Cmentarz Janowski (Янівський цвинтар) we Lwowie - zwiedzanie i historia

Ta mało znana polska nekropolia przez lata pozostawała w cieniu większego i sławniejszego cmentarza Łyczakowskiego, a wiele cennych nagrobków zostało zniszczonych lub uszkodzonych. Dziś cmentarz Janowski powoli odzyskuje dawny blask, choć jeszcze wiele zabytków wymaga gruntownej renowacji. Podczas wizyty we Lwowie warto również tu skierować swoje kroki.

Cmentarz Janowski (Янівський цвинтар) we Lwowie - kalendarium

• 1885 - władze Lwowa podejmują decyzję o założeniu nowego cmentarza (w drugiej połowie XIX wieku ludność miasta zwiększyła się z kilkudziesięciu do 120 tysięcy). Większość pochowanych to ludzie niezamożni (cmentarz Łyczakowski posiadał status "elitarnego" - ceny za kwaterę były tam kilka razy wyższe).
• 1939 - Walki obronne we Lwowie. Na cmentarzu znajduje się jedna z redut, która zostaje utrzymana aż do poddania miasta. Po klęsce wrześniowej sowieci dokonują dewastacji części nagrobków (oficjalnie celem poszukiwania ukrytej broni).
• 1971 - dewastacja grobów żołnierzy polskich i mogiły Ukraińskich Strzelców Siczowych (częściowo zrekonstruowane w latach 90.).
• 1962 - połączenie cmentarza Janowskiego z tzw. Nowym Cmentarzem Żydowskim.
• lata 80. XX wieku - nekropolia zostaje zamknięte (nowe pochówki mogą odbywać się już tylko w istniejących kwaterach).

Cmentarz Janowski we Lwowie - zwiedzanie

Jak wspomniano wyżej większość tu pochowanych to ludzie ubodzy. Z tego powodu nie zachowało się aż tak wiele przykładów sztuki sepulkralnej jak na cmentarzu Łyczakowskim. Mimo to ostatni spoczynek znalazło tu wiele osób zasłużonych dla historii kraju i regionu. Zwiedzając cmentarz warto zwrócić uwagę na:

• Kwatera Obrońców Lwowa i Kresów Wschodnich 1918-1919-1920 - w czasie walk z Ukraińcami cmentarz Janowski był jednym z licznych pól bitew w mieście. Ginęli tu zarówno żołnierze walczący w obronie polskiego Lwowa, jak i członkowie ukraińskich Strzelców Siczowych oraz Armii Halickiej. W latach 30. ukraińska organizacja patriotyczna Hromada otrzymała zgodę na budowę kwatery dla poległych. W roku 1936 w sąsiedztwie urządzono podobny cmentarzyk dla polskich żołnierzy. Na obu kwaterach pochowano ponad 1200 ofiar bratobójczych walk (około 648 Ukraińców i 608 Polaków). Zarówno jeden jak i drugi cmentarz został zdewastowany z polecenia władz komunistycznych w latach 70. Współcześnie odremontowano część ukraińską, częścią polską (znajduje się nieco z tyłu) opiekują się miejscowi Polacy, ale pozostaje tu jeszcze wiele do zrobienia. Aby dotrzeć do kwatery należy idąc główną aleją (wejście od strony ul. Szewczenki) przejść ok. 300 metrów i skręcić w lewo.

• Grób Władysława Kozaka i ofiar demonstracji 1936 roku - II Rzeczpospolita była państwem o olbrzymich nierównościach społecznych. Często dochodziło do strajków, demonstracji i krwawych walk z policją. W 1936 roku władze Lwowa odmówiły finansowania prac społecznych czym doprowadziły do buntu pozbawionych pracy robotników. Ofiarą zamieszek padł lwowianin Władysław Kozak. Jego pogrzeb doprowadził do kolejnego starcia i śmierci kilkunastu ludzi. W latach 50. władze komunistyczne ufundowały nowe nagrobki dla ofiar (jednocześnie podając nieprawdziwą informację, że były to ofiary antyfaszystowskiego wystąpienia). Groby poległych demonstrantów znajdują się zaraz za główną bramą nekropolii.

• Grób Stefana Grabińskiego - dzieła tego, związanego z Lwowem, autora horrorów, są dziś chętnie wznawiane i przekładane na języki obce. Wprawdzie za życia Grabiński cieszył się pewną popularnością, ale nie przełożyła się ona na sukces komercyjny. Autor zmarł w biedzie, a po śmierci jego utwory zostały zapomniane. Również przez lata mogiłę tego niezwykłego prozaika uznawano za zaginioną. Dopiero w 2018 roku zidentyfikowano jego grób i ustawiono nowy pomnik.

• Inne - jednym z najpiękniejszych przykładów rzeźby sepulkralnej jest pomnik na grobie rodziny Dzięciołowskich autorstwa lwowskiego artysty Teobalda Orkasiewicza (pochowany na tym samym cmentarzu). Przy wejściu od strony ul. Jeroszenki ustawiono obelisk upamiętniający dawny cmentarz żydowski (dziś znajdują się tam mogiły z lat powojennych - często działaczy partyjnych).

Cmentarz Janowski we Lwowie - informacje praktyczne

[stan na grudzień 2019]

• Nekropolia mieści się przy ulicy Tarasa Szewczenki 128 (вул. Тараса Шевченка) - tam znajduje się główne wejście. Do środka można dostać się również od ulicy Jeroszenki. Najbliższy przystanek tramwajowy (linia numer 7) i autobusowy nazywa się właśnie Cmentarz Janowski (Yanivskyi tsvyntar).
• Wizytę można połączyć ze zwiedzaniem pobliskiego Browaru Lwowskiego - oba miejsca dzieli ok. dwóch kilometrów.
• Cmentarz jest otwarty całą dobę.