Podróże po Europie

Paestum: zwiedzanie starożytnej Posejdonii

Starożytne Paestum było jednym z najważniejszym miast Wielkiej Grecji (Magna Graecia), jak nazywano skolonizowane przez Greków obszary południowej części Półwyspu Apenińskiego oraz Sycylii.

Paestum powstało w VII wieku p.n.e. i w czasach greckich nosiło nazwę Posejdonia. Do naszych czasów przetrwały fragmenty antycznej zabudowy oraz trzy zachowane w bardzo dobrym stanie doryckie świątynie.

Świątynia Neptuna - Tempio di Nettuno - stanowisko archeologiczne Paestum
Świątynia Neptuna - Tempio di Nettuno - stanowisko archeologiczne Paestum

Obecnie Paestum uznawane jest za jeden z najważniejszych parków archeologicznych Europy. W 1998 roku wpisano go na listę światowego dziedzictwa kulturowego UNESCO. Znajduje się on na południu regionu Kampania i jest popularnym celem wycieczek jednodniowych z Neapolu.

Stanowisko archeologiczne Paestum
Stanowisko archeologiczne Paestum

W zbiorach tutejszego muzeum archeologicznego przechowywany jest drogocenny grobowiec z początków V stulecia p.n.e., który ozdobiono freskiem przedstawiającym nurka skaczącego do wody.

Muzeum Archeologiczne - Paestum
Muzeum Archeologiczne - Paestum

ZDJĘCIA: Muzeum Archeologiczne - Paestum.

Historia

Czasy greckie: Posejdonia

Początki Paestum sięgają połowy VII wieku p.n.e.. Miasto założyli mieszkańcy Sybaris, słynącej z bogactwa greckiej kolonii leżącej nad Zatoką Tarencką (Morze Jońskie), którym zależało na posiadaniu bezpiecznej przystani nad Morzem Tyrreńskim.

Paestum - zwiedzanie stanowiska archeologicznego
Paestum - zwiedzanie stanowiska archeologicznego

Zaczęli oni od budowy chronionego murami portu, który znajdował się około 10 km na południe od współczesnego parku archeologicznego. Pierwotne miasto powstało na niewielkim półwyspie, tam gdzie stoi dziś średniowieczny zamek Agropoli. Nowa kolonia otrzymała nazwę Posejdonia, czym oddano hołd mitologicznemu bogu mórz, jezior i rzek. Wzniesiono też świątynię mu poświęconą.

Paestum - zwiedzanie stanowiska archeologicznego
Paestum - zwiedzanie stanowiska archeologicznego

Posejdonia prowadziła zintensyfikowaną wymianę handlową z Etruskami oraz z innymi greckimi miastami, dzięki czemu szybko rosła w siłę. Niedługo później przeniesiono ją wgłąb lądu, dalej na północ, wytyczając przy tym bardziej ambitny układ miasta, które otoczone zostało pierścieniem grubych i wysokich murów miejskich.

Paestum - zwiedzanie stanowiska archeologicznego
Paestum - zwiedzanie stanowiska archeologicznego

Szczyt rozwoju Posejdonii przypadł na okres pomiędzy 550 a 440 rokiem p.n.e., czego świadectwem są trzy zachowane do naszych czasów świątynie. Wzrost znaczenia miasta zbiegł się z upadkiem samego Sybaris - można założyć, że jego najbogatsi mieszkańcy wyemigrowali do swojej dawnej kolonii.

Stanowisko archeologiczne Paestum
Stanowisko archeologiczne Paestum

Około 9 km na północ od miasta, u ujścia rzeki Sele, wzniesiono w VI stuleciu p.n.e. sanktuarium poświęcone Herze (Foce del Sele). Co prawda niewiele przetrwało z tego kompleksu, ale w muzeum w Paestum zobaczymy grupę kilkudziesięciu metopów (ozdobnych płaskorzeźb) odnalezionych w trakcie prac archeologicznych.

Muzeum Archeologiczne - Paestum
Muzeum Archeologiczne - Paestum

ZDJĘCIA: Muzeum Archeologiczne - Paestum.

