Kętrzyn atrakcje - 18 ciekawych miejsc, które warto zwiedzić i zobaczyć

Kętrzyn to miasto średniej wielkości na Mazurach, położone w pobliżu Krainy Wielkich Jezior Mazurskich.

Do najbardziej znanych atrakcji Kętrzyna należą zamek krzyżacki oraz bazylika św. Jerzego, zbudowana w stylu kościoła obronnego. Jednak to nie wszystko, co miasto ma do zaoferowania. W naszym przewodniku opisaliśmy wiele innych interesujących miejsc, dla których warto tutaj przyjechać.

Jak zwiedzać Kętrzyn?

Dwie najważniejsze atrakcje Kętrzyna, zamek krzyżacki oraz bazylika św. Jerzego, praktycznie ze sobą sąsiadują. Jeśli dysponujecie jedynie ograniczonym czasem, oba zabytki zwiedzicie w maksymalnie 2-3 godziny.

Szczęśliwie większość pozostałych ciekawych miejsc również znajduje się w zasięgu spaceru, choć na przykład Stado Ogierów oddalone jest od zamku o około kilometr. Chcąc zwiedzić większość najważniejszych atrakcji, warto zarezerwować sobie na wizytę w Ketrzynie nawet cały dzień. Wyjątkiem jest Wilczy Szaniec, oddalony od centrum o około 9 km.

Przed wybuchem II wojny światowej Kętrzyn (ówczesny Rastembork) był jednym z najbogatszych miast Prus. Chociaż z powodu zniszczeń wojennych miasto utraciło swój średniowieczny oraz przemysłowy charakter, wciąż możemy odnaleźć w nim nieco śladów po dawnej świetności. Polecamy Wam pospacerować się po centrum, aby poszukiwać śladów tej bogatej historii.

ZDJĘCIA: 1. Bazylika św. Jerzego; 2. Kościół św. Katarzyny.

Co warto zobaczyć w Kętrzynie?

Zamek Krzyżacki

Historia gotyckiego zamku sięga drugiej połowy XIV wieku. Budowla powstała w południowo-wschodnim narożniku murów miejskich i z początku pełniła funkcję siedziby prokuratora zakonnego. Zamek otoczono murem, trzema basztami oraz bramą wjazdową, z których fragmenty przerwały do naszych czasów.

Kętrzyńska warownia na przestrzeni wieków była wielokrotnie niszczona, odbudowywana i przebudowywana. W styczniu 1945 roku ostatecznie obróciły ją w popiół wojska rosyjskie. Dzięki staraniom władz regionu w 1964 roku rozpoczęto mozolną odbudowę zamku w pierwotnym stylu gotyckim. Prace zakończono już dwa lata później, a współcześnie zamek jest jedną z największych wizytówek miasta.

Obecnie we wschodnim skrzydle zamku swoja siedzibę ma Muzeum im. Wojciecha Kętrzyńskiego. Dostęp do zamkowego dziedzińca jest darmowy. Na terenie zamku działa Galeria Stowarzyszenia Kulturalnego „Konik Polski”, w której zakupimy wyroby lokalnych artystów, wzorowane na regionalnym wzornictwie. Nawet jeśli nie planujemy zakupu pamiątek, warto zajrzeć do środka i rzucić okiem na wspaniałe przykłady rękodzieła.

Muzeum im. Wojciecha Kętrzyńskiego (na zamku)

Mimo że kolekcja mieszczącego się na zamku muzeum nie należy do największych, może pochwalić się wieloma wspaniałymi obiektami. Niektóre z nich stanowią unikalne dziedzictwo regionu i próżno szukać artefaktów tego typu w innych placówkach muzealnych na terenie Polski. Ważną częścią ekspozycji są zabytki pochodzące z historycznych pałaców Prus Wschodnich.

