli nie goni nas jednak czas, to warto poświęcić chwilę i pospacerować po okolicy. Unikalnym w skali kraju miejscem jest Nowy Rynek, który jest jednym z nielicznych trójkątnych rynków na kontynencie. Według tablic informacyjnych wywieszonych w mieście istnieją jeszcze tylko dwa rynki o takim kształcie w Europie (w Bonn oraz Paryżu).

Zdjęcia: Dworek Kalinowskich - Łowicz

Nieopodal Nowego Rynku, przy Parku Sienkiewicza, stoi nieco zaniedbany Dworek Kalinowskich z połowy XIX wieku. Budowla kontrastuje z okolicznymi blokami z wielkiej płyty i szkoda, że nie jest w żaden sposób wykorzystywana turystycznie.

Innym wyróżniającym się budynkiem jest Galeria Browarna przy ulicy Podrzecznej, która mieści się we wzniesionym w połowie XIX wieku kościele ewangelicko-augsburskim.

Więcej: Łowicz - zwiedzanie, zabytki i atrakcje turystyczne

Skansen Ziemi Łowickiej w Maurzycach

W Muzeum w Łowiczu poznamy historię regionu oraz dowiemy się więcej tutejszych zwyczajach, a w skansenie w niedalekich Maurzycach zobaczymy jak wyglądało życie wsi łowickiej w XIX oraz na początku XX wieku.

Na terenie skansenu zebrano około 40 budynków z całego regionu. Najwięcej jest pomalowanych na niebiesko chat, we wnętrzu których odwzorowano pomieszczenia mieszkalne. Wszystkie z nich ozdobione są wycinankami czy pajączkami. Do większości chat mieszkalnych możemy zajrzeć.

Ale to nie wszystko. Na terenie muzeum zobaczymy też wiatrak, szkołę z wyposażeniem z okresu międzywojennego, piece chlebowe, drewniany kościół ze stojącą niezależnie dzwonnicą, zagrody wiejskie oraz pomieszczenia gospodarcze. Nietypową część wystawy stanowią historyczne wozy strażackie.

Budynki zostały zgrupowane w dwóch zespołach, których celem jest zaprezentowanie różnych układów przestrzennych. Pierwszy z nich ma kształt zbliżony do owalnicy z centralnym placem wioskowym, który występował do połowy XIX wieku. Drugi to powszechna w drugiej połowie XIX wieku ulicówka.

Skansen powstał przy lesie i otaczają go pola uprawne. Na spokojne zwiedzenie całości warto zaplanować około 75-90 minut.

Most kolejowy na rzece Słudwi w Maurzycach

Najważniejszym zabytkiem techniki Ziemi Łowickiej jest pierwszy na świecie most spawany, który zaprojektował Stefan Bryła w 1929 roku. Most ten jest obecnie nieużywany i stoi tuż obok trasy, którą codziennie przemierzają tysiące samochodów.

Konstrukcja stoi po północnej stronie drogi. Współrzędne parkingu to: 52.139535, 19.871893

Muzeum Ludowe Rodziny Brzozowskich w Sromowie

Niewiele jest miejsc, gdzie już po przekroczenia progu czuć prawdziwą pasję oraz miłość do swojego rzemiosła. Muzeum Ludowe w Sromowie założyli Julian oraz Wanda Brzozowscy. Julian był rolnikiem, który odnalazł swoje prawdziwe powołanie w rzeźbieniu w drewnie. Tworzył figury ludzi oraz zwierząt, a także modele budynków czy krajobrazu, z których następnie układał ambitne kompozycje. Czas na swoje hobby znajdował głównie w okresie zimowym, gdy gospodarstwo wymagało mniej pracy. Jego pierwsze rzeźby powstały w latach 50. poprzedniego stulecia. Wanda Brzozowska parała się sztuką ludową, wykonywała wycinanki oraz popularne pająki, które w regionie łowickim zastępowały żyrandole.

Po jakimś czasie Julian zapragnął zaprezentować swoje dzieła światu. Własnymi siłami i ze prywatnych środków wzniósł w 1972 roku pierwszy pawilon, w którym mógł wystawiać wykonane przez siebie rzeźby. Samodzielnie stworzył też mechanizmy, które umożliwiają ruch figurek. Podczas wizyty w muzeum zobaczymy m.in.: procesję Bożego Ciała, rowerzystów na trasie, łowickie wesele w trakcie biesiady, a nawet polskich skoczków w locie. Wszystkie sceny nawiązują do łowickich i polskich tradycji oraz ważnych wydarzeń w historii naszego kraju.

Oficjalne otwarcie muzeum nastąpiło 30 lipca 1972 roku. Kolejne pawilony powstawały w 1980, 1985 oraz 2001 roku. Obecnie w dwóch z nich wystawiane są ruchome sceny, na które składa się ponad 600 figur (400 z nich jest ruchomych). W trzecim pawilonie przechowywana jest kolekcja ludowa. Składa się na nią około 30 rzeźb naturalnej wielkości, ubranych w stroje ludowe, przedstawiających tradycyjne sceny.

