Zamek w Cardiff - zwiedzanie, historia oraz informacje praktyczne

Zamek w Cardiff (ang. Cardiff Castle, wal. Castell Caerdydd) to historyczny kompleks, który leży w samym sercu stolicy Walii i jest jedną z najpopularniejszych atrakcji tego kraju.

Na zamek w Cardiff składają się:

• odbudowany fort z czasów rzymskich, z zachowanymi fragmentami oryginalnych murów z IV wieku,
• ruiny normańskiej wieży z XII wieku,
• neogotycka rezydencja z czasów wiktoriańskich, która powstała po przebudowie średniowiecznej rezydencji w trakcie rządów 3. markiza Bute Johna Crichtona-Stuarta,
• dawne schrony z okresu II wojny światowej, które powstały w tunelach wewnątrz murów,
• Muzeum Żołnierzy Walijskich.

Rzymski fort

Rzymianie rozpoczęli inwazję na Brytanię w 43 roku i zaledwie 8 lat później podbili tereny dzisiejszej południowo-wschodniej Walii. W ciągu kilkunastu lat w miejscu dzisiejszego zamku najeźdźcy zbudowali okazały drewniany fort, który początkowo miał pomieścić cała rzymską armię i zajmował prawdopodobnie nawet 12 hektarów. Położenie nowej konstrukcji nie było przypadkowe. Rzymianom zależało na bliskim dostępnie do morza oraz możliwości budowy portu w późniejszym czasie. Wewnątrz fortu istniało wiele drewnianych budowli, w tym m.in. baraki czy pomieszczenia dla dowództwa.

Rzymianie przebywali w Brytanii do drugiej połowy IV wieku (mniej więcej do 360-375 roku) i w tym czasie przebudowali fort trzykrotnie. Dwie kolejne budowle były również drewniane, ale zajmowały już mniejszą powierzchnię, w sam raz dla stacjonującego garnizonu. Czwarty fort, ostateczny i kamienny, powstał w IV wieku i miał stanowić skuteczną ochronę przed coraz częściej atakującymi obóz plemionami.

Po wycofaniu się Rzymian z wyspy fort popadł w ruinę, a osada rozwijała się poza murami. Przez kolejne wieki okoliczni mieszkańcy rozbierali pozostałości po fortyfikacji. Normanowie, którzy w XI wieku podbili tereny, na których leży dzisiejsza Walia, zasypali pozostałości po rzymskich murach, przez co rzymskie dziedzictwo zostało zapomniane na blisko 9 stuleci.

Ruiny rzymskiego fortu odnaleziono dopiero w 1888 roku, w trakcie rozbudowy neogotyckiego zamku za rządów Johna Crichtona-Stuarta, 3. markiza Bute. Ten od razu zdecydował o przerwaniu prac i przygotowaniu planów odbudowy historycznych fortyfikacji. Pracę rozpoczęły się w 1897 roku i w ciągu kilku lat odtworzono fort w dokładnie takim kształcie, jaki według ówczesnej wiedzy miała oryginalna konstrukcja. Jedyną istotną zmianą było stworzenie długich korytarzy wewnątrz murów, które miały dwa zastosowania: umożliwiały wgląd do fragmentów oryginalnych rzymskich pozostałości oraz pozwalały markizowi ćwiczyć nawet w przypadku złej pogody. Po śmierci markiza w 1900 roku odbudowę fortyfikacji dokończył jego syn.

Fragmenty oryginalnej rzymskiej struktury możemy zobaczyć w dwóch miejscach:

• po zewnętrznej stronie murów, na prawo od głównej bramy prowadzącej do zamku. Fragmenty z czasów rzymskich oddzielone są widoczną linią, utworzoną przy użyciu czerwonej cegły.

• wewnątrz zamku, w Centrum dla odwiedzających. Okazały fragment murów znajduje się na tyłach sklepu, przy zejściu do Muzeum Żołnierzy Walijskich.

Oprócz murów odbudowano również północną bramę, którą wzorowano na znanych rzymskich strukturach z tego okresu. Dziś możemy wejść na jej górną część i przespacerować się murami.

Schrony w trakcie II wojny światowej

W trakcie II wojny światowej markiz zezwolił na wykorzystanie korytarzy wewnątrz murów do stworzenia schronów przeciwlotniczych. W trakcie nalotów w długich korytarzach ukrywało się nawet 2000 osób z najbliższej okolicy.