Wystawę podzielono na kilka grup tematycznych. Są to m.in.:

• Sztuka dawna - wsród eksponatów warto wymienić: XVIII-wieczny kartusz herbowy z pałacu w Arklitach, epitafia, wielokolorową skrzynię posagową, dwie chorągwie pogrzebowe pochodzące z kościoła w Galinach, chorągwie nagrobne oraz rzeźby pochodzące z lokalnych kościołów.
• Historia zamku w Kętrzynie - wystawa skupia się na historii kętrzyńskiego zamku oraz na etapach jego przebudowy.
• Dawny Rastenburg: miasto i ludzie - z tej wystawy dowiemy się więcej o codziennym życiu mieszkańców niemieckiego Rastenburga; wśród eksponatów zobaczymy m.in.: pamiątki po loży masońskiej, stare pocztówki, zdjęcia, pieczęcie cechów, obiekty codziennego użytku. Wystawa zorganizowana jest tematycznie i w sposób przyciągający uwagę.
• Okruchy dawnej świetności - ozdobą ostatniej ekspozycji są obiekty z porcelany (świeczniki oraz lustro kryształowe) z pałacu w Arklitach, które wykonano w królewskiej fabryce porcelany w Miśni. Inne eksponaty to chociażby figurka wykonana w holenderskim Delft oraz stół intarsjowany z dworu z Tołku.

Zdjęcia:

Bazylika św. Jerzego: najlepiej zachowany kościół obronny na Mazurach oraz wieża widokowa

Oddalona o dosłownie kilka minut spacerkiem od zamku bazylika, która posiada rangę bazyliki mniejszej, przypomina o średniowiecznej historii miasta. Gotycka bryła budowli różni się jednak od typowych świątyń chrześcijańskich. Kętrzyński kościół łączył w sobie funkcje sakralne z obronnymi (został włączony w system obwarowań miejskich) i oglądany z konkretnej perspektywy może na myśl przywodzić bardziej zamek aniżeli miejsce modlitwy.

Historia kościoła sięga drugiej połowy XIV wieku. Pierwotnie był to budynek jednonawowy, jednak już na przełomie XIV i XV wieku uzyskał trzynawową formę. Po pożarze w 1500 roku do świątyni dobudowano prezbiterium, które, co nietypowe, jest odchylone w stosunku do osi nawy głównej.

Wnętrza świątyni cechuje typowa dla kościołów ewangelickich skromność i wszechobecny biały kolor. Na uwagę zwraca przede wszystkim wspaniałe sklepienie kryształowe, niezbyt często spotykane w Polsce, które wykonał mistrz Matz z Gdańska.

Innymi wartymi uwagi elementami wystroju są: wielokolorowa ambona z 1594 roku oraz organy z 1721 roku. Ich twórcą był Jan Mosengel z Królewca, budowniczy organów w sanktuarium w Świętej Lipce.

Na ścianach niewiele jest typowych dla kościołów katolickich tablic pamiątkowych czy rzeźb, nielicznym wyjątkami są płyty nagrobne, w tym jest epitafium Krzysztofa Schenka von Tautenburg z 1597 roku.

Zanim jednak rozpoczniemy wdrapywanie się na szczyt wieży, możemy zajrzeć wcześniej do dwóch... cel więziennych. Według legendy w jednej z nich miał być przetrzymywany skazaniec, który podczas swojego pobytu w kętrzyńskiej bazylice wyrzeźbił figurkę Madonny z Dzieciątkiem. Po ukończeniu swojego dzieła, został on uwolniony i wyruszył do Reszla. Zbliżając się do miejsca docelowego przysiadł przy jednej z lip, na której zawiesił swoją rzeźbę, która zasłynęła wieloma cudami. Miejsce to przyciągało wielu pątników i na przestrzeni wieków przekształciło się w jedno z najważniejszych sanktuariów maryjnych w Polsce.

Konsulat Świętego Mikołaja: atrakcja (nie tylko) dla najmłodszych

Do unikatowych atrakcji Kętrzyna należy Konsulat Świętego Mikołaja, utworzony przez firmę Doroszko, producenta bombek oraz ozdób choinkowych. W trakcie ponad godzinnej wycieczki uczestnicy oglądają, w jaki sposób wydmuchiwane są bombki (z możliwością wykonania własnej), podziwiają wykonane przez firmę bombki oraz będą mogli wejść do specjalnie przygotowanego świątecznego miasteczka.

