Agrigento (Włochy) - zwiedzanie, zabytki oraz atrakcje turystyczne

Leżące na południu Sycylii Agrigento kojarzy się przede wszystkim z Doliną Świątyń (Valle dei Templi), czyli rozległym stanowiskiem archeologicznym z czasów Wielkiej Grecji (Magna Graecia) słynącym ze świetnie zachowanej Świątyni Concordii.

Warto pamiętać, że Agrigento to nie tylko stanowisko archeologiczne leżące około trzy kilometry od centrum miasta, ale też dość intrygujące średniowieczne stare miasto wybudowane na naturalnym wzgórzu i rosnące stopniowo w górę. Trzeba jednak uczciwie przyznać, że w porównaniu do bardziej turystycznych miasteczek Sycylii to Agrigento sprawia wrażenie bardzo zaniedbanego. Wielu turystom miasto wyda się obskurne i niewarte zwiedzanie, inni mogą odnaleźć w nim wiele ciekawych elementów.

Agrigento przez całą swoją historię wielokrotnie zmieniało nazwę. Początkowo założono tu kolonię grecką o nazwie Akragas. Rzymianie przemianowali ją na Agrigentum, a Arabowie po zdobyciu Sycylii na Kerkent. Po rekonkwiście Normanowie nazwali miasto Girgenti. Ta ostatnia nazwa utrzymała się aż do 1927 roku i czasów Mussoliniego, który zdecydował się przywrócić sycylijskim miejscowościom nazwy z czasów rzymskich.

Niedaleko Agrigento znajdują się słynne białe klify nazywane Schodami Turków (Scala dei Turchi), które na pewno przypadną do gustu sympatykom atrakcji naturalnych.

Jak zwiedzać Agrigento?

Po średniowiecznym starym mieście możemy poruszać się pieszo. Musimy brać jednak pod uwagę, że od stacji kolejowej aż do katedry miasto pnie się w górę labiryntem przejść i uliczek. W zależności od tego jak dostaniemy się do Agrigento nasza trasa może się różnić. Dworzec kolejowy znajduje się praktycznie przy starym mieście, a dworzec autobusowy położony jest dalej i czeka nas stamtąd krótki spacer.

Do Doliny Świątyń (Valle dei Templi) dojedziemy regularnie kursującym autobusem komunikacji miejskiej spod każdego z dworców: kolejowego i autobusowego. Linie 1 i 2 (LINEA 1 i LINEA 2) dowiozą nas niedaleko wejścia do świątyni i do Muzeum Archeologicznego.

Rozkłady i mapy znajdziemy na oficjalnej stronie miejskiego przewoźnika pod tym adresem (po włosku) . Po kliknięciu w trasę wyświetli się rozkład.

Bilety zakupimy w kioskach (umiejscowionych czasem wewnątrz barów) oznaczonych T (od Tabaccheria). Bilety musimy skasować po wejściu.

Punkt informacji turystycznej w 2017 roku funkcjonował przy ulicy Via Cesare Battisti 15. Na dworcu kolejowym również znajdziemy mały punkt informacyjny.

Ile czasu poświęcić na zwiedzanie Agrigento?

Wszystko zależy od naszych planów. Jeśli zależy nam tylko na pobieżnym zobaczeniu starego miasta i udaniu się od razu do Doliny Świątyń to Agrigento jest idealne na wyjazd jednodniowy. Jeśli przyjechaliśmy samochodem to powinniśmy bez większego problemu dać radę podjechać też do Schodów Turków.

Jeśli chcielibyśmy zwiedzić więcej miejsc w samym Agrigento i chcemy korzystać z komunikacji publicznej, a do tego wybrać się na Schody Turków - to lepiej zaplanować nocleg i zostać na dwa dni.

W jakiej kolejności zwiedzać Agrigento?

Jeśli planujemy zwiedzić średniowieczne stare miasto i Dolinę Świątyń to warto rozważyć następującą kolejność: stare miasto, Muzeum Archeologiczne oraz Dolina Świątyń.

Stanowisko archeologiczne jest całkowicie odsłonięte i w gorący sycylijski dzień zwiedzanie może być udręką. Uliczki starego miasta są z kolei wąskie i pełne cienia. W muzeum również uciekniemy przed największym słońcem. Warto zaplanować dzień tak, żeby na terenie Doliny Świątyń być przy zachodzie słońca. Same świątynie wyglądają wtedy pięknie, ale zaraz potem są klimatycznie podświetlane i wyglądają całkowicie inaczej niż przy świetle dziennym.

Zwiedzanie Agrigento

Dolina Świątyń (Valle dei Templi)

Największą atrakcją turystyczną Agrigento jest bez wątpienia Valle dei Templi, czyli Dolina Świątyń. Znajduje się ona około 3 kilometry na północny wschód od centrum miasta. Słowo dolina nie do końca oddaje topografię tego miejsca, teren przypomina raczej lekkie wzniesienie.

