Cardiff (Walia) - zwiedzanie, zabytki oraz atrakcje turystyczne

Europa

Cardiff to największe miasto w Walii i od 1955 roku stolica kraju. I choć historia Cardiff sięga czasów rzymskich i I wieku naszej ery, to całkiem niedawno (trochę ponad 200 lat temu) populacja dzisiejszej stolicy liczona była w co najwyżej tysiącach. Olbrzymi wpływ na obecny kształt Cardiff miało położenie u ujścia rzeki Taff i bezpośrednio przy Kanale Bristolskim, co umożliwiało swobodne wysyłanie produktów i surowców w świat.

Gwałtowny rozwój Cardiff przypadł na początek XIX wieku i był ściśle związany z okolicznymi złożami węgla kamiennego. W zaledwie jedno stulecie port w Cardiff stał się głównym eksporterem tego surowca na świecie. W tym czasie liczba mieszkańców zwiększyła się do blisko 200 tysięcy.

Dzisiejsze centrum Cardiff niemal w całości powstało w XIX wieku. Z tego względu trudno znaleźć w mieście średniowieczne ślady, choć kilka z nich się zachowało. Większość zabudowy pochodzi z okresu wiktoriańskiego (lata 1837-1901) oraz okresu edwardiańskiego (1901-1910), z nielicznymi wyjątkami architektury okresu georgiańskiego (1714–1830). Kilkaset powstałych w tym czasie budynków wpisano w ostatnich dziesięcioleciach na listę dziedzictwa narodowego - jako zabytki zarówno I, jak i II klasy (Grade I oraz Grade II listed buildings).

Przemysł węglowy upadł w drugiej połowie XX wieku, a dawny obszar portowy poddany został zaawansowanej rewitalizacji. Jednym z najbardziej ambitnych projektów było oddzielnie Zatoki Cardiff (ang. Cardiff Bay) od Kanału Bristolskiego. Dziś dawne doki oraz port są nowoczesnym centrum kulinarnym i kulturalnym stolicy Walii.

Obecnie Cardiff jest prężnym ośrodkiem uniwersyteckim (studiuje tu ponad 70 tysięcy osób) i jednym z najszybciej rozwijających się miast Wielkiej Brytanii. Jest też miastem specyficznym, stosunkowo niewielkim, gdzie zaledwie kawałek od centrum rozciągają się typowe osiedla mieszkalne z niską zabudową. Mimo bycia stolicą nie czuć tu atmosfery metropolii, a raczej klimat niewielkiego wyspiarskiego miasta.

Historia

Historia Cardiff sięga I wieku i inwazji Rzymian na Brytanię, która w tamtym czasie była zlepkiem walczących ze sobą plemion. Rzymianie wylądowali w 43 roku i w ciągu mniej niż dekady podbili całą południową część wyspy, w tym obszar dzisiejszej południowo wschodniej Walii. Okolice dzisiejszego Cardiff zamieszkiwane były prawdopodobnie przez lokalne plemiona, które zostały całkowicie wyparte przez najeźdźców.

Rzymianie obecność na nowych terytoriach rozpoczynali od budowy fortów, wewnątrz których organizowali całą potrzebną infrastrukturę - baraki, kuchnie, stajnie, budynki dla dowódca i łaźnie. Za budową fortu w miejscu dzisiejszego Cardiff przeważyło strategiczne położenie nad rzeką Taff, która kawałek dalej wpływała do Kanału Bristolskiego.

Rzymianie początkowo zbudowali duży drewniany fort, który mógł mieć rozmiar nawet 12 hektarów. Historycy i archeolodzy zakładają, że miał on pomieścić w razie potrzeby całą rzymską armię rzuconą na Brytanię. W następnych stuleciach, w miejscu początkowej konstrukcji, powstały dwa kolejne drewniane forty. Na pewno były one znacznie mniejsze i mogły pomieścić co najwyżej garnizon. Prawdopodobnie w IV wieku zbudowano ostateczny murowany fort, który miał obronić słabnących Rzymian przed atakami lokalnych plemion. Mimo że oryginalny fort został porzucony i w większości rozebrany po opuszczeniu Brytanii przez Rzymian, to w XIX wieku odbudowano go w niemal oryginalnym kształcie i jest częścią Zamku Cardiff (ang. Cardiff Castle).

Rzymianie wycofali się z Brytanii pod koniec IV wieku, a w ich miejsce zajęło wiele niezależnych księstw. Porzucony fort prawdopodobnie nie był wykorzystywany, choć niewielkie miasto rozwijało się tuż obok jego murów. Przez kolejne stulecia, aż do XI wieku, historia południowej Walii była podobna do reszty wyspy i toczyła się od jednej wojny pomiędzy księstwami do drugiej, które przerywały regularne najazdy wikingów.

Kamieniem milowym w rozwoju miasta był czas podbojów Wilhelma Zdobywcy, który w 1066 roku został królem Anglii. Jego wojska szybko podbiły południową część wyspy, w tym obszar dzisiejszej południowej Walii. W 1081 roku Wilhelm zdecydował o budowie zamku w granicach IV-wiecznego rzymskiego fortu.

Więcej informacji o średniowiecznym kompleksie zamkowym umieściliśmy w artykule: Zamek w Cardiff: Zamek Normanów.

Mimo budowy zamku oraz poszerzenia się osady na południe od zamkowych murów, w czasach średniowiecznych Cardiff nigdy nie rozrosło się do imponujących rozmiarów - aż do XIX wieku zamieszkiwane było przez populacje liczącą nie więcej niż około 2-3 tysiące. Wiele osób wolało osiedlać się w Llandaff (dawniej niezależne miasto, dziś dzielnica Cardiff), gdzie znajdowała się katolicka katedra i które położone było w bezpieczniejszej odległości od morza. Tytuł miasta (ang. town) przyznano Cardiff w 1536 roku, po tym jak Henryk VIII połączył Anglię i Walią aktem unii, w efekcie której utworzono hrabstwo Glamorgan.

Obecna stolica Walii była kilkukrotnie oblegana. Miasto zostało w znacznym stopni zrównane z ziemią podczas rebelii Owaina Glyndŵra, który najechał Cardiff w 1404 roku. Drugie niszczycielska fala przeszła przez miasto w XVII wieku, w trakcie III angielskiej wojny domowej. To właśnie wtedy zniszczono zamkową wieżę obronno-mieszkalną, po której do dziś zachowały się jedynie imponujące ruiny.

Przemiana Cardiff w miasto z prawdziwego zdarzenia rozpoczęła się pod koniec XVIII wieku, kiedy poprzez małżeństwo z dziedziczką bogatego rodu Herbert walijskie włości przypadły pochodzącemu ze Szkocji Johnowi Stuartowi. Nazwisko Stuart nie jest przypadkowe, arystokrata faktycznie pochodził w prostej linii od Johna Stewarta, syna króla Szkocji Roberta II Stewarda. Rodzina Stuartów liczyła na odbudowę swojej pozycji w świecie arystokracji, ale mimo sukcesów gospodarczych nigdy im się to nie udało.

John Stuart ożenił się z Charlotte Hickman-Windsor w 1766 roku, a 10 lat później otrzymał tytuł barona Cardiff i został nowym zarządcą średniowiecznego zamku. Zaraz po tym arystokrata rozpoczął przebudowę kompleksu i usunął większość średniowiecznych zabudowań. Prawdziwej rewolucji średniowiecznego zamku dokonał jednak jego prawnuk John Crichton-Stuart, 3. markiz Bute, który praktycznie zbudował na nowo zamkową rezydencję w stylu wiktoriańskiego neogotyku oraz odbudował mury rzymskiego fortu.

Więcej o historii zamku pod rządami markizów Bute znajdziecie w naszym artykule Zamek w Cardiff: Czasy rządów markizów Bute - zmierzch średniowiecznego zamku

Ojcem dzisiejszego Cardiff można uznać Johna Crichtona-Stuarta (żył w latach 1793-1848), 2. markiza Bute, który został magnatem w produkcji i eksporcie węgla kamiennego. Markiz dodał do swojego nazwiska człon Crichton, nazwisko panieńskie matki, po której odziedziczył tytuł hrabiego Dumfries (Szkocja). W kilkadziesiąt lat zbudował prawdziwe imperium i stał się jedną z najbogatszych osób na ziemi. W tym czasie rozbudowano port w Cardiff oraz doki, a także zbudowano od nowa centrum miasta, z którego usunięto wszystkie średniowieczne pozostałości. Dzięki niemu w około 100 lat port w Cardiff stał się największym eksporterem węgla na świecie, a populacja miasta zwiększyła się do niemal 200 tysięcy.