Wilczy Szaniec

Pomyślne czasy w historii miasta przerwał XX wiek. Wybuch I wojny światowej rozpoczął długoletni kryzys, który trwał do lat 30. Aż do zakończenia II wojny światowej miasto pozornie znajdowało się na uboczu drugiego wielkiego konfliktu. W rzeczywistości nieopodal granic miasta, pośród mazurskich lasów, powstała główna kwatera Adolfa Hitlera nazywana Wilczym Szańcem, do budowy której zatrudniano mieszkańców Rastemborka.

Chociaż zabudowania zostały zniszczone przez wycofujące się wojska niemieckie, to zawalone schrony pozwalają wyobrazić sobie dawny wygląd tego miejsca. Dziś Wilczy Szaniec jest jedną z największych atrakcji Kętrzyna, a wizyta w nim to obowiązkowy punkt programu każdego turysty.

Stara Synagoga

Tuż przy zamku, wciśnięta w rząd XIX-wiecznych kamienic, stoi synagoga z 1853 roku. Budowla ta była wykorzystywana przez wyznawców judaizmu do 1914 roku, po czym została zakupiona przez kościół baptystów. Podczas naszej wizyty fasada znajdowała się w kiepskim stanie i ewidentnie wymagałą remontu.

Warto w tym miejscu wspomnieć, że był to mniejszy dom modlitewny. Główna, nieistniejąca już synagoga, została spalona przez Niemców w trakcie tzw. "nocy kryształowej" (z 9 na 10 listopada 1938 roku).

Średniowieczne mury obronne

Kętrzyn otoczono pierścieniem murów obronnych już w XIV wieku. Do naszych czasów przetrwało kilka fragmentów tych fortyfikacji. W najlepszym stanie zachowały się:

• mury przy bazylice św. Jerzego,
• baszta w północno-wschodniej rogu dawnego starego miasta (współrzędne: 54.075433, 21.377275) oraz odchodzący od niej długi fragment muru, który ciągnie się wzdłuż parkingu,
• fragment fortyfikacji przy skwerze im. Arno Holza.

Budynek dawnej loży masońskiej

Jednym z ciekawszych zabytków w Kętrzynie jest budynek dawnej loży masońskiej. Lożę wolnomularską o nazwie Drei Thore des Tempels (pol. Trzy bramy Świątyni) założono w Kętrzynie 9 października 1818 roku. W latach 1860-1864 wzniesiono jej siedzibę, która stanęła nieopodal granicy historycznego starego miasta.

Jednopiętrowy budynek powstał na planie prostokąta i można zauważyć w nim inspiracje późnym gotykiem angielskim. Budowlę wyróżniają cztery ośmioboczne wieżyczki oraz pięcioboczny ryzalit z klatką schodową.

Kętrzyńska siedziba loży była wykorzystywana aż do jej rozwiązania w latach 30. XX wieku. Następnie budynek trafił w ręce miasta, które zamieniło go na kino oraz dom kultury. Pojedyncze pamiątki po kętrzyńskiej loży zobaczymy na wystawie w Muzeum im. Wojciecha Kętrzyńskiego.

Pod koniec XX wieku gmach odrestaurowano. Obecnie mieści się w nim kilka instytucji: Stowarzyszenie im. Arno Holtza dla Porozumienia Polsko-Niemieckiego, biblioteka miejska, a nawet kawiarnia.

Ratusz oraz budynek starostwa powiatowego

Jedną z najbardziej charakterystycznych kętrzyńskich budowli jest ratusz, wzniesiony w latach 1885-1886 w stylu eklektycznym. Budynek nie należy co prawda do największych ratuszy dawnych Prus Wschodnich, ale trudno przejść obok niego obojętnie. W dolnej części budynku działa restauracja Kardamon.

