Syrakuzy (Włochy) - zwiedzanie, zabytki oraz atrakcje turystyczne

Syrakuzy (wł. Siracusa), dziś z pozoru typowe włoskie miasto średniej wielkości, jednak w czasach antycznych był to jeden z najważniejszych punktów na mapie znanego świata. W granicach dzisiejszego miasta zachowało się wiele zabytków i artefaktów z tego okresu. Część z nich zobaczymy na wyspie Ortygia (wł. Ortigia), ale wiele z nich znajduje się też na lądzie.

Jednym z najważniejszych mieszkańców Syrakuz był urodzony tu Archimedes, który do ostatniego dnia swojego życia wspierał ojczyznę swoimi wynalazkami, w tym machinami wojennymi.

Dla chrześcijan Syrakuzy od zawsze miały wartość symboliczną - to tu męczeńską śmiercią zmarła św. Łucja i to na wyspie Ortygia trzy dni spędził św. Paweł transportowany z Malty do Rzymu. O prawdziwości tej tezy dowodzą też wczesnochrześcijańskie katakumby dorównujące rozmiarem tym rzymskim.

Syrakuzy położone są w bardzo malowniczej scenerii w południowo-wschodniej części Sycylii. Naturalną przystań Syrakuz z jednej strony zamyka wyspa Ortygia, a z drugiej półwysep Magdaleny. Architektura miasta jest ciekawym połączeniem średniowiecza i gotyku z bardziej nowoczesnym barokiem. Na wygląd dzisiejszych Syrakuz największy wpływ miało tragiczne trzęsieniu ziemi z 1693 roku, w trakcie którego wiele budynków oraz konstrukcji zawaliło się lub zostało poważnie uszkodzonych. Miasto zostało odbudowane w stylu barokowym, chociaż w wielu przypadkach zachowano uratowane oryginalne elementy.

Do Syrakuz dojedziemy z innych miast Sycylii pociągiem lub autobusem. Historyczna część Syrakuz wraz z nekropolią w Pantalice zostały wpisane na listę światowego dziedzictwa kulturowego UNESCO.

Krótka historia miasta

Chociaż dowody archeologiczne dowodzą, że obszar i okolica dzisiejszych Syrakuz były zamieszkałe wcześniej niż w X wieku p.n.e., to za datę powstania dzisiejszych Syrakuz uznaje się rok 734 p.n.e., kiedy to na niewielkiej wyspie Ortygia kolonię założyli greccy Koryntczycy. Początkowo kolonia rozwijała się jedynie na tej oddalonej o zaledwie kawałek od Sycylii wyspie, jednak wraz z dynamicznym rozwojem kolonii Syrakuzy rozbudowały się głębiej w stronę lądu. Syrakuzy podzielone były na pięć mniejszych miast, oprócz Ortygii w skład antycznej kolonii wchodziły też: Achradine, wzgórze Epipolai, Neapolis oraz Tyche.

Syrakuzy przez kolejne wieki stały się jednym z najważniejszych greckich miast. Do miasta przybywali ważni filozofowie i myśliciele, m.in. Platon, który odwiedził Syrakuzy trzy razy. Kolonia dość szybko stała się najważniejszym ośrodkiem Wielkiej Grecji, czyli greckich kolonii znajdujących się na południowym obszarze dzisiejszych południowych Włoch.

W 485 roku p.n.e. w Syrakuzach nastąpił przełom i demokratyczne zasady znane z Grecji zastąpiła tyrania. Pierwszym tyranem Syrakuz został Gelon I i od tego czasu dawna grecka kolonia zaczęła prowadzić zaawansowaną ekspansję na obszarze całej Sycylii.

Za rozwojem gospodarczym i kulturalnym nadążał postęp wojskowy. Wojska Syrakuz na początku V wieku p.n.e. pokonały flotę Kartaginy i wojska Etrusków, dzięki czemu oddaliły od siebie dwa największe zagrożenia. W 413 roku p.n.e. na podbicie Syrakuz zdecydowały się Ateny wysyłając flotę składającą się z ponad 100 okrętów. Ateńczycy ponieśli jednak sromotną klęskę. Wszystkie ich statki zniszczono, a załogę zamknięto w lokalnych kamieniołomach, z których prawie nikt nie wyszedł już żywy. Dziś możemy zajrzeć do tych olbrzymich jaskiń w których przetrzymywano tysiące jeńców.