Dalsze losy: od Paistos do Paestum

W ostatniej ćwierci VI wieku Posejdonia została przejęta przez autochtonicznych Lukanów, którzy zmienili nazwę miasta na Paistos. Nie ma jednak pewności co do szczegółów tego procesu. Jedna z hipotez zakłada, że następowało to stopniowo - Lukanowie byli zatrudniani przez Greków, powoli zaludniali ich miasto, aż w końcu ich wyparli.

Paestum - zwiedzanie stanowiska archeologicznego
Paestum - zwiedzanie stanowiska archeologicznego

Mimo że w greckiej twórczości pojawiała się tęsknota za utraconą kolonią oraz żal z powodu upadku jej kultury, to znaleziska archeologiczne wskazują na to, że miasto rozkwitało także pod nowymi rządami, a obie nacje mogły żyć w nim obok siebie. Świadczą o tym m.in. zdobione freskami grobowce oraz wazy.

Paestum - zwiedzanie stanowiska archeologicznego
Paestum - zwiedzanie stanowiska archeologicznego

W 273 roku p.n.e. miasto zdobyli Rzymianie i przemianowali je na Paestum. Było ono zamieszkane aż do wczesnego średniowiecza (mieściła się w nim diecezja), ale z powodu epidemii i najazdów opustoszało. Na nowo odkryto je dopiero w XVIII wieku, w trakcie budowy drogi.

Niestety, aż do poprzedniego stulecia teren znajdował się w rękach prywatnych, a właściciele stawiali na nim budowle bez oglądania się na zakopane pod nimi zabytki. Wiele obiektów czy elementów architektonicznych zostało bezpowrotnie straconych.

Paestum - zwiedzanie stanowiska archeologicznego
Paestum - zwiedzanie stanowiska archeologicznego

Paestum: zwiedzanie starożytnego miasta

Na park archeologiczny Paestum (wł. Parco Archeologico di Paestum) składają się dwie atrakcje: samo stanowisko archeologiczne oraz muzeum (wł. Museo Archeologico Nazionale di Paestum).

Stanowisko archeologiczne ma kształt prostokąta o rozmiarach około 600 m na 200 m i rozciąga się na obszarze, który w starożytności stanowił serce miasta. Park nie należy więc do małych, choć starożytna Posejdonia była znacznie większa, na co dowodem jest zachowany pierścień murów obronnych, ciągnących się jeszcze daleko na wschód i zachód od wykopalisk. Dla przykładu Brama Syren (Porta Sirena) oddalona jest od bram parku o około 500 m.

Paestum - Brama Syren (Porta Sirena)
Paestum - Brama Syren (Porta Sirena)

Najważniejszymi zabytkami Paestum są trzy monumentalne doryckie świątynie, które znajdują się na tyle blisko drogi, że zobaczymy je nawet bez wchodzenia na teren parku.

Oprócz nich w stosunkowo dobrym stanie zachowały się amfiteatr oraz eklesiastreon - budowla na planie centralnym, która pełniła funkcję miejsca demokratycznych zgromadzeń ludowych.

Przy najważniejszych zabytkach zainstalowano tablice opisowe w języku angielskim.

[Paestum - zwiedzanie stanowiska archeologicznego]
[Paestum - zwiedzanie stanowiska archeologicznego]

Paestum oddalone jest o około 90 minut jazdy pociągiem od Neapolu, więc większość turystów pojawia się na miejscu już po otwarciu. Jeśli przyjedziecie wcześnie rano, to macie szansę, że oprócz Was prawie nikogo nie będzie. W późniejszych godzinach zaczyna się robić tłoczno, a przed świątynią Neptuna mogą formować się nawet kolejki chętnych do wejścia do przedsionka.

[Paestum - zwiedzanie stanowiska archeologicznego]
[Paestum - zwiedzanie stanowiska archeologicznego]

Na spokojne zwiedzenie stanowiska archeologicznego warto zaplanować około 90-120 minut. Na muzeum potrzebne nam będzie dodatkowe 60-90 minut (choć osoby zainteresowane starożytnością mogą spędzić w nim więcej czasu). Na spokojne poznanie całego kompleksu najlepiej zarezerwować przynajmniej 3 do 4 godzin.

Plaża w Paestum
Plaża w Paestum

Po zwiedzeniu parku archeologicznego możemy odpocząć na niedalekiej plaży. Podczas naszej wizyty w okresie wiosennym nikogo oprócz nas na niej nie było.

