Mury Kordoby: szlakiem średniowiecznych fortyfikacji

Kordoba należała do największych średniowiecznych miast otoczonych murami, a spacer ich śladem może być nie lada gratką dla wszystkich sympatyków dawnych fortyfikacji.

Krótka historia kordobańskich murów obronnych

Pierwsze mury obronne istniały już w czasach rzymskich i otaczały zwartym pierścieniem całe ówczesne miasto. Po nastaniu muzułmanów wewnątrz antycznych obwarowań powstała Medina, główna dzielnica mieszkalna arabskiej Qurtuby. W tamtym czasie do miasta można było wkroczyć jedną z dziewięciu bram.

W XI wieku, gdy Kalifat Kordoby był już tylko wspomnieniem, podjęto decyzję o otoczeniu murami niechronionych dotychczas dzielnic wschodnich zwanych Axerquía (wciąż jednak pozostawały one oddzielone od Mediny wewnętrznym murem). Ostatni, najkrótszy odcinek murów wznieśli chrześcijanie, którzy ogrodzili teren przylegający do Alcázaru. W XIV wieku wzmocnili oni również dotychczasową strukturę. Po zakończeniu wszystkich etapów rozbudowy średniowieczna Kordoba otoczona była murami o długości około 22 km (niemalże dorównywały one rozmiarem obwarowaniom Konstantynopola!).

Mury zaczęły znikać z kordobańskiego krajobrazu w XIX wieku. Ich funkcja obronna traciła na znaczeniu, a zajmowały cenne tereny, które można było wypełnić nowymi ulicami oraz zabudowaniami. Szczęśliwie do naszych czasów przetrwało wcale niemało dawnych fortyfikacji (murów, bram, wież), na które natrafimy w trakcie zwiedzania Kordoby.

Śladem fortyfikacji Kordoby - co przetrwało do naszych czasów?

Brama Almodóvar (Puerta de Almodóvar)

Jest to jedyna zachowana z dziewięciu oryginalnych bram powstałych w VIII wieku, niedługo po zdobyciu miasta przez muzułmanów. Wzniesiono ją na zlecenie Abd al-Rahmana I, założyciela z dynastii Umajjadów kordobańskich. Jej obecny wygląd jest efektem przebudowy przeprowadzonej w XIV wieku, w trakcie której chrześcijanie wzmocnili mury pozostawione przez poprzedników.

W czasach arabskich prowadziła ona na teren Mediny, głównej dzielnicy mieszkalnej, i nazywano ją Bad al-Yawz (Bramą Orzechową). Po nastaniu chrześcijan była punktem wjazdowym do dzielnicy żydowskiej (Judería de Córdoba: zwiedzanie dzielnicy żydowskiej w Kordobie). Jej obecna nazwa nawiązuje do faktu, że odchodząca od niej droga prowadziła w kierunku miasta Almodóvar del Río (oddalonego zaledwie 25 km od Kordoby i znanego ze wspaniałego zamku).

Bezpośrednio przy bramie stoi pomnik Seneki, urodzonego w rzymskiej Kordobie filozofa.

Mur przy ulicy ulicy Calle Cairuán

Jeden z najlepiej zachowanych odcinków dawnych fortyfikacji Mediny, na który składają się mury wraz z wieżami, ciągnie się wzdłuż ulicy Calle Cairuán. Mur ten pochodzi co prawda z okresu średniowiecza, ale arabscy budowniczowie wykorzystali jako podstawę pozostałości rzymskiej struktury.

Brama Mostowa oraz Wieża Calahorra

Przerzucony przez rzekę Gwadalkiwir most rzymski należy do najbardziej charakterystycznych zabytków Kordoby. Po jego północnej stronie od starożytności istniała Brama Mostowa, w miejscu której stoi dziś klasycystyczny łuk triumfalny (XVI w.).

Po rekonkwiście dostępu do miasta od południowej strony mostu broniła zachowana do dziś monumentalna Wieża Calahorra (Torre de la Calahorra). Budowla ta pełniła funkcję ufortyfikowanej bramy. Jej budowę zlecił Alfons XI, wykorzystując do tego pozostałości arabskiego fortu, a swój obecny kształt uzyskała dopiero w 1369 roku, podczas walk o władzę dwóch jego potomków. Jej powiększenie zlecił Henryk II, pierwszy z władców z dynastii Trastámara, który toczył wojnę domową z przyrodnim bratem Piotrem I Okrutnym.