Valle dei Templi zajmuje dość rozległy obszar. Znajdziemy tam świątynie z V wieku p.n.e. z czasów greckich, pojedyncze przykłady rzymskiej zabudowy, podziemne katakumby w historycznej cysternie czy grobowce z czasów bizantyjskich. Spokojnie na wizytę możemy zaplanować minimum 2-3 godziny, chociaż na pewno niektórzy spędzą tu więcej czasu.

W 1997 roku zabytki Doliny Świątyń zostały wpisane na listę światowego dziedzictwa kulturowego UNESCO.

Szczególnie warte uwagi są:

• Świątynia Concordii - uważana za jeden z najważniejszych zachowanych budynków greckiej cywilizacji. Świątynia jest w zaskakująco dobrym stanie, na co na pewno duży wpływ miało to, że zamieniono ją w VI wieku na kościół.
• Świątynia Junony - nie tak dobrze zachowana jak świątynia Concordii, gdyż zachowały się jedynie częściowe kolumny i fragment fryzu. Dziś możemy bez problemu wyobrazic sobie jej oryginalny kształt
• Świątynia Zeusa Olimpijskiego - co prawda z samej świątyni wiele się nie zachowało, na ziemi możemy zobaczyć jednak jeden z telamonów podtrzymujących dawniej górną część świątyni
• Podziemna grota Grotta Fragapane w której znajdowały się nekropolie wczesnochrześcijańskie

Pozostałe świątynie i obiekty są dziś w formie fundamentów i fragmentów ruin.

Sympatyków mitologii mogą zdziwić nazwy świątyń. W celu wyjaśnienia - zostały one nadane zaledwie kilkaset lat temu i niektóre nawiązują do imion bóstw z mitologii rzymskiej.

Około kilometr przed stanowiskiem archeologicznym znajdziemy Muzeum Archeologiczne - Museo Archeologico Regionale "Pietro Griffo" of Agrigento. Bezdyskusyjnie warto zajrzeć do środka przed odwiedzeniem Doliny Świątyń. Zobaczymy tam m.in.: stojący telamon będący częścią Świątyni Zeusa Olimpijskiego, makietę antycznego miasta i wiele znalezisk oraz artefaktów z Valle dei Templi oraz całej okolicy.

Muzeum powstało w miejscu, w którym znajdowały się antyczne zabudowania. Obok muzeum na ruinach antycznych budowli powstał romański Kościół św. Mikołaja (Chiesa di San Nicola), podchodząc do wejścia zobaczymy też małe ruiny przypominające teatr. Po drugiej stronie ulicy odnajdziemy z kolei ruiny rzymskiej dzielnicy mieszkalnej.

Więcej informacji praktycznych znajdziecie w artykule: Valle dei Templi (Dolina Świątyń) w Agrigento - zwiedzanie, historia i informacje praktyczne.

Stare miasto

Średniowieczne stare miasto pnie się w górę na północny zachód od dworca kolejowego. Stare miasto to przede wszystkim labirynty uliczek, często niezadbanych i wypełnionych różnymi malowidłami sztuki ulicznej, oraz pojedyncze zabytki. Wybierając się do Agrigento musimy pamiętać, że w poniedziałek wszystkie placówki kulturalne są zamykane - dotyczy to też kościołów.

W średniowieczu historyczne stare miasto otoczone było murami. Na jego szczycie znajdował się też zamek, który został na początku XVIII wieku zniszczony. Dziś po fortyfikacji nie ma już śladu, a z bram zostały tylko ruiny. Wciąż jednak zachowało się dużo średniowiecznych struktur: kościołów, budynków czy fasad.

Główną arterią starego miasta jest Via Atenea. Ta dość długa ulica wypełniona jest sklepami, kawiarniami i knajpkami, i to tu wieczorem odnajdziemy wypoczywających mieszkańców.

Za jeden z najważniejszych średniowiecznych zabytków Agrigento uchodzi klasztor Santo Spirito (Monastero Santo Spirito). Dziś klasztor udostępniony jest do zwiedzenia, a w jego murach mieści się niewielkie Etnograficzne Muzeum Miejskie (Museo Civico di Santo Spirito (Sezione Demo - Etno - Antropologica). Wejście na teren klasztoru jest ukryte wśród gęstych uliczek, aby dostać się na miejsce musimy odnaleźć ulicę Via Santo Spirito i skierować się do jej wschodniego końca. Możemy też z Via Atenea skręcić w ulicę Via Vela i później wejść w górę schodami Salita Santo Spirito.

Klasztor powstał prawdopodobnie pod koniec XIII wieku. Według najstarszych zapisków klasztor funkcjonował już w 1295 roku. Budynek łączy w sobie większość stylów występujących w regionie w czasach nowożytnych. Wśród miejscowych klasztor nazywano Badia Grande (lub Bataranni w lokalnym dialekcie), co oznaczało wielkie opactwo/klasztor. W XIX wieku klasztor przejęło państwo. Cały kompleks ucierpiał podczas II Wojny Światowej).

