Ołomuniec - zwiedzanie jednego z największych czeskich miast

Niewiele ponad osiemdziesiąt kilometrów od granicy z Polską leży Ołomuniec - liczące ponad 100 tysięcy mieszkańców miasto, pełne zabytków, o interesującej historii. Niezależnie od tego, czy dysponujemy własnym środkiem transportu czy nie, warto wybrać się tam na krótką wycieczkę.

Ołomuniec - skąd bierze się nazwa miasta?

Pochodzenie nazwy miasta do dziś spędza filologom sen z powiek. Jak do tej pory nie pojawiła się teoria, która mogłaby rozwiać wszelkie wątpliwości związane z tematem. Czasem nazwę wywodzi się od dwóch słów: "olo" (czyli piwo) i "molec" (hałasować, wydawać głos). Nieco bardziej logiczna wydaje się hipoteza wskazująca na pochodzenia słowa od imienia legendarnego założyciela lub władcy - Olomuta. Problem polega na tym, że jak do tej pory nie udało się odnaleźć źródła, które potwierdziłoby istnienie takiego imienia.

Ołomuniec - krótka historia miasta

Początki osadnictwa na tym terenie datuje się na okres neolitu. Około II wieku p.n.e istniało tu rzymskie castrum (znaleziono pozostałości murów). W okresie wędrówek ludów przebywali tu Germanie i Słowianie, a następnie gród został podbity przez Państwo Wielkomorawskie. Osada przetrwała upadek Wielkich Moraw i istniała jeszcze do połowy X wieku, kiedy to została spalona przez niezidentyfikowanych najeźdźców. Wyprawy Madziarów zmieniły sytuację gospodarczą Europy, karawany kupieckie omijały Kotlinę Panońską i wędrowały między innymi przez Ołomuniec. Dla rodzącego się miasta był to czas prawdziwej prosperity.

Pierwsza wzmianka o Ołomuńcu pochodzi z napisanej na początku XII wieku "Kroniki Kosmasa". Autor pod datą 1055 zapisał historię o ucieczce z Czech księcia Wratysława, który w grodzie Ołomuniec pozostawił swoja żonę. W okolicy dawnego zamku rozpoczęto budowę katedry, a całość opasano murem. W XII wieku biskup Jindřich Zdík założył skryptorium i dokończył budowę pałacu.

Prawa miejskie miasto uzyskało w XIII wieku. Późna legenda mówi o odparciu najazdu Tatarów w 1241 roku, ale historycy uważają ją za mało wiarygodną. Kolejne wieki były okresem szybkiego rozwoju gospodarczego. Dopiero w XVII stulecie Ołomuniec zaczął tracić dominującą pozycję na Morawach na rzecz Brna. Pożar i najazd wojsk szwedzkich doprowadziły do spadku liczby ludności i zmarginalizowania roli miasta. Po zakończeniu wojny trzydziestoletniej podjęto decyzję o budowie nowoczesnej twierdzy. Wysiłek przyniósł efekty bo w czasie wojen śląskich dwukrotnie udało się odeprzeć wojska pruskie. W podzięce za bohaterską postawę Maria Teresa oficjalnie potwierdziła tytuł "Stolicy Moraw".

W 1777 roku utworzono tu katolicka archidiecezję. Kilka ważnych dla kraju i miasta wydarzeń przypada na wiek XIX: w roku 1848 przebywał tu dwór cesarski (na tron wstąpił Franciszek Józef), a dwa lata później podpisano tzw. ugodę ołomuniecką (chwilowo zahamowano pruskie dążenia mocarstwowe). W XX wieku do miasta włączono szereg okolicznych gmin tworząc tzw. Wielki Ołomuniec - taki podział utrzymywał się do lat 70 XX wieku, kiedy przyłączono kolejne gminy. W czasie drugiej wojny światowej Niemcy zniszczyli tutejszą synagogę, wymordowali większość Żydów, a wobec zbliżania się frontu rozpoczęli przygotowania do obrony. Na szczęście wobec szczupłości sił podjęli decyzję o wycofaniu się i Ołomuniec nie podzielił losów Wrocławia (zniszczeniu uległ zabytkowy zegar ratuszowy i stadion sportowy). Po wojnie wysiedlono ludność niemiecką. W roku 1946 przywrócono Uniwersytet Palacki. W 1995 roku do Ołomuńca przybył Jan Paweł II (kanonizował Jana Sarkandra i Zdzisławę Czeską oraz podniósł do rangi bazyliki świątynię na Svetym Kopecku). Pięć lat później na Liście Światowego Dziedzictwa UNESCO znalazła się Kolumna Świętej Trójcy.

Jak zwiedzać Ołomuniec?

Ołomuniec jest miastem stosunkowo przyjaznym turystom. Dzięki wielu znakom kierującym do najważniejszych obiektów nie będziemy mieć problemu z dotarciem do wyznaczonych sobie miejsc. W kilku punktach umieszczono też tablice informacyjne z wbudowanymi głośnikami, dzięki którym zapoznamy się z historią miasta (niestety tylko w języku czeskim).

Praktycznie wszystkie najważniejsze zabytki Ołomuńca zlokalizowane są w ścisłym centrum. Nie jest ono tak duże jak np. starówka w Pradze, ale weźmy pod uwagę, że przejście od katedry do uniwersyteckiego ogrodu botanicznego to ponad dwukilometrowy spacer! Część interesujących miejsc położona jest poza ścisłym centrum. O ile do dawnego klasztoru jezuitów Hradisko dojdziemy piechotą (od katedry około 1,5 kilometra) to do Bazyliki Nawiedzenia Najświętszej Marii Panny Svatý Kopeček będziemy musieli jechać autobusem.

