Znojmo (Czechy) - co warto zwiedzić i zobaczyć?

Znojmo to liczące niewiele ponad 30 tysięcy mieszkańców średniej wielkości miasto w Czechach. Kultywowane od czasów średniowiecza tradycje winiarskie i urocza starówka położona nad malownicza rzeką Dyją, to tutejsze wabiki na turystów. Warto zajrzeć tu choćby na chwilę podczas podróży po Morawach.

Znojmo - pochodzenie nazwy

Etymologia nazwy miasta spędza językoznawcom sen z powiek. Zagadkowa litera "m" w nazwie nie pasuje do obserwowanych w czeszczyźnie procesów językowych (być może jest to pozostałość po bytujących na tym obszarze plemionach barbarzyńskich). Rozważa się pochodzenie miana od określeń: "miejsce znojné" (czyli gorące, co zgadzałoby się ze stosunkowo wysokim stopniem nasłonecznienia na Morawach), "znojiti" (bagnisty teren) lub od germańskiego "cinahaima" (osada w wąwozie). Większość badaczy jest jednak zgodna co do tego, że miasto nie ma nic wspólnego ze wspomnianym przez Ptolemeusza grodem Medoslanium, jak sugerowano dawniej.

Znojmo - historia w pigułce

Obszar dzisiejszego miasta jest zamieszkany od czasów najdawniejszych. Prawdopodobnie pierwszy gród został założony przez władców wielkomorawskich (teren dzisiejszego Hradiště). Po zajęciu Moraw przez książąt czeskich nowy gród przeniesiono bliżej rzeki. W średniowieczu na tych obszarach władali udzielni książęta walczący o tron czeski. W 1327 roku do Znojma zjechał Jan Luksemburski świętując tu zhołdowanie części Śląska. W czasie wojen husyckich miasto opowiedziało się po stronie katolickiej i zostało złupione przez zwolenników Jana Husa. Najazd szwedzki z czasów wojny trzydziestoletniej oraz zaraza doprowadziły do upadku Znojma. Pewnie ożywienie przyniósł wiek XIX i budowa linii kolejowej do Wiednia.

Po pierwszej wojnie światowej Znojmo znalazło się w granicach Czechosłowacji (nie bez pewnych problemów - społeczność niemiecka próbowała stworzyć separatystyczną republikę Moraw Południowych). II wojna światowa przyniosła zniszczenia części zabytkowej zabudowy (naloty sowieckie) oraz zniknięcie społeczności żydowskiej i niemieckiej (powojenne wysiedlenia). Współczesne Znojmo czerpie duże dochody z turystyki oraz upraw winorośli i ogórków.

Jak zwiedzać Znojmo?

Większość zabytków miasta znajduje się w jego ścisłym centrum, wyjątkiem jest jedynie klasztor Louka, który oddalony jest od niego o niecałe dwa kilometry.

Wino i ogórki, czyli kiedy odwiedzić Znojmo

Najlepszy moment na zwiedzanie Znojma to tzw. Znojemskie Winobranie Historyczne. Odbywa się ono najczęściej we wrześniu - podczas wybranego weekendu zjeżdżają tu rekonstruktorzy, rękodzielnicy, winiarze i handlarze. Przez miasto przechodzi barwny pochód z aktorami odgrywającymi role Jana Luksemburskiego i jego dworzan. Nawet jeśli nie uda się nam przybyć na winobranie warto przyjechać tutaj we wrześniu. W wielu miejscach kupimy wtedy młode wino i słodki, lekko musujący napój z moszczu czyli burčák. Niezależnie od pory roku będziemy mogli spróbować słynnych znojemskich korniszonów, które stały się jednym z symboli miasta.

Znojmo - największe atrakcje

Mury obronne

Pierwsze fortyfikacje wybudowano wokół znojemskiego grodu jednak wraz z rozwojem podgrodzia i jego przekształceniem w miasto pojawiła się potrzeba ochrony mieszkańców. Pierścień murów miejskich i baszt powstał najprawdopodobniej w XIII wieku. Znojmo było jednym z najlepiej ufortyfikowanych morawskich miast. Do naszych czasów zachowały się następujące wieże:

• Wieża Strzelecka (Střelniční věž),
• Wieża Wilcza (Vlkova věž),
• Wieża Psia (Psí věž),
• Wieża Prochowa (Prašná věž),
• Nowa Wieża (Nová věž).