Jego syn John Crichton-Stuart (1847-1900), 3. markiz Bute, nie odziedziczył aż takiej smykałki do interesów. Był za to poliglotą, wielkim wizjonerem oraz doskonale wykształconą osobą. Swój majątek (był jedną z najbogatszych osób na świecie) wykorzystał do rozbudowy miasta. W trakcie jego rządów rozpoczęto dziesiątki nowych inwestycji. W trakcie jego 53-letniego życia powstały m.in. willowa ulica Cathedral Road, wiktoriańskie arkady w centrum miasta, budynek Pier Head czy neogotycki zamek Castell Coch. Mimo szkockiego pochodzenia szanował swoją nową "ojczyznę". Nauczył się języka walijskiego, a w swoich posiadłościach organizował przyjęcia związane z kulturą Walii. Arystokrata dał się również poznać jako zażarty katolik, co jest bardzo widoczne we wnętrzach jego rezydencji.

Cardiff otrzymało status City (miasta) z rąk króla Edwarda VII dopiero w 1905 roku, a rok później wzniesiono imponujący miejski ratusz. W kolejnych dziesięcioleciach eksport węgla oraz port zaczęły podupadać, przez co miasto wpadło w recesję gospodarczą. W pierwszej połowie XX wieku zmienił się też ustrój i lordowie oraz hrabiowie przestali mieć wpływ na całe miasta czy regiony.

Od kilkudziesięciu lat Cardiff rozwija się jednak dynamicznie, a dawne obszary portowe (Zatoka Cardiff, ang. Cardiff Bay) zrewitalizowano i zamieniono na nowoczesny obszar rozrywkowy dla mieszkańców.

Gdzie spać w Cardiff?

Przy krótkim pobycie w stolicy Walii dobrze jest znaleźć nocleg w odległości spaceru od centrum miasta, dzięki czemu niemal wszędzie dojdziemy pieszo. Ceny noclegów są z reguły niższe niż w nieodległej Anglii, ale wciąż Cardiff nie jest miejscem budżetowym - zwłaszcza w sezonie letnim!

Swoje poszukiwania zakwaterowania możemy rozpocząć od sprawdzenia cen i dostępności w hotelu sieci ibis budget - ibis budget Cardiff Centre. Mając trochę szczęścia można zarezerwować nocleg dla dwóch osób (poza sezonem) za około 30-35£. W sezonie letnim ceny są wyższe, ale czasami pojawiają się bardzo dobre promocje.

W miarę dobre ceny oferuje hostel The River House, który położony jest przy rzece Taff. W tym przypadku trzeba jednak liczyć się z tym, że będziemy musieli korzystać ze współdzielonej łazienki.

Znajdź inne noclegi w centrum Cardiff

Jak zwiedzać Cardiff?

Cardiff jest stosunkowo niewielkim oraz płaskim miastem (Brytyjczycy użyli by słowa "compact") i spokojnie do większości najważniejszych atrakcji dojdziemy pieszo. Wyjątkami są otwarte muzeum historyczne/skansen St Fagans (położone około 8 kilometrów na zachód od centrum miasta) oraz neogotycki zamek Castell Coch (zlokalizowany około 10 kilometrów na północ od centrum miasta).

Główny dworzec kolejowy - Cardiff Central (CDF) - położony jest przy południowej granicy centrum miasta. Duża część centrum dostępna jest tylko dla ruchu pieszego, a na północ od Zamku Cardiff rozciągają się długie połacie parków miejskich.

W całym mieście rozstawione są znaki wskazujące kierunek do najważniejszych zabytków i atrakcji, dzięki czemu trudno się zgubić.

Komunikacja miejska [aktualizacja listopad 2018]

Jeśli zamiast dłuższych spacerów wolimy poruszać się komunikacją miejską to możemy wsiąść do jednego z autobusów, które obsługuje Cardiff Bus.

Po mieście kursuje kilkanaście linii. Ich dokładną listę oraz rozkłady znajdziemy pod tym adresem. Trasę dopasowaną pod turystów ma linia numer 1, która okrąża centralną część stolicy Walii w kierunku przeciwnym do ruchu wskazówek zegara. Będąc na miejscu możemy korzystać z aplikacji map Google, która dopasuje nam odpowiedni autobus i wskaże najbliższe przystanki.

Bilet za pojedynczy przejazd (cena dla dorosłych 1,90£, dzieci i młodzież 1,30£) oraz bilet dzienny (dorośli 3,80£, dzieci i młodzież 2,50£) zakupimy w pojeździe u kierowcy. Możemy zapłacić gotówką (musimy mieć wyliczoną kwotę, ponieważ kierowca nie wydaje reszty) lub kartą z opcją płatności contactless (popularny w Polsce paypass). Wchodząc do autobusu z biletem dziennym powinniśmy pokazać go kierowcy. Osoby pozostające w stolicy Walii na dłużej mogą sprawdzić kartę przedpłaconą iff, dzięki której można kupować bilety tygodniowe.

Bilety dla dzieci i młodzieży dostępne są dla osób w wieku od 5 do 15 lat (włącznie). Dzieci do lat 5 podróżują za darmo.

Na wielu przystankach autobusowych zainstalowano wyświetlacze, na których znajdziemy informacje o godzinach przyjazdów (lub opóźnieniach) kolejnych autobusów. Niektóre z przystanków są tylko na żądanie, dlatego powinniśmy wcisnąć guzik Stop chwilę przed naszym przystankiem docelowym.

Jeśli wybieramy się poza Cardiff możemy sprawdzić stronę traveline.cymru, na której znajdziemy informacje o walijskiej komunikacji międzymiastowej.

Aquabus - krótkie rejsy po rzece Taff [aktualizacja listopad 2018]

Ciekawym sposobem na poruszanie się po Cardiff może być skorzystanie z usług jednej z firm oferujących krótkie przeprawy wodne - np. firmy Aquabus. Statki firmy Aquabus pływają codziennie (o ile pozwala na to pogoda). Trasa jest krótka - od przystani przy Mermaid Quay do okolic Cardiff Bridge (położenie przystani: 51.481585, -3.185702, tuż obok Zamku Cardiff).

Koszt przepłynięcia dla osoby dorosłej to 4£, a dla dzieci i młodzieży od 3 do 15 lat 2£. Dzieci poniżej 3 lat podróżują za darmo. Bilety kupuje się na pokładzie (płatność tylko gotówką!).

Rejsy na trasie Mermaid Quay - Cardiff Bridge rozpoczynają się o 10:30 i startują co godzinę do 16:30. Rejsy od okolic Cardiff Bridge ruszają o 10:00 i odbywają się co godzinę do 17:00. Cały rejs trwa 25 minut.

Więcej informacji oraz szczegółowe godziny można znaleźć na oficjalnej stronie przewoźnika.

Trasę od Mermaid Quay do okolic Zamku Cardiff obsługuje również firma Cardiff Boat.

Rowery miejskie [aktualizacja listopad 2018]

Innym sposobem na poruszanie się po stolicy Walii są rowery miejskie, które zarządzane są przez firmę nextbike. Stacje porozrzucane są dość równomiernie po najbardziej turystycznych obszarach miasta - znajdziemy je m.in. niedaleko katedry Llandaff czy przy Zatoce Cardiff.

Przed wypożyczeniem roweru musimy wcześniej się zarejestrować. Wszystkie potrzebne informacje można znaleźć na tej stronie. Wypożyczenie roweru kosztuje 1£ za pierwsze 30 minut i 1£ za każde kolejne. Maksymalna kwota możliwa do pobrania z konta w ciągu dnia to 10£.

Dokładną mapę stacji wraz z informacja o dostępności rowerów można znaleźć na tej stronie.

Ile czasu poświęcić na zwiedzanie Cardiff?

Cardiff jest jednym z tych miast, które jesteśmy w stanie zwiedzić nawet podczas jednodniowego wypadu - np. z pobliskiego Bristol (około 40 minut pociągiem) lub Londynu (około 2 godziny pociągiem). W przypadku tak krótkiego pobytu musimy jednak liczyć się z tym, że zobaczymy jedynie najważniejsze atrakcje. Jeśli chcielibyśmy zwiedzić również zabytki oddalone od centrum i nie śpieszyć się, to lepiej na wizytę zaplanować 2 do 3 dni.

Kiedy najlepiej odwiedzić Cardiff?

Najlepszym momentem na odwiedzenie Cardiff jest okres od maja do września, kiedy to mamy największą szansę trafić na słoneczny dzień. Podczas ciepłych miesięcy Zatoka Cardiff (ang. Cardiff Bay) wypełniona jest mieszkańcami siedzącymi w knajpkach i restauracjach.