Spacerując ciągnącymi się na niemal 200 metrów korytarzami (po wschodniej stronie) zobaczymy plakaty mobilizacyjne z czasów wojny, które nawiązują do różnych sfer życia - mobilizacji, oszczędzania pożywienia i wody czy wsparcia ojczyzny.

Zamek Normanów

Historia zamku w Cardiff jest ściśle związana z podbojami normandzkiego władcy Wilhelma Zdobywcy, który w 1066 roku przybył z armią na wyspy brytyjskie i zaraz potem został królem Anglii. W kolejnych dekadach Normanowie podbili większość południowej części wyspy, w tym obszar południowo-wschodniej Walii. W 1081 roku Wilhelm rozpoczął budowę zamku w Cardiff, który stanął w miejscu dawnego rzymskiego fortu. Nowa konstrukcja powstała wewnątrz dawnych fortyfikacji, a całość otoczona została fosą.

Zamek podzielony był na dwie części - wewnętrzną (ang. Inner Ward) oraz zewnętrzna (ang. Outer Ward), które oddzielał wysoki mur. W części wewnętrznej przebywał lord z rodziną, a części zewnętrznej znajdowała się m.in. kaplica oraz domy rycerzy i lordów. Wewnętrzna część zamku zajmowała około 1/3 południowo-zachodniego obszaru dawnego fortu.

Hrabia Gloucester, Robert Fitzhamon, dekadę po rozpoczęciu budowy zdecydował o usypaniu w północnej części zamku sztucznego kopca, na szczycie którego zbudował drewnianą wieżę. Nowa struktura miała umożliwić skuteczniejszą obronę w razie ewentualnego ataku. Drewniana konstrukcja nie była może najsolidniejsza, ale minimalizowała ryzyko zapadnięcia się świeżo usypanego kopca.

W XII wieku Kamienna wieża (ang. Keep) w kształcie dwunastokąta zastąpiła drewnianą konstrukcję. Za przebudowę odpowiadał lord Roberta Consul, który wziął za żonę córkę Roberta Fitzhamona. Decyzja o budowie kamiennej konstrukcji (otoczonej fosą wypełnioną wodą) zapadła prawdopodobnie po walijskiej rebelii w 1135 roku. W późniejszym czasie w wieży stworzono pomieszczenia mieszkalne dla lorda. Przez swoją konstrukcję wieża nazywana była powłoką, ponieważ nie posiadała dachu i ochraniała znajdujące się w jej murach dalsze budynki. W środku znajdowała się m.in. Wielka Sala. Wieża posiadała własną studnie, dzięki czemu lordowie mogli się w niej schronić na dłużej w trakcie oblężenia. Aż do XV wieku wieża pełniła również funkcje mieszkalne.

Do dziś z wieży zachowały się jedynie ruiny, choć dość okazałe. Niestety, nie zachowały się żadne konstrukcje na wewnętrznym dziedzińcu, na którym dziś rośnie jedynie trawa. Największą atrakcją wieży jest możliwość wejścia na taras widokowy, z którego rozpościera się widok na całą okolicę. Do przejścia jest około 100 schodów, a w trakcie spaceru miniemy pojedyncze opuszczone pomieszczenia, w których dawniej znajdowały się apartamenty władcy.

Prawdopodobnie około XIII wieku zbudowano istniejącą do dziś Czarną Wieżę (ang. Black Tower), która przylega do głównego wejścia na teren zamku.

Przez kolejne stulecia zamek przechodził z rąk do rąk pomiędzy możnymi rodami. W 1404 roku miasto Cardiff oraz zamek ucierpiały w trakcie rebelii walijskiego księcia Owaina Glyndŵra. Po stłumieniu rebelii nowym lordem został Richard Beauchamp, który na przełomie 1430 i 1440 roku wzniósł nową rezydencję w zachodniej części kompleksu. W środku oprócz pomieszczeń mieszkalnych powstała także Wielka Sala (ang. Great Hall). Podczas rządów Beauchampa wzniesiono również oktagonalną wieżę na tyłach rezydencji, nazywaną dziś nazwiskiem lorda. Do wieży prowadzą charakterystyczne schody, które możemy zobaczyć zaglądając przez drzwi w Bibliotece, które powstały jednak dopiero w trakcie XVIII-wiecznej przebudowy. Budowa nowej rezydencji oznaczała, że lordowie mogli opuścić wcześniej zajmowaną wieżę.