Gmach ratusza stoi też w dość nietypowym miejscu, nieco dalej od historycznego starego miasta. Pierwotny, średniowieczny ratusz, który stał przy rynku starego miasta, rozebrano w 1783 roku. Przez kolejnych sto lat rada miejska musiała zbierać się w wynajmowanych pomieszczeniach. Dopiero w latach 1881-1883 zakupiono teren pod budowę nowego ratusza, na obszarze nazywanym w tamtym czasie Chłopskim Przedmieściem.

Bezpośrednio za ratuszem stoi imponujący gmach starostwa powiatowego z czerwonej cegły, który powstał pod koniec XIX wieku. Budowlę wzniesiono na pogorzelisku po pożarze z 1890 roku, który strawił około 20 budynków.

Ławeczka Wojciecha Kętrzyńskiego

Naprzeciwko ratusza, przy placu Józefa Piłsudskiego, rozciąga się niewielki park z fontanną. Jego ozdobą jest ławeczka z rzeźbą Wojciecha Kętrzyńskiego, na cześć którego Kętrzyn otrzymał swoją nazwę.

W jednym z budynków przy parku działa punkt informacji turystycznej.

Wojciech Kętrzyński

Kętrzyn swoją powojenną nazwę otrzymał na cześć Wojciecha Kętrzyńskiego, jednego z najwybitniejszych mazurskich historyków, etnografa, autora pracy "O Mazurach".

Kętrzyński przyszedł na świat jako Adalbert von Winkler. Urodził się 11 lipca 1838 roku w Giżycku (więcej o tym mieście przeczytacie w naszym artykule: Giżycko: atrakcje, plaża, jezioro). Jego ojciec pochodził ze szlacheckiej kaszubskiej rodziny.

W latach 1855-1859 uczęszczał do kętrzyńskiego gimnazjum, a w 1861 roku przyjął nazwisko swoich przodków. O swoim polskim pochodzeniu miał dowiedzieć się od siostry dopiero rok po rozpoczęciu nauki. Kętrzyński dużą część swojego dorosłego życia spędził na poznawaniu nowo odkrytej ojczyzny. Wziął także udział w powstaniu styczniowym, za co ukarany został karą więzienia i osadzono go w Berlinie.

Po odbyciu kary udał się do Królewca, gdzie ukończył naukę na tamtejszym uniwersytecie. W kolejnych latach zasłynął z wydania wielu opracowań naukowych przybliżających dzieje Mazur i Polski.

Stado Ogierów: jedna z najdłuższych murowanych stajni w Europie

Stado Ogierów stanowi jeden z największych sekretów Kętrzyna. Wzniesiony w 1877 roku kompleks stadniny koni może poszczycić się jedną z najdłuższych murowanych stajni w Europie. Jej długość to aż 200 metrów. W środku mieści się około 160 boksów dla koni.

Aż do 1945 roku hodowano tu konie rasy wschodnio-pruskiej oraz trakeńskiej. Współcześnie w stadninie przebywają konie rasy zimnokrwistej oraz konie ras szlachetnych.

Zabytkowe kamienice

Spacerując po bliższych i dalszych zakątkach Kętrzyna na pewno natrafimy na kilka zabytkowych kamienic. Nie wszystkie z nich znajdują się w najlepszym stanie, ale część z nich potrafi przyciągnąć uwagę na dłużej.

Zabytkowe kamienice zobaczymy chociażby przy placu Józefa Piłsudskiego. Jedna z fasad wyróżnia się klasycystycznymi pilastrami.

W uliczce Mickiewicza, która odchodzi z okolicy budynku starostwa powiatowego, warto odnaleźć odrestaurowaną kamienicę z 1901 roku (adres: Mickiewicza 8).

Historyczne fasady odnajdziemy także wzdłuż ulicy gen. Władysława Sikorskiego. Jednym z przykładów jest tzw. kamienica Jacoby’ego (adres: Sikorskiego 11), którą zbudował żydowski kupiec Carla Jacoby i urządził w niej sklep.