Do zwiedzenia udostępnione są trzy poziomy. Na parterze i pierwszym piętrze zobaczymy dawne pomieszczenia klasztorne wypełnione różnymi religijnymi dziełami sztuki i innymi artefaktami, w tym m.in.: średniowiecznymi freskami, obrazami, krzyżami (drewnianymi i marmurowymi) czy lokalnymi pejzażami. Na drugim piętrze działa muzeum etnograficzne.

Nawet jeśli nie planujemy wchodzić do środka warto podejść i zobaczyć masywne wejście prowadzące do klasztoru.

Do klasztoru przynależy też Kościół Santo Spirito (Chiesa Santo Spirito). Świątynia zachwyca pięknymi wewnętrznymi zdobieniami autorstwa sycylijskiego mistrza Giacomo Serpotta, który zasłynął swoimi stiukami i rzeźbami.

Przy klasztorze, w okienku, zakupimy słodycze wyrabiane na miejscu - m.in. różne smakołyki pistacjowe. Siostry zakonne szczycą się tym, że w produkcji swoich przysmaków wykorzystują jedynie oryginalne przepisy i korzystają z dawnych sposobów. Ich wyroby nie są tanie, warto jednak spróbować niektóre z nich. Lokalni Włosi przyjeżdżają po nie nawet z okolicznych miast.

Historyczne stare miasto to też wszechobecna sztuka uliczną. Ciekawym przykładem jest ulica Via Neve i kolorowe schody Scaletta Via Neve. Tak jak nie wszędzie w mieście taka forma sztuki upiększa, tak tutaj wyszło to bardzo dobrze.

Mniej więcej w połowie Via Atenea znajdziemy barokowy Kościół del Purgatorio (Chiesa del Purgatorio), w środku którego możemy zobaczyć imponujące białe stiuki i rzeźby. Kościół stoi na podwyższeniu i prowadzą do niego schody.

Via Duomo i Katedra

Mniej więcej na wysokości Kościoła del Purgatorio możemy skierować się na północ i rozpocząć wejście w górę w kierunku Via Duomo. Ozdobą "Ulicy Katedralnej" jest oczywiście położona na najwyższym wzniesieniu XI-wieczna Katedra (wł. Cattedrale Metropolitana di San Gerlando lub po prostu Duomo di Agrigento).

W środku warto zwrócić uwagę na drewniany dach oraz zdobienia za ołtarzem. Świątynia jest swoistym połączeniem różnych stylów, a samo wnętrze jest w dużej mierze barokowe. Oryginalną atrakcją jest możliwość wejścia na wieżę katedralną skąd rozpościera się widok na całe stare miasto i okolicę. Świątynie możemy zwiedzić codziennie z wyjątkiem poniedziałku. W środku dnia kościół jest zamykany.

Obok katedry znajdziemy Muzeum Diecezjalne MUDIA, w którym zobaczymy dzieła sztuki i inne eksponaty sakralne.

Wzdłuż Via Duomo zobaczymy także kilka innych ciekawych fasad i budynków, warto przespacerować przez całą jej długość.

Kościół Santa Maria Dei Greci

Innym wartym polecenia miejscem na terenie starego miasta jest Kościół Santa Maria Dei Greci (Chiesa Santa Maria Dei Greci). Świątynia znajduje się w dość trudnym do wypatrzenia miejscu i otoczona jest zwykłymi budynkami mieszkalnymi. Jeśli chcemy ją odwiedzić to na mapie powinniśmy wyszukać Salita Santa Maria dei Greci.

Świątynia powstała w XII wieku na ruinach istniejącej w tym miejscu doryckiej świątyni, prawdopodobnie świątyni Ateny z V wieku p.n.e. W środku przez specjalne szyby wciąż możemy zobaczyć fundamenty dawnej budowli. Warto też zajrzeć za lewą zewnętrzną ścianę świątyni - zobaczymy tam fundamenty antycznego budynku. Na terenie przed kościołem wypatrzymy też fragmenty ossuarium.

Warto wspomnieć, że nazwa kościoła nie nawiązuje do antycznej świątyni. Po prostu w czasach bizantyjskich kościół służył jako ortodoksyjna katedra grecka.

Schody Turków (Scala dei Turchi)

Jedną z najbardziej charakterystycznych naturalnych formacji na Sycylii są białe klify wapienne znajdujące się kilkanaście kilometrów od centrum Agrigento. Klify znajdują się pomiędzy miasteczkami Porto Empedocle i Realmonte.

Nazwa klifów nawiązuje do arabskich piratów, którzy ukrywali się za nimi w czasie sztormów. Słowo Turków nie do końca pasuje więc do okresu historycznego, natomiast taka uproszczona nazwa dobrze się przyjęła.

Niestety, dojazd bez samochodu może być skomplikowany. Zdarzało się, że w lato z miasta Porto Empedocle kursowały autobusy, chociaż warto wcześniej sprawdzić to w punkcie informacji turystycznej.

Innym rozwiązaniem może być udanie się do Realmonte autobusem firmy Salvatore Lumia i stamtąd około 4 kilometrowy spacer. Stronę firmy autobusowej znajdziemy pod tym adresem

Niestety, taksówki w kierunku Scala dei Turchi nastawione są na turystów i są drogie.