W pewnym oddaleniu od centrum znajduje się dworzec kolejowy i autobusowy. Po zakończeniu podróży koleją będziemy musieli przejść ok. dwa kilometry aby dotrzeć np. do katedry św. Wacława.

Ołomuniec - atrakcje i zabytki. Co warto zobaczyć w Ołomuńcu?

Katedra św. Wacława

(Václavské námesti)

Wieże monumentalnej, gotyckiej katedry widać już z daleka. To jeden z najważniejszych kościołów na całych Morawach. Budowę pierwszej świątyni rozpoczął już książę Sobiesław. Prace zakończono w XII wieku, a po pożarze z 1264 roku nadano jej rys gotycki. Całość była gotowa w XIV wieku, ale w kolejnych latach wprowadzano istotne poprawki (zmieniono prezbiterium i wzniesiono kaplice). W 1803 roku od uderzenia pioruna spłonęły wszystkie wieże. Na krótki czas całość zaaranżowano w stylu neoklasycznym. W latach 80. XIX wieku rozpoczęto regotyzację wnętrza, której efekty możemy podziwiać do dziś.

Z tego okresu pochodzi niższe i wyodrębnione prezbiterium bez ambitu oraz freski pokrywające wnętrze kościoła. Za najcenniejszą uważa się kaplicę św. Stanisława (lewa nawa), wybudowaną przez biskupa Stanislava II Pavlovskýego, który uczcił w ten sposób swojego świętego imiennika. Nosi ona cechy manieryzmu (nurt przełomu renesansu i baroku, charakteryzujący się wysublimowaną stylizacją). Po przeciwnej stronie możemy zobaczyć kaplicę Loretańską z pięknymi, iluzjonistycznymi malowidłami Johanna Christopha Handke. Zwróćcie uwagę na rzeźbę Czarnej Madonny nawiązującej do posągu z Loreto (stąd nazwa kaplicy). W jednym z neogotyckich ołtarzy (prawa nawa) zostały umieszczone relikwie św. Jana Sarkandra.

Zamek Ołomuniecki - Muzeum Archidiecezjalne

Z dawnego zamku Przemyślidów nie zostało zbyt wiele. Zachowały się jedynie fragmenty umocnień (lepiej widoczne od północy). Stojąca dziś na dziedzińcu budowla to Dom Kapituły. Na lewym skrzydle umieszczono tablicę upamiętniającą zamordowanie króla Czech i Polski Wacława III. Opis śmierci władcy znajdziemy w kilku kronikach w tym u Jana Długosza. Mimo pewnych różnic autorzy są zgodni co do tego, że Wacław III został zabity gdy odpoczywał w czasie popołudniowego upału (szykując się do wyprawy na zbuntowaną Polskę). Strażnicy ujrzeli biegnącego z zakrwawionym mieczem niemieckiego rycerza Konrada von Potenstein, który krzyczał o śmierci króla. Wzięto go za mordercę i zabito na miejscu. Mimo wątpliwości nigdy nie przeprowadzono śledztwa, które mogłoby wyjaśnić okoliczności tragedii.

We wnętrzu budowli mieści się dziś Muzeum Archidiecezjalne (Václavské nám. 811/4), którego zbiory warte są choćby krótkiej wizyty. W oczy rzuca się przede wszystkim bogato zdobiona kareta ołomunieckich biskupów z XVII wieku (w tym samym pomieszczeniu umieszczono obraz z epoki, na którym widać wjazd jednego z hierarchów do miasta). Będziemy mogli zobaczyć również pozostałości romańskiego pałacu biskupa Jindřicha Zdíka z zachowanym wirydarze, zabytkowymi oknami, freskami i kaplicą św. Jana. Z XIX wieku pochodzi bogato zdobiona kaplica św. Barbary. Muzeum może się też poszczycić sporą kolekcją dzieł sztuki, a zwłaszcza barokową "Drogą Krzyżową" Johanna Wenzela Bergla.

Pałac Arcybiskupi

(Wurmova 562/9)

Uwaga! Nie mylić z ruinami romańskiego pałac biskupiego Jindřicha Zdíka, które znajdują się na terenie obecnego Muzeum Archidiecezjalnego. Ten, o którym mowa powstał w XVI wieku, a jego budowę rozpoczął biskup Stanislav I Turzo. Hierarcha wielokrotnie angażował się w budowę zamków i pałaców - nie inaczej było w Ołomuńcu. Wielokrotnie niszczony i odbudowywana posiadłość rozrastała się z biegiem czasu, tak że ostatecznie stała się największym budynkiem w mieście. Całość liczy siedem skrzydeł i mieści wewnątrz liczne instytucje kościelne (m.in. bibliotekę i biura kurialne).

