Kaplica Boimów we Lwowie - zwiedzanie i informacje praktyczne

To bez wątpienia jeden z najpiękniejszych zabytków Lwowa, doskonale obrazujący potęgę mieszczańskich rodów tego miasta. Misterne i kunsztowne dzieło sztuki łączy w sobie dwie epoki.

Kaplica Boimów we Lwowie - kalendarium

• 1576 - Grzegorz Boim przybywa do Polski z dworem Stefana Batorego. Decyduje się pozostać we Lwowie, a jego rodzina szybko staje się jedną z najbogatszych w mieście.
• 1606-1611 - daty budowy obiektu (według innych źródeł prace zaczęto trzy lata później). Świątynia pełni funkcję kaplicy grobowej rodziny. Grzegorz Boim umiera w 1617 roku.
• 1612-1615 - wykonanie misternej dekoracji kaplicy.
• 1915 - renowacja obiektu.
• 1923 - w kaplicy odbyło się nabożeństwo żałobne ku czci Antoniego Gładyszewskiego - ukraińskiego działacza społecznego i kulturalnego.
• 1945 - zamknięcie kaplicy przez władze ZSRR, w roku 1969 świątynia zostaje przekazana Lwowskiej Galerii Sztuki.

Kaplica Boimów we Lwowie - zwiedzanie

Kaplica Boimów jest niewielkim, ale przepięknie zdobionym obiektem. Na jej dokładne obejrzenie (łącznie z wizytą w środku) powinno nam wystarczyć około pół godziny. Na co warto zwrócić uwagę?

Architektura

Świątynia wzorowana była najprawdopodobniej na kaplicy zygmuntowskiej. Za jej architekta uznaje się Andrzeja Bemera choć nie ma to bezpośrednich dowodów. Dekoracje zewnętrznej części zostały wykonane nieco później (ponoć Boimowie nie byli zadowoleni z pierwotnego wyglądu budowli). Niektórzy badacze utrzymują, że wykonał je mistrz Scholz z Wrocławia, ale nie ma co do tego pewności. Najbardziej efektownie prezentuje się ściana zachodnia nazywana niekiedy "ścianą płaczu". Całość przecina sześć kolumn, a centralną część fasady zdobią płaskorzeźby przedstawiające: "Biczowanie", "Drogę krzyżową", "Ukrzyżowanie" i "Zdjęcie z krzyża". Poniżej umieszczono medaliony z podobiznami proroków i świętych oraz osiem cytatów z Nowego i Starego Testamentu. W niektórych opracowaniach zwraca się uwagę na to, że "ściana płaczu" przypomina nieco ikonostasy cerkwi grekokatolickich.

Na ścianie wschodniej zachowały się freski przedstawiające fundatora budowli i jego żonę. Na ścianie północnej, pod kopułą, widać płaskorzeźbę wyobrażającą św. Jerzego walczącego ze smokiem. Szczyt kaplicy zdobi figura Jezusa Frasobliwego oraz cytat z Lamentacji Jeremiasza:

“Wszyscy, co drogą zdążacie, przyjrzyjcie się, patrzcie, czy jest boleść podobna do tej, co mnie przytłacza, którą doświadczył mnie Pan (...)”.

Od południa zabytek przylega do kamienicy przy ulicy Halickiej 4.

Wnętrze

Uwagę zwraca przede wszystkim bogato zdobiony, rzeźbiony ołtarz kaplicy. Wykonanie dekoracji przypisuje się Janowi Pfisterowi. W nastawie ołtarzowej widzimy scenę modlitwy Jezusa w Ogrójcu (z tego powodu kaplicę nazywano czasami "ogrójcową"). Po bokach wyrzeźbiono Ostatnią Wieczerzę i scenę umycia nóg Apostołom. Warto zwrócić uwagę na predellę (czyli podstawę ołtarza). Została ona ozdobiona wyobrażeniem wieczerzy paschalnej, a żydów ukazano w tradycyjnych kapeluszach. U góry widzimy szereg płaskorzeźb przedstawiających Mękę Jezusa, Sąd Ostateczny oraz alegorie cnót.

Nad ołtarzem znajduje się niezwykła kopuła złożona z licznych kasetonów. Kształt kopuły oraz umieszczenie w jej szczycie otworów doświetlających wnętrze sprawiają, że całość wydaje się znacznie wyższa niż jest w rzeczywistości. Dekoracje ukazują aniołów i świętych otaczających Trójcę Świętą. Warto również zwrócić uwagę na epitafium poświęcone rodzinie Boimów (Jadwiga i Grzegorz klęczą obok Piety, nad nimi widać niewielkie postacie potomków rodu) oraz dwa portrety fundatorów kaplicy. Są to prawdopodobnie najstarsze zachowane wizerunek mieszczan we Lwowie.

Powszechnie przyjmuje się, że kaplica jest budowlą renesansową. Trzeba jednak zwrócić uwagę na przepych i teatralność przedstawień rzeźbiarskich. Znacznie bardziej trafne wydaje się przyporządkowanie ich do nurtu zwanego manieryzmem.

Ciekawostki i legendy o kaplicy Boimów

Z budowlą związanych jest kilka opowieści. Jedna z nich mówi, że gdy lwowski metropolita zobaczył wizerunek diabła (obok Judasza w scenie umycia nóg) odmówił poświęcenia. Inna historia dotyczy Jadwigi Boim (żony Grzegorza). Po Lwowie krążyła plotka, że kobieta zdradza męża z pasierbem Pawłem. Wściekły fundator kaplicy chciał odesłać Jadwigę do klasztoru, ale uświadomił sobie, że musiałby wtedy oddać jej posag. Zemścił się więc w zupełnie inny sposób: do świątyni zamówił rzeźbę nagiej żony, a na ścianie kazał powiesić portret Jadwigi i Pawła. Obrazy podpisał "niewierna żona" i "głupi (słaby) syn". Jadwiga nie przeżyła hańby i zmarła ze zgryzoty (choć według innych źródeł doczekała później starości i żyła dłużej niż Paweł Boim). Artefakty mężowskiej zemsty zostały ponoć usunięte podczas renowacji przez arcybiskupa lwowskiego Bolesława Twardowskiego. Najprawdopodobniej jednak cała historia jest tylko plotką i nie ma zbyt wiele wspólnego z rzeczywistością.

Faktem jest jednak brak grobu najświetniejszego przedstawiciela rodu Michała Boyma (wnuk Grzegorza). Ów wybitny botanik, podróżnik i jezuita trafił na dwór ostatniego cesarza Chin z dynastii Ming. Zakonnik namówił władcę do przyjęcia chrztu, obiecując pomoc militarną od władców Europy, w walce z wrogami. Niestety misja dyplomatyczna Boyma zakończyła się fiaskiem. Michał zmarł krótko po powrocie do Chin, a jego grób nie został oznaczony.

Kaplica Boimów we Lwowie - informacje praktyczne

• Kaplica znajduje się w samym centrum Lwowa tuż obok Katedry Łacińskiej (площа Катедральна 1). Najbliższy przystanek tramwajowy to Rynek (пл. Ринок). [stan na 2019 rok]
• Obiekt nie posiada własnej strony internetowej, jednak informacje na temat godzin otwarcia i cen biletów znajdziemy na stronie Lwowskiej Galerii Sztuki: LINK.
• W środku można robić zdjęcia, zakazane jest jednak używanie flesza. Obsługa udostępnia niewielkie materiały w języku polskim.