W ostatnim pawilonie na trasie zwiedzania znajduje się imponująca kolekcja ponad 30 zaprzęgów (powozów, bryczek i sań). W sali tej również wykorzystano rzeźby naturalnej wielkości (w tym niesamowicie realistyczną figurę konia). W zbiorach muzeum znajduje się również 20 tradycyjnych malowanych skrzyni posagowych, a także dziesiątki wycinanek czy pająków.

Po śmierci założycieli ich dziedzictwo przejął syn Wojciech Brzozowski, który podobnie jak ojciec jest wziętym rzeźbiarzem. Pan Wojciech każdego roku powiększa kolekcję muzeum o nowe figury i elementy. Córka Maria zajmuje się z kolei malarstwem. Wszystkie malowidła wewnątrz i zewnątrz muzeum są jej autorstwa.

Co warte docenienia, muzeum zostało w całości sfinansowane i wciąż jest utrzymywane jedynie z środków prywatnych. Jest to unikalne na turystycznej mapie Polski miejsce i zachęcamy każdego czytelnika do odwiedzin, nawet jeśli sztuka ludowa nie do końca trafia w jego gusta.

Muzeum Ludowe zwiedza się w trakcie wycieczki z przewodnikiem, która trwa około godziny. My trafiliśmy na Pana Wojciecha, który o wszystkim opowiadał z pasją i nie zostawił żadnego z pytań bez odpowiedzi.

Uwaga! Nie ma jednak stałego harmonogramu wycieczek, a do rozpoczęcia zwiedzania potrzebne jest minimum pięć osób. Na bramie posesji powinien wywieszony być numer telefonu, na który można zadzwonić i dowiedzieć się, kiedy może wyruszyć kolejna wycieczka. Numer telefonu znajdziecie się też na oficjalnej stronie pod tym adresem. Na stronie tej sprawdzicie również miesiące oraz godziny otwarcia. Pod koniec maja 2020 roku bilet wstępu kosztował 10 zł (dorośli) i 7 zł (dzieci).

Na koniec wizyty zajrzymy do sklepiku z pamiątkami wykonanymi przez rodzinę Brzozowskich. Jeśli planowaliście zakup łowickich wycinanek (lub chcielibyście zakupić obrazek z łowickim krajobrazem), to możecie to zrobić właśnie w Sromowie.

Muzeum na zamku w Oporowie

Mimo że zamek w Oporowie leży w granicach powiatu kutnowskiego, a historycznie związany był z Ziemią Łęczycką, to znajduje się na tyle niedaleko Łowicza, że zdecydowaliśmy się dołączyć go do naszego przewodnika.

Niezwykłe urokliwy zamek w stylu późnogotyckiej rezydencji obronnej powstał na sztucznej wyspie około 1440 roku. Inicjatorem projektu był wojewoda łęczycki Mikołaj Oporowski, a jego dzieło dokończył syn, arcybiskup gnieźnieński Władysław.

Rezydencja przez wieki była zamieszkana i przetrwała do naszych czasów w stanie bliskim oryginału, nie licząc kilku dodatków, takich jak neogotycki portal bramy wjazdowej czy przybudówka na dziedzińcu, które datowane są na połowę XIX-wieku. Jest to jeden z nielicznych zabytków tego typu w naszym kraju, przez niektórych uważany nawet za najcenniejszy średniowieczny obiekt architektury świeckiej w centralnej Polsce.

Otaczająca rezydencję fosa wypełniona jest wodą, a dostęp możliwy jest tylko przez drewniany most. W zamkowych komnatach zachował się szereg oryginalnych elementów wystroju architektonicznego, m.in.: parkiety z XVIII i XIX wieku, polichromowane drewniane stropy z XVII wieku czy gotyckie portale oraz sklepienia kolebkowe.

Od 1949 roku zamek mieści muzeum wnętrz dworskich, na które składa się kilka sal oraz kaplica.

Kolekcja muzeum pełna jest drogocennych zabytków, w tym:

• mebli (m.in. barokowych, neobarokowych czy neorenesansowych),
• porcelany (m.in. z Berlina, Wenecji, Paryża czy Nieborowa),
• srebra,
• dzieł sztuki (wyroby z kości słoniowej, rzeźby z brązu, obrazy, w tym kopie wielkich mistrzów jak Rafael Santi),
• militariów - na parterze utworzono zbrojownię z kolekcją broni białej, pistoletów oraz zbroi (jednym z eksponatów jest kirys husarski z naplecznikiem).

Zdjęcia

Niejedno większe muzeum czy zamek mogłyby pozazdrościć tej kolekcji. Na zwiedzenie muzeum najlepiej zaplanować około 45 minut, plus przynajmniej 10-20 minut na spacer po parku.