Pod koniec XV wieku zamek wrócił w ręce korony angielskiej, a w 1551 roku król Edward VI przekazał zamek Williamowi Herbertowi. W latach 70. nowy zarządca przebudował rezydencje i dodał do niej południową wieżę.

W trakcie III angielskiej wojny domowej Cardiff znalazło się w centrum konfliktu i zostało poważnie zniszczone. Wieża (ang. Keep) została zburzona i już nigdy jej nie odbudowano.

Czasy rządów markizów Bute - zmierzch średniowiecznego zamku

Kres średniowiecznego kompleksu przypadł na koniec XVIII wieku i rządy pochodzącego ze Szkocji 1. markiza Bute Johna Crichtona-Stuarta, który odziedziczył posiadłości w Walii dzięki ślubowi z dziedziczką rodu Herbertów. Nowy zarządca zdecydował o całkowitej rewitalizacji dawnego wewnętrznego i zewnętrznego obszaru zamkowego oraz o przebudowie rezydencji.

Markiz Bute do pomocy zatrudnił architekta Henry’ego Hollanda oraz architekta krajobrazu Lancelota Browna (znanego lepiej jako Capability Brown). Brown, mimo sprzeciwów dochodzących z różnych stron, zdecydował o całkowitym usunięciu średniowiecznych budynków oraz o rozebraniu muru oddzielającego od siebie dawną zewnętrzną i wewnętrzną część zamku. Ze średniowiecznego kompleksu zachowały się: Czarna Wieża, ruiny wieży obronnej (ang. Keep), dawna rezydencja, zewnętrzne mury oraz fundamenty dawnego muru oddzielającego dwie części zamku. Henry Holland odpowiadał za przebudowę rezydencji, która po zakończeniu prac przybrała styl georgiańskiego gotyku.

Prawdziwą rewolucje rezydencji przeprowadził dopiero prawnuk 1. markiza Bute, 3. markiz Bute, który zasłynął jako pasjonat historii i sztuki, lingwista (podobno rozumiał ponad 20 języków) oraz katolik. Jego środki finansowe były niemal nieograniczone, a plany rozbudowy ograniczała jedynie wyobraźnia. Do pomocy zatrudnił Williama Burgesa, architekta specjalizującego się w wiktoriańskim neogotyku. Rekonstrukcja zamku i udekorowanie większości pomieszczeń zajęło około 12 lat (od 1869 do 1881 roku). Przebudowa była tak głęboka, że w oryginalnym (XVIII-wiecznym) stanie zachowało się zaledwie jedno pomieszczenie. Przebudowana rezydencja uważana jest dziś za jeden z najważniejszych przykładów neogotyku w całej Wielkiej Brytanii.

Markiz Bute nie szczędził środków, przez co zarówno nowa Wieża Zegarowa (ang. Clock Tower, zbudowana w latach 1869-1874), jak i pomieszczenia wewnątrz rezydencji, charakteryzują się bogatymi zdobieniami oraz najwyższym kunsztem. Co ciekawe, zamek służył rodzinie markiza jedynie jako letnia rezydencja, w której przebywali maksymalnie kilka tygodni w roku.

Markiz Bute zmarł w stosunkowo młodym wieku 53 lat (w 1900 roku). Jego prace kontynuował syn, który doprowadził przebudowę rezydencji oraz odbudowę fortu do końca. Po śmierci 4. markiza Bute w 1947 roku rodzina zdecydowała o przekazaniu zamku miastu i mieszkańcom Cardiff.

Apartamenty i pomieszczenia zamkowe

Wewnątrz rezydencji oraz w wysokich wieżach stworzono wiele pomieszczeń, z których każde miało inne zastosowanie. Część z nich możemy odwiedzić samodzielnie, a inne tylko w trakcie wycieczki z przewodnikiem. Przy opisie każdej z sal dołączyliśmy informacje o dostępności, dzięki czemu odwiedzający już przed przyjazdem mogą sami zdecydować, czy chcą uczestniczyć w dodatkowo płatnej wycieczce.

Apartamenty otwierane są o 9:30. Ostatnie wejście możliwe jest godzinę przed zamknięciem.

Dwie największe z sal, Sala Bankietowa (ang. Banqueting Hall) oraz Biblioteka, powstały po przebudowie dawnej Wielkiej Sali (ang. Great Hall) i znajdują się w najstarszej części rezydencji. Pomieszczenia powstałe w wieżach są zdecydowanie mniejsze.

