Norymberga: atrakcje, zwiedzanie, zabytki

Norymberga to drugie największe miasto kraju związkowego Bawaria, które w średniowieczu stanowiło jeden z najważniejszych ośrodków historycznej krainy Frankonii oraz posiadało status wolnego miasta cesarstwa (na tutejszym zamku zwoływano nawet sejm niemiecki).

Z Norymbergą związanych było dwóch słynnych artystów - Albrecht Dürer oraz Wit Stwosz, których dzieła zobaczymy w muzeach oraz kościołach. Ten drugi miał jednak na pieńku z norymberską radą miejską, której przedstawiciele mieli określać go szalonym i krzykliwym człowiekiem.

Współczesna Norymberga w szerokiej świadomości kojarzona jest przede wszystkim z procesami norymberskimi i nie należy do pierwszego wyboru wśród turystów - a szkoda, bo to zdecydowanie jedno z ciekawszych miast do odwiedzenia u naszych zachodnich sąsiadów, a atrakcje Norymbergi należą do naprawdę różnorodnych.

Jak zwiedzać Norymbergę?

Z perspektywy turysty najwięcej ciekawych miejsc i zabytków leży w granicach historycznych murów miejskich lub w ich najbliższej okolicy. Musimy jednak ostrzec czytelników oczekujących wędrowania po uliczkach pełnych historycznej atmosfery - w Norymberdze wielu takich nie znajdziecie!

Co prawda norymberskie stare miasto otoczone jest dobrze zachowanym pierścienie średniowiecznych fortyfikacji obronnych, ale niewiele innych zabytków przetrwało w nienaruszonym stanie po alianckich bombardowaniach. Stare miasto odbudowano z zachowaniem oryginalnego układu, ale przy budynkach zastosowano większą dowolność i wierność oryginałowi zachowano tylko przy największych zabytkach, co całościowo nie zawsze wygląda dobrze.

Jeśli znajdziemy nocleg w okolicy starego miasta to praktycznie wszędzie spokojnie dojdziemy pieszo. Z komunikacji miejskiej skorzystamy wybierając się np.: do Pałacu Sprawiedliwości (gdzie zorganizowano procesy norymberskie), dawnych nazistowskich terenów zjazdowych lub do ogrodu zoologicznego. Więcej o tutejszym transporcie publicznym napisaliśmy na końcu naszego przewodnika.

Ile czasu poświęcić na zwiedzanie Norymbergi?

Jeśli zamierzamy skupić się przede wszystkim na największych atrakcjach Norymbergi (których większość znajduje się w historycznym centrum), to przy odpowiednim tempie powinniśmy wszystko zwiedzić i zobaczyć w jeden weekend. Pamiętajcie jednak, że Norymberga słynie ze świetnych muzeów, więc naprawdę jest tu co robić!

W praktyce nie jest to jednak takie proste i wymaga przygotowania odpowiedniego planu zwiedzania, ponieważ niektóre z atrakcji, np. wycieczki do podziemi, nie odbywają się aż tak często. Optymalna liczba dni pozwalającą na dobre poznania miasta to 3 lub 4.

Karta do zwiedzania NÜRNBERG CARD + FÜRTH

Władze Norymbergi (i znajdującego się tuż obok miasteczka Fürth) przygotowały dla odwiedzających bardzo dobrą ofertę ułatwiającą zwiedzanie. Oficjalna karta turystyczna NÜRNBERG CARD + FÜRTH zapewnia darmowe korzystanie z komunikacji miejskiej (w strefie A pokrywająca oba te miasta) oraz bezpłatne wejście do ponad 30 muzeów oraz atrakcji. Do tego w niektórych innych miejscach otrzymamy 50% zniżki.

Karta występuje wyłącznie w wersji 48-godzinnej, która kosztuje 33€. Kartę możemy zakupić w biurze informacji turystycznej lub w punkcie informacji na lotnisku. Niektóre hotele umożliwiają zakup karty w recepcji, warto jednak wcześniej napisać i o to zapytać. Alternatywną opcją jest zakup online na oficjalnej stronie. Kupując kartę musimy określić, od której godziny będziemy z niej korzystać.

Co warto zobaczyć w Norymberdze? Największe atrakcje oraz zabytki

Zamek w Norymberdze

Wzniesiony na skale oraz górujący nad starym miastem zamek należy do największych zabytków Norymbergi i stale przypomina o jej dawnej świetności. Norymberga w czasach późnego średniowiecza miała status wolnego miasta imperialnego. Jej pozycja była tak duża, że określano ją nawet "nieoficjalną stolicą Świętego Cesarstwa Rzymskiego", a każdy nowo wybrany władca właśnie tutaj zwoływał pierwsze posiedzenie.