W pozostałe miesiące pogoda potrafi być kapryśna, a od listopada do lutego może być naprawdę zimno i wietrznie. Jeśli odwiedzimy stolicę Walii w okresie przedświątecznym trafimy na targ bożonarodzeniowy, który organizowany jest od 15 listopada do 23 grudnia [aktualizacja listopad 2018].

Stoiska targowe rozstawione są na uliczkach otaczających Kościół św. Jana (ang. St John the Baptist Church). Obok lokalnych produktów rzemieślniczych, słodyczy i grzanego wina część kramów oferuje szybkie dania znane z europejskich miast (np. niemieckie kiełbaski).

Więcej o targach bożonarodzeniowych w Cardiff można przeczytać na tej stronie.

Punkt informacji turystycznej [aktualizacja listopad 2018]

W stolicy Walii działają dwa oficjalne punkty informacji turystycznej. W porównaniu do innych europejskich stolic są one raczej niewielkie, choć powinniśmy otrzymać w nich najważniejsze informacje. Na półkach oprócz reklam miejskich atrakcji wystawione są również ulotki przedstawiające inne zabytki i ciekawe miejsca w całej Walii.

Jeden z punktów znajduje się na terenie Zamku Cardiff, w budynku w którym mieszczą się kasa biletowa oraz sklep z pamiątkami. Żeby się do niego dostać musimy wejść przez główną bramę prowadząca do zamku i skręcić w prawo. Niewielka wyspa znajduje się w południowej stronie sklepu. Będąc na miejscu możemy zobaczyć pozostałość po rzymskiej fortyfikacji, która znajduje się na tyłach budynku.

Punkt na zamku czynny jest od poniedziałku do niedzieli od 9:00 do 17:00.

Drugi z punktów znajduje się w samym centrum, w budynku Starej Biblioteki (ang. Old Library), tam gdzie Muzeum Cardiff Story (ang. Cardiff Story Museum).

Punkt czynny jest od niedzieli do czwartku od 10:00 do 15:00 oraz w piątki i soboty od 10:00 do 17:00.

Zwiedzanie Cardiff

Patrząc z perspektywy turysty stolicę Walii możemy podzielić na trzy obszary:

Zatoka Cardiff (ang. Cardiff Bay), czyli zrewitalizowane XIX-wieczne doki i port,
Centrum miasta, Zamek Cardiff (ang. Cardiff Castle) oraz Park Cathays/Civic Center (ang. Centrum Obywatelskie) - ścisłe centrum miasta, gdzie znajduje się najwięcej miejskich zabytków i atrakcji,
Dzielnica Llandaff - obszar ze średniowieczną katedrą o tej samej nazwie oraz ruinami historycznego Pałacu Biskupa.

Jeśli spojrzymy na mapę powinniśmy od razu zauważyć, że wszystkie trzy położone są względem siebie niemal w linii prostej. Każdy ze wspomnianych obszarów oddalony jest od sąsiedniego o około 20-30 minut spacerem. Katedrę Llandaff od centrum oddzielają długie połacie terenów zielonych (m.in. Park Bute), a centrum od zatoki rozdziela obszar mieszkalny (dzielnica Butetown).

I o ile spacer przez zielone płuca Cardiff, szczególnie w ciepły dzień, może być przyjemnym doświadczeniem - tak podczas spaceru z centrum do Zatoki Cardiff nie miniemy zbyt wielu budynków wartych uwagi.

Oprócz wspomnianych wcześniej miejsc odwiedzający mogą zainteresować się również dwoma atrakcjami oddalonymi od ścisłego centrum miasta. Są to otwarte muzeum historyczne St Fagans oraz neogotycki zamek Castell Coch.

Zamek Cardiff - historyczny kompleks w samym centrum miasta

Najczęściej odwiedzanym zabytkiem stolicy Walii jest Zamek Cardiff (ang. Cardiff Castle), który znajdziemy w północnej części centrum miasta. Warto w tym miejscu wspomnieć, że nie jest to dziś typowy średniowieczny zamek, a bardziej historyczny kompleks, który przebudowywano na przestrzeni wieków.

Zamek w Cardiff otoczony jest długimi murami, które odwzorowują kształt murów rzymskiego fortu z IV-wieku. Te imponujące fortyfikacje odbudowano dopiero pod koniec XIX wieku. Z oryginalnych rzymskich murów zachowały się jedynie pojedyncze fragmenty, które zobaczymy na prawo od głównej bramy prowadzącej do zamku (od ulicy Duke Street) oraz w budynku, w którym znajduje się kasa biletowa. W przypadku fragmentów muru od strony zewnętrznej nie powinniśmy mieć problemu z ich znalezieniem. Historyczne pozostałości zostały bardzo widocznie oddzielone od odbudowanej części linią z czerwonej cegły.

Decydując się na wejście do zamku zobaczymy:

ruiny średniowiecznej wieży (ang. Keep, wzniesiona na sztucznym kopcu),
średniowieczną rezydencje, którą całkowicie przebudowano w drugiej połowie XIX-wieku w stylu wiktoriańskiego neogotyku; ambitną przebudowę zlecił John Crichton-Stuart, 3. markiz Bute, a autorem projektu był znany architekt William Burges,
fundamenty dawnego muru, który w czasach normańskich przedzielał wewnętrzną i zewnętrzną część zamku,
Muzeum Żołnierzy Walijskich (ang. Firing Line Cardiff Castle Museum of the Welsh Soldier),
korytarze wewnątrz murów, które w trakcie II wojny światowej służyły jako schron przeciwlotniczy.

Nawet jeśli nie chcemy zwiedzać zamku możemy wejść na dziedziniec i z oddali zobaczyć ruiny średniowiecznej wieży oraz fasadę neogotyckiej rezydencji. W budynku z kasą biletową za darmo zobaczymy też dłuższy fragment oryginalnych rzymskich murów.

Na spokojne zwiedzenie zamku potrzebujemy od 2 do 3 godzin. Niektóre z pomieszczeń w neogotyckiej rezydencji można zwiedzić jedynie podczas wycieczki z przewodnikiem.

Więcej o historii zamku oraz o samym zwiedzaniu znajdziecie w naszym artykule: Zamek w Cardiff - zwiedzanie, historia oraz informacje praktyczne.

Mur zwierząt

Wybierając się w okolicę zamku nie przegapmy Muru zwierząt (ang. Animal Wall), czyli fragmentu muru ozdobionego rzeźbami zwierząt w różnych pozach. Mur ciągnie się przez kilkadziesiąt metrów przy zachodniej stronie ulicy Castle Street (przy moście Cardiff Bridge). Wśród zwierząt wypatrzymy m.in. pelikana, małpki, lwa, niedźwiedzia, fokę czy hienę. Niektóre wyglądają naprawdę groźnie! Warto się przespacerować i zobaczyć je wszystkie.

Pomysłodawcą muru był wspomniany już wcześniej architekt William Burges, który nie dożył jednak ukończenia prac. Jego projekt zrealizował William Frame, uważany za ucznia Burgesa. Początkowo mur był niższy i znajdował się przy samym wejściu do zamku, a samych zwierząt było osiem (plus lew z tarczą). Po zakończeniu I wojny światowej zdecydowano o potrzebie poszerzenia ulicy. W trakcie przebudowy rzeźby przeniesiono w dzisiejsze miejsce i dodano sześć nowych zwierzaków.

Centrum miasta

Główne centrum Cardiff rozciąga się mniej więcej od wysokości głównego dworca kolejowego (Cardiff Central - CDF) aż do samych murów Zamku Cardiff. Główną arterią centrum jest St Mary Street, która przechodzi później w High Street. Duża część centrum dostępna jest jedynie dla ruchu pieszego, a większość ulic wypełniona jest sklepami, barami oraz restauracjami. Spacer po centrum może być przyjemnym doświadczeniem dla turystów lubiących typowo brytyjską zabudowę i ich charakterystyczne fasady, ale w samym centrum nie znajdziemy zbyt wielu zabytków czy atrakcji - jest za to wiele klasycznych pubów oraz tawern.

Turyści pragnący spróbować walijskiego piwa powinni rozglądać się za nazwą Brains i charakterystycznym logiem z czerwonym walijskim smokiem. Naszym zdaniem wartym uwagi jest lekki stout Brains Black, który jest walijską odpowiedzią na irlandzkiego Guinnessa.