Znojemska trasa podziemna (Znojemské podzemí)

(adres: Slepičí trh 2)

Podobnie jak w przypadku innych tego typu obiektów także i tutaj podziemia powstały z przyczyn ekonomicznych. Mieszczanie drążyli pod kamienicami tunele aby przechowywać w nich beczki z winem i inne produkty żywnościowe. Istnieją koncepcje, wedle których korytarze mogły odgrywać istotną rolę w obronnej koncepcji miasta. Wątpliwości historyków budzi duża sala zbudowana tuż pod ratuszem (być może właśnie tam torturowano więźniów). Inna ciekawa część podziemi to kanał odwadniający zwany wodociągiem jezuickim.

Zabytka Znojma na Starym Mieście

Na terenie ścisłego centrum (nieco poniżej wzgórza zamkowego) znajdziemy wiele zabytkowych kamienic. Warto zwrócić uwagę na wieżę ratuszową (Radniční Věž, Obroková 1/12 - punkt widokowy na miasto i okolice), charakterystyczną dla tutejszych miast Kolumnę Morową (Morovy Sloup, Masarykovo nám. 326/4-5) oraz barokowy kościół pod wezwaniem Znalezienia Krzyża Świętego (Kostel Nalezení svatého Kříže, Kovářská 14-16).

Kościół św. Mikołaja (Kostel svatého Mikuláše)

(adres: Mikulášské nám. 50/3)

Ta bardzo interesująca gotycka świątynia zachowała się do naszych czasów bez większych zmian w bryle budowli. Początkowo na wzgórzu nad Dyją stał romański kościół jednak po pożarze z 1335 roku podjęto decyzję o jego odbudowie w stylu gotyckim. Prace trwały prawie dwieście lat!

Kościół reprezentuje typ halowy to znaczy, że nawy są podobnej wysokości, a nawa główna jest oświetlana tylko dzięki oknom z naw bocznych. Wyposażenie przynależy do różnych stylów w sztuce począwszy od gotyku skończywszy na baroku. Najmłodsza część świątyni to wieża którą wzniesiono dopiero w XIX wieku (po uprzedniej rozbiórce wieży gotyckiej).

Rotunda Najświętszej Maryi Panny i św. Katarzyny (Rotunda svaté Kateřiny)

(adres: Velká Františkánská 100/2)

Ta niepozorna kamienna budowla to prawdziwy morawski skarb. Z punktu widzenia architektonicznego jest typowym przykładem wczesnośredniowiecznego budownictwa o charakterze religijnym. Trudno powiedzieć kiedy powstała, ale większość historyków sugeruje XI wiek. Prawdopodobnie od XVI wieku przestała pełnić funkcje sakralne. Na całe szczęście budowlę oszczędzono podczas wyburzeń w XVIII wieku (przy okazji uznano rotundę za… pogańską świątynię). W następnych latach była używana jako obora, sala do organizacji zabaw czy karczma. Dopiero pod koniec XIX-wieku zwróciła uwagę historyków. W jej wnętrzu zachowały się niezwykle rzadkie romańskie malowidła ścienne. Poza szeregiem scen religijnych możemy zobaczyć też poczet średniowiecznych władców. Co ciekawe pierwsi z nich to... Samo i książęta wielkomorawscy.

W latach 80. lokalny historyk Jaroslav Zástěra zasugerował, że rotunda i malowidła powstała już w czasach Cyryla i Metodego. Tezy te jednak zostały dość chłodno przyjęte przez środowiska naukowe, które czas powstania fresków szacują na rok 1134.

Zamek (Znojemský hrad)

(adres: Hradní 84/10)

Rotunda znajduje się na dziedzińcu dawnego znojmeskiego zamku. Prawdopodobnie pierwszą budowlę obronną na wzgórzu wzniósł Luitpold Znojemski. Były to umocnienia drewniano-ziemne, które pod koniec XII wieku książę Władysław III Henryk przekształcił w kamienny zamek. Budowla nie oparła się burzom dziejowym i w wieku XVII była już w ruinie. Za rządów Józefa I postanowiono zaadaptować ją na browar (przy okazji wyburzając część zabytkowych pomieszczeń).