[Paestum - zwiedzanie stanowiska archeologicznego]
[Paestum - zwiedzanie stanowiska archeologicznego]

Paestum: świątynie i inne zabytki

Świątynia Hery (Tempio di Hera)

Najstarsza ze wszystkich. Wzniesiono ją około 550-540 roku p.n.e. Czczono w niej Herę, żonę Zeusa, która była najważniejszym bóstwem Posejdonii. O dokładnym przeznaczeniu świątyni świadczą odnalezione na niej inskrypcje.

Świątynia Hery - Tempio di Hera - stanowisko archeologiczne Paestum
Świątynia Hery - Tempio di Hera - stanowisko archeologiczne Paestum

Otacza ją kolumnada o rozmiarach 9 na 18, która przetrwała do naszych czasów w bardzo dobrym stanie. Trudno o inną świątynie grecką z okresu archaicznego, w której cały pierścień otaczających ją zewnętrznych kolumn wraz z belkowaniem zachowałby się w lepszym stanie. Niestety, nic nie przetrwało z wewnętrznej budowli.

Świątynia Hery - Tempio di Hera - stanowisko archeologiczne Paestum
Świątynia Hery - Tempio di Hera - stanowisko archeologiczne Paestum

Pierwsi XVIII-wieczni badacze wzięli ją nawet za rzymską bazylikę, ponieważ rozmiar oraz nietypowa, nieparzysta liczba kolumn od frontu skłaniała ich ku tezie, że nie była to budowla grecka.

Podczas zwiedzania możemy wejść do jej wewnętrznej części.

Świątynia Hery - Tempio di Hera - stanowisko archeologiczne Paestum
Świątynia Hery - Tempio di Hera - stanowisko archeologiczne Paestum

Świątynia Neptuna (Tempio di Nettuno)

Najwspanialsza i najlepiej zachowana ze wszystkich. Powstała około 460 roku p.n.e., tuż obok opisanej poprzednio świątyni Hery. Wzniesiono ją na trzypoziomej podstawie i otoczono kolumnadą o rozmiarach 6 na 14. Do naszych czasów przetrwały zarówno fragmenty samej świątyni jak i otaczający ją pierścień kolumn.

Świątynia Neptuna - Tempio di Nettuno - stanowisko archeologiczne Paestum
Świątynia Neptuna - Tempio di Nettuno - stanowisko archeologiczne Paestum

Uczeni w XVIII wieku uważali, że czczono w niej Posejdona/Neptuna, patrona miasta. W encyklopediach świątynia występuje najczęściej pod nazwą Hera II. W samym parku archeologicznym znajdziemy z kolei informację, że najnowsze badania skłaniają ku tezie, że wzniesiono ją dla Apolla.

Świątynia Neptuna - Tempio di Nettuno - stanowisko archeologiczne Paestum
Świątynia Neptuna - Tempio di Nettuno - stanowisko archeologiczne Paestum

W wschodniej części świątyni przetrwały pozostałości po dwóch ołtarzach - starszym greckim oraz nowszym już z czasów rzymskich (I wiek p.n.e.). Świątynia była prawdopodobnie wykorzystywana aż do IV stulecia, do czasu wprowadzenia bezwzględnego zakazu uprawiania wszelkich form pogańskich kultów.

Unikalną atrakcją Paestum jest możliwość wejścia do przedsionka świątyni Neptuna.

Świątynia Neptuna - Tempio di Nettuno - stanowisko archeologiczne Paestum
Świątynia Neptuna - Tempio di Nettuno - stanowisko archeologiczne Paestum

Świątynia Ateny (Tempio di Atena)

Świątynia Ateny, znana dawniej jako świątynia Ceresa, powstała po przeciwnej stronie miasta w ostatniej ćwierci VI stulecia p.n.e. i jest znacznie skromniejsza niż dwa pozostałe miejsca kultu.

Świątynia Ateny - Tempio di Atena - stanowisko archeologiczne Paestum
Świątynia Ateny - Tempio di Atena - stanowisko archeologiczne Paestum

Do naszych czasów przetrwała wyłącznie zewnętrza kolumnada (o rozmiarach 6 na 13). A szkoda, ponieważ wewnętrzny budynek ozdobiony był kolumnami w stylu jońskim - był to jeden z pierwszych przypadków, gdy w jednej budowli połączono ze sobą dwa porządki.