• Sala Bankietowa (dostęp dla wszystkich) - najbardziej imponująca z sal, która nawiązuje do wyglądu średniowiecznych sal rycerskich. Wyróżnia się bogato zdobionym drewnianym sufitem oraz malowidłami ściennymi przedstawiającymi średniowieczne historie - w tym dzieje życia Roberta Consula.

• Biblioteka (dostęp dla wszystkich) - znajduje się na parterze i wyróżnia się bogato zdobionymi drewnianymi półkami oraz meblami, które pochodzą z XIX wieku. Warto zwrócić uwagę na kominek, nad którym umieszczono rzeźby nawiązujące do antycznych języków: greckiego, asyryjskiego, aramejskiego oraz runicznego.

• Pokój Arabski (ang. Arab Room, dostęp dla wszystkich) - prawdopodobnie najbardziej imponująca ze wszystkich sal. Jej sufit ozdobiony jest wyrzeźbionymi w drewnie mauretańskimi motywami, a całość pokryta jest złotymi listkami złota. Pomieszczenie to było dedykowane kobietom. Jeśli spojrzymy w górę zobaczymy figury papug, które architekt umieścił prawdopodobnie jako złośliwie nawiązanie do jednej z ulubionych rozrywek dam - plotkowaniu. Czasami pomieszczenie służyło jako sypialnia dla gości.

• Salon (ang. Drawing Room, dostęp dla wszystkich) - jedyne zachowane pomieszczenie po XVIII-wiecznej przebudowie Hollanda. Salon jest bardzo prosty, wręcz ascetyczny, a najciekawszym elementem wystroju są wiszące na ścianach portrety członków rodziny Bute. Dawniej w pomieszczeniu stały drogie meble, ale zostały zabrane w 1947 roku po przekazaniu zamku miastu.

• Ogród na dachu (dostęp z wycieczką House Tour) - ogród na szczycie wieży Bute’a, który powstał w 1875 roku i był zainspirowany jednym z odkrytych domostw w Pompejach. Ściany pokryte są płytkami przedstawiającymi historię proroka Eliasza ze Starego Testamentu.

• Pokój dla dzieci (ang. Nursery Room, dostęp z wycieczką House Tour) - pomieszczenie dziecięce, w którym ściany ozdobione są malowidłami przedstawiającymi popularne bajki i baśnie (m.in. Robin Hood). W środku zobaczymy oryginalne meble i zabawki z XIX wieku.

• Mała Jadalnia (ang. Small Dining Room, wejście do środka z wycieczką House Tour, możliwość spojrzenia zza liny dla wszystkich) - niewielka jadalnia, w której dominuje motyw biblijnego Abrahama. W pomieszczeniu tym warto przyjrzeć się bogato zdobionemu sufitowi. W lewym rogu jadalni możemy wypatrzyć małpkę. Guzik w miejscu języka służył do wezwania służby.

• Sypialnia markiza (dostęp tylko z wycieczką House Tour) - prywatna sypialnia właściciela zamku. W środku dominują motywy biblijne, a nad kominkiem umieszczono rzeźbę św. Jana Ewangelisty. Warto zwrócić uwagę na lustrzany sufit. Markiz miał dostęp do własnej łazienki i toalety, w której znajdował się nawet mechanizm umożliwiający spuszczenie wody.

• Zimowy Pokój Palaczy (ang. Winter Smoking Room, dostęp z wycieczką House Tour lub Clock Tower Tour) - pomieszczenie w Wieży Zegarowej, które dostępne było dawniej jedynie dla mężczyzn. Markiz razem ze swoimi gośćmi dyskutował o ważnych kwestiach, a przy tym palili i raczyli się winem. W pokoju dominuje motyw pór roku.

• Letni Pokój Palaczy (ang. Summer Smoking Room, dostęp jedynie z wycieczką Clock Tower Tour) - pomieszczenia znajdujące się na szczycie Wieży Zegarowej, które wyróżnia się bogatymi zdobieniami ściennymi i sufitowymi.

Zwiedzanie zamku w Cardiff

Większość kompleksu zamkowego możemy zwiedzić samodzielnie. W przypadku apartamentów w neogotyckiej rezydencji nie będziemy mogli wejść do pomieszczeń znajdujących się w wieżach, które dostępne są tylko podczas jednej z wycieczek z przewodnikiem.