Zmniejszenie znaczenia Syrakuz zbiegło się z zyskiwaniem na znaczeniu Republiki Rzymskiej. W I wojnie punickiej Syrakuzy przystąpiły do walki po stronie rzymskiej i znalazły się po stronie zwycięzców. Końcem greckich Syrakuz była II wojna punicka, w której Syrakuzy poparły Kartagińczyków. Miasto poddało się wojskom rzymskim w 212 roku p.n.e. po krwawym i wycieńczającym oblężeniu. W obronie miasta pomagał sam Archimedes, którego machiny wojskowe i katapulty zadawały wrogom zabójcze ciosy. Niestety, po wejściu do miasta wojska rzymskie pomimo jasnych rozkazów nie oszczędziły słynnego matematyka i filozofa.

Syrakuzy pod rządami Republiki i później Cesarstwa Rzymskiego wciąż były ważnym ośrodkiem na mapie antycznego świata, chociaż już nie tak istotnym jak dawniej. Rzymski polityk i filozof Cyceron w pierwszej połowie I wieku p.n.e. przebywał na Sycylii i nazwał wtedy Syrakuzy najwspanialszym oraz najpiękniejszym greckim miastem. Cyceron odnalazł i odnowił w tym czasie grób Archimedesa.

Wraz ze zmniejszeniem znaczenia Cesarstwa Rzymskiego zmniejszał się wpływ Rzymu na miasta Sycylii. Dość szybko w Syrakuzach odnaleźli się chrześcijanie. Pierwszym biskupem miasta już w I wieku został św. Marziano i aktywnie przekonywał do nowej religii. Na wyspie Ortygia przetrzymywano św. Pawła w drodze z Malty do Rzymu. Na Sycylii wciąż obowiązywało jednak rzymskie prawo, stąd rozwój niektórych wczesnochrześcijańskich katakumb w czasach, gdy chrześcijanie musieli grzebać swoje ciała w ukryciu.

Przez kolejne wieki los Syrakuz związany był z losem całej Sycylii, lecz po upadku Cesarstwa Rzymskiego miasto nigdy nie odzyskało już dawnej potęgi. Sycylię zdobywali m.in. władcy Wschodniego Cesarstwa Rzymskiego, Arabowie, Normanowie, a później Aragończycy. W ich czasach powstały pałace i kościoły, które zdobią historyczne miasto do dziś. W 1693 roku duża część zabudowy Syrakuz ucierpiała po tragicznym trzęsieniu ziemi i została odbudowana w stylu barokowym. Chociaż odbudowa nie zakończyła się efektem tak imponującym jak w przypadku Katanii i innych miast obszaru Val di Noto to wciąż jest godna podziwu.

Jak zwiedzać Syrakuzy?

Po przyjeździe na główny dworzec kolejowy lub znajdujący się nieopodal dworzec autobusowy aż ciężko uwierzyć, że znajdujemy się w mieście z tak długą historią. Atrakcje w części lądowej porozrzucane są po zaledwie kilku obszarach, a pozostała zabudowa nie zachwyca.

Mimo rozrzucenia atrakcji do większości najważniejszych miejsc dojdziemy pieszo. Z dworca na wyspę Ortygia przespacerujemy w około 15 minut, z Parku Archeologicznego Neapolis na Ortygię w około 30 minut, a z Parku Archeologicznego do Bazyliki św. Łucji w 20 minut. Najważniejsze, żeby zdawać sobie sprawę z odległości przy planowaniu zwiedzania.

Trudniej będzie się dostać pieszo do położonej na wzgórzu twierdzy Euryalus czy do dawnych kamieniołomów Latomia dei Cappuccini, chociaż w tym drugim przypadku jest to możliwe.

Komunikacja publiczna w Syrakuzach

[stan na styczeń 2020]

Jeśli nie chcemy poruszać się pomiędzy atrakcjami pieszo możemy skorzystać z usług komunikacji publicznej. Transport obsługiwany jest przez firmę AST. Bilety kupimy w kioskach z oznaczeniem T (od Tabaccheria). Najlepiej zakupić od razu bilet powrotny jeśli wybieramy się dalej. Autobusy najlepiej wyszukać w aplikacji Moovit pod tym adresem.

Miasto Syrakuzy stworzyło również trzy dodatkowe linie niezależnie od firmy AST. Linie te obsługują obszary typowo turystyczne i jeżdżą w kółko. Bilety kosztują 1,20€ (90 minut) oraz 2,50€ (bilet dzienny) i zakupimy je w kioskach lub na pokładzie autobusu (dopłata za zakup w pojeździe - 0,40€).

Linie autobusów miejskich: [stan na 2017 rok]

• niebieska - objeżdża niemal dookoła wyspę Ortygię
• zielona - jedzie wzdłuż wybrzeża aż do Latomie dei Cappuccini
• czerwona - zatrzymuje się przy Parku Archeologicznym, Muzeum Archeologicznym i Katakumbach św. Jana

Linie niebieska i czerwona kursują siedem dni w tygodniu i w święta, linia zielona tylko od poniedziałku do piątku w pierwszej połowie dnia.