Budowla ucierpiała znacznie podczas alianckich nalotów i mimo odbudowy jej wnętrza nie odzyskały dawnego blasku. Zabytek skrywa jednak skarb architektury romańskiej, który szczęśliwie przetrwał bombardowania - dwupiętrową kaplicę wzniesioną około 1200 roku. Oba jej poziomy powstały na tym samym planie, ale wyższy przeznaczony był dla władcy, który mógł przechodzić do niej bezpośrednio ze swoich komnat. Co ciekawe, w 1520 roku dla cesarza Karola V stworzono przy kaplicy ogrzewane oratorium.

Punkt widokowy na wieży Sinwell

Drugą z płatnych atrakcji kompleksu zamkowego jest możliwość wejścia na wieżę Sinwell (Sinwellturm, do pokonania jest niecałe 120 stopni), z której rozpościera się przyjemny widok na stare miasto. Wewnątrz budowli przygotowano wystawę zdjęć prezentujących Norymbergę przed i po bombardowaniach. Kupując bilet będziemy też mogli zobaczyć głęboką studnię, którą wydrążono w skale na głębokość prawie 50 m (w trakcie krótkiej prezentacji do studni zostanie spuszczony pojemnik ze świecami umożliwiający spojrzenie do środka).

Nazwa wieży pochodzi od historycznej formy języka niemieckiego (język średnio-wysoko-niemiecki), w którym słowo sinwell oznaczało idealnie okrągły.

Chcąc zwiedzić zamek oraz wejść na wieżę kupujemy wspólny bilet.

Dom Albrechta Dürera

Najbardziej znaną postacią związaną z Norymbergą jest renesansowy artysta Albrecht Dürer, który urodził się i zmarł w tym mieście. Niedaleko zamku znajduje się dom, w którym spędził on 19 ostatnich lat swojego życia (1509 - 1528). Budowla, która szczęśliwie przetrwała wojenną zawieruchę, powstała w 1420 roku, a jej górna część charakteryzuje się konstrukcją szachulcową.

Zabytek już w 1828 roku został przekształcony w muzeum poświęcone artyście, które nazwano Albrecht-Dürer-Haus (pol. Dom Albrecht Dürera). Niestety, w środku nie zobaczymy oryginalnych dekoracji, choć kuchnia, sypialnia czy pracownia zostały zrekonstruowane na bazie hipotez z wykorzystaniem autentycznych mebli z epoki. Nie znamy też przeznaczenia konkretnych pokoi z czasów życia słynnego artysty (z wyjątkiem kuchni), więc nie powinniśmy zakładać, że właśnie tak wyglądały wnętrza jego domu. W środku czuć jednak atmosferę tamtych czasów, a wystawa przybliży nam nieco jego postać.

Hauptmarkt - norymberski Rynek Główny

Nasze zwiedzanie Norymbergi możemy rozpocząć na głównym miejskim rynku - Hauptmarkt, gdzie rano odbywa się targ spożywczy, a przed świętami Bożego Narodzenia organizowany jest słynny targ bożonarodzeniowy. Ozdobami placu są Piękna Fontanna (Schöner Brunnen) oraz gotycki kościół Frauenkirche (Kościół Najświętszej Marii Panny, więcej o nim w dalszej części naszego przewodnika).

W tym miejscu warto napisać kilka słów o wysokiej na 19 m fontannie. Powstała ona pod koniec XIV stulecia i zgodnie z pierwotnym założeniem miała wieńczyć kościół Frauenkirche, stąd też charakterystyczny kształt iglicy. Konstrukcja tak zachwyciła jednak miejskich rajców, że ci zdecydowali się na umieszczenie jej na miejskim placu, aby każdy mógł podziwiać ją z bliska. Fontannę ozdabia około 40 posągów reprezentujących postacie związane ze Świętym Cesarstwem Niemieckim. Obecnie zdobienia fontanny są replikami, a oryginały przechowywane są w Muzeum Germańskim.

Weissgerbergasse - najpiękniejsza uliczka w mieście

Przedwojenna Norymberga słynęła z drewnianych i kolorowych szachulcowych fasad. Co prawda niewiele z nich zrekonstruowano, ale jedna z ulic - Weissgerbergasse - jest ich pełna i w najlepszy sposób nawiązuje do bogatej historii miasta, dlatego warto przejść ją w całości. Nazwa Weissgerbergasse wywodzi się od cechu garbarzy.