Kaplica św. Jana Sarkandra

(Mahlerova 1167/6)

Jest to jedno z najważniejszych miejsc dla katolickich turystów odwiedzających Ołomuniec. Kaplica związana jest z osobą św. Jana Sarkandra - proboszcza z czeskiego Holeszowa. Życie tego, urodzonego w Skoczowie, męczennika przypadło na czas wojny trzydziestoletniej. Kiedy pod Holeszowem stanęły wojska lisowczyków ksiądz zorganizował procesję z Najświętszym Sakramentem (nie wiadomo czy stanął na jej czele). Dzięki temu najeźdźcy ominęli miasto. Jednak miejscowi protestanci uznali, że duchowny był w zmowie z żołnierzami i doprowadzili do jego aresztowania. Jan Sarkander próbował uciec, ale został schwytany i przewieziony do Ołomuńca. Tam poddano go torturom, które wykraczały poza czynności dozwolone przez ówczesne prawo. Usiłowano wymusić na nim złamanie tajemnicy spowiedzi arystokraty Władysława Popiela Lobkowicza. Rany jakie zadano torturowanemu były tak ciężkie, że przyszły święty zmarł miesiąc po zakończeniu przesłuchania. Proces wywołał oburzenie w ówczesnym świecie, a kult zaczął szybko rozwijać się w targanej religijnymi konfliktami Europie.

W miejscu gdzie niegdyś znajdowało się więzienie powstała kaplica poświęcona męczennikom katolickim. Po zatwierdzeniu kultu (XIX wiek) budowlę nazwano imieniem Jana Sarkandra. Na początku XX wieku całość przebudowano w stylu historyzmu (neobarok), a malowidła naścienne wykonał czeski malarz Jano Köhler (przedstawiają m.in. sceny z życia św. Jana). Pod kaplicą zachowały się podziemia dawnego więzienia i kilka pamiątek po męczenniku. Wrażenie na turystach robi oryginalne koło, na którym rozciągano ciało przyszłego świętego. Nawet jeśli wejście do dolnej części budowli będzie zamknięte, koło możemy zobaczyć z górnego poziomu.

Kolumna Trójcy Przenajświętszej i Kolumna Maryjna

(Horní námesti / Dolní námesti)

Tego rodzaju rzeźby (zwane też kolumnami morowymi) powstawały w epoce baroku najczęściej po ustaniu zarazy, jako rodzaj wotum i podziękowania za ocalenie. Nie inaczej było w przypadku Ołomuńca gdzie po przejściu epidemii rada miasta sfinansowała kolumnę wotywną na Dolnym Rynku (Horní náměsti). Pomnik wykonał miejscowy kamieniarz i rzeźbiarz Wenzel Render w latach 1715-1723. Całość można oglądać do dziś - na wysokim słupie ustawiono posąg Maryi, a na niższych poziomach figury świętych chroniących przed chorobami zakaźnymi (oraz patronki miasta św. Pauliny).

Jednak po zakończeniu prac, twórca uznał, że aranżacja nie jest dostatecznie okazała. Stworzył więc projekt nowej kolumny i przedstawił go Radzie Miasta. Być może zgodę udało mu się uzyskać dzięki obietnicy częściowego sfinansowania budowy. Redner zmarł podczas prac nad swoim dziełem życia (ukończył pierwszą kondygnację), a nim całość została ukończona zatrudniono jeszcze czterech innych architektów. Trzech z nich (Franciszek Thoneck, Jan Wacław Rokicki i Augustyni Scholtz) nie dożyło końca budowy, udało się to dopiero Janowi Ignacemu Rokickiemu (syn Jana Wacława). Wotum zostało poświęcone w obecności cesarzowej Marii Teresy w 1754 roku. Pomnik uszkodziły wojska pruskie w czasie wojny siedmioletniej - ponoć zaniepokojeni mieszkańcy wysłali delegację do pruskiego generała prosząc o oszczędzenie rzeźby. Dowódca wyraził zgodę, a po odstąpieniu Prusaków spod miasta, w kolumnie umieszczono jedną z armatnich kul.

Monumentalny zabytek zachwyca dziś swoimi rozmiarami (liczy 35 metrów wysokości i jest największą rzeźbą Czech). Jej charakterystyczny czarny kolor to efekt zanieczyszczeń, które szczególnie silnie odznaczają się na piaskowcu (pierwotnie rzeźba miała żółtawą barwę). Ideowa wymowa całości związana była z ruchem kontrreformacyjnym. Z tej przyczyny na szczycie umieszczono rzeźbę przedstawiającą trzy Osoby Boga, zaś na niższych kondygnacjach postacie świętych.

Bardzo interesująca jest zwłaszcza rzeźba św. Jana Sarkandra, którego beatyfikowano ponad sto lat po poświęceniu pomnika. Beatyfikacja oznaczała zatwierdzenie lokalnego kultu - tak więc tego rodzaju działanie mogło spotkać się z niezadowoleniem ze strony przedstawicieli Kościoła. Łącznie możemy doliczyć się kilkudziesięciu rzeźb i płaskorzeźb. Na samym dole stoją: św. Maurycy, św. Wacław, św. Florian, św. Jan Kapistran, św. Alojzy Gonzaga i św. Antoni. Kondygnację środkową zajmują św. Cyryl i Metody, św. Błażej, św. Wojciech, św. Jan Nepomucen i św. Jan Sarkander. Pod zarezerwowanym dla Boga szczytem ustawiono: św. Annę, św. Joachima, św. Józefa, św. Jana Chrzciciela, św. Wawrzyńca i św. Hieronima. Jeszcze wyżej umieszczono przedstawienia św. Archanioła Gabriela i Maryi. Na płaskorzeźbach znajdziemy wizerunki Apostołów oraz alegorie trzech cnót boskich. Ciekawym elementem dekoracyjnym są rzeźby tzw. lucyferów czyli aniołów z pochodniami. Warto zwrócić uwagę na łacińskie chronogramy czyli sentencje z częścią wyróżnionych liter. Jest to swego rodzaju rebus pod którym kryje się data wybudowania kolumny. Same sentencje odnoszą się do teologii, a jedna z nich przypomina w czyjej obecności poświęcono rzeźbę.