Dokładna mapa przystanków dostępna jest tutaj (pozostałe informacje na mapie są nieaktualne)

Ile czasu poświęcić na zwiedzanie Syrakuz?

Niektórzy przyjeżdżają do Syrakuz na jeden dzień z innych z sycylijskich miast. Ten czas wystarczy nam na pobieżne odwiedzenie Ortygi i części najważniejszych atrakcji na lądzie, chociaż wszystko będziemy musieli zwiedzać w pośpiechu.

Część z atrakcji jest zamknięta w środku dnia, katakumby można odwiedzić tylko podczas wycieczek z przewodnikiem, no i odległości - wszystko to sprawia, że chcąc zwiedzić Syrakuzy bardziej kompleksowo powinniśmy zaplanować minimum 2, a najlepiej 3 do 4 dni.

Kiedy najlepiej odwiedzić Syrakuzy?

Tutaj obowiązują zasady podobne do innych sycylijskich miast. W lato może być bardzo gorąco, z kolei w zimę jest mniej turystów, ale w przypadku opadów deszczu Katakumby św. Jana czy nawet część Parku Archeologicznego może być zamknięta.

Ciekawym doświadczeniem może być odwiedzenie Syrakuz 13 grudnia podczas święta św. Łucji. Tego dnia przez miasto przechodzi uroczysta procesja z relikwią świętej startującą z katedry i przechodząca do Bazyliki św. Łucji. Przez 8 dni relikwia wystawiona jest w bazylice, żeby 20 grudnia powrócić do katedry. Jeśli jesteśmy w Syrakuzach kilka dni wcześniej to warto zajrzeć do katedry, gdzie w kaplicy poświęconej świętej już od 9 grudnia wystawiony jest jej relikwiarz.

Jeśli chcielibyśmy wybrać się na przedstawienie w greckim teatrze to musimy celować w sezon teatralny, który trwa od maja do czerwca.

Punkt informacji turystycznej

W mieście funkcjonuje kilka oficjalnych i nieoficjalnych punktów turystycznych. Na wyspie Ortygia znajdziemy dwa z nich:

• Regionalne biuro turystyczne (Servizio Turistico Regionale di Siracusa) - adres: Via Maestranza 33
• Lokalne biuro turystyczne (Ufficio turistico Provinciale di Siracusa) - adres: Via Roma 31

Niestety, trudno uzyskać aktualne dni i godziny otwarcia, najlepiej będąc na miejscu podejść i zobaczyć.

Zwiedzanie Syrakuz

Najpopularniejszym wśród turystów obszarem Syrakuz jest wyspa Ortygia, która nazywana jest także Starym Miastem (Città Vecchia). Ortygia to m.in.: wąskie labirynty uliczek, wymieszana różnorodna architektura (średniowieczna, gotycka i barokowa), antyczne zabytki (świątynia Apollina) i ważne ośrodki religijne (np. katedra zbudowana na bazie dawnej świątyni Ateny).

Informacje o Ortygii umieściliśmy w oddzielnym artykule, a w tym skupiliśmy się na atrakcjach w części lądowej.

Więcej: Wyspa Ortygia (Syrakuzy) - zwiedzanie i informacje praktyczne

Park Archeologiczny Neapolis

Jednym z antycznych miast składających się na dawne Syrakuzy było Neapolis. To tam znajdowały się ważne budynki kulturalne i publiczne. Do dziś zachowała się część z nich i zostały połączone jako Park Archeologiczny Neapolis (Parco Archeologico della Neapolis, adres: Via del Teatro Greco). W trakcie zwiedzania parku możemy zobaczyć: teatr grecki, amfiteatr rzymski, podstawę ołtarza Hierona II oraz dawne kamieniołomy.

Zabytki porozrzucane są po całym terenie parku. Do przejścia pomiędzy amfiteatrem a teatrem greckim jest około 200 metrów. Na wizytę na miejscu zaplanujmy przynajmniej godzinę. Kasy biletowe zamykane są godzinę przed oficjalnym zamknięciem parku.

Po parku spacerujemy wytyczonymi ścieżkami, część z nich może być jednak zamknięta po obfitych opadach deszczu.

Wejście na teren parku archeologicznego i główna kasa znajduje się po wschodniej stronie ulicy Viale Paradiso, tuż przy amfiteatrze. Pamiętajmy żeby zachować bilet, ponieważ będziemy musieli go pokazać wchodząc do innych części atrakcji.

Amfiteatr rzymski

Rzymski amfiteatr zbudowano w tym miejscu w III lub IV wieku naszej ery, wykorzystując jako podstawę część istniejącej w tym miejscu skały. Do dziś zachowały się jedynie ruiny fundamentów i trybun oraz boczne wejścia. Na środku areny widać specjalne pomieszczenie ukryte dawniej przed widzami do którego prowadził podziemny tunel. Według historyków na arenie odbywały się także przedstawienia morskie.

