Katedra w Orvieto - zwiedzanie, ciekawostki, freski

Katedra Wniebowzięcia NMP (Il Duomo, Cattedrale dell'Assunta) to bez wątpienia jeden z najświetniejszych zabytków regionu Umbria, a może i nawet całych Włoch. Nie powinno więc dziwić, że dzierży status na największej atrakcji Orvieto i przyciąga do tego miasta licznych turystów.

Kilka słów o historii i architekturze świątyni

Według tradycji, w 1263 roku w miejscowości Bolsena doszło to tzw. "cudu eucharystycznego", w rękach wątpiącego księdza zaczęła krwawić hostia. Rok później, w uroczystej procesji, przeniesiono ją do Orvieto gdzie przechowywana jest w relikwiarzu. Niezależnie od tego, czy opowieść ta jest prawdziwa czy nie, Orvieto stało się jednym z głównych ośrodków kultu Bożego Ciała i znane jest z uroczystych procesji urządzanych tego dnia.

W związku z rozwijającym się ruchem pielgrzymkowym zdecydowano o wzniesieniu nowej okazałej katedry. Budowano ją od 1290 do 1591 roku. Całość zachowuje jedność stylu gotyckiego, widoczne są jednak wpływy renesansu. Charakterystyczne dwubarwne pasy to efekt zastosowania naprzemiennych rzędów trawertynu i bazaltu. Widać dość wyraźne inspiracje katedrą w Sienie.

Zwiedzanie katedry w Orvieto

Wstęp do katedry jest płatny. Bilety kupujemy w budynku Muzeum Katedry (Museo dell'Opera del Duomo di Orvieto, Piazza del Duomo 26). Koszt biletu normalnego to 5€. Można nabyć również bilet łączony: katedra + muzeum + kościół św. Augustyna. Więcej informacji na temat godzin otwarcia i cen biletów tutaj.

Zabytki katedry w Orvieto - co warto zobaczyć?

Fasada

Urzekający front kościoła to dzieło kilku różnych architektów. Według najnowszych badań prace nad fasadą zaczęły się jeszcze w XIII wieku, nie wiadomo jednak kto nimi kierował. Pierwszym znanym z imienia budowniczym był Lorenzo Maitani, który spędził w Orvieto dwadzieścia lat życia. To spod jego ręki wyszła większość płaskorzeźb oraz rzeźby przedstawiające symbole Ewangelistów. Kolejni architekci dodali iglice, rozetę, nisze i posągi apostołów. Warto bliżej przyjrzeć się monumentalnym płaskorzeźbom: te umieszczone wokół drzewa Jessego (rodowód Chrystusa) ukazują sceny z życia Jezusa i Maryi oraz Sąd Ostateczny, te oplecione winoroślami to wydarzenia ze Starego Testamentu. Prawdopodobnie całość została wykonana przez dwa różne warsztaty rzemieślnicze.

Uwagę zwracają również barwne mozaiki. Niestety żadna z nich nie pochodzi z XIII wieku. Oryginalne zdobienia zostały zdemontowane podczas prac remontowych w XVIII i XIX stuleciu. Część pierwotnych mozaik zobaczymy w lokalnym Museo dell 'Opera del Duomo oraz w.... Muzeum Wiktorii i Alberta w Londynie.

Wnętrze

Zostało przeprojektowane w XVI wieku. Wtedy wykonano większość dekoracji rzeźbiarskich oraz fresków. Wyróżniającym się rzeźbiarzem był Ippolito Scalza, który stworzył niektóre posągi Apostołów (św. Tomasz i św. Jan Ewangelista). Jednak, za jego najważniejszą pracę uznawana jest słynna Pieta (za Maryją stoi Nikodem z drabiną), która została wyrzeźbiona z jednego bloku marmuru (nie licząc lewego ramienia Nikodema i górnej części drabiny).

Freski w prezbiterium powstały w XIV pod kierunkiem Ugolino di Prete Ilario, ale około sto lat później zlecono ich odnowienie Pintoricchio. Malarz był jednak rozchwytywany przez papieży i często opuszczał Orvieto (tworzył m.in. zdobienia w prywatnych apartamentach Aleksandra VI), zleceniodawcy grozili mu nawet karami finansowymi z powodu niewypełnienia warunków umowy. Do naszych czasów przetrwały tylko dwa jego dzieła: św. Marek i św. Ambroży.