Browar Brains powstał w Cardiff i jest wiodącym producentem piwa w Wali. Zresztą, jeszcze do lat 80. poprzedniego wieku piwo warzone było w samym centrum miasta - w kompleksie pomiędzy ulicami St Mary Street i Caroline Street. Dziś obszar ten nazywany jest Ćwiartką Browaru (ang. Brewery Quarter), a dawny budynek browaru został zamieniony w centrum gastronomiczne, w którym dominuje jednak kuchnia międzynarodowa. Z oryginalnej warzelni zachował się zegar, który widoczny jest na dachu budynku.

Oprócz produkcji piwa firma Brains jest również właścicielem niezliczonej liczby pubów w całej Walii. Wchodząc do dowolnego pubu w Cardiff istnieje duże prawdopodobieństwo, że jest własnością firmy Brains lub ewentualnie brytyjskiego potentata JD Wetherspoon.

Jeśli chcielibyśmy zajrzeć do najstarszego pubu w mieście, to powinniśmy skierować się do The Goat Major (adres: 33 High St, Cardiff CF10 1PU). Pub istniał w tym miejscu już w 1813 roku i aż do 1995 roku nosił nazwę Blue Bell. Nowa nazwa jest hołdem dla walijskiego pułku piechoty, którego maskotką jest właśnie koza. Jeśli będziemy w okolicy warto zwrócić uwagę na charakterystyczną fasadę pubu. W środku oprócz wypicia pinty piwa możemy zjeść też lokalne ciasta (pies) w różnych postaciach. Pub jest własnością firmy Brains.

Miasto arkad, czyli krytych ulic handlowych

To, co odróżnia Cardiff od innych brytyjskich miast, to ilość wiktoriańskich i edwardiańskich krytych arkad handlowych w samym centrum miasta. Gdzieniegdzie możemy nawet spotkać się ze stwierdzeniem, że Cardiff jest miastem arkad. Trudno się z tym nie zgodzić - sami w żadnym innym mieście w Wielkiej Brytanii nie spotkaliśmy się z takim ich natężeniem.

Pierwszymi arkadami w mieście były tzw. Królewskie Arkady (ang. Royal Arcade), które oficjalnie otworzono już w 1858 roku. W ciągu następnych kilkudziesięciu lat powstało jeszcze kilka podobnych struktur - w tym m.in. Castle Arcade, High Street Arcade, Duke Street Arcade czy Wyndham Arcade.

W arkadach działają sklepy, kawiarnie, restauracje oraz różne mniejsze punkty rzemieślnicze.

Naszym zdaniem, z architektonicznego punktu widzenia, warto zajrzeć do Arkad Zamkowych (ang. Castle Arcade), których wnętrze wyróżnia się biało-czerwono-zielonymi drewnianymi zdobieniami. Będąc już na miejscu możemy wstąpić do piekarni Fabulous Welshcakes i spróbować pysznych lokalnych wypieków, nazywanych po prostu walijskimi ciastkami (ang. welshcakes).

Kościół parafialny św. Jana i okolica

Kościół parafialny św. Jana (ang. St John The Baptist City Parish Church) jest jednym z najstarszych budynków w Cardiff i jedyną obok Zamku Cardiff zachowaną średniowieczną strukturą w centrum miasta. Pierwsza znana wzmianka o świątyni datowana jest na 1180 rok, niemniej jednak w XII wieku kościół św. Jana był zaledwie jedną z kaplic przynależących do położonego niedaleko kościoła św. Marii. Obie świątynie należały do zakonu benedyktynów z opactwa Tewkesbury. Niestety, średniowieczny kościół św. Marii dziś już nie istnieje. W 1607 roku przez południową Walię przeszła powódź o charakterze tsunami, która zniszczyła fundamenty świątyni, co ostatecznie doprowadziło do zburzenia konstrukcji. W XIX wieku zbudowano nowy kościół św. Marii i św. Stefana (ang. Church of St Mary and St Stephen), który znajdziemy na południe od głównego dworca kolejowego.

Dzisiejszy kształt kościoła św. Jana jest efektem XV-wiecznej przebudowy, którą poprzedziła niszczycielska rebelia Owaina Glyndŵra. W 1443 roku powstała nawa główna, a wysoką wieżę dodano równe 30 lat później. Kolejna wielka przebudowa, skutkująca m.in. powiększeniem kościoła o zachodnią i południową nawę, miała miejsce w latach 1887-1897.

Niektórzy turyści odwiedzając kościół mogą nie odczuć wiekowości tego miejsca, choć niektóre elementy, jak np. średniowieczne epitafia rodziny Herbertów, powinny zainteresować sympatyków średniowiecznej architektury. Rozglądając się w środku powinniśmy odnaleźć również (podpisaną) kolumnę z XIII wieku. W środku otworzono niewielką kawiarnię oraz toalety.

Wejście do kościoła jest darmowe. Świątynia jest otwarta od poniedziałku do soboty od 10:00 do 15:00. [aktualizacja listopad 2018]

Dosłownie trzy kroki od kościoła św. Jana znajdziemy wejście do wiktoriańskiego krytego targowiska (ang. Cardiff Market lub Cardiff Central Market), w którym zakupimy niemal wszystkie potrzebne produkty spożywcze. W jednym z dziesiątek kramów dostaniemy: świeże warzywa i owoce, ryby i owoce morza, sery - ale też zabawki, pocztówki czy książki. Na pewno zostając w stolicy Walii na dłużej warto tu zajrzeć szukając lokalnych produktów.

Muzeum Cardiff Story

Kilka kroków od kościoła św. Jana znajdziemy muzeum Cardiff Story (ang. Cardiff Story Museum), które mieści się w budynku Starej Biblioteki (ang. Old Library) z 1882 roku.

Koncepcja Cardiff Story jest podobna do występujących w innych miastach Wielkiej Brytanii Muzeów Ludzi (ang. People’s Museum) i skupia się na mieszkańcach, którzy są w centrum narracji. Placówka nie jest zbyt duża, ale dzięki temu możemy poznać w skrócie historię miasta z perspektywy mieszkańców - zaczynając od XIII wieku aż do czasów dzisiejszych. Duży nacisk położono na część portową (stworzono nawet dużą makietę doków z 1913 roku) oraz na pracę górników w okolicznych kopalniach węgla kamiennego.

Warto w tym miejscu wspomnieć, że muzeum cały czas przyjmuje różne obiekty i pamiątki od mieszkańców i stale powiększa kolekcje.

Wejście do muzeum jest darmowe. W środku spędzimy około 30-45 minut. Muzeum czynne jest codziennie od 10:00 do 16:00. [aktualizacja listopad 2018]

Uwaga! Nawet jeśli nie jesteśmy fanami muzeów, to warto odwiedzić budynek Starej BIblioteki i zobaczyć "korytarz płytek" (ang. The tiled corridor). Wzory tego typu mogą kojarzyć się czytelnikom z popularnym w Hiszpanii czy Portugalii płytkami azulejos, ale w okresie wiktoriańskim płytki były wykorzystywane na szeroką skale w całej Wielkiej Brytanii, co łatwo zauważymy chociażby w historycznych pubach czy na stacjach/dworcach. Wzór w Starej BIbliotece nawiązuje do motywu czterech pór roku oraz do nocy i dni.

Kolorowy wiktoriański korytarz początkowo był oficjalnym wejściem do biblioteki. Otworzony w 1882 roku budynek dość szybko okazał się jednak zbyt mały i władze miejskie musiały dokonać jego rozbudowy w latach 1893-1896. W efekcie powiększenia budowli dawne wejście główne znalazło się na uboczu i przestało być wykorzystywane.

Korytarz jest ogólnodostępny i znajduje się w zachodniopółnocnej części budynku. Jeśli wejdziemy do budynku biblioteki od strony zachodniej to od razu po wejściu powinniśmy skręcić w lewo. W innym wypadku musimy dojść korytarzem do końca i skręcić w prawo.

Stadion Millennium - perła w koronie Cardiff

Jednym z największych skarbów Cardiff jest położony praktycznie w samym centrum Stadion Millennium (ang. Millennium Stadium), który od 2016 roku nosi nazwę sponsora - Principality Stadium. Ten mogący pomieścić blisko 75 000 widzów obiekt został oddany do użytku w 1999 roku.

Warto w tym miejscu wspomnieć, że obiekt powstał z myślą o walijskiej drużynie rugby i jest własnością narodowego związku rugby. Na stadionie odbywają się również mecze piłkarskie (rozegrano tu chociażby finał Ligi Mistrzów w 2017 roku), zawody bokserskie oraz sporty motorowe.

Stadion położony jest przy rzece Taff, kilka kroków od Zamku Cardiff. Niestety, trudno o dobry punkt widokowy, z którego zobaczymy obiekt w pełnej krasie - naszym zdaniem najlepiej po prostu przejść na drugą stronę rzeki.