Niestety nie ma możliwości wejścia na środek areny, możemy jedynie stanąć po jednej stronie trybun. Amfiteatr prawdopodobnie był w dobrym stanie jeszcze w pierwszej połowie poprzedniego tysiąclecia, został jednak rozebrany przez władców hiszpańskich w celu zdobycia materiałów do budowy fortyfikacji Ortygii. Dziś amfiteatr sprawia wrażenie zaniedbanego.

Teatr grecki

Teatr w Syrakuzach był jednym z największych teatrów w całym antycznym świecie greckim. Teatr zbudowano prawdopodobnie za czasów panowania Hierona I w pierwszej połowie V wieku p.n.e., chociaż dzisiejszy kształt to raczej efekt przebudowy już za czasów Hierona II w drugiej połowie III wieku p.n.e.

Jako miejsce budowy wykorzystano naturalne wzgórze i skałę, dzięki czemu w stosunkowo prosty sposób stworzono olbrzymie audytorium, które fizycznie nie mogło zostać rozebrane i do dziś przetrwało w bardzo dobrym stanie. Teatr składał się aż z 67 rzędów. Prawdopodobnie oprócz występów artystycznych w teatrze odbywały się też ważne spotkania polityczne.

W czasach rzymskich teatr służył jako cyrk, a po upadku Cesarstwa Rzymskiego popadł w zapomnienie. Oprócz audytorium zachowały się oryginalne fragmenty sceny oraz orkiestry. Orkiestra rozbudowana została już za czasów rzymskich i wymusiła usunięcie części pierwszych rzędów trybun.

Podczas zwiedzania możemy swobodnie chodzić po trybunach.

Ołtarz Hierona II

Chociaż z ołtarza Hierona II pozostała jedynie podstawa, to właśnie ona pozwala wyobrazić sobie rzeczywisty rozmiar tej budowli. Zachowany fragment ma długość niemal 200 metrów i ponad 20 metrów szerokości. Konstrukcja powstała w III wieku p.n.e. i prawdopodobnie poświęcona była Zeusowi. Ołtarz otoczony był portykami, a podstawa była podtrzymywana przez telamony, z których fragmenty zachowały się do dziś.

Niestety, zabytek ten również padł ofiarą Hiszpanów szukających elementów do budowy fortyfikacji. Dziś możemy zobaczyć go z pewnej odległości.

Kamieniołomy (Latomia del Paradiso) i Ucho Dionizjusza

W czasach antycznych Grecy wydobywali wapień do rozbudowy miasta w kamieniołomach wydrążonych w okolicznych wzgórzach. Kamieniołomy takie nazywane były Latomia, co jest zbitką greckich fraz kamień oraz kopać. Na obrzeżach Syrakuz istniało wiele kamieniołomów, niektóre z nich po pewnym czasie przypominały olbrzymie i głębokie jaskinie. W pustych "latomiach" przetrzymywano więźniów (w tym wiele tysięcy Ateńczyków po bitwie z 413 roku p.n.e.). W późniejszych wiekach zajmowali je poganie oraz chrześcijanie, którzy tworzyli w nich swoje nekropolie.

Na terenie Latomia del Paradiso znajduje się słynna jaskinia/grota nazywana Uchem Dionizjusza. Nazwa ta jest stosunkowo młoda i według miejskich opowieści wymyślił ją słynny malarz Caravaggio, który na Sycylii znalazł schronienie po ucieczce z Malty.

Nazwa Ucho Dionizjusza ma nawiązywać do niesamowitej akustyki jaskini. Według legend tyran Syrakuz, Dionizjusz I, stawał przy wejściu i dokładnie słyszał to co mówią więźniowie znajdujący się w środku. Dionizjusz zasłynął jako okrutny władca, więźniowie ze zbyt długimi językami nie kończyli więc szczęśliwie. Jeśli tyran chciał dowiedzieć się co planują jego rywale, to zamykał ich właśnie w tej jaskini. Większość turystów w trakcie zwiedzania samemu sprawdza legendarną akustykę.

Inną z jaskiń jest Grotta dei Cordari (Jaskinia Twórców Lin). W przeszłości pracowali w niej wytwórcy lin.

Otwarty teren przed kamieniołomami przypomina bardziej ogród. Na jego środku stoi wielki głaz, który spadł podczas trzęsienia ziemi w 1693 roku.

Muzeum Archeologiczne Paolo Orsi

Regionalne Muzeum Archeologiczne Paolo Orsi (Museo Archeologico Regionale Paolo Orsi) znajduje się zaledwie kawałek od Parku Archeologicznego Neapolis. Jest to jedna z najważniejszych placówek poświęconych czasom antycznym we Włoszech i posiada bardzo bogatą kolekcję najróżniejszych artefaktów i eksponatów.

