Pałac i ogrody w Nieborowie - historia, zwiedzanie oraz informacje praktyczne

Przepiękny zespół pałacowy ukryty pośród zieleni może poszczycić się arcyciekawą historią. Był własnością kardynała, magnatów, miejscem konspiracji, a dziś jako oddział Muzeum Narodowego w Warszawie przyciąga rzesze turystów.

Historia zespołu pałacowego

Początki tej pięknej rezydencji sięgają średniowiecza. Najprawdopodobniej w tym miejscu zbudowano drewnianą posiadłość, którą w XVI wieku przekształcono w szlachecki dwór. W 1694 roku wieś zakupił kardynał Michał Stefan Radziejowski. Był on jednym z najpotężniejszych ludzi w ówczesnej Rzeczypospolitej i jednym z najbogatszych mecenasów sztuki baroku. Nic więc dziwnego, że w Nieborowie wzniósł przepiękną rezydencję utrzymaną w tym właśnie stylu.

Umierając, swój majątek zapisał w testamencie swoim stronnikom: Jerzemu Hipolitowi Towiańskiemu i jego żonie Konstancji. W kolejnych latach rezydencja przechodziła z rąk do rąk. Należała m. in. do Ogińskich, Lubomirskich i Radziwiłłów. Zwłaszcza ci ostatni dobrze zapisali się w historii Nieborowa. Michał Piotr Radziwiłł z pewnymi sukcesami zarządzał manufakturą majoliki, a Janusz Franciszek Radziwiłł zaangażował się w działalność konspiracyjną (okres okupacji hitlerowskiej).

Po 1945 roku dobra nieborowskie zostały znacjonalizowane i przeszły pod zarząd Muzeum Narodowego w Warszawie.

Architektura zespołu pałacowego w Nieborowie

Projektantem nieborowskiego pałacu był mieszkający w Polsce niderlandczyk Tylman z Gameren. Bryła zachowała swój barokowy rys - dwie wieże z charakterystycznymi dla epoki hełmami oraz tympanony z herbami właścicieli Nieborowa. Wprawdzie architektura fasad pałacu jest jednorodna, ale wnętrza przebudowywano kilkukrotnie. W latach 60. XVII wieku Michał Kazimierz Ogiński zmienił styl komnat na rokokowy. Z kolei Szymon Bogumił Zug na polecenie Michała Hieronima Radziwiłła nadał pokojom rys klasycystyczny. Ostatnie przebudowa to okres międzywojenny - dokonał jej Janusz Radziwiłł.

Zwiedzanie kompleksu pałacowo-ogrodowego w Nieborowie

• Sień i klatka schodowa - Już na samym początku wycieczki trafiamy na prawdziwy skarb czyli głowę starożytnej rzeźby "Niobe". Jej piękno zainspirowało Konstantego Ildefonsa Gałczyńskiego do napisania poematu pod tytułem "Niobe". Trudno dziś powiedzieć z całą pewnością skąd pochodzi rzeźba. Wiemy, że właściciele nieborowskiego pałacu otrzymali ją od carycy Katarzyny II. Władczyni zakupiła dzieło sztuki na zachodzie Europy lub otrzymała od jednej z ekspedycji archeologicznych wysłanych na Krym. Istnieje hipoteza, że głowa mogła być częścią posągu z Villa dei Quintili w Rzymie. Ciekawą legendę zanotował w swoim poemacie Gałczyński: "A kiedy wypełniły się dni i Mahomet II wkroczył ze swoim wojskiem do miasta, figura Niobe obaliła się i głowa odłupała się. Wtedy poeta Taliarch, syn bednarza, wyskoczył z lochu, porwał głowę i uciekł z nią do Florencji". Klatka schodowa prowadząca na pierwsze piętro wyłożona jest dziesiątkami płytek ceramicznych pochodzących z holenderskich Delft. Na ścianach zawieszono kilka portretów właścicieli Nieborowa oraz władców Polski.

• Sala Biała - Barwna klatka schodowa kontrastuje z sąsiadującą klasycystyczną Salą Białą. Co ciekawe to w tym miejscu mieściła się pałacowa kaplica, ale odbywały się też bale. Warto zwrócić uwagę na pochodzący z XVI wieku obraz Hansa Hoffmanna "Vir Dolorum".