Kibice pragnący zobaczyć obiekt od środka mogą wybrać się na organizowaną codziennie (z wyjątkiem meczów oraz całodniowych imprez) wycieczkę z przewodnikiem.

Koszt wycieczki to 12,50£ dla dorosłych, 9£ dla dzieci i młodzieży od 5 do 15 lat oraz 10£ dla studentów i seniorów. Dzieci poniżej 5. roku życia wchodzą za darmo. Zwiedzanie trwa około 75 minut, w trakcie których przejdziemy m.in. po pomieszczeniach dostępnych jedynie dla zawodników.

Kalendarz wycieczek można znaleźć na oficjalnej stronie.

Park Cathays - "Centrum Publiczne" Cardiff

Na północny-wschód od centrum miasta rozciąga się obszar nazywany Parkiem Cathays, gdzie na stosunkowo niewielkim terenie zgrupowano kilkanaście budynków użyteczności publicznej. Jeszcze w XIX wieku obszar ten był częścią Zamku Cardiff i dopiero w 1898 roku władze miejskie odkupiły od 3. markiza Bute prawo własności do około 24 hektarów ziemi.

Arystokrata w umowie kupna zapisał jednak bardzo rygorystyczne warunki. Po pierwsze, władze miejskie miały zachować oryginalny układ ulic. A po drugie, co ważniejsze, na terenie tym mogły powstać jedynie budynki użyteczności publicznej. Stąd alternatywna nazwa tej części miasta - Civic Centre, czyli zachowując sens tłumaczenia Centrum Publiczne.

Centralnym punktem Parku Carthays są Ogrody Alexandra Gardens, które w pierwszej połowie XX wieku otoczono imponującymi budynkami, z których większość wpisana jest dziś na listę zabytków. Ogrody są przyjemnym miejscem na krótki odpoczynek, choć w ciepłe dni potrafią być oblegane. W 1928 roku w ogrodzie wzniesiono pomnik pamięci o walijskich żołnierzach poległych w I wojnie światowej (ang. Welsh National War Memorial), z charakterystycznymi kolumnami i pomnikiem Victorii stojącej na kamiennym pylonie.

Jedną z pierwszych wybudowanych budowli w Parku Carthays był miejski ratusz, który oficjalnie otworzono w październiku 1906 roku, czyli rok po otrzymaniu przez miasta tytułu City. W tym samym roku do użytku oddano położony obok Sąd Koronny (ang. Cardiff Crown Court). Będąc na miejscu warto lepiej przyjrzeć się fasadzie sądu, zwłaszcza rzeźby po jego południowej stronie.

Przez kolejne dziesięciolecia powstawały nowe konstrukcje, w tym m.in. siedziba Muzuem Narodowego, posterunek policji czy budynki uniwersyteckie. Większość budowli powstała w stylu edwardiańskim i charakteryzuje się podobnym stylem, dzięki czemu cała zabudowa tworzy spójną całość.

Ratusz (ang. City Hall)

Perłą w koronie Parku Cathays jest bogato zdobiony ratusz (ang. City Hall), który od otwarcia w 1906 roku jest jedną z wizytówek miasta. Zbudowana z wapienia portlandzkiego budowla już z daleka przyciąga wzrok swoją wysoką wieżą zegarową, kopułą oraz różnorodnymi zdobieniami.

Obok ratusza, od strony ulicy King Edward VII Ave, wzniesiono obelisk będący hołdem dla polskich żołnierzy, pilotów oraz marynarzy, którzy oddali życie podczas II wojny światowej.

W listopadzie 2018 roku w ratuszu nie organizowano wycieczek z przewodnikiem, ale możemy spróbować samodzielnie wejść do środka. Czasami w budynku organizowane są imprezy lub konferencje, podczas których wejście nie będzie możliwe.

Do ratusza najlepiej wejść głównym wejściem od ulicy Gorsedd Gardens Road. Parter nie zachwyca, więc najlepiej od razu skierować się na pierwsze piętro do Sali Marmurowej (ang. Marble Hall). Kierując się w górę niemal od razu natrafimy na rząd rzeźb umieszczonych na szczycie schodów, które przedstawiają postacie zasłużone w historii Walii. Wśród uwiecznionych postaci znajduje się między innymi rebeliant Owain Glyndŵr. Oprócz rzeźb Sala Marmurowa pełna jest innych ozdobnych elementów, w tym kolumn z włoskiej Sieny, witraży oraz obrazów z bogatych miejskich zbiorów. Z Sali Marmurowej możemy wybrać się do jednej z dwóch sal - Sali Zgromadzeń (ang. Assembly Room) lub Sali Posiedzień (ang. Council Chamber).

Sala Zgromadzeń stworzona została z myślą o oficjalnych ceremoniach i może pomieścić nawet 500-600 osób. Warto spojrzeć na ozdobiony stiukami sufit oraz na dywany z wielkim herbem miasta.

Druga z sal znajduje się bezpośrednio pod ratuszową kopułą i zaprojektowano ją jako pomieszczenie do organizacji zgromadzeń rady miejskiej. Wnętrze sali wyróżnia się dębowymi ławami i krzesłami oraz imponującymi witrażami. Nie zawsze Sala Posiedzień będzie dostępna dla odwiedzających, ale warto spróbować zajrzeć do środka.

Muzeum Narodowe (ang. National Museum Cardiff)

Tuż obok budynku ratusza wznosi się gmach zajmowany przez walijskie Muzeum Narodowe (ang. National Museum Cardiff), które działa od 1927 roku. Placówka podzielona jest na dwie części - Narodowe Muzeum Sztuki oraz Muzeum Historii Naturalnej.

Wejście do muzeum jest darmowe. Muzeum czynne jest od wtorku do niedzieli od 10:00 do 17:00. Galerie zamykane są o 16:45, dlatego lepiej nie przychodzić na ostatnią chwilę. Po wejściu na teren muzeum warto pobrać niewielką mapkę. [aktualizacja listopad 2018]

Na spokojnie zwiedzenie obu części muzeum potrzebujemy około 2 godzin. Godzina to minimum, o ile jesteśmy gotowi na szybkie przelatywanie pomiędzy pomieszczeniami.

W muzeum odbywają się również wystawy czasowe, których kalendarz można znaleźć na oficjalnej stronie. W trakcie naszej wizyty mogliśmy zobaczyć wystawę poświęconą brytyjskiemu astronaucie Timowi Peake’owi. Uwaga! Niektóre z wystaw mogą być dodatkowo płatne.

Narodowe Muzeum Sztuki (ang. National Museum of Art)

Muzeum poświęcone sztuce znajduje się na wyższych piętrach. W ponad 20 salach wystawiono dzieła sztuki (obrazy, porcelanę, rzeźby itp) datowane od XV wieku aż do prac sztuki współczesnej. Wśród zbiorów zobaczymy obrazy największych europejskich mistrzów.

Muzeum wyróżnia się imponująca kolekcja prac francuskich impresjonistów oraz europejskich post-impresjonistów. Na wystawie zobaczymy m.in.:

Paryżankę (fr. La Parisienne) autorstwa Auguste Renoir,
trzy wersje lilii wodnych, wenecki kościół San Giorgio Maggiore, pejzaż Tamizy oraz inne prace autorstwa Claude Moneta,
deszcz nad Auvers autorstwa Vincenta van Gogha,
dzieła Paule Cézanne’a.

Wiele pomieszczeń poświęcono sztuce w Walii oraz Wielkiej Brytanii z przełomu wieków. Specjalne wystawy tematyczne wydzielono dla renesansowej sztuki włoskiej (głównie religijnej z XV-XVII wieku) oraz dla flamandzkich i niderlandzkich mistrzów z ich Złotego Wieku (m.in. Eneasz autorstwa Piotra Rubensa).

Na co jeszcze warto zwrócić uwagę?

waza Jenkinsa (ang. The Jenkins Vase), która powstała w XVIII wieku z wykorzystaniem rzymskiej dekoracji prawdopodobnie z I wieku, z motywem wojny trojańskiej; nazwa eksponatu nawiązuje do rzymskiego kolekcjonera sztuki Tomasa Venkinsa.
kolekcja europejskiej porcelany z XVIII-wieku,
porter Catriny Hooghsaet autorstwa Rembrandta, który dopiero od niedawna znajduje się w kolekcji muzeum.
przybory toaletowe w stylu francuskiego rokoko (sala 4),
rzeźba przedstawiająca Merlina i Artura autorstwa Williama Goscombe Johna (w rotundzie na tyłach muzeum).

W muzeum znajduje się też obszerna kolekcja sztuki współczesnej i nowoczesnej.