Na ścianach naw bocznych zachowały się fragmenty malowideł, które pochodzą jeszcze z XV wieku. Zwróćcie uwagę na dwa elementy: w lewej nawie przetrwał piękny wizerunek Madonny z Dzieciątkiem (wykonany przez Gentile da Fabriano, prawdopodobnie był uznawany za cudowny dlatego nie został usunięty - dodano jednak postać św. Katarzyny ze Sieny, usuniętą podczas renowacji z XX wieku), w prawej nawie postacie świętych, na których zachowały się inskrypcje z datami powstania.

Kaplica Nowa

Nie da się ukryć, że tym co przyciąga turystów do katedry są przede wszystkim freski Luca Signorelliego. Malowidła są barwne i pełne życia, mówi się że wywarły one duży wpływ na twórczość Michała Anioła. Projekt przyozdobienia kaplicy malowidłami pojawił się w 1447 roku. Pierwsze freski wykonał sam Fra Angelico (na suficie: "Sąd Chrystusa" i "Prorocy"). Niestety, tak słynny malarz musiał zająć się innymi zleceniami, dlatego opuścił Orvieto nie kończąc pracy. Od 1447 do 1499 roku nie udało się znaleźć nikogo kto chciałby kontynuować dzieło. Dopiero po półwieczu do Orvieto przybył Signorelli, który zaczął od ukończenie fresków sufitowych zgodnie ze szkicami Fra Angelico. Następnie artysta rozpoczął prace nad dekoracją ścian. Powstało wtedy najsłynniejsze jego dzieło - szereg polichromii ukazujących czasy ostateczne. Są to (po wejściu od lewej strony): "Kłamstwa Antychrysta", "Zgromadzenie zbawionych", "Zbawienie i potępienie" (za ołtarzem), "Kaźń potępionych" (po prawej stronie bliżej ołtarza), "Zmartwychwstanie umarłych" i "Koniec świata" (nad wejściem). Zwróćcie uwagę zwłaszcza na "Koniec świata" - postacie uciekających (rażonych przez diabły strzałami przypominającymi lasery) wchodzą pomiędzy zdobienia kaplicy, nadając scenie efekt przestrzenności. Z kolei na "Kłamstwach Antychrysta" możemy dostrzec sylwetką twórcy i Fra Angelico (postacie w czerni, po lewej stronie).

Poza tym artysta umieścił tu wizerunki czterech wielkich poetów: Dantego, Owidiusza, Horacego i Wergiliusza (otoczonych scenami z ich utworów). Po prawej stronie, w niewielkiej kapliczce, Signorelli stworzył fresk przedstawiający złożenie Chrystusa do grobu (obok w medalionach sceny śmierci św. Faustyna i św. Piotra z Parenzo). Po przeciwnej stronie kaplicy znajduje się późniejszy (barokowy) ołtarz z obrazem ukazującym św. Jana Ewangelistę w otoczeniu świętych.

Warto zwrócić uwagę na obraz w ołtarzu głównym - jest on starszy niż freski (pochodzi z XIII wieku) i przedstawia Madonnę z Dzieciątkiem. Co ciekawe, w miejscu serca małego Jezusa umieszczono relikwię krwi św. Piotra z Parenzo.

Kaplica Korporału

Powstała w XIV i stanowi lewe przedłużenie transeptu. Zbudowana celem przechowywania cudownego korporału przeniesionego tu z Bolzano. Po lewej stronie od wejścia znajduje się XIV-wieczny relikwiarz wykonany przez sienieńskich rzemieślników. Co ciekawe, jego kształt odzwierciedla fasadę katedry. Sam cudowny korporał wystawiany jest w ołtarzu kaplicy. Na prawej ścianie widzimy tablice z łacińskim opisem cudownego wydarzenia. Jednak najciekawsze są średniowieczne freski wykonane przez grupę lokalnych malarzy. Stan zachowania malowideł jest różny, części z nich zaszkodziły XIX-wieczne próby konserwacji. Twórcy przedstawili sceny z Nowego Testamentu (tylna ściana) oraz historię cudu z Bolzano (prawa ściana). Na suficie zobaczymy m.in. sceny z Apokalipsy św. Jana.

Jeśli przyjrzycie się podstawie ołtarza dojrzycie niewielki otwór. To miejsce pochówku św. Piotra z Parenzo - patrona miasta. Ów święty żył w XII wieku i był papieskim burmistrzem przysłanym do Orvieto. Próby zaprowadzenie porządku zakończyły się konfliktem z miejscowymi katarami, którzy zamordowali papieskiego wysłannika.