We wnętrzu zabytku zaprojektowano niewielką kaplicę.

Fontanny

Ołomuniec słynie również z fontann. Szacuje się, że na terenie miasta znajduje się ponad dwadzieścia wodotrysków, ale za najcenniejsze uznaje się te które powstały w XVII i XVIII wieku. Należą do nich:

• Fontanna Neptuna (Dolní námesti) - Najstarsza z ołomunieckich fontann, powstała w 1683 roku. Autorem rzeźby jest Michał Mandík, artysta urodzony w Gdańsku, którego dziełem życia były posągi z ogrodów biskupich w Kromieryżu.

• Fontanna Jowisza (Dolní náměstí) - Pierwszy posąg wykonał Wenzel Render - był to wizerunek św. Floriana. W XVIII wieku podjęto decyzję o zmianie rzeźby, chciano w ten sposób uzyskać spójną wizję artystyczną wodotrysków. Od tej pory miały one odnosić się do antyku. Nową statuę wykonał Filip Sattler. Oryginał przeniesiono do wsi Skrbeň (stoi tam do dziś), a jego miejsce zajął rzymski bóg błyskawic.

• Fontanna Herkulesa (Horní náměsti) - Pierwotnie znajdowała się w miejscu słynnej Kolumny Trójcy Przenajświętszej. Rzeźba Herkulesa walczącego z hydrą powstała w 1687 roku, a jej autorem był również Michał Mandik. Co ciekawe artysta zostawił swoja sygnaturę na ciele potwora.

• Fontanna Cezara (Horní náměstí) - Wykonana w 1725 roku według projektu Wenzela Rendera, zrealizowanego przez Jana Jiříego Schaubergera. Całość nawiązuje do pomnika Konstantyna Wielkiego wykonanego przez Berniniego. Rzecz jasna znalazło się tu miejsce dla wielu elementów symbolicznych, jak chociażby pies mający oznaczać wierność miasta ówczesnym władzom. Dlaczego spośród antycznych wodzów wybrano akurat Cezara? W tamtych czasach istniała legenda zgodnie, z którą Ołomuniec wywodził się od rzymskiego castrum założonego właśnie przez tego wodza.

• Fontanna Trytonów (náměstí Republiky) - Kolejny projekt Rednera (chociaż rzeźbę trytona wykonał anonimowy twórca) również wzorowany na Berninim (Fontana del Tritone). W XIX wieku na skutek zmian organizacyjnych przeniesiono wodotrysk o ok. 300 metrów na wschód (możliwe, że wiązało się to z planem uruchomienia linii tramwajowych).

• Fontanna Merkurego (28. října 15) - Wspólny projekt Filip Sattler, Václava Rendera i Johanna Jacoba Kniebandelma wykonany w 1727 roku.

• Fontanna Saturna (klasztor dominikanów, Slovenská) - Jedyna z fontann, na której nie zachował się posąg. Po likwidacji klasztoru rzeźba została usunięta, a do dziś przetrwał jedynie sam postument.

W późniejszych latach wykonano inne wodotryski nawiązujące wyglądem do zachowanych zabytków. Są to między innymi:

• Fontanna Higiei (Horní námesti, ściana ratusza) - Powstałą pod koniec XIX wieku, na dziesięciolecie likwidacji twierdzy ołomunieckiej. Rzeźba uszkodzona w czasie II wojny światowej została przeniesiona do Muzeum Historycznego, na jej miejscu ustawiono nowy posąg wykonany przez Karela Lenharta.

• Fontanna Ariona (Horní námesti) - Już w XVII wieku istniał projekt stworzenia fontanny z rzeźbą mitycznego poety, którego od utonięcia uratowały delfiny. Całość doczekała się realizacji w 2002 roku. Wykonane z metalu współczesne rzeźby przedstawiają m.in. dużego żółwia oraz poetę Ariona.

• Źródło Żywej Wody św. Jana Sarkandra - Nowoczesny wodotrysk ustawiony przez kaplicą tegoż świętego, połączony z podziemnym źródłem. Autor projektu Otmar Oliva wkomponował w całość elementy symbolizujące odwieczną walkę dobra i zła (np. węże i relikwie).

Ratusz z zegarem

(Horní náměstí)

Kolejnym z symboli miasta jest gotycki ratusz. Chociaż wzniesiona w XIV wieku budowla była poddawana remontom i zmianom to w jej wnętrzu zachowało się wiele pierwotnych zdobień czy aranżacji. Niestety do naszych czasów nie przetrwał oryginalny zegar. Obecny mechanizm, jak i poruszające się figurki (raz dziennie o 12 w południe!), pochodzą z lat 50. XX wieku. Zamiast postaci dawnych mieszczan i przedstawicieli innych stanów zobaczymy tu m.in. robotników, chłopów, naukowców i sportowców. W 2019 roku trwał remont ratusza (zegar zastawiono rusztowaniami), do końca prac zawieszono możliwość zwiedzania budowli i wejścia na wieżę.