Neogotycki kościół św. Katarzyny

Kościół św. Katarzyny oddalony jest o kilka kroków od ratusza. Świątynia została wzniesiona w latach 1896-1897 w stylu neogotyckim. Był to pierwszy kościół katolicki konsekrowany w Kętrzynie od czasów reformacji. Za projekt budowli odpowiadał Fritz Heitmann, niemiecki architekt, który dał się poznać jako orędownik gotyckiej architektury Zakonu Krzyżackiego.

Wnętrza świątyni przetrwały bez szwanku obie wojny światowej. W środku w oczy rzucają się neogotyckie zdobienia - w tym malownicze sklepienie oraz wzornictwo ścian.

Polichromie Jerzego Nowosielskiego w cerkwi pw. Narodzenia Najświętszej Maryi Panny

Kolejnym dobrze skrywanym sekretem Kętrzyna jest niepozorna cerkiew pw. Narodzenia Najświętszej Maryi Panny, która stoi wzdłuż zabudowy mieszkalnej dalszy kawałek od historycznego starego miasta. Budynek aż do 1949 roku pełnił funkcję kościoła ewangelickiego, po czym przekazano go cerkwi prawosławnej.

Świątynia skrywa w sobie unikalny skarb: freski wykonane w 1954 roku przez Jerzego Nowosielskiego, malarza uważanego za jednego z najwybitniejszych współczesnych pisarzy ikon. Tylko dwa kościoły prawosławne w naszym kraju mogą pochwalić się wykonanymi przez niego freskami: cerkiew w Kętrzynie oraz cerkiew św. Jana Klimaka w Warszawie.

Cerkiew możliwa jest do zwiedzenia w dni powszednie od 10:00 do 12:00 oraz 16:00 do 18:00, po wcześniejszym umówieniu pod numerem 885 385 044. Uwaga! Numer należy do proboszcza i sugerujemy zadzwonić z odpowiednim wyprzedzeniem.

Kościół ewangelicki św. Jana (historyczna szkoła i Kościół Polski)

Bezpośrednio przy bazylice stoi niepozorna świątynia - kościół ewangelicki pw. św. Jana. Historia budowli sięga 1480 roku. Pierwotnie budynek był znacznie mniejszy i pełnił funkcję kaplicy cmentarnej.

W 1545 roku książę Albrecht Hohenzollern założył w Kętrzynie szkołę (Szkoła Wielka), której zadaniem było przygotowanie uczniów do studiów na Uniwersytecie Albrechta w Królewcu. Zamiast wznosić nowy gmach podjęto decyzję o adaptacji istniejącej kaplicy cmentarnej. W tym celu dostawiono do niej nowy dwupiętrowy budynek. Rozbudowany gmach pełnił funkcję szkoły aż do początku XIX wieku, po czym znów przekształcono go w świątynię. Co ciekawe, w dawnej kaplicy przez cały czas odbywały się nabożeństwa w języku polskim - przez co świątynie nazywano kościołem polskim.

Od zakończenia II wojny światowej jest to jedyny kościół ewangelicki w Kętrzynie.

Wnętrze świątyni skrywają kilka zabytkowych elementów, ale musimy mieć trochę szczęścia, żeby zajrzeć do środka. Wśród największych skarbów kościoła warto wymienić: XVIII-wieczne organy, drewniane sklepienie z 1817 roku czy barokowa ambona z 1730 roku.

Schrony bojowe z okresu II wojny światowej

Nieopodal Stada Ogierów, na terenie niewielkiego parku rozciągającego się za rondem Solidarności, zachowały się dwa schrony bojowe z okresu II wojny światowej.

Identyczne konstrukcje, które częściowo wystają ponad powierzchnię, powstały w 1942 roku i były często spotykanym elementu wojennego krajobrazu Mazur.

Jezioro Kętrzyńskie

Kętrzyn, podobnie jak wiele innych mazurskich miast, posiada w swoich granicach jezioro. Jezioro Kętrzyńskie, nazywane również Jeziorem Górnym, znajduje się w północnej części miasta.

