Katedra w Walencji - zwiedzanie, historia, informacje praktyczne

Katedra w hiszpańskiej Walencji znana jest jako miejsce, gdzie według tradycji przechowywany jest Święty Graal. Oficjalna nazwa świątyni to Katedra-Bazylika Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny (hiszp. Iglesia Catedral-Basílica Metropolitana de la Asunción de Nuestra Señora de Valencia).

Ten najważniejszy kościół katolicki w Walencji wznoszono przez blisko 700 lat. Nie powinno nas więc zadziwić, że budowla charakteryzuje się różnorodną architekturą, która zmieniała się na przestrzeni wieków. Część odwiedzających może nawet uznać, że efekt końcowy to nie zawsze pasującą do siebie mozaika wielu stylów: głównie architektury gotyckiej i romańskiej oraz barokowego i neoklasycznego wystroju.

Artykuł jest częścią naszego przewodnika po największych atrakcjach Walencji.

Historia

Walencjańska katedra powstała w miejscu, gdzie od momentu założenia rzymskiej kolonii znajdował się ośrodek religijny. Początkowo wzniesiono tu pogańską świątynię, potem wizygocką katedrę, którą do swoich potrzeb dostosowali Maurowie, zamieniając ją na meczet. Po odbiciu miasta w 1238 roku przez króla Jakuba I Zdobywcę kwestią czasu była budowa nowej okazałej świątyni. Pracę rozpoczęto około pół wieku po rekonkwiście. W przeciwieństwie do andaluzyjskiej Kordoby chrześcijanie nie zdecydowali się na wykorzystanie struktur istniejącego meczetu, który zburzyli do gołej ziemi.

W XIII wieku, w pierwszej fazie budowy, powstała główna nawa (krótsza niż obecnie), transept oraz apsyda otoczona ambulatorium (obejściem). W kolejnym stuleciu obok katedry dobudowano dwie wolno stojące struktury: na początku XIV wieku pojawiła się ośmioboczna dzwonnica (El Micalet), a w drugiej połowie stulecia wzniesiono kapitularz. W XV wieku rozszerzono nawę główną i obie wspomniane wcześniej struktury połączono z katedrą. Proces budowy świątyni na przełomie XIII-XV wieku możemy zobaczyć na makietach wystawionych w muzeum katedralnym.

Samej katedry nie można oczywiście nazwać małą, choć w subiektywnym odczuciu wielu odwiedzającym może się ona wydać mniej monumentalna niż katedra w Sewilli czy nawet katedra w Maladze. Na pewno przyczynił się do tego fakt, że pierwsza część świątyni powstała jak na tamte czasy ekspresowo - prawdopodobnie w około 70 lat.

W kolejnych wiekach więcej uwagi poświęcano dekoracji wnętrz, zarówno w okresie renesansu, jak i przede wszystkim baroku. Na początku XVIII wieku powstała główna barokowa brama od strony południowej. Duże zmiany dosięgnęły katedrę pod koniec XVIII wieku, kiedy zdecydowano się na wprowadzenie neoklasycznego wystroju. Na szczęście w XX wieku podjęto decyzję o usunięciu wielu neoklasycznych dodatków, które uchowały się przede wszystkim w kaplicach w ambulatorium.

Mało udanym okresem dla katedry był czas wojen napoleońskich na początku XIX wieku, kiedy to wiele największych skarbów (relikwiarze, główny ołtarz) przetopione na srebro, które miało pomóc w finansowaniu wojny z Francuzami.

Budynek katedry, w tym chór oraz kaplice, ucierpiał znacznie podczas hiszpańskiej wojny domowej w latach 30. poprzedniego wieku.

Architektura budynku

Katedra w Walencji jest połączeniem wielu stylów architektonicznych, które przeplatają się ze sobą i nie zawsze do siebie pasują. Świątynia powstała w stylu gotyckim na planie krzyża, z ambulatorium otaczającym absydę. Nad miejscem przecięcia krzyża góruje wysoka ośmioboczna kopuła. W południowo-zachodniej części katedry wzniesiono wysoką ośmioboczną dzwonnicę nazywaną El Micalet.

Świetnym przykładem na różnorodność wykorzystanych stylów są trzy różniące się od siebie bramy: główne wejście (Puerta de los Hierros, czyli Brama Żelaznych Drzwi) od strony placu Plaça de la Reina jest typowo barokowe, wejście od strony zachodniej (Puerta de los Apóstoles, czyli Brama Apostołów) to przykład architektury gotyckiej, a portal prowadzący od strony wschodniej (Puerta del Palau, Brama Pałacowa od sąsiedniego Pałacu Arcybiskupa) reprezentuje architekturę romańską.

