Herkulanum: zwiedzanie, dojazd oraz informacje praktyczne

O Pompejach słyszeli zapewne wszyscy, lecz nie każdy zdaje sobie sprawę, że bliżej Wezuwiusza istniało inne starożytne miasto - Herkulanum (łac. Herculaneum, wł. Ercolano), które również na długie stulecia zniknęło z powierzchni ziemi.

Herkulanum, dzięki bliskiej odległości do antycznego Neapolu, było idealnym miejscem wypoczynkowym dla bogatej, rzymskiej arystokracji - ich domy wyróżniały się położeniem oraz rozmiarem. Niektóre z bogatych dekoracji zachowały się do dziś i możemy podziwiać je zwiedzając stanowisko archeologiczne lub Narodowe Muzeum Archeologiczne w Neapolu.

Stanowisko archeologiczne Herkulanum, razem z Pompejami oraz Villa Oplontis (z miasta Torre Annunziata), wpisane zostało na listę światowego dziedzictwa kulturowego UNESCO

Historia

Nazwa Herkulanum wywodzi się prawdopodobnie od greckiego bohatera Herkulesa (Herakles), co może świadczyć o tym, że początki osady związane są z Grekami, których kolonie na obszarze Sycylii oraz południowych Włoch nazywane były Wielką Grecją (łac. Magna Graecia).

Początki Herkulanum sięgają VI wieku p.n.e. Jedna z hipotez dotyczących powstania miasta zakłada, że pierwotną osadę założyli Samnici - jeden z ludów italskich - a wkrótce potem kontrolę przejęli nad nią Grecy. W IV wieku p.n.e. miasto znów trafiło w ręce Samnitów, a w 307 roku p.n.e. zostało podbite przez Rzymian, którzy pozostawili mieszkańcom dużą autonomię.

Herkulanum, choć mniejsze od pobliskich Pompejów, w okresie rzymskim było niezwykle bogatym miastem zamieszkanym głównie przez arystokrację i zamożnych kupców. Dzięki swojemu położeniu nad Zatoką Neapolitańską i bliskości do Wiecznego Miasta stanowiło zarówno popularne miejsce wypoczynku dla elit, jak i ważny ośrodek portowy, obsługujący handel morski w basenie Zatoki Neapolitańskiej.

Mieszkańcy żyli w przestronnych domach zdobionych freskami i mozaikami, a ich codzienność toczyła się wokół forów, łaźni publicznych i warsztatów rzemieślniczych. Miasto słynęło z rozwiniętej sieci wodociągów, co zapewniało komfortowe warunki życia. Prawdopodobnie od samego początku Herkulanum otoczone było murami, a do morza schodziło się tarasami, których część widoczna jest do dzisiaj.

W trakcie wojny Rzymu ze sprzymierzeńcami Herkulanum znalazło się po przegranej stronie i w 89 roku p.n.e. straciło niezależność.

Wybuch Wezuwiusza i kres miasta

Niszcząca erupcja Wezuwiusza datowana jest na 79 rok. Wybuch wulkanu położył kres Herkulanum i pokrył je warstwą błota wulkanicznego, której wysokość dochodziła do kilkunastu metrów.

Paradoksalnie to właśnie niewielka odległość od wulkanu sprawiła, że zabudowa Herkulanum przetrwała w stanie niemal oryginalnym. Gorące i szybko płynące błoto wulkaniczne "zahibernowało" nie tylko konstrukcje z kamienia, ale też z drewna. Na Herkulanum spadła także warstwa pyłu, zasypując miasto na wysokość niemal 20 metrów.

Całkiem inaczej sytuacja wyglądała w Pompejach, gdzie miasto zostało zakryte grubszymi warstwami gorącego popiołu wulkanicznego oraz spadającymi kamieniami, co spowodowało olbrzymie zniszczenia dachów oraz pięter budynków. Skąd taka różnica w skutkach? Wszystko jest zasługą/winą wiatru, który akurat wiał w stronę Pompejów, ratując Herkulanum przed gorszym losem.

Odnalezienie Herkulanum i utworzenie stanowiska archeologicznego

W 1709 roku, w trakcie wykopywania studni, natrafiono na... scenę teatru. Wykopaliska archeologiczne na większą skalę rozpoczęto w 1738 roku, a przewodził nim hiszpański inżynier Roque Joaquín de Alcubierre. Przez następne lata trwały prace archeologiczne umożliwiające odnalezienie sporego obszaru dawnego miasta oraz wydobycie na światło dzienne wielu jego elementów. Niestety, z powodu braku wiedzy i odpowiedniego doświadczenia, wiele znalezisk zostało zniszczonych.

Odnalezione przedmioty oraz budynki posłużyły jako inspiracje w pracach neoklasycyzmu - w wielu muzeach możemy spotkać obrazy czy przedmioty codziennego użytku (takie jak meble, stoły, wyroby z porcelany i zastawy) z XVIII wieku nawiązujące do odkryć z Herkulanum.