Muzeum Germańskie

W Norymberdze znajduje się jedno z najważniejszych i największych muzeów w Niemczech - Germanisches Nationalmuseum (pol. Muzeum Germańskie). Zostało ono założone w 1852 roku w starym klasztorze z dobudowanymi neogotyckimi skrzydłami, a część wystawy umieszczono w dawnej kaplicy.

Na wizytę muzeum warto zaplanować nawet do dwóch godzin - liczba sal i eksponatów jest naprawdę imponująca. W środku zobaczymy m.in. najstarszy globus na świecie, prace Albrechta Dürera, złotą księgę Codex Aureus, barokowy domek dla lalek, relikwiarze czy prace takich artystów jak Wit Stwosz, Rembrandt czy August Macke.

DB Museum w Norymberdze

Mimo że Germanisches Nationalmuseum uchodzi za najważniejsze muzeum w Norymberdze, to nasza ulubioną placówką jest DB Museum, czyli muzeum poświęcone historii niemieckiego kolejnictwa oraz komunikacji. W środku czekają na nas m.in.:

• zabytkowe lokomotywy oraz składy (m.in. wagon króla Ludwika II, wagony Otto van Bismarcka - w sumie 40 eksponatów),
• modele (ponad 2000!),
• wystawa na świeżym powietrzu oraz różne wystawy tematyczne.

Kompleks znajduje się pod adresem Lessingstraße 6 (Lessingstrasse 6) i położony jest dosłownie kilka kroków za historycznymi murami miejskimi. Na miejscu możemy spędzić nawet 2-3 godziny.

Kościoły w Norymberdze

Trudno o zabytki bardziej przypominające o bogatej historii miasta niż kościoły. Każdy z nich ucierpiał w trakcie bombardowań, lecz wszystkie najważniejsze zostały odbudowane i czasem aż trudno uwierzyć, że całkiem niedawno były ruinami.

Poniżej opisaliśmy trzy najważniejsze kościoły w historycznym centrum Norymbergi.

Frauenkirche (Kościół Najświętszej Marii Panny)

Choć stojący przy rynku gotycki kościół zachwyca dekoracjami, to historia jego wzniesienia należy do dość ponurych. Gdy w XIV wieku podjęto decyzję o lokalizacji rynku w miejscu dzielnicy żydowskiej przeprowadzono pogrom ówczesnych mieszkańców, a ich synagoga została zrównana z ziemią. W miejscu bożnicy cesarz Karol IV rozkazał wznieść nową świątynię, która miała pełnić funkcję cesarskiej kaplicy.

Współcześnie trzynawowy gotycki kościół halowy stanowi jeden z najważniejszych zabytków Norymbergi. Wnętrze świątyni skrywa kilka skarbów, w tym Ołtarz Tucherów z 1445 roku, uważany za jedno z najważniejszych dzieł norymberskich artystów sprzed ery Dürera.

Kościół św. Sebalda (Sebalduskirche)

Ten najstarszy kościół parafialny w Norymberdze stoi naprzeciwko miejskiego ratusza. Ma on formę późnoromańskiej bazyliki z dwoma chórami i został w całości odbudowany po zniszczeniach wojennych.

Wnętrze świątyni jest dość surowe, ale skrywa w sobie niemało zabytków wartych uwagi. Do największych dzieł sztuki w Norymberdze zalicza się wspaniały grobowiec z brązu wykonany przez Petera Vischera i jego synów, w którym spoczywają szczątki św. Sebalda - patrona miasta - umieszczone w pozłacanym relikwiarzu.

Podczas zwiedzania kościoła warto również wypatrywać dzieł Wita Stwosza - w tym epitafium Pawła Volckamera w formie płaskorzeźby oraz krucyfiksu Mikołaja Wickla.

Kościół św. Wawrzyńca (Lorenzkirche)

Gotycka świątynia pw. św. Wawrzyńca jest trzecim najważniejszym kościołem w Norymberdze. Budowla powstała około 1250 roku, ale w XV wieku została przebudowana na modłę późnogotycką. Fasada zabytki charakteryzuje się dwoma wysokimi (na 80 i 81 m) wieżami.

Wnętrze świątyni skrywa w sobie wiele wartych uwagi dzieł sztuki, do których należą:

• grupa rzeźbiarska "Pozdrowienie Anielskie" autorstwa Wita Stwosza (wisi w środkowej części prezbiterium),
• tabernakulum dłuta norymberskiego mistrza Adama Kraffta stanowiące arcydzieło sztuki gotyckiej,
• średniowieczne ołtarze,
• oryginalne witraże z końca XV wieku.