Świątynia Ateny - Tempio di Atena - stanowisko archeologiczne Paestum
Świątynia Ateny - Tempio di Atena - stanowisko archeologiczne Paestum

Około VIII wieku zburzono celę, a pozostałą część budowli przekształcono w kościół katolicki. W ostatnim stuleciu usunięto wszystkie dobudowane elementy, ale pierwotne starożytne struktury zostały stracone bezpowrotnie.

Budowlę, w przeciwieństwie od dwóch poprzednich, możemy podziwiać jedynie od zewnątrz.

Świątynia Ateny - Tempio di Atena - stanowisko archeologiczne Paestum
Świątynia Ateny - Tempio di Atena - stanowisko archeologiczne Paestum

Forum (Foro): rzymskie centrum publiczne

Rzymianie po przejęciu miasta w 273 roku p.n.e. podjęli decyzję o zmianie lokalizacji głównego centrum publicznego. Nowe forum wytyczono na południowo-wschodnim krańcu greckiej agory.

Główny plac otoczony był najważniejszymi budowlami publicznymi (m.in. kurią, termami, krytym rynkiem czy miejscem kultu imperialnego). Niestety, niewiele z nich przetrwało - współcześnie możemy rozpoznać je wyłącznie po fundamentach.

Amfiteatr (Anfiteatro)

Amfiteatr powstał około połowy I wieku p.n.e. (już w czasach Paestum) i był jedną z pierwszych budowli tego typu w świecie rzymskim.

Z oryginalnego amfiteatru zachowały się jedynie: dolny fragment trybun (łac. cavea), jedno z wejść oraz wysoki parapet, który zabezpieczał widownię przed występującymi na arenie zwierzętami.

[Paestum - zwiedzanie stanowiska archeologicznego]
[Paestum - zwiedzanie stanowiska archeologicznego]

Istniała możliwość uratowania większej części zabytku, ale w 1829 roku podjęto decyzję o budowie drogi prowadzącej wzdłuż stanowiska archeologicznego - ktoś wpadł na pomysł, że dzięki takiemu rozwiązaniu podróżni w karetach będą mogli z bliska podziwiać antyczne świątynie... W efekcie zniszczono część zabytku, a reszta znalazła się na stałe pod ziemią.

[Paestum - zwiedzanie stanowiska archeologicznego]
[Paestum - zwiedzanie stanowiska archeologicznego]

Eklesiastreon: świadectwo greckiej demokracji

Eklesiastreon był budowlą wzniesioną na planie centralnym, którą otaczały pierścienie miejsc siedzących. Konstrukcja powstała około 480 roku p.n.e. i w czasach swojej świetności mogła pomieścić nawet 1800 osób. Co charakterystyczne - jej dolną część wydrążono w skale.

W czasach greckich organizowano tu posiedzenia rady oraz zgromadzenia mieszkańców, podczas których podejmowano najważniejsze decyzje. Eklesiastreon znajdował się na terenie agory, czyli głównego placu.

Z czasem został on porzucony i zakopany.

Heroon: prawdopodobny grobowiec założyciela Posejdonii

Słowem heroon w starożytnym świecie nazywano świątynie poświęcone ziemskim bohaterom. Heroon w Posejdonii powstał na terenie agory i prawdopodobnie był grobowcem legendarnego założyciela miasta o imieniu Megyllos, którego imię pojawia się na wielu odnalezionych monetach.

Heroon - zwiedzanie stanowiska archeologicznego w Paestum
Heroon - zwiedzanie stanowiska archeologicznego w Paestum

Co ciekawe, większość oryginalnej świątyni znajduje się pod ziemią, a na powierzchni widoczny jest jedynie dach. Została ona zasypana przez Rzymian, który następnie otoczyli ją murem, oddając tym szacunek świętości dawnych mieszkańców.

Dawna dzielnica mieszkalna

We wschodniej części parku rozciągają się ruiny dawnej dzielnicy mieszkalnej. Na pierwszy rzut oka wydają się one mało interesujące, ale możemy w nich odnaleźć kilka interesujących elementów - na przykład fragmenty mozaik podłogowych oraz pozostałości dużego basenu.