Dziś w jej wnętrzu mieści się muzeum poświęcone czasom arabskim.

Wieża Malmuerta (Torre de la Malmuerta)

Druga z najlepiej zachowanych wież pochodzi z początku XV wieku. Jest to oktagonalna konstrukcja, która została przyłączona do arabskich murów zachowanym do dziś łukiem. Nazwa zabytku oznacza w wolnym tłumaczeniu wieża przypadkowo zabitej kobiety i nawiązuje do legendy, jakoby zazdrosny mąż miał przy niej zamordować oskarżoną o zdradę, a jak się później okazało niewinną, małżonkę.

Torre de la puerta del rincón (Wieża przy bramie rincón)

Wbudowane w nowszy budynek pozostałości średniowiecznej wieży oraz bramy łączącej Medinę z sąsiednią dzielnicą Axerquía. Tuż obok zobaczymy jeden z pomników nawiązujących do lokalnej tradycji ozdabiania dziedzińców.

Mur przy ulicy Calle Martín de Roa

Kolejny z okazałych odcinków muru zachował się w południowo-wschodnim krańcu starego miasta, zaledwie kilka kroków od Alcázaru w Kordobie. Współcześnie prowadzi wzdłuż niego drewniana kładka, która umożliwi nam obejrzenie go w całej okazałości.

Będąc na miejscu nie przegapmy realistycznego pomnika "dziadka i wnuka" (hiszp. Escultura del abuelo y el niño), przedstawiającego scenę rodzinnego wieszania doniczek na ścianie, czym nawiązano do kordobańskiej tradycji ozdabiania przydomowych patio.

Muralla del Marrubial - mur otaczający dzielnicę Axerquía

Długi fragment średniowiecznego muru wzniesionego od zera przez Arabów, który różni się od odcinków opartych o dawne rzymskie fortyfikacje. Pierwotnie otaczał on dzielnicę Axerquía.

Fragment oryginalnego rzymskiego muru przy ratuszu miejskim

Rzymska Corduba, zarówno ta z czasów Republiki, jak i Cesarstwa, otoczona była pierścieniem murów obronnych. Obwarowania te wykorzystali i wzmocnili Arabowie, zakładając wewnątrz nich Medinę, główną dzielnicę mieszkalną średniowiecznej Kordoby.

Oryginalna rzymska struktura w swojej pierwotnej formie składała się z grubego zewnętrznego muru wzniesionego z ciętych kamieni, skromniejszego muru wewnętrznego oraz kilkumetrowej wolnej przestrzeni pomiędzy nimi wypełnionej m.in. gruzem . Przekrój tej konstrukcji zobaczymy na zachowanym fragmencie wschodniego przebiegu muru Mediny, który odnajdziemy tuż obok ratusza i ruin świątyni z czasów rzymskich.

Więcej o rzymskich zabytkach Kordoby przeczytacie w naszym artykule Śladami rzymskiej Kordoby - w poszukiwaniu pozostałości antycznej Corduby

Łuk Portillo

Niepozorny i wciśnięty pomiędzy sąsiednimi zabudowaniami średniowieczny łuk Portillo (Arco del Portillo) pełnił funkcję jednego z przejść w murze wewnętrznym oddzielającym Medinę od zewnętrznych dzielnic Axerquía.

Warto podejść do niego zahaczając o sąsiedni kościół św. Franciszka (Iglesia de San Francisco), którego dawny krużganek przekształcono w plac miejski. Na prawo od fasady tej świątyni zobaczymy wizerunek Matki Bożej namalowany na płytkach.

Puerta de Sevilla (Brama Sewilli)

Skromniejsza z zachowanych bram, przy której ciągnie się fragment murów. Odnajdziemy ją na południowy-zachód od Alcázaru.

Torre de Guadalcabrillas

Kolejna z okazałych wież, przypominająca wyglądem wieżę Malmuerta. Zobaczymy ją w południowo-zachodnim krańcu starego miasta, przy rzece i drodze prowadzącej wzdłuż Alcázaru.