Fortyfikacje i mury miejskie

Ołomuniec często znajdował się w centrum działań wojennych. Miasto otoczono więc murami obronnymi, które w epoce nowożytnej zastąpiono bastionami. Status twierdzy przyczynił się do rozbudowy fortyfikacji, ale z drugiej strony hamował rozwój urbanizacyjny. Bastiony i szańce otrzymały również wsparcie w postaci zewnętrznych fortów. Miłośnicy militariów będą mieli tu co zwiedzać. Warto zobaczyć:

• Brama Marii Teresy (tř. Svobody) - Dawna barokowa brama wybudowana w XVIII wieku była niegdyś częścią murów obronnych. Dziś stoi przy jednej z głównych ulic miasta na placu między zabytkowymi kamienicami.

• Forty zewnętrzne - Można zwiedzić również kilka zachowanych fortów zewnętrznych (najczęściej położonych kilka kilometrów od centrum), z których w najlepszym stanie przetrwały: Fort XXII Lazecký Černovír (lokalizacja: 49°37'11.2"N 17°15'06.0"E), Fort Radíkov 2 (Na Pevnůstce 201/47), Fort XIII Nová Ulice (lokalizacja: 49°34'29.5"N 17°13'01.0"E), Fort XX (lokalizacja: 49°37'01.5"N 17°12'54.7"E), Fort XV (lokalizacja: 49°35'46.8"N 17°12'39.5"E) lub Fort Chwalkowitz (lokalizacja: 49°36'17.1"N 17°17'57.8"E). Nie we wszystkich przypadkach będziemy mogli wejść do środka, ale w najlepiej zachowanych zabytkach działają muzea.

• Koszary (Koželužská 945/31) - Murowana budowla o charakterystycznym kształcie podkowy mieści dziś prywatne instytucje. Tuż obok działa niewielki pub, a latem odbywają się seanse kina plenerowego.

• Twierdza koronna (17. listopadu 7) - Centralnym punktem dawnej twierdzy były umocnienia zlokalizowane w zakolu Mlynskego potoku. Wybudowane w XVIII wieku, nowoczesne jak na owe czasy, fortyfikacje dały odpór wojskom pruskim. Dziś część z nich należy do Uniwersytetu Palackiego, który umieścił tu muzeum nauki nazywane Siła Wiedzy (Pevnost Poznani). Pozostałe budowle również można zwiedzać - znajduje się tam niewielka ekspozycja historyczna.

Więcej informacji o poszczególnych obiektach (godziny otwarcia, ceny biletów i kontakt) znajdziecie tutaj: LINK.

Polonica - polskie ślady w Ołomuńcu

Chociażby z powodu bliskości granicy z Polską do Ołomuńca na przestrzeni dziejów trafiało wielu naszych rodaków. Tablica na Górnym Rynku (Horni Namesti) upamiętnia wizytę króla Jana III Sobieskiego (na ścianie kamienicy przy Opletalova 364/1, drogeria Rossmann). Władca zatrzymał się w tym właśnie domu podczas drogi na Wiedeń (w liście do Marysieńki narzekał na panującą w mieście drożyznę i hałas wydawany przez zegar ratuszowy).

Z pewnością znacznie gorzej Ołomuniec wspomniał Hugo Kołłątaj, który był więziony w tutejszej twierdzy na przełomie XVIII i XIX wieku. Podczas odbywania kary napisał "Rozbiór krytyczny zasad historii o początkach rodu ludzkiego". Tablica poświęcona tym wydarzeniom znajduje się przy námesti Republiky.

Ciekawostką jest duży mural umieszczony na ścianie kamienicy przy ulicy Denisovej 295/27. Obok króla Edwarda VII (parodia obrazu Samuela Luke’a Fildesa - władca zamiast berła trzyma selfie stick ze smartfonem) namalowano tu Marię Skłodowską-Curie.

Kościoły w Ołomuńcu

Poza wymienioną wcześniej katedrą i kaplicą św. Jana Sarkandra na terenie miasta znajdziemy jeszcze kilka innych zabytkowych kościołów, z których część to prawdziwe dzieła sztuki (najczęściej reprezentują styl barokowy). Warto zobaczyć:

Kościół św. Michała (Na Hradě)

Pierwotnie gotycka budowla służyła klasztorowi dominikanów. Po wojnie trzydziestoletniej dokonano daleko idącej przebudowy świątyni i nadano jej barokowy rys. Warto obejrzeć bogato zdobione wnętrze oraz umieszczone przy ścianie od strony ulicy Univerzitní rzeźby przedstawiające tajemnice bolesne różańca. Dawniej stały one przy drodze na Brno (wykonane zostały w XVIII wieku), dopiero na początku wieku XX wieku przeniesiono je w okolice kościoła św. Michała.

Kościół Niepokalanego Poczęcia Marii Panny (Slovenská)

Gotycka świątynia zakonu franciszkanów po kasacie zgromadzenia znalazła się w rękach dominikanów (i pozostaje w nich do dziś). Wnętrze kościoła sprawia wrażenie pozbawionego zdobień - to efekt przebudowy z czasów powojennych kiedy usunięto większość neogotyckich zabytków. Zniszczenia przyniosła powódź z 1997 roku. Warto jednak zajrzeć do środka aby obejrzeć częściowo zachowane, gotyckie freski. Ciekawostką jest umieszczona w bocznej nawie trumienka z relikwiami św. Zdzisławy Czeskiej.