Kętrzyński zbiornik wodny nie należy może do największych (jego wymiary to zaledwie 0,5 km na 0,3 km), ale jest za to idealnym miejscem na krótki odpoczynek i spacer. Wokół jeziora prowadzi trasa spacerowa, wzdłuż której ustawiono ławeczki. Nie zabrakło również molo.

Podczas spaceru wokół jeziora warto zwrócić uwagę na budynek urzędu gminy (adres: ul. Tadeusza Kościuszki 2), w ogrodzie którego ustawiono ławeczkę z niedźwiedziem.

Cmentarz wojenny

Na obrzeżach miasta, przy ulicy Kasztanowej (obok hotelu Argos), znajdziemy pozostałości po cmentarzu wojennym z okresu I wojny światowej. Spoczęło na nim ponad 200 żołnierzy armii niemieckiej oraz rosyjskiej, z których większość poległa we wrześniu 1914 roku.

Po zakończeniu II wojny światowej cmentarz został zniszczony, ale w ostatnich latach częściowo go odrestaurowano. Przed wojną na terenie cmentarza stał okrągły monument, który postawiono w hołdzie poległym na polach bitew mieszkańcom regionu.

Historia Kętrzyna w pigułce

Pierwsze wzmianki o strażnicy nazwanej Rastenburg (pol. Rastembork) pochodzą z 1342 roku, ale z dużą dozą prawdopodobieństwa można założyć, że powstała ona znacznie wcześniej. Wokół wartowni powoli rozwijała się osada, która 11 listopada 1357 roku otrzymała przywilej lokacyjny (prawa miejskie) na prawie chełmińskim.

Do końca XIV wieku w mieście istniały już zamek, w którym urzędował prokurator, oraz bazylika. XV wiek zapisał się w historii miasta jako okres niepokojów oraz buntów przeciw władzy Zakonu. Już w 1410 roku burmistrz poddał miasto królowi polskiemu, a w 1440 roku Rastenburg dołączył do innych miast pruskich i powołał Związek Pruski. W 1454 roku mieszczanie zdobyli zamek, a urzędującego w nim prokuratora Wolfgana Sauera utopili w stawie młyńskim. Ostatecznie jednak miasto znalazło się pod auspicjami Prus Zakonnych.

Pierwszy złoty wiek w historii Rastemborka rozpoczął się wraz z sekularyzacją zakonu w 1525 roku. W tym czasie rozkwitały handel oraz rzemiosło. Miasto rozbudowywano, a tuż obok bazyliki powstała założona przez księcia Albrechta Hohenzollerna szkoła przygotowującą uczniów do studiów na uniwersytecie w Królewcu.

Dobre czasy trwały mniej więcej do połowy XVII wieku, po czym nastąpiły dwa stulecia wojen, epidemii, i ogólnej zapaści. Karta odmieniła się dopiero w połowie XIX wieku, gdy Rastembork został ważnym ośrodkiem przemysłowym oraz gospodarczym, w czym pomogło doprowadzenie do miasta linii kolejowej z Królewca. W tym czasie trwała wielka przebudowa - oprócz fabryk oraz infrastruktury kolejowej i drogowej powstały m.in.: nowy ratusz, budynek starostwa czy siedziba loży masońskiej. Do końca wieku w mieście działały m.in. duży browar oraz jedyna na Mazurach cukrownia.

W XIX wieku Rastembork stał się jednym z najbogatszych miast Prus Wschodnich. O skali rozwoju świadczy powiększająca się liczba mieszkańców - w 1820 roku było ich 2300, w 1848 roku 4359, a pod koniec XIX wieku miasto zamieszkiwało już 8115 osób.

Kres historycznej tkance miejskiej przyniósł styczeń 1945 roku. Wojska rosyjskie spaliły niemalże całą zabudowę starego miasta, w miejscu której po wojnie powstały blokowiska, oraz dużą część nowego miasta.

Po upadku hitlerowskich Niemiec Rastembork znalazł się w granicach Polski, a od 7 maja 1946 roku nosi nazwę Kętrzyn.