Budowle Gaudíego w Barcelonie, które warto zwiedzić i zobaczyć

Antoni Gaudí i Barcelona to dla miłośników architektury niemal synonimy. Ulice stolicy Katalonii ozdabia kilkanaście dzieł słynnego architekta, które przyciągają do miasta licznych turystów.

Architektura Gaudíego fascynuje nas od momentu pierwszej wizyty w Barcelonie. Od tamtego czasu mieliśmy okazję odwiedzić stolicę Katalonii wielokrotnie, dzięki czemu udało nam się zwiedzić praktycznie wszystkie zabytki z nim związane. W naszym przewodniku opisaliśmy nie tylko najważniejsze dzieła Gaudíego, lecz również te mniej znane. Do każdego opisu dodaliśmy informacje praktyczne, ułatwiające zaplanowanie zwiedzania.

Gaudí - architekt, który ożywił Barcelonę

Jeśli istnieje jedno nazwisko, które idealnie symbolizuje ducha Barcelony, to bez wątpienia jest nim Antoni Gaudí. Ten ekscentryczny wizjoner, który urodził się w 1852 roku w katalońskim miasteczku Reus, przybył do Barcelony jako młody student architektury. Od samego początku nie pasował do klasycznych wzorców akademickich. Jego wykładowcy z niedowierzaniem patrzyli na niezwykłe, często szalone wizje, które rodziły się w jego głowie. Gaudí czerpał inspiracje nie z książek, ale bezpośrednio z natury. Zafascynowany harmonią przyrody, kształtami fal, liści, skał i drzew, postanowił przełożyć tę organiczną doskonałość na architekturę.

Dla Gaudíego architektura była czymś więcej niż tylko budowaniem pięknych obiektów – miała być nośnikiem głębokich wartości religijnych i duchowych. Był głęboko wierzącym katolikiem, który uważał, że architektura powinna odzwierciedlać boski porządek świata. Każda cegła, mozaika czy detal miał u niego znaczenie symboliczne, często nawiązujące do Ewangelii czy świętych legend. Podobno mawiał nawet, że "dzieło ludzkie powinno być piękne, gdyż odzwierciedla dzieło Stwórcy". Jego mistyczne podejście najlepiej oddaje wciąż niedokończona bazylika Sagrada Família – symbol Barcelony, nad którym Gaudí pracował ponad 40 lat i któremu poświęcił swoje życie.

Historia śmierci Gaudíego jest równie niezwykła jak całe jego życie. 7 czerwca 1926 roku, już jako starszy człowiek, architekt udał się pieszo do kościoła św. Filipa Neriego na codzienną modlitwę. Zamyślony, zaniedbany i ubrany bardzo skromnie, został potrącony przez tramwaj. Przechodnie początkowo nie rozpoznali w nim słynnego architekta i przez kilka godzin nie udzielono mu pomocy sądząc, że to zwykły żebrak. Kiedy w końcu zorientowano się, że ofiarą wypadku jest sam Gaudí, było już za późno. Zmarł trzy dni później, pozostawiając Barcelonę pogrążoną w żałobie. Zgodnie z życzeniem został pochowany w krypcie swojej ukochanej Sagrady Famílii – miejscu, które dziś jest symbolem zarówno jego geniuszu, jak i miasta, które pokochał do końca życia.

Sagrada Familia - dzieło życia Gaudíego

Sagrada Familia była największym i najważniejszym dziełem życia Gaudíego. Przejął on projekt budowy tej niezwykłej świątyni w 1883 roku, kiedy istniała już neogotycka krypta. Młody architekt postanowił jednak gruntownie zmienić pierwotne plany i poświęcił się całkowicie nowej, niezwykle ambitnej wizji.

Ostatecznie spędził nad bazyliką aż 43 lata życia. W pewnym momencie całkowicie zrezygnował nawet z przyjmowania innych zleceń, choć propozycji miał bez liku. Doszło nawet do tego, że Gaudí zamieszkał na placu budowy, zaniedbując własne potrzeby i poświęcając całą energię pracy. Może właśnie to sprawiło, że pewnego dnia, pogrążony w myślach, nie zauważył nadjeżdżającego tramwaju, który tragicznie zakończył jego życie…

Sagrada Família w zamyśle Gaudíego miała być uosobieniem Natury – największego dzieła Boga. Z tego powodu pełna jest symbolicznych odniesień do czterech "królestw" świata przyrody: roślin (kamienny las kolumn przypominających drzewa), zwierząt (bogata ornamentyka fasad), minerałów (wielobarwne witraże) oraz człowieka (rzeźby i kolumny przypominające żebra i kości).