Warta dłuższej uwagi jest także zachodnia fasada z pięknie zdobionym portalem oraz okazałą rozetą z połowy XIV stulecia.

Pałac Sprawiedliwości - miejsce organizacji procesów norymberskich

Norymberga w szerokiej świadomości znana jest ze słynnych procesów norymberskich, które zorganizowano w tutejszym Pałacu Sprawiedliwości. W ich trakcie przesłuchiwano i skazywano największych zbrodniarzy wojennych.

Dzisiaj możemy zobaczyć salę sądową numer 600, w której odbywały się przesłuchania (o ile nie odbywa się w niej proces, ponieważ wciąż jest używana), oraz zwiedzić wystawę poświęconą zbrodniom nazistowskim i samym procesom. Wystawa powstała w miejscu galerii nad salą numer 600, więc zawsze możemy zajrzeć do niej z góry. Przy okazji będziemy też mogli rzucić okiem na teren więzienia.

Mury obronne i bramy Norymbergi

Mury obronne Norymbergi powstawały od XII do XVI wieku - najpierw wzniesiono typowe średniowieczne mury z wieloma wieżami, aby po rozpowszechnieniu się artylerii wzmocnić je bastionami. W czasach swojej świetności długość fortyfikacji wynosiła 5 kilometrów, z czego do dziś pozostało blisko 4 km murów (a z pierwotnych prawie 90 wież przetrwało ponad 70). Osoby mające więcej czasu mogą przespacerować się wzdłuż całej ich długości (choć niektóre odcinki są monotonne i nie oferują specjalnych widoków).

Do ciekawszych fragmentów z perspektywy turysty należą:

• fragment murów przy bramie Tiergärtnertor (niedaleko zamku i domu Albrechta Dürera), po którym możemy przespacerować. Wejście znajduje się po drugiej stronie muru w Ogrodzie Burmistrza (Bürgermeistergarten). Do ogrodu burmistrza wejdziemy ruszając spod bramy Neutorturm lub spod wspomnianych już Ogrodów Zamkowych. Widok na miasto jest przyjemny, chociaż zobaczymy stamtąd wyłącznie najbliższe budynki.
• Neutorturm - jedna z czterech głównych bram wjazdowych do miasta.
• gotycka wieża Weißer Turm (Weisser Turm, Biała Wieża), która po rozszerzeniu fortyfikacji znalazła się wewnątrz miasta - jej nazwa nawiązuje do koloru farby dawniej ją pokrywającego. Obecnie służy ona za wejście do metra.
• ogród Heilkräutergarten am Hallertor - mniej znany z ogrodów ciągnący się wzdłuż murów miejskich.

Podziemna Norymberga - bunkry sztuki, piwnice piwne oraz inne atrakcje

Norymberga jest idealnym wyborem dla turystów zainteresowanych podziemnymi przejściami, tunelami i komnatami. Już w okresie średniowiecza bezpośrednio pod ulicami starego miasta wydrążono połączone tunelami wielopiętrowe podziemne hale, w których przechowywane produkowane w mieście czerwone piwo. Najstarsze wzmianki o tych magazynach pochodzą z około 1380 roku.

W czasie wojny podziemne magazyny odkryto na nowo i wykorzystano jako schrony - właściwie tylko dzięki nim zginęło tak mało osób biorąc pod uwagę skalę zniszczeń na powierzchni.

Współcześnie do zwiedzania możliwych jest kilka podziemnych atrakcji, z których dwie największe opisaliśmy poniżej.

Bunkry sztuki (Historischer Kunstbunker)

Bezpośrednio pod zamkiem powstał podziemny kompleks bunkrów z zaawansowanym systemem klimatyzacji, gdzie przechowywano zrabowane podczas wojny dzieła sztuki oraz najważniejsze niemieckie skarby w celu ochrony ich przed zniszczeniem.

Przetrzymywano tu m.in. rozczłonkowany ołtarz Wita Stwosza z kościoła Mariackiego w Krakowie (mimo starań nie udało się nam go ukryć) i niemieckie regalia cesarskie przywiezione z Wiednia. W trakcie zwiedzania poznamy historię tego miejsca oraz zasady przechowywania kosztowności w czasie wojny, ale też po niej - gdyż dzięki licznym zabezpieczeniom kompleks wykorzystywano do przechowywania dzieł sztuki zabranych z kościołów do czasu, aż zostaną one odbudowane.