Muzeum nazwano na cześć archeologa Paolo Orsiego, który przyczynił się do przybliżenia antycznej historii Syrakuz. Placówka powstała już w XVIII wieku i początkowo znajdowała się na wyspie Ortygia. W 1988 roku muzeum przeniesiono do nowego budynku zlokalizowanego w miejscu historycznej willi Villa Landolina.

Muzeum zajmuje dwa piętra i piwnicę. Na parterze i pierwszym piętrze stworzono kilka sekcji, które podzielone zostały okresami historycznymi. Zaczynając od prehistorii, przez czasy antyczne (greckie i rzymskie), aż po czasy wczesnochrześcijańskie. Wszystko jest zorganizowane w sposób nowoczesny i przyjemny do zwiedzania. W muzeum wystawione są artefakty znalezione na obszarze Syrakuz, dawnych koloniach Syrakuz czy całej greckiej Sycylii. Przeniesiono tu m.in.: znaleziska ze stanowisk archeologicznych Ortygii, fragmenty ze świątyń, z dawnych nekropolii czy z antycznego Neapolis. Bardzo interesującym znaleziskiem jest grobowiec Adelfii, który odnaleziono w katakumbach św. Jana.

W piwnicach całkiem niedawno otworzono część numizmatyczną Il Medagliere. Bez większej przesady można stwierdzić, że to jedna z ciekawszych placówek tego typu w Europie. Ilość i różnorodność monet i złotych ozdób zachwyca. Wystawione są monety od czasów antycznych aż do czasów aragońskich i hiszpańskich.

Uwaga! Część numizmatyczna we wtorki, czwartki, piątki i soboty otwarta jest tylko do 13:30.

Na wizytę w muzeum najlepiej zaplanować przynajmniej 2, a najlepiej 3 godziny. Jeśli wybieramy się do muzeum oraz do Parku Archeologicznego możemy zakupić tańszy bilet łączony.

Katakumby św. Jana

W okolicy Muzeum Archeologicznego znajduje się jedna z najbardziej intrygujących atrakcji Syrakuz - wczesnochrześcijańskie Katakumby św. Jana (Catacomba di San Giovanni). Nazwa katakumb nawiązuje do znajdującego się obok dawnego kościoła św. Jana.

Kościół ten powstał już w VI wieku podczas rządów bizantyjskich. Świątynia doznała potężnych zniszczeń w trakcie inwazji arabskiej i została odbudowana przez Normanów w XII wieku. Potężne trzęsienie ziemi w 1693 roku zniszczyło dach i część ścian. Dopiero po blisko dwóch stuleciach udało się odbudować świątynie. Niestety, odbudowaną konstrukcję dość szybko zniszczyło kolejne trzęsienie w 1908 roku. Władze kościelne i miejskie nie zdecydowały się już na kolejną odbudowę. Z dawnego kościoła do dziś zachowała się przednia fasada z charakterystyczną rozetą, część ściany bocznej, kawałek portyków oraz dosłownie fragmenty ścian i kolumn.

Obok kościoła znajduje się pierwsze zorganizowane miejsce modlitwy w Syrakuzach - Krypta św. Marziano (Cripta di San Marciano). Święty Marziano był pierwszym biskupem Syrakuz, który został ukamienowany przez lokalnych Żydów. Według legend biskupa zamęczono w 68 roku właśnie w miejscu wybudowania krypty. Pięć metrów pod poziomem ulicy znajdował się pierwszy grób świętego i miejsce do którego chrześcijanie przybywali w celu modlitwy. W kolejnych wiekach krypta zamieniona została na kościół.

W IV wieku w okolicy krypty powstały podziemne katakumby. W przeciwieństwie do podziemnych nekropolii w Rzymie katakumby św. Jana powstały z wykorzystaniem istniejącej w tym miejscu infrastruktury greckiej i rzymskiej. Główna arteria katakumb podąża wzdłuż greckiego akweduktu, a najważniejsze pomieszczenia znajdują się w byłych cysternach i mają okrągły kształt. Zakłada się, że katakumby zajmują obszar nawet 10 000 metrów kwadratowych.

Warto podkreślić, że nekropolia powstała już po edykcie mediolańskim, który zezwolił na wyznawanie wiary chrześcijańskiej. Przejścia są szerokie, a niektóre z grobowców rodzinnych zajmują dużo miejsca i widać, że należały do bogatych mieszkańców. Katakumby zostały porzucone mniej więcej w okresie upadku Cesarstwa Rzymskiego, a kolejni najeźdźcy ogołocili wnętrza. O istnieniu podziemnych grobowców przypomniał w XIX wieku archeolog Paolo Orsi, który przywrócił je do życia. W trakcie prac archeologicznych znaleziono m.in. pojedyncze freski, inskrypcje czy wspaniały grobowiec Adelfi i jej męża Valerio, który dziś można zobaczyć w Muzeum Archeologicznym. Grobowiec wyróżnia się scenami z Nowego i Starego Testamentu oraz dziesiątkami postaci.