Musimy jednak szczerze przyznać, że fasada Sagrady Famílii nie do końca trafia w nasz gust – zupełnie inaczej niż jej wnętrze, które mieliśmy przyjemność podziwiać już kilkukrotnie. Ukryty w środku "kamienny las" kolumn, które przypominają gigantyczne łodygi roślin, wraz ze światłem przenikającym przez kolorowe witraże tworzą atmosferę, której próżno szukać gdziekolwiek indziej na świecie.

Choć bazylika wciąż nie jest ukończona, jej finał jest bliższy niż kiedykolwiek wcześniej. Wszystkie dochody ze sprzedaży biletów przeznaczane są na dalsze prace budowlane oraz utrzymanie tego jedynego w swoim rodzaju dzieła architektonicznego.

Casa Batlló - smoczy dom

Casa Batlló to najradośniejsze dzieło Antoniego Gaudíego - pełne żywych kolorów, płynnych linii i fantazyjnych inspiracji zaczerpniętych wprost z natury, a jednocześnie niezwykle funkcjonalne. W projekcie tym architekt niemal zupełnie zrezygnował z linii prostych: od klamek, przez schody, aż po sufity dominują faliste, organiczne kształty. Zdecydowanie przeważają nawiązania do świata morskiego – wnętrza przypominają bajkowy, podwodny świat pełen fal i stworzeń.

Gaudí zastosował tutaj wiele innowacyjnych rozwiązań konstrukcyjnych, przy czym co istotne - zachował oryginalną konstrukcję istniejącego już wcześniej budynku, który przebudował. Na szczególną uwagę zasługuje zaprojektowany przez niego system naturalnej wentylacji i doświetlenia wnętrz za pomocą licznych świetlików oraz dwóch wewnętrznych dziedzińców, co na początku XX wieku było wyjątkowo nowatorskie. Dzięki tym rozwiązaniom Casa Batlló już ponad sto lat temu zapewniała mieszkańcom niezwykły komfort użytkowania i równomierne światło we wszystkich pomieszczeniach. Gaudí zadbał również o wygodę mieszkańców, instalując jedną z pierwszych drewnianych wind, umożliwiając w ten sposób łatwe przemieszczanie się pomiędzy piętrami.

Tym, co najbardziej przyciąga turystów do Casa Batlló, jest jednak jej spektakularna, unikatowa fasada. Gaudí zwiększył wysokość budynku do 32 metrów (wcześniej liczył 11 metrów mniej), wieńcząc go charakterystyczną wieżą zakończoną krzyżem. Istnieje wiele teorii na jej temat - każdy oglądający może zresztą wysnuć własną. Najbardziej popularna z nich odwołuje się do słynnej katalońskiej legendy o św. Jerzym walczącym ze smokiem, by ocalić księżniczkę. Dachowe kafelki układają się w łuski, sugerując ciało leżącego smoka, zaś wieżyczka z krzyżem symbolizuje miecz lub włócznię zatopioną w ciele stwora. Biorąc pod uwagę, że św. Jerzy (Sant Jordi) jest patronem Katalonii, a Gaudí był gorliwym katalońskim patriotą - teoria ta do nas przemawia!

Fasada Casa Batlló zachwyca jednak nie tylko symbolicznym dachem, ale także eksplozją kolorów. Została ona pokryta setkami kolorowych płytek ceramicznych, których barwna mozaika ożywia całą ulicę Passeig de Gràcia i przypomina dzieło utalentowanego impresjonisty. Kontrastują z nimi niezwykłe balkony o organicznych kształtach, których barierki przypominają niektórym czaszki lub teatralne maski karnawałowe. Warto dodać, że wszystkie te dekoracje Gaudí zaprojektował osobiście – do najdrobniejszego szczegółu!

Casa Milà, czyli La Pedrera

Casa Milà, znana również jako La Pedrera, to ostatni duży projekt architektoniczny Gaudíego, zanim w pełni oddał się on realizacji Sagrady Familii. Budynek powstawał w latach 1906–1912, kiedy Gaudí był już w pełni ukształtowanym architektem, a jego styl osiągnął dojrzałość.