Piwnice piwne (Historische Felsengänge)

Dla wielu turystów ciekawszą opcją może być wycieczka z przewodnikiem po rozciągających się pod miastem piwnicach piwnych. Zwiedzanie rozpoczyna się przy pomniku Albrechta Dürera, a kończy w budynku znajdującego się niedaleko browaru Hausbrauerei Altstadthof. Na koniec zwiedzania wchodzimy do tego ostatniego, gdzie możemy raczyć się lokalnym czerwonym piwem.

W trakcie wycieczki dowiemy się więcej o przechowywaniu i produkcji słynnego czerwonego norymberskiego piwa (Rotbier) oraz o historii miasta. Na miejscu czeka nas jednak trochę wysiłku i wchodzenia po schodach, gdyż najgłębiej znajdziemy się około 16 m pod poziomem powierzchni.

Ratusz i jego lochy

Stojący tuż obok Rynku ratusz na przestrzeni wieków był kilkukrotnie rozbudowywany. Jego najstarsza gotycka część powstała w połowie XIV wieku - jej wnętrze charakteryzuje się długą na 40 m salą, która w momencie zakończenia budowy była największą konstrukcją tego typu po północnej stronie Alp. W XVII wieku ratusz przebudowano w stylu renesansowych włoskich pałaców.

Ratusz skrywa jedną mniej znaną atrakcję Norymbergi - średniowieczne lochy, które możemy zwiedzić w trakcie około 40 minutowej wycieczki z przewodnikiem. W środku zobaczymy cele skazańców oczekujących na proces lub wymierzenie kary śmierci. Aktualne informacje o godzinach zwiedzania znajdziemy tutaj.

Handwerkerhof - ryneczek rzemieślników

Tuż obok dworca głównego i przy bramie prowadzącej do miasta znajduje się jedna z najbardziej klimatycznych atrakcji Norymbergi - mały obszar handlowy Handwerkerhof, gdzie w średniowieczu swoje zakłady mieli rzemieślnicy.

Wchodząc do środka możemy cofnąć się w czasie - zrekonstruowane średniowieczne budynki, w nich sklepiki i kawiarnie, a wszystko to otoczone murami, żywe i kolorowe. Mimo że całość jest zaledwie rekonstrukcją to sprawia naprawdę przyjemne wrażenie. Oprócz produktów rzemieślniczych i wyrobów lokalnych nabędziemy tu też pamiątki oraz zjemy typowo frankońskie w jednym z lokali gastronomicznych.

Fembohaus - muzeum miejskie w rezydencji kupieckiej

Jednym z nielicznych zachowanych w całości budynków (i jedyną dużą renesansową rezydencją kupiecką) jest Fembohaus z końca XVI wieku, w którym mieści się dziś muzeum miejskie.

W środku zobaczymy jak wyglądały średniowieczne domy bogatych kupców (niemal wszystkie pomieszczenia zostały jednak zrekonstruowane, choć jedno zachowało się w oryginalnym stanie) oraz poznamy historię miasta. W sumie do zwiedzenia jest aż 26 pomieszczeń! W muzeum wyświetlany jest interaktywny film opisującym historię miasta. Nie zapomnijmy poprosić o przewodnik audio, ponieważ w środku niektóre opisy są tylko w języku niemieckim.

Stare Miasto w Norymberdze - co jeszcze warto na nim zobaczyć?

Norymberga przez wieki uważana była za jedno z najpiękniejszych miast Europy. Jej otoczona murami najstarsza część charakteryzowała się klimatycznymi uliczkami i kolorowymi drewnianymi fasadami domów. Wszystko to skończyło się w XX wieku. W ostatnich dwóch latach wojny alianci nieustannie bombardowali Norymbergę. Większość zabudowy starego miasta (nawet 90%) została zniszczona, zachowały się jedynie pojedyncze budynki. Miasto po wojnie odbudowano z zachowaniem historycznego układu, ale tylko niektóre z gmachów zrekonstruowano jeden do jednego - przez co mówiąc wprost norymberskie stare miasto nie zachwyca.

Wciąż jednak odnajdziemy na jego terenie niemało zabytków wartych uwagi. Najciekawsze z nich leżą po północnej stronie przepływającej przez centrum rzeki Pegnitz. Swoją droga to właśnie na mostach i wzdłuż przebiegu rzeki odnajdziemy jedne z najlepszych widoków w mieście.