Jeśli nie mamy zbyt dużo czasu możemy przed przyjazdem sprawdzić prace znajdujące się w muzeum na oficjalnej stronie placówki. Dzięki temu od razu będziemy mogli skierować się do odpowiednich sal.

Muzeum Historii Naturalnej

Muzeum historii naturalnej przedstawia historię formowania się Walii, a także zwierząt występujących na jej wodach i terenach. Dla wielu odwiedzających jednym z najciekawszych eksponatów będzie olbrzymi szkielet humbaka. Specjalną wystawę poświęcono również największemu (znanemu) na świecie żółwiowi skórzastemu, który został nawet wpisany do księgi rekordów Guinnessa.

Park Bute i okoliczne parki miejskie - zielone płuca Cardiff

Zaraz za Zamkiem Cardiff rozciąga się długi na ponad dwa kilometry zespół parkowy, który na dwie nierówne części rozdziela rzeka Taff. Południowo-wschodnia część parku całkiem niedawno należała jeszcze do prywatnych ogrodów zamkowych. Dopiero w 1947 roku 5. markiz Bute przekazał te tereny miastu, które otworzyło publiczny park i nazwało go Parkiem Bute (ang. Bute Park, na część 3. markiza Bute).

Obecnie Park Bute jest jednym ulubionych miejsc odpoczynku studentów i mieszkańców, którzy przybywają tu tłumnie w każdy ciepły dzień. Przez park przechodzi popularna ścieżka spacerowa, z której korzystają studenci wybierający się do położonego na północy Uniwersytetu.

W samym parku zobaczymy kilka historycznych struktur, w tym położony blisko północnego wejścia domek parkowy (ang. Park Lodge) z charakterystyczną drewnianą fasadą. Wchodząc do parku od zachodniej strony (od ulicy Castle Street) przejdziemy przez ozdobną bramę (ang. West Gate Lodge) z połowy XIX wieku.

Po zachodniej stronie rzeki Taff rozciągają się dwa parki: Park Sofii (ang. Sophia Park) oraz park Caeau Pontcanna Fields. Pomiędzy nimi wzniesiono stadion oraz centrum krykieta.

Llandaff - katedra oraz ruiny Pałacu Biskupa

Od północy od centrum miasta przylega historyczna dzielnica Llandaff, która do 1922 roku była niezależną osadą i ważnym ośrodkiem religijnym południowej Walii. Dziś znajdziemy tu jedne z ostatnich średniowiecznych śladów w Cardiff - imponującą katedrę (ang. Llandaff Cathedral) oraz ruiny dawnego Pałacu Biskupa (ang. Bishop's Palace).

Pierwszy kościół na obszarze zbliżonym do dzisiejszej katedry powstał w prawdopodobnie w VI wieku, a jego założycielem był św. Teliaw (ang. St. Telio). Z oryginalnej struktury do dziś zachował się jedynie niewielki krzyż celtycki, który możemy zobaczyć w środku katedry - tuż przy wejściu do kapitularza (ang. Chapter House).

Budowę nowej katedry rozpoczął w 1120 roku Urban, biskup południowo-wschodniej Walii, który jako pierwszy nazwał się biskupem Llandaff. Pierwsza budowla było raczej niewielka i zajmowała zaledwie fragment wschodniej części dzisiejszej katedry. Łuk nad głównym ołtarzem pochodzi z tego okresu, a drzwi do kaplicy św. Dawida były prawdopodobnie jednym z wejść.

Sto lat później rozpoczęto wielką rozbudowę, która doprowadziła do powstania imponującej świątyni w dzisiejszym kształcie. Masywna fasada zachodnia powstała około 1220 roku. Budowę reszty katedry, wliczając w to kaplicę Matki Boskie (ang. Lady Chapel), zakończono około 1280 roku.

Katedra LLandaff była jednym z ważniejszych ośrodków religijnych na Wyspach Brytyjskich. Do niewielkiej osady rokrocznie przybywało wielu pątników chcących znaleźć się blisko grobu św. Teliawa. Kres tej sytuacji przypadł na pierwszą połowę XVI wieku, kiedy Henryk VIII rozpoczął okres reformacji, czyli odcięcia kościoła Anglii od Rzymu. Jednym z efektów reform było wprowadzenie zakazu pielgrzymowania do grobów świętych. Przez dwa kolejne stulecia katedra powoli niszczała i popadała w ruinę. Doszło nawet do tego, że dach nad główną nawą się zawalił.

Pierwsze próby odbudowy podjął w XVIII wieku John Wood z Bath, który zasłynął jako jeden z największych wizjonerów swoich czasów. Nie udało mu się jednak dokończyć rozpoczętej pracy.

Około sto lat później, w 1843 roku, dzięki dobrej sytuacji finansowej diecezji udało się w końcu przebudować katedrę. Za projekt odpowiedzialni byli John Pritchard oraz J. P. Seddon, którzy odbudowali południowo-zachodnią wieżę oraz przebudowali całe wnętrze w stylu wiktoriańskim.

Punktem kulminacyjnym w historii katedry był 2 stycznia 1941 roku. Podczas niemieckich nalotów zniszczono dach i wnętrze świątyni, w tym efekty wiktoriańskiej przebudowy z XIX-wieku. Katedrę po wojnie odbudował architekt George Pace, który swoją pracę zakończył w 1960 roku. Udało mu się częściowo zachować atmosferę średniowiecznej świątyni, choć umieścił w środku wiele nowoczesnych elementów. Pace dobudował również kaplicę św. Dawida.

Dzisiejszy kształt i wygląd katedry są połączeniem stylów z kilku epok. Mimo wielu zmian wciąż możemy odnaleźć jednak średniowieczne dziedzictwo świątyni - wystarczy spojrzeć na masywną zachodnią fasadę lub zajrzeć do kaplicy Matki Boskiej.

Na co warto zwrócić uwagę?

masywna zewnętrzna zachodnia fasada,
kaplica Matki Boskiej, która wyróżnia się kolorowym witrażem, sklepieniami sufitowymi oraz malowidłami ściennymi i sufitowymi,
grób św. Teliawa, który znajduje się we wnęce w południowej części sanktuarium,
pozostałości po wiszących proporcach w północno-zachodniej części katedry,
historyczne nagrobki, w tym nagrobki w kaplicy Dyfriga (ang. Dyfrig Chapel),
krzyż celtycki, będący prawdopodobnie częścią wczesnochrześcijańskiego kościoła,
kaplica św. Dawida, będąca hołdem dla Walijskiego Regimentu (Welch Regiment Memorial Chapel). W środku umieszczono tablice upamiętniające udział walijskich żołnierzy w konfliktach zbrojnych od 1792 do 1969 roku w ramach Imperium Brytyjskiego oraz Wielkiej Brytanii.

W kościele znajduje się relikwiarz św. Teliawa, ale nie jest on wystawiony na widok publiczny. Jeśli chcielibyśmy go zobaczyć powinniśmy wcześniej skontaktować się z diecezją. [aktualizacja listopad 2018]

Wejścia do kościoła jest darmowe. Drzwi katedry otwierane są od poniedziałku do soboty o godzinie 9:00 i w niedzielę o 7:00. Świątynia zamykana jest po ostatniej mszy świętej danego dnia. Do środka wchodzimy głównym wejściem od zachodniej fasady. Niewielkie drzwi w południowej części będą prawdopodobnie zamknięte. [aktualizacja listopad 2018]

Do katedry możemy dojść pieszo z centrum w mniej niż 30 minut lub dojechać autobusem. Idąc pieszo najlepiej przejść przez park lub przejść ulicą Cathedral Road, która wypełniona jest wiktoriańskimi rezydencjami z drugiej połowy XIX wieku.

Ruiny dzwonnicy

Stojąc przy zachodniej fasadzie katedry i spoglądając w górę w oczy powinna rzucić się nam pozostałość po XIII-wiecznej dzwonnicy. Wysoka struktura powstała w momencie rozbudowy katedry, ale do dziś nie zachowało się z niej zbyt wiele.

Obecnie ruiny dzwonnicy są swoistym hołdem dla ofiar I wojny światowej z lat 1914-1918, o czym możemy dowiedzieć się więcej z inskrypcji wygrawerowanej na płycie kamiennej.

