Tivoli (Włochy) - zwiedzanie, zabytki oraz atrakcje turystyczne
Historia Tivoli sięga czasów rzymskich. W IX wieku przed naszą erą powstało tu miasto nazwane Tybur. Rozwojowi miasta sprzyjała bliskość Rzymu (oddalonego o zaledwie 30 kilometrów) oraz położenie na malowniczych wzgórzach z przebiegającą tędy rzeką Aniene.
Miejsce to miało tak dużą renomę, że cesarz Hadrian na początku II wieku zdecydował o budowie na tych terenach swojej siedziby. Po rozpadzie cesarstwa rejon ten powoli podupadał.
Miasto odzyskało część dawnego blasku w średniowieczu, kiedy to zyskało niezależność. Rozwój Tivoli przyśpieszył w XV wieku, kiedy to większy wpływ na miasto zaczęło mieć państwo papieskie. W tym czasie powstała twierdza Rocca Pia oraz słynna Willa d’Este.
Dziś miasto słynie ze swojej średniowiecznej zabudowy oraz słynnych willi. Ogrody przy Willi d’Este zyskały tak dużą popularność, że na ich cześć nazwano wiele innych parków i ogrodów na świecie.
Jak zwiedzać Tivoli? [aktualizacja sierpień 2017]
Po historycznej części miasta bez problemu możemy poruszać się pieszo. Niestety, wyjątkiem jest Willa Hadriana oddalona o około cztery kilometry od centrum.
Na szczęście nie ma problemu z poruszaniem się pomiędzy zabytkami. Firma Cat obsługuje linie 4 oraz 4X, które łącza Piazza Garibaldi z Willą Hadriana. Za jeden przejazd autobusem zapłacimy 1,30€. Bilet kasujemy po wejściu.
Niestety, biletów nie kupimy u kierowcy. Dostępne są w kioskach lub w kawiarniach najbliżej przystanków. Jeśli odwiedzamy Willę Hadriana na koniec dnia warto wcześniej zakupić bilet. Na miejscu mogą nie być dostępne.
Rozkłady linii 4 i 4X dostępne są na tej stronie, niestety tylko po włosku.
Ile czasu poświęcić na zwiedzanie Tivoli?
Przy dobrym zaplanowaniu pobytu jesteśmy w stanie odwiedzić trzy największe atrakcje Tivoli (Willa Hadriana, Willa d’Este, Park Villa Gregoriana) w ciągu jednego dnia. Dotyczy to przede wszystkim miesięcy letnich, kiedy to atrakcje są otwarte nawet do 19:30. [aktualizacja sierpień 2017]
Jeśli nie chcielibyśmy się śpieszyć, warto rozważyć nocleg na miejscu. Wieczorem możemy zajrzeć do jednej z typowo włoskich knajp, a w ciągu dnia zwiedzać i spacerować bez pośpiechu.
Zwiedzanie Tivoli
Większość osób odwiedza Tivoli z myślą o Willi d’Este oraz Willi Hadriana. Obie atrakcje są warte polecenia. Oprócz nich ciekawym pomysłem może być odwiedzenie parku Villa Gregoriana oraz spacer po starym mieście.
W jakiej kolejności najlepiej zwiedzać miasto? Jest to trudne pytanie i zależy też od tego, jaki środek transportu do Tivoli wybierzemy. Z naszej perspektywy lepszym wyborem jest rozpoczęcie od starego miasta i Willi d’Este, a dopiero potem wybranie się do Willi Hadriana. Ta ostatnia zajmuje dużo większy obszar i ciężej jest tu zmieścić się w planowanych widełkach czasowych. Dużo łatwiej o zatracenie rachuby czasu, który później trudniej nadrobić.
Willa d’Este
Najbardziej znaną atrakcja w Tivoli jest na pewno willa ze słynnymi ogrodami i fontannami. Kompleks zbudowany został w drugiej połowie XVI wieku z woli nowego władcy - kardynała Ippolito II d’Este.