Na tyłach katedry zbudowano trzypiętrowe renesansowe arkady, będące jednym z częściej pojawiających się motywów na zdjęciach z Walencji. Żeby tego było mało - katedra połączona jest od strony północnej z bazyliką de la Mare de Déu dels Desemparats, a od strony wschodniej z kompleksem Pałacu Arcybiskupa - w tym drugim przypadku połączenie zrealizowano z wykorzystaniem XVIII-wiecznych łuków.

Zdecydowanie warto poświęcić chwilę i obejść budowlę na około, żeby zobaczyć jej wszystkie elementy architektoniczne.

Wnętrze katedry

Wnętrze katedry również jest miksem różnych epok. Architekturę gotycką reprezentują przede wszystkim sklepienia oraz pojedyncze oryginalne ściany. Wystrój prezbiterium oraz kaplic w centralnej części świątyni to już barok lub rzadziej renesans.

W barokowej Kaplicy Świętego Piotra możemy zobaczyć oryginalną (tylną) gotycką ścianę. Na bocznych ścianach cudem zachowały się fragmenty oryginalnych malowideł, które zostały niemal doszczętnie strawione przez pożar w trakcie bombardowań w 1936 roku.

W Kaplicy Świętego Franciszka Borgiasza (hiszp. Francisco de Borja y Aragón), na bocznych ścianach, wiszą dwa obrazy autorstwa Francisco Goya’i. Na lewej ścianie zobaczymy malowidło przedstawiające przyszłego zakonnika żegnającego się z rodziną, a na prawej świętego czuwającego nad umierającym. W drugiej z prac Franciszkowi towarzyszy demon. Była to prawdopodobnie pierwsza z prac, w której hiszpański artysta zastosował motyw złego ducha.

Główny ołtarz składa się z drzwi pokrytych XVI-wiecznymi freskami wzorowanymi na włoskich renesansowych mistrzach przedstawiających życie Jezusa Chrystusa. Jest on otwierany wyłącznie przy specjalnych okazjach. Niestety, jego wnętrze zostało opróżnione i przetopione podczas wojen napoleońskich.

Górna część apsydy pokryta jest pięknym cyklem fresków przedstawiających anioły grające na instrumentach muzycznych. Co ciekawe, przez ostatnie stulecia, aż do 2003 roku, malowidła te były zasłonięte przez sadzę oraz brud. Dopiero prace restauracyjne na początku XXI wieku przywróciły je do oryginalnego wyglądu.

Ozdobą zachodniego transeptu jest rozeta. Jeśli dobrze się jej przyjrzymy to wypatrzymy kształt Gwiazdy Dawida. Nie zawsze łatwo go dostrzec przez kolorowy witraż, ale bez problemu wyłapiemy najważniejszy symbol judaizmu stojąc na Placu de la Virgen (Plaza de la Virgen).

Kaplice promieniste ciągnące się wzdłuż ambulatorium wyróżniają się stylem neoklasycznym. Wyjątkiem są tu charakterystyczne kaplice po stronie zachodniej, które zachowały swój gotycki wygląd.

Mniej więcej na środku ambulatorium stoi figura Maryi (hiszp. Virgen del Coro), do której przybywają kobiety w ciąży prosząc o szczęśliwy poród. Według tradycji niewiasty przybywające z prośbą o wsparcie powinny przejść dookoła katedry dziewięć razy, czyli tyle razy ile miesięcy trwa ciąża.

Święty Wincenty - patron Walencji

Na tyłach absydy wystawiono relikwie ręki Świętego Wincentego Męczennika (hiszp. San Vicente Mártir), patrona miasta. Wincenty urodził się w hiszpańskim mieście Huesca, ale większość życia spędził w Saragossie, gdzie został archidiakonem. Po przybyciu do Walencji na początku IV wieku został szybko zatrzymany pod zarzutem krzewienia nowej religii. Rzymianie torturami próbowali zmusić Wincentego do wyrzeknięcia się wiary. Urodzony pod koniec III wieku duchowny był prawdopodobnie: przypalany gorącym żelazem, obrywany ze skóry, krzyżowany, a także łamano mu kości. Według lokalnej tradycji Wincentego na ostatnie chwile życia wrzucono do lochu, w miejscu którego w kolejnych wiekach powstała wizygocka katedra. Zadane rany były jednak tak obszerne, że chrześcijanin nie przeżył.

22 stycznia w Walencji obchodzi się dzień patrona, który jest oficjalnym świętem wolnym od pracy.