Domy w Paestum przypominały układem te odnaleziono w Pompejach.

Mury obronne i bramy

Starożytne miasto otoczone było długim na blisko 5 km pierścieniem murów obronnych o wysokości nawet 7 m. Do środka można było dostać się jedną z czterech bram, które umiejscowione były po każdej ze stron świata. Były to (zaczynając od wschodu i idąc za kierunkiem wskazówek zegara): Porta Sirena, Porta Giustizia, Porta Marina oraz Porta Aurea.

Większość antycznych fortyfikacji przetrwała do naszych czasów, a ich długość pozwala wyobrazić nam sobie oryginalne rozmiary miasta.

Paestum - Brama Syren (Porta Sirena)
Paestum - Brama Syren (Porta Sirena)

Niemal wszyscy turyści przybywający do Paestum pociągiem przechodzą przez bramę Porta Sirena, która znajduje się tuż obok dworca kolejowego. Alternatywą jest niewiele dłuższy spacer ulicą Via Porta Giustizia - idąc nią wzdłuż murów zobaczymy dwa przykłady dobrze zachowanych wież obronnych.

Niedaleko południowej bramy, po przeciwnej stronie ulicy, znajdują się fundamenty sanktuarium Santa Venera (wł. Santuario di Santa Venere), na terenie którego odnaleziono wiele wotywnych obiektów z terakoty.

Muzeum Archeologiczne

Muzeum archeologiczne w Paestum, choć nie zajmuje zbyt wielu sal, może pochwalić się bardzo bogatą i różnorodną kolekcją. Prezentowane są w nim obiekty odnalezione w kilku lokalizacjach: na terenie samego starożytnego Paestum, w okolicznych nekropoliach oraz na obszarze zajmowanym przez sanktuarium Hery, które istniało u ujścia rzeki Sele.

Muzeum Archeologiczne - Paestum
Muzeum Archeologiczne - Paestum

Eksponatom towarzyszy wiele tablic opisowych, które przybliżają odwiedzającym meandry starożytnego świata.

Na wizytę w muzeum warto zaplanować od 60 do 90 minut, choć osoby zainteresowane starożytnością mogą w nim spędzić więcej czasu.

Muzeum Archeologiczne - Paestum
Muzeum Archeologiczne - Paestum

Metopy z sanktuarium Hery u ujścia rzeki Sele

Centralne pomieszczenie muzeum przeznaczono na wystawę metop (płaskorzeźb), które ozdabiały świątynię w sanktuarium Hery u ujścia rzeki Sele. Pochodzą one prawdopodobnie z 570-560 roku p.n.e. i przedstawiają m.in.: sceny z dwunastu prac Heraklesa oraz motywy z wojen trojańskich.

Muzeum Archeologiczne - Paestum
Muzeum Archeologiczne - Paestum

Powieszono je na specjalnie przygotowanej makiecie świątyni w skali 1 do 1, zachowując przy tym kolejność, w jakiej według archeologów mogły być ułożone w VI wieku p.n.e.

W toku prac archeologicznych odnaleziono jednak trzy nieznane wcześniej płyty, co poddało w wątpliwość wcześniejsze ustalenia. Nowe metopy umieszczono na balustradzie.

Historia świątyń oraz samego Paestum

Zwiedzając dalsze pomieszczenia muzeum dowiemy się więcej o porządkach architektonicznych, historii Paestum i okolicy, a także zobaczymy artefakty odnalezione podczas prac archeologicznych. Wśród nich są m.in:

Muzeum Archeologiczne - Paestum
Muzeum Archeologiczne - Paestum
  • dobrze zachowane wazy z brązu, garnki oraz inne elementy ozdobne odnalezione w grobowcu legendarnego założyciela miasta,
  • fragmenty terakoty odnalezione w najstarszej ze świątyń (w świątyni Hery), na podstawie których zrekonstruowano kawałek dekoracji (w kolorze),
  • marmurowa statua Hery,
  • kolczyki oraz inne obiekty ozdobne,
  • amfory i fragmenty rzeźbiarskie.
Muzeum Archeologiczne - Paestum
Muzeum Archeologiczne - Paestum
Muzeum Archeologiczne - Paestum
Muzeum Archeologiczne - Paestum

Nurek z Paestum oraz inne znaleziska grobowe

W kolejnej części muzeum prezentowane są grobowce oraz znaleziska grobowe z okolicznych nekropolii.