Kompleks został wpisany na listę światowego dziedzictwa kulturowego UNESCO.
Na zwiedzanie potrzebujemy około 2 godzin.
Więcej: Villa D’Este w Tivoli - zwiedzanie, bilety, godziny otwarcia i informacje praktyczne
Willa Hadriana
Willa, chociaż bardziej pasuje słowo kompleks miejski, która została zbudowana decyzją cesarza rzymskiego Hadriana. Hadrian nie czuł się dobrze w apartamentach na wzgórzu Palatyn w Rzymie, stąd zaledwie po roku panowania zdecydował o budowie nowej siedziby.
Pomimo, że dziś z willi zostały jedynie ruiny możemy bez problemu poczuć dawną chwałę tego miejsca. Cesarz chciał zbudować najwspanialszy kompleks mieszkalny na świecie, w którym chciał połączyć dorobek trzech wielkich kultur, egipskiej, greckiej oraz rzymskiej.
Kompleks został wpisany na listę światowego dziedzictwa UNESCO.
Na zwiedzanie najlepiej zaplanować około 3-4 godziny.
Więcej: Willa Hadriana (Tivoli) - zwiedzanie, bilety, godziny otwarcia i i informacje praktyczne
Parco Villa Gregoriana [aktualizacja sierpień 2017]
Trzecią największą atrakcją Tivoli jest park Parco Villa Gregoriana. Znajdziemy w nim klimatyczne ścieżki wśród grot i rzymskich pozostałości, wodospady oraz dużo zieleni. Park powstał w 1834 roku na zlecenie papieża Grzegorza XVI i znajduje się przy samym starym mieście.
Na terenie parku znajduje się Wielki Wodospad oraz dwie rzymskie świątynie, Świątynia Westy oraz Świątynia Sybilli. Wielki Wodospad został stworzony w tym samym czasie co park. Jego założeniem było zmniejszenie ilości wody przepływającej rzeką Aniene przez miasto.
Teren parku zajmuje dość spory obszar. Warto wziąć ze sobą odpowiednie obuwie i strój, szczególnie w mokry dzień. Część tras prowadzi po nierównych ścieżkach w górę i w dół.
Bilety:
- dorośli: 7€
- ulgowy dla dzieci w wieku 4-14: 3€
- studenci do 26 lat: 4€
- osoby z ograniczoną mobilnością wchodzą za darmo
Adres: Largo Sant'Angelo 1
Dni i godziny otwarcia:
- marzec, od 26 października do końca miesiąca, listopad, do 15 grudnia - od 10:00 do 16:00
- kwiecień do 25 października - od 10:00 do 18:30.
Ostatnie wejście godzinę przed zamknięciem. Park zamknięty jest w poniedziałek oraz w święta państwowe.
Stare miasto
Stare miasto w Tivoli jest ciekawym przykładem średniowiecznej zabudowy miejskiej. Wąskie uliczki prowadzące raz w górę raz w dół, place miejskie oraz fasady sprawiające wrażenie, jakby zaraz mogły się rozsypać. Niektóre z budynków powstały na pozostałościach rzymskich willi.
Historyczna część Tivoli nie zajmuje dużego obszaru. Nie spotkamy tu również wielu miejsc, do których możemy zajrzeć, jest to idealne miejsce na maksymalnie godzinny spacer.
Spacer po starym mieście najlepiej zacząć od mostu Ponte Gregoriano zbudowanym w czasach papieża Grzegorza XVI w XIX wieku. Rozpościera się z niego ciekawy widok na rzekę Aniene i wodpospady, a także na historyczną zabudowę oraz na pozostałości po czasach rzymskich.
Na samym szczycie (czyli na akropolu) obok siebie stoją:
- Świątynia Sybilii (Tempio della Sibilla) - świątynia w kształcie prostokąta powstała około 2 wieku przed naszą erą w czasach rzymskich.