Nasz przewodnik po Norymberdze zawiera wiele atrakcji opisanych bardziej szczegółowo, ale trudno o szczegółowe przedstawienie wszystkiego. Poniżej wypisaliśmy kilka dodatkowych miejsc, które warto zapisać w swoim planie zwiedzania. Sa to m.in.:

• Most kata (Henkersteg) - piękny drewniany most po którym możemy przespacerować. Na końcu mostku znajduje się dom kata (Henkerhaus) przekształcony w małe muzeum - jeśli jednak nie mamy karty do zwiedzania to naszym zdaniem nie warto płacić oddzielnie za bilet, gdyż w środku czeka na nas jedynie malutka wystawa poświęcona Franzowi Schmidtowi - najsłynniejszemu katowi w historii miasta.
• Most Museumsbrücke, z którego będziemy mogli spojrzeć na malowniczy i odbudowano od zera Szpital św. Ducha (Heilig-Geist-Spital). O jego dawnym statusie najlepiej świadczy fakt, że przez kilka stuleci przechowywano w nim regalia władzy cesarskiej. Dla nas jest to jeden z bardziej pocztówkowych widoków w całej Norymberdze. Współcześnie działa w nim restauracja.
• Maxbrücke - najstarszy kamienny most w mieście, którego historia sięga końcówki XV stulecia. Przy moście stoi jeden z największych szachulcowych budynków w całych Niemczech, w którym dawniej mieścił się magazyn wina, a dziś działa akademik.
• Fontanna Karuzela Małżeńska w Norymberdze (Hans Sachs-Brunnen - Ehekarussell) - ta okazała fontanna z brązu w sposób ponury przedstawia etapy małżeństwa - od ślubu aż po śmierć. Przycupnęła ona koło opisywanej już wieży Weißer Turm.
• Najstarszy w Europie most łańcuchowy (Kettensteg).

Dawne tereny zjazdowe NSDAP - centrum dokumentacji oraz pozostałości innych budynków

Frankonia uchodziła za największą twierdzę nazistów, a Norymberga stała się jednym z symboli nazistowskich Niemiec, gdyż z powodu swojego położenia i bogatej historii została wybrana na miejsce organizacji corocznych zjazdy partii NSDAP. Do dziś przetrwały resztki kompleksu, na terenie którego przed dziesiątkami tysięcy wyznawców przemawiał Adolf Hitler.

Najważniejszym elementem założenia miała być monumentalna Hala Kongresowa, w której planowano organizować zjazdy partii. Speer projektując ją wzorował się na Koloseum, ale jego budowla miała być dwa razy większa od antycznego pierwowzoru. Ostatecznie budowy nie ukończono, a współcześnie w części budynków mieści się muzeum poświęcone zbrodniom nazistowskim - Dokumentationszentrum Reichsparteitagsgelände (w skrócie Doku Zentrum).

W środku czeka nas około 20 wystaw tematycznych przybliżających historię III Rzeszy - od dojścia nazistów do władzy po procesy norymberskie. Na miejscu bez dodatkowych opłat otrzymamy przewodnik audio w języku polskim. Na miejscu spędzimy nawet dwie godziny, o ile zdecydujemy się wysłuchać wszystkich opisów.

Oprócz wizyty w muzeum warto zaplanować trochę czasu na spacer po okolicy i zobaczenie pozostałości obiektów zjazdowych. Do zobaczenia sa m.in.:

• otwarty dziedziniec Hali Kongresowej;
• Pole Zeppelina (niem. Zeppelinfeld), które swoją nazwę otrzymało już w 1909 roku na cześć lądującego na nim sterowca. Do naszych czasów przetrwały pozostałości długiej na 360 m trybuny wzorowanej na słynnym Ołtarzu Pergamońskim;
• Hala Honoru (Ehrenhalle) - zachowany w niemal idealnym stanie monument wzniesiony w celu upamiętnienia członków partii poległych w trakcie dochodzenia do władzy - zwłaszcza "męczenników" puczu monachijskiego. Budowla jako jedyna położona jest po przeciwnej stronie ulicy;
• szeroka na niemal 40 m Wielka Droga, którą przechodzić miały parady wojskowe;
• schody Hali Leopolda (niem. Luitpoldhalle) - oryginalna budowla powstała jeszcze w 1906 roku z myślą o Wystawie Królestwa Bawarii, ale została przekształcona w miejsce organizacji zjazdów NSDAP (to tu w 1935 roku ogłoszono wejście w życie ustaw norymberskich). Budowla została zniszczona podczas nalotów w w 1942 roku, a do dziś przetrwały po niej wyłącznie schody.