Kryptę św. Marziano oraz katakumby możemy zwiedzić jedynie w trakcie wycieczki z przewodnikiem. Wycieczka odbywa się w języku angielskim i włoskim. Zwiedzanie trwa około 30-40 minut. Zaczynamy od krypty i ruin kościoła, a dopiero później wchodzimy do podziemnych pomieszczeń. Niestety, w podziemiach nie wolno robić zdjęć.

Wycieczki odbywają się w różnych godzinach w zależności od sezonu. Rozpiska powinna być wywieszona przed wejściem. Od 12:30 lub 13:00 do 14:30 wycieczki się nie odbywają.

Katakumby mogą być zamknięte w przypadku dużego deszczu.

Bazylika i Katakumby św. Łucji

Jednym z najbardziej symbolicznych miejsc dla mieszkańców Syrakuz jest Plac św. Łucji (Piazza Santa Lucia), przy którym stoją Bazylika św. Łucji (Basilica di Santa Lucia al Sepolcro) oraz mniejsza heksagonalna świątynia z grobem świętej. Według miejscowych to właśnie w tym miejscu w 304 roku zamordowano świętą ścinając jej głowę. Pierwszy kościół powstał tu niedługo po śmierci Łucji, jednak do dziś nie zachowało się nic z oryginalnej konstrukcji. Najstarsze fragmenty bazyliki datowane są na czasy normańskie, a świątynia była wielokrotnie przebudowywana przez kolejne wieki.

Pod placem i bazyliką rozciąga się długa podziemna nekropolia, gdzie prawdopodobnie znajdował się grób św. Łucji. Fragment grobowca świętej z charakterystycznym łukiem wycięto w 1685 roku i przeniesiono do nowo wybudowanego kościoła, który połączony jest XII-wiecznym tunelem z katakumbami oraz pobliską bazyliką. Nowy kościół zbudowano nad katakumbami, bezpośrednio nad pomieszczeniem w którym znajdowało się ciało świętej.

Warto wspomnieć, że w XVII wieku przeniesiono jedynie pusty grobowiec. W 1039 roku jeden z bizantyjskich generałów zabrał szczątki świętej do Konstantynopola. Dziś szczątki Łucji znajdują się w Wenecji, w kościele Chiesa dei Santi Geremia e Lucia, po tym jak w trakcie IV krucjaty w 1208 roku wojska weneckie złupiły stolicę Cesarstwa Bizantyjskiego.

Katakumby św. Łucji powstały w III wieku i były aktywnie wykorzystywane aż do V wieku. Podobnie jak w przypadku katakumb św. Jana nie zachowały się tu zawartości grobów ani dekoracje. Największymi skarbami są fragmenty fresków, w tym fresk nawiązujący do Czterdziestu Męczenników z Sebaste (dawna Armenia, dzisiejsza Turcja). Czterdziestu rzymskich żołnierzy, którzy przyznali się do wiary chrześcijańskiej, zostało w 320 roku wrzuconych do lodowatej wody pod zamarźniętą taflę. Na fresku widzimy równo ułożone twarze patrzące spod lodu.

Dziś można dostać się na obszar około 30% oryginalnych katakumb. Część pomieszczeń w trakcie II Wojny Światowej zamieniono na bunkry i schrony przeciwlotnicze.

Katakumby możemy zwiedzać podczas wycieczki z przewodnikiem, w trakcie której wejdziemy do kościoła z grobowcem świętej oraz do podziemnych katakumb. Zwiedzanie trwa około 30 minut. Wejście znajduje się przy portykach przy bazylicę. Warto podejść wcześniej i sprawdzić godziny wycieczek.

Jeśli wybieramy się do obu katakumb możemy zakupić tańszy bilet łączony.

Kamieniołomy Kapucynów (Latomie dei Cappucini)

Kawałek dalej na północ, na wschód od parku Jana Pawła II, znajdują się jedne z najstarszych kamieniołomów (latomia) Syrakuz - nazywane dziś Kamieniołomami Kapucynów (Latomie dei Cappucini). Nazwa nawiązuje do Zakonu Kapucynów, który otrzymał ten teren pod koniec XVI wieku. Zakonnicy zbudowali tam kościół i na obszarze dawnych kamieniołomów utworzyli ogród. Wcześniej jaskinie wykorzystywane były jako więzienie (również tu przetrzymywano Ateńczyków schwytanych w 413 roku p.n.e.) czy później jako miejsce modlitwy i nekropolii wczesnochrześcijańskich.