• Sypialnia Wojewody - Jej projekt stworzony został dla Mikołaja Hieronima Radziwiłła przez architekta Szymona Bogumiła Zuga. Poza dobrze zachowanym łożem uwagę przyciąga portret Anieli Radziwiłłówny namalowany przez Elisabeth Vigée-Lebrun. Ta bardzo ciekawa artystka bywa nazywana "najwybitniejszą malarką XVIII wieku". Specjalizowała się w portretach dobrze urodzonych kobiet (malowała m. in. Marię Antoninę), w Polsce przebywała po ucieczce z rewolucyjnej Francji.

• Biblioteka - To jedna z najwspanialszych sal nieborowskiej rezydencji, pierwotnie pełniła rolę galerii malarstwa. Zajmuje całą szerokość piętra, na jej ścianach widzimy portrety władców europejskich, ale najwspanialsze są XVII-wieczne globusy i zgromadzone w kilkunastu szafach starodruki.

• Salon Czerwony - Rokokowy pokój przykuwa uwagę zwiedzających ciekawym doborem barw (czerwień i zieleń) oraz dużym portretem Anny Orzelskiej. Ta nieślubna córka króla Polski Augusta II była uważana za jedną z piękniejszych kobiet swoich czasów. Z urodą nie szła jednak w parze reputacja - Anna miała na swoim koncie rozwód, liczne romanse i skłonność do używek.

• Ogród - Spacer po obszernym ogrodzie to jedna z największych atrakcji Nieborowa. Całe założenie składa się z kilku istotnych części. Najstarsza z nich to ogród kardynalski pochodzący z czasów Radziejowskiego. Otacza go młodsza o kilka dziesięcioleci część francuska. Oba ogrody rozdziela aleja lipowa. Kanał oddziela oba ogrody od krajobrazowego ogrodu angielskiego. Pomiędzy pałacem a budynkami gospodarczymi (m. in. Nową Oranżerią, w której dziś mieści się restauracja) umiejscowiono ogródki francuskie przeznaczone do hodowli roślin.

• Manufaktura - W położonym po prawej stronie od wejścia na teren pałacowy budynku zorganizowano wystawę poświęconą wytwórni majoliki jaka działała niegdyś w Nieborowie. Turyści mogą tu zobaczyć przykłady rzemiosła artystycznego oraz krótki film o historii produkcji. Dowiedzą się również czym jest majolika i w jaki sposób ja wytwarzano.

Pałac i ogrody w Nieborowie - informacje praktyczne

[aktualizacja 12 czerwca 2020]

Do Nieborowa najlepiej przyjechać samochodem. Płatny parking znajduje się po drugiej stronie ulicy na wprost bramy pałacowej. Można też dojechać pociągiem do Skierniewic (z Warszawy lub z Łodzi) i tam przesiąść się na PKS do Nieborowa (kilka połączeń dziennie). Inną opcją jest spacer (ok. 4,5 kilometra) od stacji PKP (linia Warszawa - Łowicz) w Bednarach.

Koszt biletów wstępu:

• Pałac w Nieborowie: 20 zł (normalny), 15 zł (ulgowy), 1 zł (dzieci i młodzież ucząca się 7-26 lat).

• Ogród w Nieborowie: 16 zł (normalny), 10 zł (ulgowy), 1 zł (dzieci i młodzież ucząca się 7-26 lat).

• Bilet łączony Ogród w Nieborowie + Ogród w Arkadii: 28 zł (normalny), 16 zł (ulgowy), 2 zł (dzieci i młodzież ucząca się 7-26 lat).

• Pałac, Ogród, Manufaktura Majoliki: 22 zł (normalny), 13 zł (ulgowy), 50 zł (bilet rodzinny)

• Ogród, Manufaktura Majoliki: 12 zł (normalny), 8 złotych (ulgowy)

• Bilet łączony Nieborów + Arkadia: 30 zł (normalny), 20 zł (ulgowy), 70 zł (bilet rodzinny)

Kompleks pałacowy w Nieborowie - ciekawostki

• Pałac ma swoje duchy. Niektórzy twierdzą, że widzieli tu pokutującego za swe grzechy kardynała Radziejowskiego. Inni przeżyli spotkanie ze spacerującą po komnatach (wraz ze swym pieskiem) piękną Anną Orzelską.
• W pobliskiej Arkadii żona Helena Radziwiłłowa z Przeździeckich założyła słynny park romantyczny.