- Świątynia Westy (Tempio di Vesta) - struktura z 1 wieku przed naszą erą. W oczy z daleka rzucają się kolumny otaczające okrągły budynek. Jako ciekawostkę można podać fakt, że kopię budynku zobaczymy w Polsce. W Puławach Izabela Czartoryska zbudowała niemal identyczną okrągłą strukturę - nazwała ją Świątynia Sybilli. Dziś mieści się tam muzeum.
Możemy podejść bliżej świątyń ulicą Via della Sibilla. Nie powinniśmy jednak spodziewać się specjalnych widoków. Jeśli chcemy przyjrzeć się lepiej powinniśmy odwiedzić park Villa Gregoriana, na terenie którego znajdują się obie świątynie. Kawałek dalej znajduje się średniowieczny plac Piazza della Cittadella z historyczną fontanną.
Następnie możemy przejść całą długość ulicy Via S. Valerio aż dojdziemy do katedry Duomo San Lorenzo Martire. Katedra, podobnie jak i całe stare miasto, powstały na fundamentach rzymskiej zabudowy. Warto zajrzeć do środka, gdzie zachwycają marmurowe ściany oraz freski otaczające główny ołtarz. Nad katedrą góruje romańska wieża - podobno wzniesiona za czasów cesarza Konstantyna. Na tyłach katedry możemy zobaczyć zza płotu budynek mensa poderaria, który w czasach rzymskich służył do ważenia towarów.
Z katedry możemy już dowolnie zaplanować drogę do Willi d’Este. Po drodze warto zajrzeć do kościoła San Pietro alla Carità. Świątynia zbudowana została na pozostałościach rzymskiej willi. Tuż obok kościoła stoi klimatyczna dzwonnica.
Jeśli lubimy historyczne budynki, zdecydowanie warto podejść i zobaczyć gotycki dom znajdujący się pod adresem Via Campitelli 30. Niestety, fasada często jest w remoncie.
Inne atrakcje i zabytki
- Zamek Rocca Pia - zbudowany w 1461 roku przez papieża Pjusa II. Miał służyć otrzymaniu w ryzach lokalnej społeczności. Znajduje się dosłownie kawałek drogi od Willi d’Este. Niestety, nie można wejść do środka, sama konstrukcja zachowana jest jednak w idealnym stanie. Obok zamku znajdują się ruiny rzymskiego amfiteatru z II wieku naszej ery.
- Akwedukt Anio Novus - woda do antycznego Rzymu dostarczana była przez akwedukty, w tym przez akwedukt Anio Novus, którego część przechodziła niedaleko Tivoli. Jego budowę zainicjował w 38 roku naszej ery cesarz Kaligula. Nadal zachowały się niektóre fragmenty konstrukcji. Jeśli odwiedziliśmy Tivoli samochodem możemy odjechać około 4 kilometry od centrum i zobaczyć fragment pozostałości po akwedukcie. Położenie: 41.952359, 12.839212. Na miejscu znajduje się mały parking.
Jak dojechać do Tivoli z Rzymu? [aktualizacja sierpień 2017]
Do Tivoli dojechać możemy na dwa sposoby - pociągiem lub autobusem firmy Cotral.
Dworzec kolejowy oddalony jest około kilometr od Willi d’Este i 600 metrów od mostu Ponte Gregoriano. Jeśli planujemy zacząć dzień od zwiedzenia starego miasta przyjazd pociągiem może być dobrym wyborem.
Pociągi odjeżdżają ze stacji Roma Termini. Koszt biletu w jedną stronę to 2,60€, czas przejazdu około 50 minut.
Jeśli zdecydujemy się na przyjazd autobusami firmy Cotral możemy wysiąść albo przy Willi Hadriana, albo przy Piazza Garibaldi tuż obok Willi d’Este. Autobusy odjeżdżają ze stacji Ponte Mamollo w Rzymie. Czas przejazdu około 50 minut. Bilety musimy zakupić wcześniej na stacji.
Rozkład jazdy (niestety w języku włoskim) dostępny jest na oficjalnej stronie.