Najbardziej charakterystycznym elementem Casa Milà jest jej imponująca fasada, licząca około 30 metrów wysokości i 84 metry długości, przywodząca na myśl kamienną falę unoszącą się nad elegancką Passeig de Gràcia. Wprawdzie dziś to poetyckie porównanie budzi pozytywne skojarzenia, jednak w momencie ukończenia budynku wizja Gaudíego spotkała się raczej z niezrozumieniem, a nawet ostrą krytyką. Prasa ironicznie nazwała budynek "La Pedrera", czyli dosłownie "kamieniołomem". Ten złośliwy początkowo przydomek tak mocno zakorzenił się w świadomości mieszkańców Katalonii, że obecnie używany jest częściej niż oryginalna nazwa pochodząca od nazwiska fundatora.

Turystów może na pierwszy rzut oka zaskoczyć rozmiar budynku. Warto jednak podkreślić, że Casa Milà powstała nie tylko jako prywatna rezydencja rodziny Mila, ale również jako budynek mieszkalny przeznaczony pod wynajem dla lokalnej elity.

Pałac Güell - rezydencja patrona Gaudíego z nutką historyzmu

Pałac Güell to jedno z wczesnych dzieł Gaudiego - architekt pracował nad nim na początku swojej kariery, w latach 1886-1890, inspirując się sztuką orientalną i stylem neogotyckim. Rezydencja różni się znacznie od późniejszych dzieł architekta, który na dojrzałym etapie swojej kariery porzucił wszelkie nawiązania do historyzmu.

Wzniesienie pałacu zlecił Eusebi Güell, bogaty przemysłowiec i mecenas sztuki, który wcześnie dostrzegł niezwykły talent młodego Gaudíego. Obaj panowie dzielili nie tylko zamiłowanie do sztuki i architektury, ale także głębokie przekonania religijne oraz fascynację katalońską kulturą i tożsamością narodową. Projekt stał się dla Gaudíego okazją do pełnego wyrażenia własnych artystycznych ambicji, a Güell, świadomy geniuszu swojego protegowanego, dał mu niemal całkowitą swobodę artystyczną, co zaowocowało dziełem niezwykle nowatorskim – zarówno pod względem technologicznym, jak i estetycznym.

Centralnym punktem budynku jest imponująca sala główna zwieńczona wysoką kopułą, która tworzy efekt przypominający nocne niebo, a liczne otwory w suficie symulują gwiazdy, wpuszczając subtelne światło. W sali tej mieszkańcy oraz zaproszeni przez nich goście mogli słuchać koncertów organowych na żywo.

Wszystkie pomieszczenia, rozmieszczone wokół centralnej sali, obfitują w bogate dekoracje, takie jak między innymi witraże, obiekty z kutego żelaza czy kasetony, które w żaden sposób nie wpływają jednak na funkcjonalność budynku - dla Gaudíego estetyka i funkcja były równie ważne.

Park Güell

Ten położony na obrzeżach Barcelony park stanowi jedną z najpopularniejszych atrakcji Barcelony związanych z Gaudím. Z czego nie każdy zdaje sobie sprawę, pierwotnie miał on być częścią nowoczesnego osiedla mieszkaniowego dla lokalnej burżuazji, które architekt zaprojektował na zlecenie wspomnianego w poprzednim punkcie Eusebi Güella.

Projekt przewidywał stworzenie aż 60 działek, na których miały stanąć luksusowe wille z malowniczym widokiem na oddalone o kilka kilometrów morze. Przejścia pomiędzy posiadłościami miały być kręte i inspirowane naturą. W ich sąsiedztwie zaplanowano piękny park zaprojektowany w harmonii z naturą, który miał oferować mieszkańcom możliwość odpoczynku i relaksu.

Ostatecznie jednak z ambitnych planów udało się zrealizować jedynie jeden dom pokazowy (Casa-Museu Gaudí), który dziś mieści muzeum poświęcone architektowi. Powstał także wyjątkowy park, w którym znajduje się słynna, pokryta barwną mozaiką ławka, kilka ozdobnych pawilonów, imponująca sala kolumnowa oraz klimatyczny kryty portyk. Pomimo zmiany koncepcji, miejsce to szybko stało się jednym z najbardziej rozpoznawalnych symboli Barcelony.

