Bergkirche (Haydnkirche) w Eisenstadt - historia, zwiedzanie i ciekawostki

Niewielkie austriackie miasteczko Eisenstadt posiada aż nadto zabytków aby zatrzymać turystę na kilka godzin. Jednym z nich jest położony na zachód od centrum Bergkirche. Świątynia (a w zasadzie cały zespół obiektów sakralnych) to barokowa perełka z niezwykle interesującą historią.

Miejsce kultu

Idea wybudowania dużego kościoła, który ściągnąłby do Eisenstadt pielgrzymów zrodziła się w głowie Pawła I Esterházy. Arystokrata zaprojektował i ufundował niewielką kaplicę, gdzie wystawiono rzeźbę Maryi z Dzieciątkiem. Za świątynią stworzono Kalwarię - kilkanaście grot, w których franciszkanie umieścili figury przedstawiające Chrystusa i jego oprawców.

Z relacji ówczesnych wynika, że miejsce cieszyło się dużym zainteresowaniem pielgrzymów, a ich opinie można określić jako pełne entuzjazmu. Książę Esterházy kontynuował prace projektując duży kościół mogący pomieścić licznych pątników. Dwa lata po śmierci magnata położono kamień węgielny, ale prace zostały na długi czas wstrzymane. Wznowiono je w latach 60. XVIII wieku, aby znów przerwać po reformach józefińskich. Ostatecznie kościół poświęcony został w 1803 roku.

Z wielką pompą

To właśnie w murach wznoszonego kościoła Haydn po raz pierwszy zaprezentował słuchaczom sześć swoich mszy. Premiery utworów odbywały się z wielką pompą - w kościele przy wtórze wystrzałów z armat zjawiał się orszak książęcy. Muzyka Haydna była bardzo wysoko ceniona przez członków rodu choć czasem kompozytor miewał problemy. Tak było chociażby w przypadku zaprezentowanej w Eisenstadt Schöpfungsmesse (Msza 13).

Fragment z wesołym śpiewem Adama i Ewy zgorszył cesarzową Marię Teresę Burbon-Sycylijską, która nakazała zmianę tej partii. Po śmierci Haydna w kościele swą mszę zaprezentował Ludwig van Beethoven, ale spotkała się ona z chłodnym przyjęciem mecenasa. Ponoć Mikołaj II Esterhazy po wysłuchaniu utworu zapytał z przekąsem "Cóż to pan zrobił?". Zagniewany Beethoven wycofał pierwotną dedykację i wyjechał z Eisenstadt.

Zaginiona głowa

Ciekawa historia wiąże się z pochówkiem Haydna w Bergkirche. Starania o sprowadzenie zwłok kompozytora podjęto dopiero w 1820 roku. Muzyk zmarł w Wiedniu kiedy w mieście toczyły się walki z żołnierzami napoleońskimi (ponoć w ostatnich słowach uspokajał służących przerażonych odgłosami ostrzału). Cichy i skromny pogrzeb odbył się w dzielnicy Mariahilf. Kiedy po kilkunastu latach otwarto grób aby przetransportować szczątki do Eisenstadt okazało się, że w trumnie… brakuje głowy. Mikołaj II Esterhazy wpadł we wściekłość. Słusznie przypuszczał, że za tą kradzieżą stoi sekretarz rodu Joseph Carl Rosenbaum. Kiedy ludzie księcia wpadli do domu złodzieja ten ukrył "łup" pod łóżkiem żony, a żołnierzom wręczył zupełnie inną czaszkę. Wyprowadzony w pole Esterhazy pochował swego ulubionego kompozytora z inną głową. Dopiero w 1954 roku w grobowcu złożono odzyskaną czaszkę (nie usunięto jednak poprzedniej). Prawdopodobnie powodem tej zuchwałej kradzieży była wiara Rosenbauma w tezy Galla (rzekoma zbieżność kształtu czaszki z cechami charakteru i uzdolnieniami człowieka) i chęć zbadania głowy wielkiego kompozytora.

Bergkirche (Haydnkirche) - zwiedzanie

Założenie składa się z kilku odrębnych części. Od strony centrum miasta znajduje się wejście do Kaplicy Łaski (Gnadenkapelle), której centralnym punktem jest uznawana za cudowną rzeźba Madonny z Dzieciątkiem. Posągowi nadano dość realistyczny wygląd, widać to głównie w wyrazie twarzy Maryi (nieco niepokojącym).

Pomiędzy kaplicą a kościołem zlokalizowano kalwarię czyli zespół nakrytych dachem "grot" z rzeźbami przedstawiającymi mękę Chrystusa. Pochodzą one z XVIII wieku i stworzone zostały przez nieznanych z nazwiska (prawdopodobnie lokalnych) twórców.

Najważniejszą budowlą jest okrągły barokowy kościół. W jego przestronnym wnętrzu uwagę zwraca malowidło "Wniebowstąpienie" umieszczone na kopule. Można tu zobaczyć również XVIII-wieczne organy zbudowane przez Johanna Gottfrieda Mallecka dla samego Haydna. Otoczony iluministycznymi freskami ołtarz pochodzi z końca XVIII wieku. Wejście do świątyni znajduje się przy Josef-Haydn-Platz. Bezpośrednio z kościoła wchodzi się do mauzoleum kompozytora (można tam zobaczyć kamienny sarkofag, w którym spoczywają doczesne szczątki mistrza). W kościele obok drzwi do mauzoleum widoczne jest epitafium ku czci zmarłego. Kościół posiada też skarbiec i krypty (pochowano w nich członków rodu Esterhazy oraz niektórych mieszkańców pałacu).

Bergkirche (Haydnkirche) - informacje praktyczne [aktualizacja lipiec 2018]

Zabytek znajduje się około dwa kilometry od dworca kolejowego i kilkaset metrów od pałacu. Adres obiektu to Kirchengasse 2. Idąc od strony dworca należy kierować się na północny-zachód. Po dojściu do ronda musimy wybrać Ruster Strasse i iść tą ulicą aż do samego kościoła (przy pałacu droga ostro skręca w lewo).

Kościół, kaplicę i kalwarię można zwiedzać bezpłatnie. Jedynie w przypadku skarbca i krypty konieczna jest rezerwacja wycieczki z przewodnikiem. Więcej informacji na ten temat znajdziemy na oficjalnej stronie Bergkirche (Haydnkirche): pod tym linkiem.