Ruiny Starego Pałacu Biskupa (ang. Old Bishop’s Palace)

Kawałek na wschód od dzwonnicy odnajdziemy ruiny po XIII-wiecznej ufortyfikowanej rezydencji, którą do początku XV-wieku zajmował biskup Llandaff. Budowla była dość charakterystyczna jak na tamte czasy i przypominała typowy zamek. Masywne mury z kilkoma wieżami otaczały stosunkowo niewielką rezydencję, a większą część obszaru wewnątrz murów znajdowała się pod gołym niebem. Do środka można było dostać się przez masywną dwuwieżową bramę, której większa część istnieje do dziś. Oprócz głównej bramy zachowała się duża część murów oraz pozostałości wież, a także fragment ściany będący prawdopodobnie częścią Wielkiej Sali (ang. Great Hall).

Trudno powiedzieć w jaki sposób Pałac Biskupa popadł w ruinę. Sam biskup opuścił go prawdopodobnie w trakcie rebelii Owaina Glyndŵra, ale jeszcze w XVII wieku kompleks znajdował się w dobrym stanie. Z dużą dozą prawdopodobieństwa można założyć, że konstrukcję zniszczono w trakcie angielskiej wojny domowej w połowie XVIII wieku.

W 1850 roku biskup zakupił budynek położony niedaleko swojej dawnej rezydencji i powrócił do Llandaff, a stary pałac zamieniono na ufortyfikowany ogród kuchenny. Właśnie dlatego ruiny pałacu nazywane są czasem Starym Pałacem Biskupa (ang. Old Bishop’s Palace).

W trakcie prac rekonstrukcyjnych odbudowano część murów - co dobrze pokazują tablice informacyjne umieszczone na miejscu. Obecnie ruiny pałacu wciąż pełnią funkcje ogrodzonego parku, ale od 1972 roku dostępnego dla wszystkich mieszkańców.

Schodząc od pałacu ulicą Cathedral Close możemy zobaczyć tzw. studnię św. Teliawa (ang. St Teilo's Well). Naszym zdaniem ciężko nazwać to miejsce zabytkiem lub atrakcją - po prostu pod kratką płynie naturalne źródło wody, którą według legend pili pielgrzymi licząc na uzdrowienie. Na ścianie budynku umieszczono tablicę, która dostarcza bardzo podstawowych informacji.

Cmentarz Llandaff

Katedra, podobnie jak wiele innych kościołów na Wyspach Brytyjskich, otoczona jest grobami, pomnikami oraz tablicami nagrobnymi. Niedaleko katedry, kawałek na południowy-wschód, znajdziemy również cmentarz Llandaff, na których pochowano m.in. ofiary I i II wojny światowej.

Zatoka Cardiff (ang. Cardiff Bay)

Rosnące zapotrzebowanie na węgiel kamienny spowodowało, że przez jedno stulecie (zaczynając od pierwszej połowy XIX wieku) port w Cardiff stał się jednym z najważniejszych portów świata. Z obecnej stolicy Walii eksportowano miliony ton węgla kamiennego, a port i doki rozrastały się w piorunującym tempie. Przed I wojną światową wyruszało stąd w świat ponad 10 milionów ton węgla kamiennego rocznie.

Rozwój portu i doków był impulsem do rozbudowy najbliższej okolicy, gdzie powstawały całe osiedla dla pracowników portowych i marynarzy z całego świata. Obszar ten (port + okolica) nazywany był Tiger Bay (pol. Zatoka Tygrysa) i nie cieszył się najlepszą sławą. Według mrocznych legend kwitła tu przestępczość i prostytucja, a kapitanowie zacumowanych statków chcieli jak najszybciej opuścić suchy ląd.

Biznes węgłowy zaczął tracić na znaczeniu zaraz po I wojnie światowej, żeby w drugiej połowie XX wieku całkowicie upaść. Port i doki w Cardiff popadły w ruinę i w latach 60. / 70. poprzedniego wieku stały się palącym problemem miasta.

W latach 80. poprzedniego stulecia rozpoczęto całkowitą przebudowę dawnego obszaru portowego, który od tego czasu zaczęto oficjalnie nazywać Zatoką Cardiff (ang. Cardiff Bay). Na szczęście władze miejskie nie zdecydowały na całkowite zniszczenie istniejącej infrastruktury, tylko na rewitalizacje. Dzięki temu do dziś możemy zobaczyć oryginalne budynki, w tym m.in. żurawia portowego oraz dawne biura. Podjęto się również ambitnego zadania oddzielenia Zatoki Cardiff od Kanału Bristolskiego. Mimo różnych głosów sprzeciwu udało się doprowadzić projekt do końca.

Największym śladem po dawnej potędze węglowej jest historyczny budynek giełdy (ang. Coal Exchange, adres: Mount Stuart Square), w którym dziś działa hotel The Exchange Hotel. Budynek znajduje się kawałek wgłąb lądu i mimo zadbanej przedniej fasady wciąż przypomina o dawno minionej potędze.

Do Zatoki Cardiff możemy dojść pieszo w około 20-25 minut z okolic głównego dworca kolejowego, przyjechać autobusem lub przypłynąć wspomnianym wcześniej statkiem Aquabus. Na przespacerowanie zatoki i wejście do darmowych budynków będziemy potrzebować około 2 do 3 godzin. W przypadku wejścia do płatnych atrakcji i skorzystania z oferty gastronomicznej na miejscu możemy spędzić nawet większość dnia.

Pierhead - czerwony symbol miasta

Charakterystyczny czerwony budynek Pierhead jest jednym z największych symboli Cardiff, a jego wieża zegarowa nazywana jest czasem "Walijskim Big Benem". Budowla w stylu wiktoriańskiego neogotyku powstała pod koniec XIX wieku na zlecenie 3. markiza Bute. Kompleks miał być nową siedzibą należącej do niego firmy Bute Docks Company (później przekształconej w Cardiff Railway Company). Budowa trwała trzy lata i została zakończona w 1897 roku.

Za projekt odpowiadał William Frame, pilny uczeń Williama Burgesa. Obaj architekci wspólnie pracowali przy budowie neogotyckiej rezydencji na Zamku Cardiff oraz przy zamku Castell Coch. Wewnątrz budynku wyróżniają się neogotyckie kolumny oraz sklepienia, które są charakterystyczne dla tego nurtu architektury.

Budynek Pierhead można odwiedzić od poniedziałku do niedzieli od 10:30 do 16:30. Ostatnie wejście możliwe jest 30 minut przed zamknięciem. [aktualizacja listopad 2018]. Główne wejście znajduje się od strony zatoki. W środku stworzono wystawę poświęconą historii miasta oraz samych doków. W Pierhead organizowane są też debaty oraz wystawy poświęcone przyszłości miasta i kraju.

Senedd - siedziba parlamentu walijskiego

Za budynkiem Pierhead wzniesiono nowoczesny kompleks Senedd (pol. Senat), w którym od 2006 roku odbywają się sesje Walijskiego Zgromadzenia Narodowego. Decyzja o utworzenia walijskiego parlamentu zapadła podczas referendum zorganizowanego 18 września 1997 roku. Dzięki suwerennej decyzji Walijczyków Zgromadzenie Narodowe posiada uprawnienia kształtowania części praw.

Część z pomieszczeń trzypiętrowego walijskiego parlamentu jest otwarta dla odwiedzających. Możemy wybrać się nawet na galerię i uczestniczyć w obradach jako słuchacz. Budynek otwarty jest od 9:30 w tygodniu (od 10:30 w weekendy i święta) do 16:30. Ostatnie wejście możliwe jest do 30 minut przed zamknięciem. W środku działa ogólnodostępna kawiarnia Oriel. [aktualizacja listopad 2018]

Wales Millennium Centre - centrum kultury i sztuki

Na tyłach walijskiego parlamentu dumnie stoi nowoczesne centrum kultury i sztuki - Wales Millennium Centre. W środku stworzono sale teatralne (główne audytorium, Donald Gordon Theatre, może pomieścić niemal 2000 widzów), miejsca wystawowe oraz punkty gastronomiczne. Na głównej fasadzie kompleksu umieszczono fragment twórczości walijskiego poety, Gwynetha Lewisa, w języku walijskim i angielskim.

Naprzeciwko budynku Wales Millennium Centre rozciąga się duży plac Roald Dahl Plass, którego najbardziej charakterystycznym punktem jest wysoka na 21 metrów Wieża Wodna (ang. Water Tower).

Mermaid Quay - centrum gastronomiczne w dawnych dokach

Dawna część portu leżąca bezpośrednio przy nadbrzeżu została zamieniona na obszar o nazwie Mermaid Quaid (pol. Nadbrzeże Syrenki). XIX-wieczne biura oraz budynki przemysłowe odrestaurowano i otworzono w nich restauracje, sklepy (m.in. Tesco czynne całą dobę) oraz inne lokale gastronomiczne. W cieplejsze dni mieszkańcy Cardiff przybywają tu tłumnie i odpoczywają bezpośrednio nad wodą.