Kościół Marii Panny Śnieżnej (Denisova)

Miłośnicy baroku będą zachwyceni! Świątynia wzniesiona w XVIII wieku przez jezuitów wręcz przygniata zwiedzających liczbą zdobień, rzeźb i barwnymi freskami. Kościół pełnił rolę świątyni uniwersyteckiej, po odebraniu go jezuitom stał się kościołem garnizonowym. W 1950 roku przeszedł na własność państwa. Zakonnicy odzyskali świątynię w 1991 roku.

Kościół św. Maurycego (8. května 517/15)

Gotycka świątynia (z elementami pochodzącymi z innych epok) stoi być może na miejscu pierwszego ołomunieckiego kościoła. Badania archeologiczne wykazały istnienie tu fundamentów budowli z X wieku. Na przestrzeni lat do średniowiecznego korpusu dobudowano renesansowy szczyt wieży i barokową kruchtę. Kościół może poszczycić się świetną akustyką i zabytkowymi organami (często odbywają się tu koncerty). Grupy zorganizowane, po uprzedniej rezerwacji, mogą wybrać się na specjalną prezentację instrumentu. Więcej informacji znajdziecie na oficjalnej stronie.

Kościół św. Katarzyny (Kateřinská)

Średniowieczna świątynia należąca do zakonów żeńskich znajduje się w południowej części Starego Miasta. Gotycka bryła skrywa regotyzowane, w XIX wieku, wnętrze.

Klasztor Hradisko (Sušilovo námesti 4/4)

To jedna z ciekawszych barokowych budowli Ołomuńca i przykład skomplikowanej historii katolików na tych obszarach. Pierwszy klasztor powstał w tym miejscu już w XI wieku - obecna budowla pochodzi z XVII wieku i utrzymana jest w stylu barokowym. Jednak już od reform józefińskich Hradisko nie pełniło funkcji sakralnych - po kasacie zakonu, a następnie likwidacji tutejszego seminarium duchownego całość przejęła austriacka armia. Zniszczono większość zabytkowego wyposażenia, a w pierwotnym stanie do naszych czasów czasów przetrwała kaplica.

Bazylika Nawiedzenia Najświętszej Marii Panny (Svatý Kopeček)

Na przedmieściach Ołomuńca znajduje się jeden z najpiękniejszych kościołów miasta. To słynna bazylika na Svatým Kopečku czyli na Świętej Górce. Historia tego miejsca pielgrzymkowego zaczęła się w XVII wieku kiedy jeden z mieszczan wybudował tu niewielką kapliczkę (według legendy w podzięce za powodzenia w interesach). Inna opowieść wspomina o cudownym pojawieniu się tu czczonego do dziś obrazu. Po zniszczeniu z czasów wojny trzydziestoletniej na wzgórzu pojawili się norbertanie, którzy najpierw odtworzyli kaplicę, a potem przystąpili do budowy monumentalnej świątyni. Svatý Kopeček cieszył się wielką popularnością wśród pielgrzymów - co roku na szczyt przybywały setki tysięcy ludzi. Do wzrostu zainteresowania sanktuarium przyczyniła się również koronacja obrazu przysłanymi z Rzymu koronami. Monumentalna budowla przetrwała liczne zawieruchy wojenne (powstanie Rakoczego czy najazd wojsk pruskich), ale po reformach józefińskich doszło do kasaty zgromadzenia (świątynia pełniła jedynie funkcje parafialne). Zakonnicy powrócili dopiero w XIX wieku, a klasztor znajdował się w ich posiadaniu do roku 1950. Svatý Kopeček powrócił w ich ręce dopiero w latach 90. W roku 1995 papież Jan Paweł II podniósł kościół do rangi bazyliki. Turyści mogą zwiedzić przepiękną świątynię (w 2019 roku we wnętrzu przeprowadzany był remont, część fresków zasłonięto rusztowaniami, nie można było wejść na wieżę), podziwiać barokowe ołtarze, monumentalne organy i świetnie zachowane malowidła (wykonał je Antonín Martin Lublinský - jeden z najwybitniejszych przedstawicieli baroku na tych obszarach). Można także zwiedzić klasztor - więcej informacji o terminach oprowadzania i możliwości rezerwacji wycieczki znajdziecie tutaj: LINK. Do świątyni najlepiej dojechać autobusem linii 11 (wyjeżdża spod dworca kolejowego, czas jazdy ok. 20 minut, kierunek Radikov). Najlepiej wysiąść na przystanku Svatý Kopeček, bazilika. Kościół najlpiękniej prezentuje się od strony południowo-zachodniej. [stan na czerwiec 2019]

Inne

Z innych ołomunieckich świątyń wymienić trzeba: kościół Zwiastowania Marii Panny (Kapucínská 115/2). Położona przy Dolnym Rynku świątynia wybudowana została w epoce baroku chociaż na pierwszy rzut oka przypomina współczesne kościoły. Bogato zdobione wnętrze z barwnymi freskami zachowało się w kaplicy Bożego Ciała (Univerzitní 226/4), która jest częścią Uniwersytetu Palackiego. Ciekawostką jest tzw. Červený kostel (tř. Svobody), który niegdyś służył protestantom, a dziś pełni funkcję magazynu jednej z ołomunieckich bibliotek. Najważniejszą świątynią prawosławną miasta jest cerkiew św. Gorazda (Gorazdovo nám. 1125/14) - wzniesiona w okresie międzywojennym, w stylu bizantyjsko-ruskim, wyróżnia się barwą i nietypową bryłą. Ze zborów husyckich najbardziej okazałym jest ten zlokalizowany przy ulicy U Husova sboru 538. Neoklasyczna budowla z wysoką kolumnadą powstała w latach 20. XX wieku.