Zamek stoi wewnątrz 10-hektarowego parku krajobrazowego, który wytyczono w pierwszej połowie XIX wieku w miejscu ogrodu o XVIII-wiecznej genezie. Kompleks parkowo-zamkowy otoczony jest zabytkowym parkanem.

Nieopodal zamku stoi pawilon (nazywany domkiem neogotyckim), w którym możemy zatrzymać się na noc. Jest to jedna z dwóch zachowanych oficyn z XIX wieku.

Uwaga! Do zamku prowadzą boczne i wąskie drogi, z ostrymi zakrętami; czasami na trasie mieści się zaledwie jedno auto.

Ziemia Łowicka: gdzie zjeść i napić się piwa?

Karczma Bednarska

Karczma Bednarska to restauracja, która serwuje tradycyjne potrawy w nowoczesnej formie. Wnętrze lokalu wypełnione jest nawiązaniami do regionu łowickiego oraz wsi Bednary. Stoły ustawiono na beczkach (bednarzami nazywano rzemieślników wykonujących m.in. beczki czy kadzie). Na ścianach wiszą lokalne pejzaże oraz łowickie wycinanki, a jednym z elementów dekoracji jest malowana skrzynia posagowa.

Podczas wizyty w Karczmie Bednarskiej skusiliśmy się na bitki wołowe podawane z buraczkami zasmażanymi oraz kaszą z czterech garów. Danie to oceniamy bardzo wysoko, a mieliśmy porównanie, ponieważ znamy je z domu rodzinnego. Zamówiliśmy również kopytka w sosie serowym z piersią z kurczaka, która była bardzo delikatna i dobrze przyrządzana, oraz smaczną zupę szczawiową.

Porcje są duże i powinny zadowolić nawet dużego głodomora. Na deser udało nam się załapać na racuchy podawane ze śliwkami.

Przy barze zakupimy krówki łowickie, które dzięki ślicznemu opakowaniu mogą być miłym upominkiem.

Oberża pod Złotym Prosiakiem

W środku lasu, pomiędzy kompleksem pałacowym w Nieborowie a ogrodami romantycznymi Arkadii, znajduje się Oberża Pod Złotym Prosiakiem. Jest to jedna z najpopularniejszych restauracji regionu łowickiego, która przyciąga tłumy gości jakością serwowanych potraw oraz atmosferą.

Lokal działa w drewnianych, urokliwych budynkach, i posiada również dość duży ogródek. Przy dobrej pogodzie najlepiej usiąść właśnie na zewnątrz - atmosfera tego miejsca (oczywiście z zachowaniem proporcji) przypomina nam trochę klimat frankońskich lub bawarskich ogrodów piwnych.

W naszym odczuciu potrawy tu serwowane mają bardziej domowy charakter niż te w opisanej wcześniej Karczmie Bednarskiej. Dania są swojskie, smaczne, a porcje bardzo duże. My podczas ostatniej wizyty zamówiliśmy chłodnik (w nietypowej, mało gęstej formie, podawany w sąsiedztwie ziemniaków okraszonych boczkiem), placek po łowicku (olbrzymia porcja) oraz pielmieni.

Oberża pod Złotym Prosiakiem potrafi być oblegana, zwłaszcza w weekendy, dlatego najlepiej zarezerwować stolik telefonicznie. W innym przypadku możemy być zmuszeni do odczekania w kolejce. W tygodniu jest z reguły luźniej, ale zawsze warto zadzwonić z wyprzedzeniem i zapytać jaka jest sytuacja na miejscu.

Browar Bednary: browar regionalny z ogródkiem piwnym

W obu wspomnianych wyżej restauracjach serwowane jest piwo łowickie, które warzone jest w Browarze Bednary.

Jest to rodzinny, rzemieślniczy, a do tego pierwszy i jedyny browar w regionie łowickim. Znajduje się w sennej miejscowości Bednary, daleko od większych zabudowań. Przy browarze działa sklep oraz otwarty w weekendy pub z ogródkiem piwnym, w którym możemy spróbować jednego z produkowanych tu trunków. Jest to idealne miejsce na odpoczynek po aktywnym dniu zwiedzania. Wewnątrz pubu możemy zobaczyć wystawę etykiet wyprodukowanych w przeszłości piw, z których część nawiązuje stylem do wzornictwa łowickiego.

Przez sześć lat działalności w Browarze Bednary uwarzono około 90 gatunków piw, ale na co dzień dostępnych jest jedynie kilka rodzajów. Piwowar nie boi się ryzykować - w czerwcu 2020 roku dostępne było chociażby mało popularne w Polsce piwo w stylu quadrupel, które na pewno kojarzą sympatycy belgijskich piw.

W pubie serwowane jest również jedzenie (w tym placek po łowicku), ale nie mieliśmy jeszcze okazji spróbować.