W drugiej połowie XIX wieku teren ten przeszedł w ręce miasta i zamieniono go na otwarty park dla mieszkańców. Powstały wtedy małe sceny teatralne oraz ścieżki dla odwiedzających. Park otwarty był dla mieszkańców niemal 100 lat, aż do momentu gdy część skał się zawaliła. Całkiem niedawno park został ponownie udostępniony dla odwiedzających. Nie powinniśmy jednak spodziewać się zobaczyć tu wielu zabytków, jest to raczej miejsce w którym możemy odpocząć wśród natury w cieniu i zobaczyć ciekawe formacje skalne. Park nie zajmuje dużego obszaru i wejście na jego teren jest biletowane (koszt 5€). Miejsce to nie jest polecane nikomu z ograniczoną mobilnością, wejście wymaga przejścia mało wygodnymi schodami i teren na obszarze kamieniołomów jest nierówny.

Na miejsce możemy dojechać zielonym autobusem miejskim (kursuje on od poniedziałku do piątku od 08:00 to 14:00). Na miejsce dojedziemy też autobusem firmy AST numer 3 (przystanek Dionisio Il Grande).

Zamek Euryalos

Dalszy kawałem za historycznym centrum, na wzgórzu Epipolaj, mniej więcej w IV wieku p.n.e. zbudowano Zamek Euryalos (Castello Eurialo). Nowa struktura powstała prawdopodobnie za czasów Dionizjusza I i miała bronić dostępu do Syrakuz od strony morza i lądu.

Twierdza była jedną z najbardziej imponujących struktur militarnych w całym greckim świecie. Przez kolejne wieki zamek był rozbudowywany i podążał za rozwojem technologii. W trakcie oblężenia Syrakuz przez Rzymian twierdza pomogła dłużej bronić miasta. Według legend Archimedes stworzył w zamku wielkie lustro, które odbijało słońce i paliło żagle rzymskich statków. Ze wzgórza ciskano również pociskami z katapult. W czasach nowożytnych twierdza została dostosowana do innych zagrożeń.

Dziś z zamku pozostały ruiny, chociaż zachowała się stosunkowo duża część murów, tuneli czy fundamentów. Na miejscu łatwo wyobrazić sobie jak imponującą musiała być to struktura w czasach swojej świetności. Z góry w oddali zobaczymy stare miasto i morze.

Z perspektywy turysty zamek jako atrakcja nie zachwyca. Jest bardzo zaniedbany i niezbyt przyjazny. Znajduje się przy nim małe muzeum ze znaleziskami.

Według oficjalnych informacji ruiny otwarte są przez cały rok, chociaż poza sezonem godziny otwarcia są krótsze. Z kolei według informacji turystów w zimę 2017 roku wejście na teren zamku było niemożliwe. Niektórzy w sezonie byli w stanie wejść tylko rano i w drugiej połowie dnia odbili się od zamkniętej bramy. Najlepiej spróbować dowiedzieć się więcej w punkcie informacji turystycznej lub pojechać na miejsce właśnie rano. Niestety, zarządzanie tym zabytkiem pozostawia wiele do życzenia.

Zamek znajduje się poza centrum. Najwygodniej dojechać tam samochodem. Jeśli nie mamy takiej możliwości to możemy złapać autobus numer 25 z dworca autobusowego (Terminal Bus (Stazione Fs)) i w około 20 minut znaleźć się w okolicach ruin. Wysiadamy na przystanku Siracusa Nord 1 przy głównej drodze skąd musimy udać się w górę. Najlepiej poprosić kierowcę o wysadzenie i usiąść/stanąć blisko niego, żeby o nas nie zapomniał.

Niestety, autobus ten kursuje bardzo rzadko, raz na półtorej godziny, warto wcześniej sprawdzić godziny powrotne i pilnować czasu.

Inne zabytki i atrakcje

W części lądowej Syrakuz znajdziemy jeszcze kilka miejsc, które niektórzy turyści mogą zechcieć odwiedzić.

• Tecnoparco Museo di Archimede - dosłownie kawałek na zachód od Parku Archeologicznego Neapolis powstała oryginalna atrakcja - park z replikami i modelami wynalazków słynnego Archimedesa. Na miejscu otrzymamy przewodnik audio w języku angielskim, chociaż na terenie parku sami pracownicy opowiadają o sposobie działania maszyn. Nie jest to na pewno atrakcja dla każdego, w pewnym sensie przypomina otwarte muzeum techniki. Bilet kosztuje 6€.