Willa Primavesi

(Univerzitní 224/7)

Jedną z najciekawszych budowli miasta jest niezwykła, secesyjna willa zlokalizowana przy umocnieniach dawnej twierdzy. Budowla powstała w latach 1905-06, a jej nazwa pochodzi od nazwiska pierwszych właścicieli - bankierów Primavesich. Projekt domu wykonali Franz von Krauss i Josef Tölk, a nad wystrojem wnętrz pracował m.in. Gustaw Klimt. Niestety zabytek nie jest przeznaczony do zwiedzania. Wprawdzie po okresie politycznych zawirowań obiekt powrócił ręce spadkobierców, ale nie zdecydowali się oni na stworzenie w środku muzeum. We wnętrzu willi działa dziś kilka różnych firm, w tym galeria sztuki (jej pracownicy informują, że są w trakcie przygotowań do udostępnienia części pomieszczeń dla turystów - aktualne informacje pojawiają się na stronie www: LINK). Bez konieczności zakupu biletów można obejrzeć kolorową klatkę schodową.

Tereny zielone

Ołomuniec może poszczycić się wieloma parkami i obszarami gdzie turyści będą mogli odpocząć od miejskiego zgiełku. Warto odbyć spacer wzdłuż Młyńskiego Potoku przez park Bezručovy sady. Będziemy mieli możliwość podziwiania potężnych umocnień częściowo przebudowanych w XIX wieku. Można odwiedzić również dwa ogrody botaniczne: Rozarium (ul.17. listopadu 426/41) lub Ogród Botaniczny Uniwersytetu Palackiego (U botanické Zahrady 920). Ten drugi obiekt mieści się na terenie dużego parku Smetanovy sady.

Co zobaczyć w Ołomuńcu dalej od ścisłego centrum?

Zarówno w ścisłym centrum jak i na przedmieściach możemy obejrzeć jeszcze kilka ciekawych zabytków lub zwiedzić interesujące muzea. Poniżej dawnej linii umocnień w parku Bezručovy sady przetrwał schron przeciwatomowy z okresu zimnej wojny. Schron można zwiedzać - konieczna jest rezerwacja wycieczki w punkcie IT. Obiekt znajduje się pomiędzy dwiema wieżami obok wejścia do miasta Michalský výpad. Miłośnicy sztuki powinni udać się do Muzeum przy ulicy Denisova 824/47 (zbiory z okresu XX i XXI wieku oraz kolekcja biskupa Karla II von Liechtenstein-Castelcorno).

Nawet jeśli nie chcemy wchodzić do środka warto zwrócić uwagę na fasadę, zawieszono na niej jedną z rzeźb Davida Cernego pt. "Złodziej". Posąg przedstawia mężczyznę, który wynosi z galerii rzeźbę Karla Neprasa. Instalacja porusza się na wietrze. Wiele ciekawych willi z początku XX wieku zobaczymy przy ulicy Vídeňskiej.

Na terenie dzielnicy Svatý Kopeček działa ogród zoologiczny (ul. Darwinova 222/29 - dojazd autobusem linii 11, przystanek Svatý Kopeček,ZOO [stan na czerwiec 2019]).

Co zjeść w Ołomuńcu? Twarożki ołomunieckie

Miasto słynie również ze specjalnego sera dojrzewającego zwanego "olomoucké tvarůžky". Przysmak ten produkowany był na okolicznych wsiach już w XVI wieku, ale dość długo uznawano go za danie o pośledniej jakości. Głównym ośrodkiem produkcji serków (podawanych najczęściej w formie niewielkich krążków) jest, od XIX wieku, podołomuniecka miejscowość Loštic (tam też znajduje się muzeum tego przysmaku). Serki kupimy w większości tutejszych sklepów oraz spróbujemy w lokalnych restauracjach (np. Svatováclavský pivovar przy Mariánskiej 845/4). Uwaga! Wbrew nazwie sery nie mają nic wspólnego z twarogiem - są bardzo słone i wydzielają niezbyt przyjemny zapach.

Imprezy i festiwale

Wizytę w Ołomuńcu warto połączyć z uczestnictwem w jednej z wielu imprez jakie są tu regularnie organizowane. Do najsłynniejszych należą targi i wystawy ogrodnicze Flora Olomouc - odbywają się trzy razy do roku i przyciągają nawet ponad 200 tysięcy odwiedzających. Impreza otrzymała własną powierzchnię wystawienniczą zlokalizowaną na terenie parku Smetanovy sady. Międzynarodową rangę ma również Academia Film Olomouc czyli festiwal filmów popularnonaukowych. Zainteresowani filmem mogą wybrać się także na Přehlídka animovaného filmu (czyli pokazy filmów animowanych), Jeden svět (festiwal filmów dokumentalnych) oraz artystyczny Týden improvizace.

Piwo

Jak wiadomo wizyta w Czechach nie jest pełna jeśli nie spróbujemy tutejszego piwa. Nie inaczej jest w przypadku Ołomuńca. Poza piwami z browarów koncernowych możemy spróbować też lokalnych wyrobów. Ceny oscylują w okolicach 37 koron za lokalny wyrób (piwa koncernowe są znacznie tańsze). Warto wstąpić do: Puškářův šenk (Vídeňská 670/11 - mniej znane piwa z browaru Staropramen), Hostinský pivovar Moritz (Nešverova 2 - browar restauracyjny trzy gatunki piwa do wyboru) lub Svatováclavský pivovar (Mariánská 845/4 - browar restauracyjny w okolicy uniwersytetu i pałacu arcybiskupiego, kilka gatunków piwa do wyboru).