Turyści zainteresowani architekturą portową mogą pospacerować i poprzyglądać się historycznym budynkom, które zachowały swój oryginalny klimat.

Będąc na miejscu warto zwrócić uwagę na:

dawny budynek Pilotage Office, w którym znajdowały się biura pilotów rzecznych. Obecnie działa tu restauracja Bill’s,
dawny budynek biurowy firmy Mount Stuart Dry Docks Co. Ltd., w którym dziś mieści się pub The Mount Stuart,
historyczne poczekalnie umiejscowione na końcach specjalnego molo, gdzie dziś mieszczą się kawiarnie oraz lodziarnie.

W zachodniej części Mermaid Quay od 1995 roku działa Techniquest, czyli interaktywne centrum naukowe, w którym młodsi jak i starsi odwiedzający mogą sami korzystać z eksponatów. W środku znajduje się również planetarium oraz sale kinowe, w których wyświetlane są filmy związane z nauką i odkryciami. Wejście do środka jest płatne i kosztuje aż 8,20£ dla dorosłych oraz 6,70£ dla dzieci i młodzieży od 4 do 15 lat. Dzieci poniżej 4. roku życia wchodzą za darmo. [aktualizacja listopad 2018]

Kościół Norweski (ang. Norwegian Church)

We wschodniej części zatoki zobaczymy jeden z najbardziej charakterystycznych budynków dawnych doków - drewniany Kościół Norweski (ang. Norwegian Church). Ten biały budynek powstał w drugiej połowie XIX wieku i został zbudowany przez norweskich marynarzy, na ziemi przekazanej im przez religijnego 3. markiza Bute. Co ciekawe, początkowo świątynia znajdowała się w innym miejscu, dalej na północ, na obszarze znanym jako Atlantic Wharf. Po II wojnie światowej, gdy port w Cardiff stracił na znaczeniu, zmniejszyła się również populacja norweskich marynarzy i niewielki kościół został porzucony. Na szczęście w latach 80. poprzedniego wieku zdecydowano o odrestaurowaniu niemal doszczętnie zniszczonego budynku i przeniesieniu go do parku położonego po wschodniej stronie Zatoki Cardiff.

Dziś w budynku działa kawiarnia oraz niewielkie centrum kulturalne (ang. Norwegian Church Arts Centre), w którym wystawiane są różne prace mniej znanych artystów oraz organizowane są targi wyrobów rękodzieła artystycznego.

Rezerwat przyrody Cardiff Bay Wetlands Reserve

Na zachód od doków władze miejskie stworzyły niewielki rezerwat przyrody, w którym schronienie znajduje około 50 gatunków ptaków, w tym m.in. łabędzie, czaple, kaczki czy pustułki. Rezerwat powstał w 2002 roku, po tym jak Zatokę Cardiff oddzielono od Kanału Bristolskiego. Wcześniej znajdowały się tu przybrzeżne równiny błotne, które po uniezależnieniu zatoki przekształcono w mokradła oraz stawy.

Sam rezerwat jest stosunkowo niewielki i możemy go obejść w ciągu maksymalnie kilkunastu minut. Wejście znajduje się obok parkingu pięciogwiazdkowego hotelu voco St David's Cardiff. Miejsce to jest popularne wśród obserwatorów ptaków, którzy jednak zabierają ze sobą lornetki.

Idąc do końca trasy dojdziemy do drewnianego mostku, z którego będziemy mogli przyjrzeć się zacumowanym w okolicy łódkom oraz ptakom. Po drodze miniemy większy staw (znajduje się po północnej stronie drogi), w którym mając szczęście zobaczymy łabędzie lub inne ptaki. W stawie żyją również inne stworzenia, takie jak żaby czy ważki.

Dalej od centrum miasta

Jeśli zostajemy w Cardiff na dłużej lub mamy dobrze rozplanowany dzień możemy odwiedzić jedną z atrakcji, które oddalone są kawałek od centrum miasta.

Narodowe Muzeum Historyczne - St Fagans National Museum of History

Otwarte muzeum historyczne St Fagans położone jest na zachód od centrum Cardiff i jest jedną z najczęściej odwiedzanych walijskich atrakcji. Samo słowo muzeum nie do końca oddaje istotę tego miejsca - lepszym określeniem jest skansen lub muzeum skansenowskie.

Pierwszym budynkiem wchodzącym w skład kompleksu był XVI-wieczny zamek St Fagan (St Fagan Castle), razem z otaczającymi go pozostałościami po średniowiecznej fortyfikacji. Placówkę otworzono w 1948 roku, niecały dwa lata po tym, jak właściciel zamku hrabia Windsor-Clives przekazał prawa do swojej nieruchomości Narodowemu Muzeum Walii. Zamek St Fagan wpisano na listę zabytków I klasy w 1977 roku.

Kolejnym etapem rozwoju muzeum było rozpoczęcie zwożenia budynków z innych części kraju i z różnych okresów (XV-XVIII wiek), które finalnie utworzyły dzisiejszy skansen. Pierwszy budynek przywieziono w 1951 roku, a ostatnie zaledwie kilka lat temu. Od niedawna władze muzeum zdecydowały się na inne podejście do rozbudowy placówki i rozpoczęły rekonstrukcję budynków z epoki żelaza, które odnaleziono na obszarze stanowiska archeologicznego Bryn Eryr (wyspa Anglesey).

Obecnie na miejscu znajduje się ponad 50 budynków, z czego kilkanaście zostało wpisanych na listę zabytków II klasy. Wśród nich najwięcej jest domów oraz pracowni wiejskich, w których przez stulecia toczyło się zwyczajne życie Walijczyków, ale zobaczymy także średniowieczny kościół czy wiktoriańską szkołę. Na terenie skansenu powstał również budynek główny z wystawą historyczną o życiu Walijczyków na przełomie wieków, sklepem oraz kawiarnią. W 2018 roku otworzono nowe centrum rzemieślnictwa i wytwórstwa o nazwie Gweithdy.

Muzeum jest też żyjącą farmą i na miejscu możemy spotkać: krowy, świnie, kury czy kaczki.

Wejście na teren muzeum jest darmowe. Muzeum jest czynne codziennie od 10:00 do 17:00 (z wyjątkiem 24-26 grudnia i 1 stycznia). Na miejsce możemy dojechać z centrum autobusem 32A lub 320 (od przystanku czekał na nas będzie jeszcze krótki spacer). Alternatywą może być skorzystanie z taksówki. [aktualizacja listopad 2018]

Zamek Castell Coch

Położony niecałe 10 kilometrów na północ od centrum miasta zamek Castell Coch (pol. Czerwony Zamek) jest kolejnym przykładem kunsztu architekta Williama Burgesa, który zamienił pozostałości po XIII-wiecznej średniowiecznej twierdzy w wiktoriańską rezydencję w stylu neogotyckim. Castell Coch, w przeciwieństwie do Zamku Cardiff, od zewnątrz wydaje się być kolejnym typowym średniowiecznym brytyjskim zamkiem. Prawdziwy kunszt widoczny jest dopiero w środku, w pomieszczeniach mieszkalnych 3. markiza Bute oraz jego małżonki. Część odwiedzających ceni wnętrza Castell Coch nawet bardziej niż pomieszczenia w Zamku Cardiff.

Budowę zamku rozpoczęto w 1875 roku. Po czterech latach zakończono prace nad szkieletem. Burges zmarł w 1881 roku i jego projekt dokończył William Frame. Zamek był ostatecznie gotowy w 1891 roku, 16 lat po rozpoczęciu prac.

Niektóre z pomieszczeń dostępnych w zamku:

bogato zdobiona sypialnia markizy Bute oraz salon z motywami z bajek Ezopa,
sala bankietowa,
kaplica z oryginalnymi witrażami,
niewielkie lochy, z których część powstała już w okresie średniowiecza.

Bilet wstęp do zamku kosztuje 6,90£ dla osób dorosłych, 4,10£ dla studentów oraz dzieci i młodzieży od 4 do 15 lat. Dzieci poniżej 5. roku życia wchodzą za darmo. Dostępny jest również bilet rodzinny za 20£, na którym do zamku mogą wejść dwie osoby dorosłe i maksymalnie 3 dzieci poniżej 16. roku życia. Do bram zamku dostaniemy się kombinacją komunikacji miejskiej i spaceru. Możemy skorzystać na przykład z autobusu numer 132, który rusza spod Zamku w Cardiff i dojeżdża do ulicy Bute (ang. Bute Street), skąd w miej niż 20 minut dojdziemy pieszo do Castle Coch. [aktualizacja listopad 2018]