Casa Vicens - pierwsza realizacja Gaudíego w Barcelonie

Casa Vicens to pierwszy budynek zaprojektowany przez Antoniego Gaudíego w Barcelonie. Na nas, miłośnikach stylu neomudejar, zrobił olbrzymie wrażenie - zarówno na zewnątrz, jak i wewnątrz. Co ciekawe, obiekt pierwotnie nie powstał jako dom całoroczny, lecz letnia rezydencja. Manuel Vicens Montaner, dobrze sytuowany makler giełdowy i walutowy, zapragnął wznieść na zachodnim krańcu miasteczka Gràcia (dziś jest to jedna z dzielnic Barcelony) willę, w której mógłby odpoczywać od miejskiego zgiełku stolicy Katalonii.

Znakiem rozpoznawczym Casa Vicens są bogato zdobione, kolorowe fasady pełne orientalnych motywów, które w sposób jaskrawy kontrastują z okoliczną zabudową (której, co warto podkreślić, w momencie budowy jeszcze tam nie było). Zwraca uwagę stolarka drzwiowa i okienna, w której Gaudí zaczerpnął inspirację ze sztuki japońskiej. Fasady pokryte są także ceramiką – materiałem wówczas stosowanym w Katalonii głównie wewnątrz budynków. Całość uzupełniają polichromowane dekoracje oraz elementy z kamienia i cegły, tworząc efekt, który nawet dziś jest unikatem na skalę światową. Nawet jeśli nie planujecie zwiedzać wnętrza, warto podejść do budynku, by z bliska podziwiać jego niezwykłe detale.

Ciekawostką jest, że w 1925 roku ówczesny właściciel Casa Vicens, Antoni Jover Puig, zaproponował Gaudíemu przebudowę budynku na całoroczną rezydencję. Architekt odmówił jednak udziału w tym projekcie - całą uwagę poświęcał już wtedy pracom nad Sagradą Famílią. Zadanie to przekazał swemu przyjacielowi Joanowi Baptiście Serra de Martínezowi, który przekształcił letnią willę w dom wielorodzinny, zachowując przy tym pierwotny charakter oraz wyjątkową fasadę zaprojektowaną przez Gaudíego.

Casa Calvet i jej fasada wzorowana barokiem

Casa Calvet to jedno z mniej znanych, ale najbardziej eleganckich dzieł Antoniego Gaudíego, które stanowi przykład jego umiejętności łączenia tradycji i innowacji. Budynek powstał w ostatnich latach XIX wieku, między 1898 a 1900 rokiem, na zlecenie spadkobierców zmarłego przedsiębiorcy Pere Màrtira Calveta - jego żony i synów, którzy przejęli po ojcu fabrykę tekstyliów. Casa Calvet została odebrana na tyle dobrze, że otrzymała od władz miasta nagrodę za najlepszy budynek 1900 roku.

Budynek miał pełnić kilka funkcji – w piwnicy znajdował się magazyn, na parterze sklep, a na głównym piętrze rezydencja rodziny. Kolejne kondygnacje zaplanowano pod wynajem, co – podobnie jak w przypadku Casa Milà - nie było niczym niezwykłym.

Casa Calvet powstała w okresie przejściowym dla stylu architekta, gdy jeszcze jego realizacje posiadały rys historyzmu, ale już zaczynały czerpać coraz to więcej inspiracji z natury. Bogato zdobiona fasada, jedyna część budynku możliwa do zobaczenia przez turystów, jest reinterpretacją sztuki baroku. Gaudí, podobnie jak w innych swoich realizacjach, wypełnił ją szczegółowo przemyślaną symboliką - zobaczymy w niej nawiązania do rodziny Calvet i ich przedsięwzięć biznesowych, do Katalonii, a także do wiary chrześcijańskiej (na szczycie znalazło się miejsce dla popiersi świętych).

Wieża Bellesguard - unikatowa interpretacja katalońskiego gotyku

Wzniesiona na obrzeżach Barcelony, na zboczach wzgórza Tibidado, Torre Bellesguard to jedna z najbardziej nietypowych realizacji słynnego architekta. Gaudí zaprojektował wieżę mieszkalną w hołdzie ostatniemu władcy Aragonii z dynastii barcelońskiej, Marcinowi I Ludzkiemu, który w 1408 roku dokładnie w tym miejscu wzniósł swoją letnią rezydencję (do dziś niewiele z niej przetrwało - tylko jeden kwadrat murów). Fasada budowli jest interpretacją katalońskiego gotyku i co nietypowe dla wizjonera modernizmu, powstała głównie z użyciem linii prostych.