Do zwiedzenia całego zamku, w zależności od naszego tempa i bez uczestniczenia w wycieczce z przewodnikiem, potrzebujemy około 2 godzin. Pamiętajmy, że w trakcie zwiedzania będziemy musieli przejść przynajmniej kilkadziesiąt schodów, a chcąc wejść na szczyt taras średniowiecznej wieży powinniśmy liczyć się z potrzebą przebycia około 100 stopni.

Jeśli wybierzemy się na wycieczkę z przewodnikiem będziemy potrzebować około 50 minut więcej.

Zwiedzanie rozpoczynamy od zakupu biletu w Centrum dla odwiedzających (ang. Visitor Center lub Interpretation Centre), gdzie znajdują się również Muzeum Żołnierzy Walijskich oraz długi fragment oryginalnego rzymskiego muru. Po zakupie biletu otrzymamy darmowy przewodnik audio po angielsku oraz mapę, po czym możemy rozpocząć zwiedzanie.

W cieplejsze dni na terenie zamku organizowane są również dodatkowe występy, takie jak pokazy sokolników czy możliwość strzelania z łuku.

Muzeum Żołnierzy Walijskich

W podziemiach Centrum dla odwiedzających otworzono muzeum poświęcone walijskim żołnierzom (ang. Firing Line Cardiff Castle Museum of the Welsh Soldier ) i ich uczestnictwie w walkach w ramach Imperium Brytyjskiego (i później Wielkiej Brytanii) w ostatnich 300 latach. Na miejscu dowiemy się więcej o ważnych bitwach, w tym tych bardziej znanych w Polsce (np. bitwa pod Waterloo), jak i mniej - tak jak wojny krymskie.

Wejście do muzeum znajduje się na tyłach budynku, bezpośrednio za kasą biletową. W środku spędzimy około 30-40 minut. Oprócz informacji o bitwach na wystawach zobaczymy różne znaleziska - mundury, fragmenty broni czy listów.

Muzeum zamykane jest 30 minut przed zamknięciem zamku.

Wycieczki z przewodnikiem [aktualizacja listopad 2018]

Każdego dnia organizowane są wycieczki o nazwie House Tour, podczas których przewodnik oprowadza uczestników po pomieszczeniach znajdujących się wewnątrz zamkowych wież. Wycieczka trwa około 40-50 minut. W trakcie zwiedzania przewodnik przeprowadzi nas przez cztery pomieszczenia niedostępne dla gości i opowie więcej o historii neogotyckiej rezydencji oraz jej twórcy. Żeby wziąć udział w wycieczce musimy dopłacić w kasie 3,35£ do regularnej ceny biletu. W trakcie wycieczki musimy liczyć się z potrzebą pokonania wielu schodów.

W weekendy w sezonie letnim (od kwietnia do października) organizowane są wycieczki na wieżę zegarową (ang. Clock Tower Tours), które trwają około 30 minut i kosztują dodatkowe 4,50£. W trakcie wycieczki zobaczymy Zimowy Pokój Palaczy oraz bogato zdobiony Letni Pokój Palaczy, który znajduje się na szczycie wieży.

Informacje praktyczne

Dni i godziny otwarcia [aktualizacja listopad 2018]

Zamek w Cardiff otwarty jest codziennie i przez cały rok, z wyjątkiem 25 i 26 grudnia oraz 1 stycznia.

Godziny otwarcia:

• marzec - październik - 9:00 do 18:00
• listopad - luty: 9:00 do 17:00

Ostatnie wejście możliwe jest godzinę przed zamknięciem. Apartamenty otwierane są o 9:30. Apartamenty oraz Muzeum Żołnierzy Walijskich zamykane są na 30 minut przed zamknięciem bram zamku.

Ceny biletów wstępu [aktualizacja listopad 2018]

• dorośli - 13,00£ (+ 3,35£ za wycieczkę House Tour)
• dzieci i młodzież (5-16 lat) - 9,25£ (+2,35 za wycieczkę House Tour)
• seniorzy i studenci - 11,30£ (+2,85£ za wycieczkę House Tour)
• bilet rodzinny (2 dorosłych i 2 dzieci) - 38£ (+9,80£ za wycieczkę House Tour)

Dzieci do lat 5 wchodzą z opiekunem za darmo.

W trakcie tworzenia artykułu korzystaliśmy z opracowania "The Essential Cardiff Castle" autorstwa Matthew Williamsa.