Atrakcje Norymbergi poza utartym szlakiem

Ogród Hysperyd (Hesperidengärten)

Prawdziwym ukrytym skarbem Norymbergi jest znajdujący się kawałek za bramą Neutorturm urokliwy ogród Hysperyd (Hesperidengärten, nazwana pochodzi od mitologicznych nimf Zachodzącego Słońca). To niewielkie barokowe założenie wypełnione jest rzeźbami i przypomina najpiękniejsze ogrody włoskie. Wchodzimy do niego bramą przy Johannisstraße 13. Na terenie ogrodu znajduje się również mała kawiarnia.

Rezydencja Tuchera

Do ciekawszych zabytków Norymbergii należy rezydencja w formie niewielkiego zameczku, którą w latach 1533-1544 wznieśli Tucherowie - jeden z najznamienitszych norymberskich rodów patrycjuszowskich (co ciekawe, jego potomkowie są wciąż właścicielami zabytku).

We wnętrzu budynku działa współcześnie muzeum (Museum Tucherschloss und Hirsvogelsaal). Do największych atrakcji tego miejsca należy odbudowany w 2000 roku pawilon Hirsvogelsaal, w którym zobaczymy malowidło sufitowe pędzla renesansowego artysty Georga Pencza, ucznia Dürera.

Zoo w Norymberdze

Kolejnym godnym uwagi miejscem jest norymberski ogród zoologiczny, który znajduje się w lasku poza miastem. Możemy dojechać do niego tramwajem. Jedną z najważniejszych atrakcji zoo jest delfinarium.

Ruiny kościoła św. Katarzyny

Dosłownie kilka kroków od kościoła św. Wawrzyńca odnajdziemy ruiny kościoła św. Katarzyny (Katharinenruine), w przypadku którego nie zdecydowano się na odbudowę. Świątynia należącą dawniej do klasztoru dominikanów została zachowana w formie trwałej ruiny, a w sezonie letnim na jej terenie organizowane są różne wydarzenia kulturalne i muzyczne.

Norymberga na talerzu - kiełbaski norymberskie, pierniki i nie tylko

Kulinarnie Norymberga kojarzy nam się z czterema przysmakami:

• kiełbaskami norymberskimi serwowanymi na talerzu lub w bułce,
• przepysznymi piernikami,
• preclami z masłem sprzedawanymi w budkach na terenie miasta,
• tradycyjnym czerwonym piwem (Rotbier), które warzone jest od średniowiecza - możemy skosztować go w browarze Hausbrauerei Altstadthof łącząc degustację z wycieczką do podziemi piwnych.

Oczywiście kuchnia frankońska jest bardziej rozbudowana, o czym przekonamy się odwiedzając dowolną tradycyjną restaurację, ale mimo to właśnie te cztery produkty stanowią dla nas synonim tego miasta.

Kiełbaski norymberskie

Jedno jest pewne - o znalezienie miejsca serwującego te niewielkie kiełbaski nie powinniśmy się martwić, bo tych jest bez liku. Najlepiej wybrać się do którejś z restauracji i zjeść je z dodatkiem zasmażanej kapusty (i/lub sałatki ziemniaczanej). Alternatywą jest wzięcie na wynos szybkiej przekąski o nazwie Drei im Weckla (dosłownie trzy w bułce, bo otrzymujemy trzy kiełbaski w białej bułce).

Do najbardziej znanych miejsc serwujących kiełbaski norymberskie należą:

• Bratwursthäusle - jedna z najstarszych restauracji w Norymberdze, której samodzielny budynek stoi tuż obok kościoła św. Sebalda (na miejscu możemy spodziewać się tłumów).
• Zum Gulden Stern - prawdopodobnie najstarsza restauracja serwująca kiełbaski norymberskie**. Według niektórych miejsce jest pułapką turystyczną z powodu wysokich cen, ale zdecydowanie warto chociaż do niej podejść i zobaczyć niesamowitą fasadę budynku (my akurat z wizyty byliśmy zadowoleni);
• Bratwurst Röslein - kolejne z popularnych miejsc mieszczących się tuż obok kościoła św. Sebalda (w przypadku tego miejsca skorzystaliśmy z okienka i wzięliśmy kiełbaski w bułce na wynos).