Ołomuniec - gdzie spać?

Mimo tego, że do Ołomuńca przyjeżdża wielu turystów miasto nie posiada dostatecznie dobrze rozbudowanej sieci hoteli. Wiele obiektów zlokalizowanych w ścisłym centrum ma bardzo wysokie ceny, a te tańsze mieszczą się na przedmieściach. Jeśli jednak dobrze poszukamy powinniśmy znaleźć coś blisko starówki i za rozsądną cenę.

Jeżeli zależy nam na cenie możemy skorzystać z Ubytovna Marie (Tř. Svobody 41) obiekt położony w ścisłym centrum, pokoje ze wspólnymi łazienkami.

Możemy również spróbować wynająć jeden z tutejszych apartamentów jak chociażby M&C Apartmans (26 Dolní náměstí) - prywatna łazienka, lokalizacja w centrum.

Ci, którzy szukają noclegu "z klimatem" powinni zarezerwować pokój w Amálie Vila 1921 secesní nostalgie (Dlouhá 110/8) - willa z okresu międzywojennego, pokoje z łazienkami, odległość od katedry 600 metrów, od dworca kolejowego ok. 2 kilometry.

Zwiedzanie Ołomuńca - wskazówki i informacje praktyczne

Olomouc Card Region

Ołomuniecki punkt informacji turystycznej znajdziemy bez większego problemu - mieści się on w jednym z najlepiej rozpoznawalnych obiektów miasta czyli w średniowiecznym ratuszu tuż obok socrealistycznego zegara.

Zakupimy tam ciekawy produkt dla tych, którzy chcą zwiedzać muzea i galerie, czyli specjalną kartę zniżkową Olomouc Card Region. Umożliwia ona darmowy wstęp do kilkudziesięciu obiektów (w tym darmowy bilet do Teatru Morawskiego na wybrane spektakle) oraz bezpłatne przejazdy komunikacją miejską i zniżki na przejazdy koleją. Karta sprzedawana jest w dwóch wariantach: dwudniowym i pięciodniowym. Ta druga opcja przyda się osobom, które chcą zwiedzić cały region (Morawy środkowe i Jesioniki) - dzięki niej wejdziemy do wielu okolicznych muzeów, zamków i pałaców.

Więcej informacji o cenach oraz wariantach znajdziemy na oficjalnej stronie.

Komunikacja miejska w Ołomuńca

Wprawdzie do większości miejsc możemy dotrzeć piechotą, ale do dyspozycji mamy też autobusy lub tramwaje. Dodatkowo w Ołomuńcu funkcjonuje ponad 20 linii autobusowych i osiem tramwajowych. System opłat za bilety uzależniony jest od strefy, do której chcemy się dostać. Strefa 71 obejmuje całe miasto wraz z częścią przedmieść (między innymi bazylikę na Svatým Kopečku). Bilety możemy kupić w kioskach, specjalnych punktach obsługi pasażera (jeden znajduje się na dworcu kolejowym, inne w różnych dzielnicach miasta), u kierowców (za dopłatą) oraz w specjalnych automatach. W tym ostatnim przypadku pamiętajmy, że aby nabyć bilet musimy posiadać bilon - maszyny nie przyjmują bowiem banknotów ani kart kredytowych. Aktualne informacje na temat cen biletów, rozkładów i tras linii miejskich znajdziemy na tej stronie www.

Ile czasu poświęcić na zwiedzanie Ołomuńca?

Jeżeli nie chcemy zwiedzać muzeów i dysponujemy własnym środkiem transportu to na obejrzenie całego miasta oraz kilku atrakcji z okolic (np. klasztor Svatý Kopeček) wystarczą nam dwa lub trzy dni. W przeciwnym wypadku czas przeznaczony na zwiedzanie będziemy musieli odpowiednio wydłużyć. Ołomuniec może stać się dobrym punktem do wypraw po okolicy (np. wpisany na listę UNESCO Kromieryż czy zamek Šternberk).

Kiedy najlepiej odwiedzić Ołomuniec?

Nie da się jednoznacznie odpowiedzieć na to pytanie. Z całą pewnością latem będziemy mieli największą szansę na uniknięcie deszczu, ale też na ulicach miasta spotkamy najwięcej turystów. W cieplejsze miesiące bardzo dobrze prezentują się tutejsze parki i ogrody. Bardzo dobrym pomysłem jest przyjazd do Ołomuńca podczas jednego z tutejszych festiwali, pokazów czy imprez okolicznościowych.

Ciekawostki na temat Ołomuńca

• W XX wieku powstał spór na temat rodzaju gramatycznego Ołomuńca. Część historyków wykazywała bowiem, że pierwotnie nazwa miasta była rodzaju żeńskiego. Skonfundowani radni zwrócili się o pomoc do Brna. Efektem była analiza lingwistyczna czeskiego filologa Josefa Zubatýego, dzięki której udało się ostatecznie udowodnić, że w języku staroczeskim Ołomuniec był rodzaju żeńskiego.
• Podobno w obecnym Domu Kapituły przebywał młodziutki Wolfgang Amadeusz Mozart. Miał on w tym właśnie miejscu skomponować jedną ze swoich symfonii.