Dzwonnica - El Micalet

Ośmioboczna dzwonnica El Micalet jest jednym z największych symboli Walencji, który pojawia się na licznych materiałach reklamowych oraz pracach artystycznych przedstawiających miasto. Obecnie dzwonnica pełni funkcję atrakcji turystycznej oraz panoramicznego punktu widokowego. Dzięki centralnemu położeniu wdrapując się na górę będziemy mogli wypatrzyć najważniejsze z miejskich budowli.

Święty Graal oraz Kaplica Kielicha

Święty Graal (hiszp. Santo Cáliz), jako nazywano kielich wykorzystywany w trakcie Ostatniej Wieczerzy przez Jezusa Chrystusa przy odprawianiu Eucharystii, przechowywany jest według tradycji w bocznej kaplicy katedry w Walencji.

Pochodzący prawdopodobnie z okolic I wieku p.n.e. i stworzony z ciemnego agatu aleksandryjski kielich został przekazany katedrze w XV wieku przez króla Alfonsa V Aragońskiego, który z kolei nabył go drogą wymiany od zakonników z klasztoru San Juan de la Peña. Nie ma jednak jednoznacznych dowodów historycznych pozwalających na wyśledzenie pełnej historii naczynia, które zgodnie z legendami miało zawędrować ze Świętym Piotrem do Rzymu i być wykorzystywane przez kolejnych papieży.

Kielich od 1916 roku wystawiony jest w Kaplicy Kielicha (hiszp. En la Capilla del Santo Cáliz), stworzonej w gotyckim kapitularzu (dawnej sali służącej do spotkań kapłanów). Pomieszczenie wyróżnia się sklepieniem żebrowym w formie gwiazdy oraz licznymi zdobieniami. Jeśli spojrzymy w górę zobaczymy niewielkie medaliony reprezentujące 12 apostołów oraz scenę przedstawiającą Koronację Maryi pośrodku.

Sam kielich znajduje się za szybą i możemy zobaczyć go jedynie z oddali. Relikwiarz z kielichem oddzielony jest od reszty pomieszczenia XV-wieczną, pokrytą płaskorzeźbami ścianą, która dawniej rozdzielała nawę główną od chóru. Sceny na płaskorzeźbach przedstawiają historie ze Starego oraz Nowego Testamentu.

Zwiedzanie katedry w Walencji

Katedrę możemy zwiedzić podczas samodzielnej wycieczki z przewodnikiem audio w języku angielskim. Podczas pobierania przewodnika audio możemy zostać poproszeni o pozostawienie dokumentu potwierdzającego naszą tożsamość, który otrzymamy zwracając urządzenie.

W trakcie zwiedzania możemy przejść przez katedrę, zajrzeć do kaplic bocznych, wejść do Kaplicy Kielicha oraz odwiedzić muzeum. Koszt zwiedzania to 9€. Posiadacze karty Valencia Card otrzymają zniżkę o wysokości 20%. Do darmowego wstępu upoważnione są dzieci poniżej 8. roku życia oraz towarzysze osób niepełnosprawnych.

Na zwiedzenie katedry z przewodnikiem audio oraz na wizytę w muzeum potrzebujemy około 60-90 minut.

Katedra udostępniona jest do zwiedzania przez cały rok. Dokładne godziny (różniące się w zależności od dnia lub sezonu) można sprawdzić na oficjalnej stronie. Ostatnie wejście do katedry możliwe jest do 45 minut przez oficjalną godziną zamknięcia.

Muzeum Katedralne

Podczas zwiedzania katedry odwiedzimy także muzeum, w którym trzymane są m.in.: dzieła sztuki, relikwiarze, księgi, manuskrypty czy naczynia liturgiczne. Wśród relikwiarzy znajduje się m.in. pojemnik ze szczątkami pochodzącego z Walencji papieża Kaliksta III. Interesującymi eksponatami są trzy modele, które przedstawiają etapy budowy katedry w: XIII, XIV i XV wieku.

Do muzeum przynależą również podziemia z niewielkim stanowiskiem archeologicznym. W najlepszym stanie zachowała się cysterna z arabskiej cegielni. Oprócz niej w kilku pomieszczeniach zobaczymy m.in.: fragment murów arabskich, fragment murów domu i innych rzymskich budowli, pozostałości cmentarza czy fragment podłogi innej arabskiej cysterny. Niestety, do dziś zachowało się tak niewiele, że gdyby nie opisy (w języku hiszpańskim) to nie dało by się samodzielnie określić przeznaczenie pojedynczych ścian czy kamieni.

Olbrzymią wadą muzeum jest mała ilość opisów eksponatów w języku angielskim.