Dawny klasztor minorytów (Minoritský klášter)

(adres: Přemyslovců 129/8)

Pierwsza wzmianka o klasztorze dotyczy 1239 roku. Ponoć to tutaj przez jakiś czas przechowywano ciało zabitego pod Suchymi Krutami króla Przemysła II Ottokara. Minoryci mieli jednak poważne problemy z powołaniami i w XVI wieku klasztor stał pusty. Zabudowania przejęli więc franciszkanie. Jeszcze w XVIII wieku poczynili oni pewne prace remontowe, ale na mocy reform józefińskich utracili prawa do zabudowań. Przez pewien czas pełniły one funkcje świeckie aż do rozbiórki kościoła i części budynków w XIX wieku.

Narodowy Park Podyje (Národní park Podyjí)

Znojmo stanowi granicę jednego z czeskich parków narodowych. Wziął on swą nazwę od przepływającej przezeń Dyji. W mieście znajduje się mała tama, która spiętrza wody rzeki do pewnego stopnia chroniąc też mieszkańców przed powodzią. W niewielkiej odległości od tamy możemy obejrzeć szereg zabytkowych kaplic i kościół św. Antoniego (Kostel svatého Antonína Paduánského). Ten obszar wraz z okolicami kościoła św. Hipolita nazywany jest Hradiště (w luźnym tłumaczeniu "Zamczysko"). Od dłuższego czasu prowadzi się tu prace archeologiczne, które zmieniają spojrzenie na przeszłość Znojma.

Kościół św. Hipolita (Kostel sv. Hippolyta)

(adres: Křížovnická 35-19)

Położony nieco poza historycznym centrum kościół zajmuje miejsce dawnej średniowiecznej rotundy. Powstał w XVII wieku, a turyści przybywają tutaj ze względu na barwne barokowe freski, które wyszły spod pędzla Franza Antona Maulbertscha. Za kościołem św. Hipolita odsłonięto średniowieczne fundamenty, początkowo sądzono, że może to być pozostałość budowli z czasów Wielkich Moraw, dziś ta teza jest podważana przez naukowców.

Willa Mareša (Marešova vila)

(adres: Na Vyhlídce 1590/4)

W mieście nie zabrakło również ciekawej architektury XX wieku. W najbliższej okolicy ścisłego centrum znajduje się modernistyczna willa zaprojektowana dla pierwszego burmistrza miasta z czasów Czechosłowacji. Obiekt wybudowano w 1932 roku.

Most kolejowy (Železniční viadukt)

Malowniczy most rozpięty na przepływającą w dole Dyją zachwyci pewnie miłośników zabytków techniki. Powstał w drugiej połowie XIX wieku - przedsiębiorcy z Moraw poszukiwali wtedy szybkich połączeń z Wiedniem i miastami w Czechach. Myślano również o przyśpieszeniu kolei kursującej z Wiednia do Berlina więc pomysł takiego rozwinięcia linii kolejowej trafił na dobry grunt. Pierwszy pociąg przejechał nad Dyją już w 1871 roku. Budowla przepięknie prezentuje się oglądana z zamkowego wzgórza.

Klasztor Louka (Loucký klášter)

Położony poza centrum, wybudowany z inicjatywy księcia Konrada II Ottona, który osadził tutaj norbertanów. Bogaty klasztor został złupiony przez husytów. Całość odbudowano - na rycinie z XVII wieku widać potężnobarokową budowlę z rozległymi ogrodami i gospodarstwem. W 1748 roku podjęto decyzję o przebudowie założenia wzorując się na austriackim klasztorze Göttweig. Prace nigdy nie zostały ukończone, zgromadzenie skasowano po reformach józefińskich, bogate zbiory starodruków przeniesiono do praskiego Strahova. Budynki zaadaptowano na fabrykę tytoniu, a następnie koszary.

Znojmo - jak dojechać?

Znojmo jest bardzo dobrze skomunikowane z resztą kraju. Wiele autobusów łączy je z pobliskim Brnem. Dojedziemy tu także z Pragi. Miasto posiada także bezpośrednie połączenia kolejowe z Wiedniem.