Wnętrze jest już bardziej modernistyczne i znajdziemy w nim organiczne formy oraz charakterystyczne łuki paraboliczne. Najbardziej kolorowym elementem jest klatka schodowa ozdobiona płytkami oraz wspaniałym żyrandolem.

Wprawdzie w samej wieży niewiele jest do zobaczenia, a i ogrody nie są największe, to miłośnicy architektury Gaudíego nie powinni żałować wizyty. Dodatkową atrakcją jest panorama Barcelony widziana z dachu budynku - w końcu Bellesguard znaczy dosłownie "piękny widok" (przydomek ten nadał sam Marcin I).

Pawilony Güella i Smocza Brama

Pawilony Güella i strzegąca do nich wstępu Smocza Brama to jedno z mniej znanych dzieł Gaudiego. W 1884 roku, będąc jeszcze na początku swojej kariery, architekt otrzymał od Eusebiego Güella – swojego patrona i późniejszego przyjaciela – zlecenie przebudowy fragmentu jego rezydencji oraz zaprojektowania nowego ogrodzenia. Był to pierwszy projekt zrealizowany przez tę dwójkę, który rozpoczął okres długiej i owocnej współpracy.

Gaudi, podobnie jak w przypadku Casa Vicens, przygotował projekt inspirowany stylem mudejar, neogotykiem oraz sztuką orientalną, z elementami nawiązującymi do natury. Wprawdzie większość dawnej rezydencji już nie istnieje, ale przetrwało kilka budynków, takich jak: brama wejściowa, stajnie, siodlarnia i pawilony dla służby. Warto obejść fragment rezydencji, by zobaczyć je zza ogrodzenia - najciekawiej wygląda wysoka wieżyczka z kopułą, ozdobiona kolorową mozaiką trencadís.

Największe wrażenie na odwiedzających sprawia jednak monumentalna brama z motywem smoka, wykonana z kutego żelaza, która inspirowana była mitologicznym Ladonem strzegącym złotych jabłek Hesperyd. Zachwyca ona swoją dynamiczną formą i stanowi doskonały przykład unikalnego stylu Gaudíego, łączącego symbolikę, organiczne kształty i rzemieślniczą perfekcję. Naszym zdaniem warto zboczyć z trasy i przybyć tu tylko dla niej!

Latarnie na Plaça Reial

Na znajdujących się w granicach Dzielnicy Gotyckiej Plaça Reial zobaczymy wczesną realizację Gaudíego: dwie stylowe lampy uliczne, które stoją po przeciwnych stronach centralnej fontanny.

Powstały one w 1879 roku, tuż po ukończeniu studiów przez architekta, stanowiąc wczesny przykład jego fascynacji formą, symboliką i wykorzystaniem metalu. Latarnie mają po sześć żeliwnych ramion, opartych na marmurowych podstawach, co nadaje im jednocześnie elegancji i wytrzymałości.

Uważny obserwator dostrzeże w tych lampach elementy symboliczne, którymi Gaudí chętnie urozmaicał swoje dzieła. Najbardziej charakterystycznym dodatkiem jest kaduceusz (symboliczna laska) – atrybut Merkurego, rzymskiego boga handlu, nawiązujący do znaczenia Barcelony jako ważnego ośrodka komercyjnego i przemysłowego XIX-wiecznej Hiszpanii. Finezyjne detale żeliwnych ozdób zdradzają już rodzącą się fascynację Gaudíego stylem secesyjnym i naturalistycznym, choć wciąż daleko do jego fantazyjnych kształtów z dojrzałego etapu kariery.

Narodowe Muzeum Sztuki Katalonii - meble i obiekty zaprojektowane przez Gaudiego

W Narodowym Muzeum Sztuki Katalonii możemy zobaczyć wystawę poświęconą słynnemu architektowi. Jej podstawę stanowią meble i elementy konstrukcyjne zaprojektowane przez Antoniego Gaudíego i jego współpracownika - Josepa Marię Jujola. Sa to między innymi: żelazna brama, witraże, meble (m.in. z Casa Batlló i Casa Calvet), krzesła, drzwi czy trzy mozaiki w stylu trencadís z Parku Güell. Pochodzą one z różnych realizacji i są prawdziwą gratką dla wszystkich, którzy chcieliby lepiej poznać podejście architekta do sztuki użytkowej.