Niestety, olbrzymia część miasta prawdopodobnie nigdy nie zostanie odkryta, ponieważ dziś znajdują się nad nią budynki mieszkalne. Na przekór wszystkim problemom prace archeologiczne trwają nadal i archeolodzy mają zamiar odkryć przynajmniej część Forum. Dzięki postępowi technologicznemu ich działania są ułatwione, przykładem jest chociażby możliwości skanowania terenu.

Niektóre z dekoracji ściennych i innych znalezisk przeniesiono do Narodowego Muzeum Archeologicznego w Neapolu.

Zwiedzanie Herkulanum

Stanowisko archeologiczne (wł. Parco Archeologico di Ercolano) znajduje się poniżej poziomu ulicy współczesnego miasta Ercolano, dzięki czemu możemy spojrzeć na starożytne pozostałości z góry.

Dawniej najlepszym rozwiązaniem przed rozpoczęciem zwiedzania był zakup mapy lub drukowanego przewodnika, jednak dziś by móc dowiedzieć się więcej o historii najważniejszych budynków wystarczy ściągnąć oficjalną aplikację. Posiada ona interaktywną mapę oraz pięć tras zwiedzania, a także kilka opcji rozszerzonej rzeczywistości. Na miejscu możemy też wypożyczyć płatny przewodnik audio - jest on jednak drogi.

Mimo że teren Herkulanum nie jest bardzo rozległy, to w ciepły dzień zabierzmy ze sobą wodę, której nie kupimy na miejscu.

Ile czasu poświęcić na zwiedzanie Herkulanum?

W porównaniu do Pompejów ruiny Herkulanum nie zajmują wielkiego obszaru - są nawet do 10 razy mniejsze. Przy odpowiednim tempie powinniśmy spokojnie zwiedzić wszystkie budynki w ciągu około 2 godzin, choć najwięksi miłośnicy archeologii mogą spędzić na miejscu o 30-60 minut dłużej.

Kiedy najlepiej odwiedzić Herkulanum?

Herkulanum jest atrakcją mniej popularną od Pompejów. Największe tłumy odwiedzają stanowisko archeologiczne w trakcie dni darmowych oraz w szczycie sezonu turystycznego, więc jeśli wybieramy się poza sezonem, to na miejscu nie powinno być tłumów.

Część turystów łączy zwiedzanie Herkulanum z wejściem na Wezuwiusza, i zaczyna swój dzień od wjazdu na słynny wulkan. Z tego powodu mniejsze natężenie odwiedzających występuje z samego rana, tuż po otwarciu.

Co warto zobaczyć w Herkulanum? Ważne budowle i budynki

Poniżej przedstawiliśmy kilka obiektów, na które warto zwrócić uwagę podczas zwiedzania stanowiska archeologicznego. Polecamy Wam próbować jednak zaglądać do każdego z dostępnych budynków - w części z nich zachowały się mozaiki oraz inne dekoracje.

Herkulanum nie było tak ważnym ośrodkiem jak Pompeje. Z tego powodu nie wzniesiono tu chociażby amfiteatru, a głównymi zabudowaniami były domy bogatej arystokracji.

Pamiętajmy, że nie wszystkie budynki są zawsze dostępne do zwiedzania. Niektóre z nich mogą być remontowane lub zamknięte z powodu prac historyków bądź archeologów.

Łaźnie Centralne (Central Thermae)

Wybudowane w I wieku p.n.e. Łaźnie Centralne są jednymi z najlepiej zachowanych budynków w Herkulanum; w środku są niemal nienaruszone. Podczas zwiedzania zobaczymy dwa pomieszczenia - jedno dla mężczyzn, drugie dla kobiet. Każde z nich miało oddzielne wejście.

Na podłodze zachowała się czarno biała mozaika przedstawiająca małe delfiny.

Dom Samnicki (Casa Sannitica)

Jeden z najstarszych domów w mieście, w momencie wybuchu miał około 300 lat. W środku czeka na nas piętrowa galeria, a w sypialniach nadal znajdują się miejsca na łóżka.

Dom Neptuna i Amfitrydy (Casa di Nettuno e Anfitrite)

Nazwa domu wzięła się od imponującej kolorowej mozaiki ściennej przedstawiającej tytułowych Neptuna oraz Amfitrydy.

Dom Jelenia (Casa dei Cervi)

Jeden z luksusowych domów, wewnątrz którego znajdziemy kolorowe mozaiki. W trakcie wykopalisk w środku odkryto stoły oraz rzeźby jeleni (stąd nazwa), które dzisiaj prezentowane są w w muzeum.

Dom Argusa (Casa d'Argo)

Jeden z największych domów na terenie stanowiska archeologicznego. Jego nazwa wzięła się od znalezionych fresków przedstawiających Argusa.

W środku w oczy rzuca się monumentalny perystyl z zachowanymi kolumnami.