Tylko jeden z pomalowanych grobowców pochodzi z czasów greckich, ale to właśnie on uważany jest za największy skarb całej placówki. Odnaleziono go w 1968 roku, około 1,5 km na południe od murów miasta. Naniesione na niego freski datowane są na 480/470 rok p.n.e.

Muzeum Archeologiczne - Paestum
Muzeum Archeologiczne - Paestum

Na płycie wierzchniej przedstawiono tzw. Nurka z Paestum, czyli scenę przedstawiającą młodego chłopaka skaczącego z wysokości do wody, która może symbolizować przejście ze świata żywych w zaświaty. Jest to prawdopodobnie najstarsze wyobrażenie skaczącego do wody człowieka, oraz jeden z najstarszych zachowanych w całości greckich fresków z tego okresu.

Pozostałe cztery zewnętrze płyty ozdobione są motywem sympozjum.

Inne pomalowane grobowce pochodzą już z okresu panowania Lukanów.

Muzeum Archeologiczne - Paestum
Muzeum Archeologiczne - Paestum

Inne

Ostatnia część muzeum znajduje się na piętrze i prezentuje znaleziska z okresu prehistorycznego. Z górnej części możemy lepiej przyjrzeć się metopom.

Muzeum Archeologiczne - Paestum
Muzeum Archeologiczne - Paestum

Paestum: bilety, dni i godziny otwarcia, kasy biletowe

stan na 2020 rok

Obie atrakcje (park archeologiczny oraz muzeum) zwiedzamy na wspólnym bilecie. Upoważnia on też do wejścia (w ciągu 3 dni od zakupu) do leżącego około 50 km na południe parku archeologicznego Velia (wł. Parco Archeologico di Velia).

Paestum - zwiedzanie stanowiska archeologicznego
Paestum - zwiedzanie stanowiska archeologicznego

Ceny biletów zależą od sezonu.

  • Od grudnia do stycznia cena wynosi 6€ (2€ dla osób w wieku 18-25 lat). Bilet rodzinny (dwójka dorosłych + jedno lub więcej dzieci do 25. roku życia) kosztuje 10€.
  • Od marca do listopada cena wynosi 12€ (2€ dla osób w wieku 18-25 lat). Bilet rodzinny (dwójka dorosłych + jedno lub więcej dzieci do 25. roku życia) kosztuje 20€.

Bilety kupujemy w kasie przy głównej bramie prowadzącej do parku archeologicznego, naprzeciwko świątyni Neptuna.

Aktualne dni oraz godziny otwarcia najbezpieczniej sprawdzić na tutaj.

Torre di Paestum
Torre di Paestum
Paestum - widok na stanowisko archeologiczne z zewnątrz
Paestum - widok na stanowisko archeologiczne z zewnątrz

ZDJĘCIA: Paestum - widok na stanowisko archeologiczne z zewnątrz.

Jak dojechać do Paestum?

Około 10 minut spacerem od parku archeologicznego znajduje się dworzec kolejowy. Pociągi z Neapolu (przez Salerno) kursują kilka razy dziennie. Czas przejazdu to około 90 minut.

Od razu po wyjściu z dworca kierujemy się w stronę antycznej bramy Porta Sirena, i dalej prosto (lub ewentualnie ulicą Via Porta Giustizia).

Przyjeżdżający samochodem zaparkują w okolicy parku archeologicznego.

Paestum - widok na stanowisko archeologiczne z zewnątrz
Paestum - widok na stanowisko archeologiczne z zewnątrz

ZDJĘCIA: Paestum - widok na stanowisko archeologiczne z zewnątrz.

Cześć!

author

Cieszymy się, że udało Ci się dotrzeć do końca naszego artykułu i mamy nadzieję, że okazał się przydatny. Więcej informacji o naszym blogu znajdziesz na podstronie o nas.

W przypadku natrafienia na nieaktualne dane lub błędy prosimy o wiadomość - dane adresowe dostępne są w zakładce kontakt.

Aśka i Sławek - autorzy bloga Podróże Po Europie (podrozepoeuropie.pl)

Reklama