• Park Foro Siracusano - park miejski dosłownie kawałek spacerem od wysy Ortyga. W czasach greckich i później w okresie rządów rzymskich znajdowało się tu Forum. Do dziś zachowały się fragmenty rzymskich kolumn. Część znalezisk z tego obszaru znajduje się w Muzeum Archeologicznym. W XX wieku obszar ten zamieniony został na park miejski zapełniony różnorodną roślinnością.

• Sanktuarium Matki Boskiej Płaczącej (Santuario Madonna delle Lacrime) - sanktuarium mieści się w dziwnym budynku, który na pewno zauważy każdy wybierający się w okolicę katakumb św. Jana. Struktura przypomina swoim kształtem… wyciskarkę do pomarańczy. Wewnątrz świątyni w krypcie zobaczyć możemy małe fragmenty ruin z czasów rzymskich, nie zawsze jest ona jednak otwarta dla odwiedzających. Na pewno będąc w pobliżu warto zajrzeć do środka i samemu przekonać się o tym, czy taki rodzaj architektury do nas przemawia. Sanktuarium powstało w celu upamiętnienia cudu z 1953 roku, kiedy to Antonina Lucia Giusto po straceniu wzroku na kilka godzin po odzyskaniu widzenia zobaczyła figurkę Maryi z której oczu ciekły łzy. Łzy leciały z oczu figurki od 29 sierpnia do 1 września. Krople oddano do badania w laboratorium, które wykazało, że są to łzy ludzkie. Nie udało się wyjaśnić tego fenomenu i oficjalnie uznano to zdarzenie za cud.

• Nekropolie wykute w skałach w Pantalice (Necropolis of Pantalica) - chociaż skalne nekropolie w Pantalice znajdują się około 30 kilometrów za Syrakuzami, to wielu turystów decyduje się odwiedzić je podczas odwiedzin miasta Archimedesa. Nekropolie w Pantalice wpisane zostały na listę światowego dziedzictwa UNESCO razem z historycznymi Syrakuzami. Na miejsce dojedziemy jednak tylko autem. W teorii możemy spróbować dostać się do miasteczka Sortino i stamtąd pójść pieszo lub łapać taksówkę, zajmie nam to jednak dużo czasu. Warto wcześniej sprawdzić trasę w punkcie informacji turystycznej.

Jak oszczędzić pieniądze w Syrakuzach?

Bilety łączone

Planując odwiedzić więcej atrakcji w Syrakuzach możemy zostać negatywnie zaskoczeni przez wysokie ceny. Na szczęście część atrakcji można odwiedzić korzystając z biletów łączonych. Zawsze warto zapytać o taki bilet w kasie, nie zawsze znajdziemy potrzebne informacje na wywieszce przed wejściem.

Przykłady biletów łączonych:

• Katakumby św. Jana i św. Łucji - 10€ (bilety kupowane osobno 16€)
• Bilet łączony (Park Archeologiczny w Syrakuzach - Parco Archeologico della Neapolis + Museo archeologico regionale Paolo Orsi) - 13,50€ (bilety kupowane osobno 18€)
• Katedra i Artemision - 3€ (bilety kupowane osobno 5€)

Pierwsza niedziela miesiąca

W każdą pierwszą niedzielę miesiąca wejście do publicznych muzeów we Włoszech jest darmowe. W Syrakuzach dotyczy to m.in. Parku Archeologicznego Neapolis, Muzeum Archeologicznego i Muzeum w Pałacu Bellomo (Museo Regionale di Palazzo Bellomo).

Bezpieczeństwo

Turystyczny obszar Syrakuz, w porównaniu z Palermo czy Katanią, wydają się bardziej przyjazny dla odwiedzających i w ciągu dnia raczej nie powinniśmy doświadczyć żadnych nieprzyjemnych sytuacji. Mimo to dobrze zachować ostrożność, zwłaszcza: w okolicy dworca kolejowego, wieczorem w parkach i w zatłoczonych miejscach, które są ulubionym miejscem kieszonkowców. Nie zostawiajmy też wartościowych rzeczy w samochodach na parkingach, zdarzają się kradzieże i wybicia szyb.

Na co uważać w Syrakuzach?

• Godziny otwarcia atrakcji - przy tworzeniu planu dnia powinniśmy wziąć pod uwagę, że godziny niektórych atrakcji w Syrakuzach są niestandardowe. Katakumby zwiedzane są z przewodnikiem o konkretnych godzinach (zmiennych w ciągu roku, najlepiej sprawdzić godziny wcześnie rano), wiele atrakcji jest zamykana w środku dnia na 2 do 3 godzin, niektóre z miejsc czynne są krócej (np. część numizmatyczna Muzeum Archeologicznego przez większość dni jest otwarta tylko do 13:30 a kościół S. Lucia alla Badia z obrazem Caravaggio tylko do 16:00).
• Poniedziałek - w poniedziałki muzea w Syrakuzach są zamknięte.