Pierniki norymberskie

Przysmak ten zdobywa coraz większą popularność w Polsce i wiele osób kupuje go zamiast naszych polskich odpowiedników. Trzeba jednak uczciwie przyznać, że oferowane w polskich supermarketach paczkowane pierniki norymberskie są znacznie gorsze od tych sprzedawanych na sztuki w norymberskich cukierniach lub na rynku. Lepsze jakościowo wypieki nie zawierają mąki, mogą pochwalić się większą zawartością orzechów oraz występowaniem innych dodatków. Jeśli więc lubicie słodkości, to Wasza wizyta w Norymberdze nie powiinna się obyć bez skosztowania tutejszego piernika.

Zwiedzanie Norymbergi - wskazówki i informacje praktyczne

Komunikacja miejska w Norymberdze

W Norymberdze transport publiczny obsługiwany jest przez metro (U-Bahn), tramwaje, autobusy, szybką kolei podmiejską S-Bahn oraz pociągi regionalne.

Metro posiada trzy linie: U1 (niebieska), U2 (czerwona) oraz U3 (zielona). Każda z nich przejeżdża przez historyczne centrum, a do tego wszystkie przecinają się na dworcu głównym Hauptbahnhof oraz na stacji Plärrer.

Z perspektywy turysty warto wiedzieć, że:

• linia U2 dowiezie nas z lotniska do centrum;
• linią U1 dojedziemy do Pałacu Sprawiedliwości (wysiadamy na stacji Bärenschanze);
• tramwaj nr 6 lub 8 przewiezie nas z okolic dworca głównego Hauptbahnhof do dawnych terenów zjazdowych oraz centrum dokumentacji nazizmu;
• na stadion 1. FC Nürnberg dostaniemy się: tramwajami (6 i 8), metrem U1 lub kolejką S-Bahn, ale we wszystkich przypadkach czekać nas będzie jeszcze około 20 minutowy spacer.

Bilety pojedyncze są ważne przez 90 minut od momentu zakupu i pozwalają na przesiadki. Możemy nabyć je w automatach, u kierowcy autobusu lub w punktach sprzedaży za 3,30 €. Alternatywnie możemy zakupić je za 2,85 € online na oficjalnej stronie. Jak to często w Niemczech bywa dostępne są również:

• tańsze bilety na krótki przejazd - cztery przystanki autobusem lub tramwajem bądź dwie stacje metrem;
• bilety dzienne;
• paczki biletów.

Wszystkie warianty znajdziecie tutaj.

Rozkłady oraz oficjalny planer podróży znajdziemy na oficjalnej stronie miejskiego przewoźnika VGN.

Dojazd z lotniska do centrum miasta

Lotnisko w Norymberdze oddalone jest o zaledwie około 5 km od centrum miasta i jest z nim świetnie skomunikowane za pomocą metra linii U2, które kursuje co około 10 minut i w mniej niż kwadrans dowiezie nas do stacji Hauptbahnhof (dworzec główny).

Punkt informacji turystycznej

Od razu po wyjściu z dworca kolejowego na teren starego miasta znajdziemy punkt informacji turystycznej, gdzie otrzymamy mapę oraz wszystkie niezbędne informacje. Na miejscu możemy również zapisać się na jedną z wycieczek do podziemi. Jeśli będziemy mieć szczęście, to wśród obsługi trafi się ktoś mówiący po polsku.

Na co uważać podczas odwiedzin Norymbergi?

W niektórych z atrakcji w Norymberdze można odczuć, że nastawione są na turystów niemieckojęzycznych. Widać w chociażby w przypadku wycieczek na dachy kościołów czy do podziemi. Większość z nich odbywają się tylko w języku niemieckim (i nie zawsze dostępny jest przewodnik audio!), a inne mają ograniczoną liczbę wejść z językiem angielskim. Dla przykładu - podczas naszej wizyty wycieczka po bunkrach sztuki odbywała się z przewodnikiem audio mimo faktu, że w całej grupie były jedynie osoby nie mówiące po niemiecku (co wyglądało dość zabawnie, gdy znudzony przewodnik opowiadał w języku Goethego, choć nikt go nie rozumiał).

Dlatego rezerwując wycieczkę warto sprawdzić w jakim języku jest przeprowadzana oraz czy dostępne sa jakiekolwiek materiały (przewodniki audio, ulotki) w języku polskim lub angielskim.

Także dłuższe opisy w mniejszych muzeach potrafią występować wyłącznie w języku niemieckim, a opis angielski pojawia się tylko w przypadku najważniejszych eksponatów czy sal. Warto pobrać przewodnik audio jeśli jest dostępny, aby móc bez stresu skupić się na zwiedzaniu.