Szkielety

Schodząc w dół i idąc w kierunku morza znajdziemy nisze, w których wystawiono szkielety znalezione w trakcie prac archeologicznych. Po ich obejrzeniu możemy przejść się klimatycznym tunelem prowadzącym na zewnątrz stanowiska archeologicznego.

Inne budynki oraz obiekty

Na miejscu zachowało się również kilka budynków użyteczności publicznej.

Spacerując i zaglądając do wnętrz budynków będziemy mieć szansę trafić na dobrze zachowane szczegóły, takie jak chociażby schody, a także wystawione pojemniki na wino.

Herkulanum - bilety

• bilet dla dorosłych: 16€,
• bilet ulgowy dla osób od 18 do 24 roku życia: 2€.

Osoby poniżej 18 roku życia wchodzą za darmo, podobnie jak osoby z niepełnosprawnościami wraz z osobą towarzyszącą.

Darmowe wejście do Herkulanum

Do Herkulanum bezpłatnie wejdziemy w każdą pierwszą niedzielę miesiąca, a także 25 kwietnia, 2 czerwca i 4 listopada.

Wejście do Herkulanum z kartą karta ArteCard

Jeśli planujecie odwiedzić więcej atrakcji i korzystać z komunikacji miejskiej warto zastanowić się nad zakupem karty Campania ArteCard. Wersja 3 dniowa kosztuje 41€, i zapewnia wejście do dwóch atrakcji za darmo, oraz do kolejnych ze zniżką (do 50%). Umożliwia również korzystanie z komunikacji miejskiej w Neapolu oraz z linii Circumvesuviana.

Co ciekawe, karta 7 dniowa kosztuje zaledwie 2€ więcej (43€) i umożliwia darmowe wejście aż do 5 atrakcji. Niestety, w przypadku karty ważnej 7 dni nie mamy możliwości korzystania z komunikacji publicznej i musimy dodatkowo uwzględnić koszty przejazdów.

Dokładne informacje o wariantach kart znajdziecie na oficjalnej stronie.

Herkulanum - dni i godziny otwarcia

Atrakcja czynna jest codziennie. Godziny otwarcia różnią się od sezonu:

• W sezonie letnim, od połowy marca do połowy października, wykopaliska otwarte są od 8:30 do 19:30.
• W sezonie zimowym Herkulanum czynne jest od 8:30 do 17:00.

Ostatni wstęp możliwy jest do 90 minut przed godziną zamknięcia. Godzina zamknięcia oznacza ostateczne zamknięcie bram - turyści proszeni są o opuszczenie stanowiska archeologicznego nawet 30 minut wcześniej.

Kompleks jest zamknięty: 1 maja, 25 grudnia oraz 1 stycznia

Dojazd do Herkulanum

Dojazd komunikacją publiczną z Neapolu

Do Herkulanum dojedziemy z Neapolu kolejką podmiejską Circumvesuviana. Jej stacja początkowa to Napoli Porta Nolana i to na nią sugerujemy się udać. Przy drugiej i lepiej znanej ze stacji, Napoli Garibaldi, potrafią gromadzić się niezliczone tłumy. Jeśli będziecie jednak ruszać ze stacji Napoli Garibaldi pamiętajcie, że stacja Circumvesuviana znajduje się poniżej głównego poziomu dworca - na dół zejdziemy schodami z głównej hali.

Na dworcu w Neapolu powinniśmy wsiąść w pociąg w kierunku Sorrento (lub Poggiomarino albo Torre Annunziata) i wysiąść na stacji Ercolano Scavi. Czas przejazdu to niecałe 20 minut.

Koszt biletu na przejazd z Neapolu do Ercolano Scavi to 2,60€ w jedną stronę. Bilet zakupimy w okienku na stacji lub zapłacimy zbliżeniowo na bramce wejściowej własną kartą płatniczą (bądź telefonem).

Po wyjściu z dworca powinniśmy skierować się prosto w dół ulicą Via IV Novembre aż dojdziemy do stanowisk archeologicznych. Czeka nas mniej niż kilometrowy spacer i powinniśmy dojść na miejsce w około 10 minut.

Sugerujemy, aby nie skręcać za bardzo w okoliczne uliczki, które mogą okazać się mało bezpieczne dla turystów.

Dojazd samochodem

Jeśli wypożyczyliśmy samochód lub przyjechaliśmy własnym z Polski powinniśmy skorzystać z autostrady A3 w kierunku Salerno. Przy stanowisku archeologicznym nie ma darmowego parkingu. Dosłownie kawałek dalej, około 5 minut pieszo, znajdziemy parking podziemny płatny 2€ za godzinę. Na mapie znajdziecie go wpisując Via Dei Papiri Ercolanesi parcheggio. Niektórzy turyści szukają darmowych miejsc parkingowych głębiej w mieście, ale nie mamy z tym praktycznych doświadczeń.