Cimitero Monumentale (Cmentarz Monumentalny) w Mediolanie

Cimitero Monumentale (pol. Cmentarz Monumentalny) w Mediolanie to jedna z dwóch największych nekropolii stolicy Lombardii.

Na cmentarzu tym od drugiej połowy XIX wieku spoczęło wielu znamienitych mieszkańców miasta, a niektóre z grobowców nie ustępują rzeźbom wystawianym w miejskich muzeach.

Monumentalne wejście do nekropolii (nazywane Famedio) jest wzorcowym przykładem eklektyzmu i powstało z wykorzystaniem kilku stylów, wśród których dominują: romanizm pizański oraz gotyk lombardzki.

Artykuł jest częścią naszego przewodnika po Mediolanie.

Historia Cimitero Monumentale

Idea stworzenia jednego dużego cmentarza pojawiła się w pierwszej połowie XIX wieku. W założeniu miał on zastąpić sześć mniejszych nekropolii, które znajdowały się poza obrębem murów hiszpańskich. W tamtym czasie Mediolan leżał w granicach Królestwa Lombardzko-Weneckiego (wł. Regno Lombardo-Veneto), znajdującego się pod zwierzchnictwem Cesarstwa Austriackiego. Budowa, mimo ogłoszenia konkursu 1838 roku, nie doszła ostatecznie do skutku, ponieważ zgłoszone projekty okazały się zbyt drogie.

Do pomysłu budowy cmentarza powrócono po zjednoczeniu Włoch. W 1863 roku ogłoszono nowy konkurs. Jego zwycięzcą został architekt Carlo Maciachini, który podjął się ambitnego projektu stworzenia nekropolii godnej spoczynku najważniejszych Mediolańczyków. Najważniejszym elementem założenia było monumentalne wejście (nazywane Famedio), mające jednocześnie pełnić funkcję miejsca spoczynku lombardzkich bohaterów. Oprócz niego powstało również ossuarium (w podobnym, acz skromniejszym stylu co Famedio) oraz krematorium z doryckimi kolumnami nawiązującymi do antycznej Grecji.

Cmentarz oficjalnie otworzono 2 listopada 1866 roku i od tego czasu pojawiła się na nim godna podziwu liczba grobów oraz pomników o dużej wartości artystycznej, nad którymi pracowali znani lokalni artyści. Lombardia była jednym z nielicznych włoskich regionów, które całkowicie przemieniło nadejście rewolucji przemysłowej. Rodziny bogatych właścicieli fabryk oraz manufaktur mogli pozwolić sobie na wznoszenie wspaniałych pomników oraz monumentów, które dawniej dostępne były tylko dla arystokracji.

Na cmentarzu stworzono również sekcje żydowską oraz niekatolicką z oddzielnymi wejściami.

Famedio: monumentalne wejście oraz miejsce spoczynku najbardziej zasłużonych mieszkańców

Symbolem Cmentarza Monumentalnego jest podłużny budynek Famedio wzniesiony w stylu eklektycznym. Bryła budowli nawiązuje do romanizmu pizańskiego oraz gotyku lombardzkiego, a w środku zobaczymy także elementy znane ze świątyń bizantyjskich. Słowo famedio wywodzi się z łacińskiej nazwy famae aedes, co możemy przetłumaczyć jako świątynia znanych postaci.

Budowla ta pełni dwie funkcje: wejścia na teren cmentarza oraz miejsca spoczynku najbardziej zasłużonych Mediolańczyków. W centralnej komnacie (zamkniętej ośmioboczną kopułą) spoczywa Alessandro Manzoni, włoski pisarz, przedstawiciel romantyzmu, i jednocześnie polityk oraz działacz społeczny walczący o zjednoczenie kraju. Manzoni był pierwszą osobą pochowaną w mediolańskim panteonie, i stało się to w 1883 roku, dekadę po jego śmierci. Innym Mediolańczykiem, którego grobowiec oraz popiersie zobaczymy w tym pomieszczeniu, jest architekt Luca Beltrami, który zasłynął z odbudowy zamku Sforzów (Castello Sforzesco).

Sklepienie komnaty pokryte jest kolorem niebieskim, a na górnej części ściany umieszczono nazwiska historycznych postaci związanych z Mediolanem (m.in. Leonardo da Vinci czy Ludovico il Moro).

Podczas wizyty wewnątrz budynku natrafimy na popiersia i płaskorzeźby znanych Włochów (w tym Giuseppe Garibaldiego czy Giuseppe Verdiego).

Od Famedio odchodzą dwa skrzydła: wschodnie i zachodnie, również wypełnione tablicami oraz nagrobkami.

Groby i pomniki

Podczas spaceru po części otwartej natrafimy na wiele pomników, rzeźb czy nagrobków, które wyróżnia pomysł oraz duża wartość artystyczna. Można by się nawet pokusić o stwierdzenie, że jest to otwarta galeria sztuki. Poniżej przedstawiliśmy kilka wybranych monumentów.

• W centralnej części cmentarza (nazywanej Necropoli) znajdziemy monument nawiązujący do rzymskiej kolumny Trajana, który przedstawia sceny męki pańskiej. Jest to grobowiec Antonio Bernocchiego, senatora oraz pochodzącego z Lombardii przemysłowca. Jego autorem był Giannino Castiglioni.

• Grobowiec rodziny Sonzogno (obszar Necropoli) w formie antycznej budowli, który nawiązuje do wzniesionej za czasów cesarza Nerona Świątyni Słońca (wł. Tempio del Sole).

• Grobowiec rodziny Campari (twórców słynnego na całym świecie trunku), który przedstawia scenę ostatniej wieczerzy. Znajdziemy go na obszarze nazywanym Rialzato A Ponente (po stronie wschodniej). Jej autorem był również Giannino Castiglioni.

• Czarny pomnik z brązu na grobie młodego pilota Umberto Fabe (Rialzato A Ponente, przy sekcji XVII), który rozbił się nad Libią w wieku 23 lat. Monument składa się z dwóch części. Pierwsza przedstawia głowę Meduzy, będącą interpretacją obrazu Caravaggio (według pochodzącego z Grecji Hezjoda to właśnie Libia miała być domem córki Forkosa). Nad nią stoi naga postać ze skrzydłem na ramieniu.

• Nagrobek Goglio (sekcja XII) w formie pękniętej kuli wypełnionej nowoczesnymi mechanizmami; pomnik ten wykonał Arnaldo Pomodoro, autor popularnej rzeźby ozdabiającej dziedziniec Cortile della Pigna w Muzeach Watykańskich.

• Składający się z dwóch części grobowiec Gaetano Besenzanica (sekcja VI). Dolna część to grupa rzeźbiarska przedstawiającą chłopów mocujących się z wołami, nad którymi góruje monumentalna głowa kobieca. Monument został ufundowany przez syna Ernesto, znanego inżyniera i projektanta sieci kolejowych.

• Monument w formie obelisku na grobie Carlo Erby (sekcja I), twórcy znanej firmy farmaceutycznej.

• Grobowiec Toscanini (sekcja VII) - wykonany z marmuru karraryjskiego, który swojemu zmarłego synowi ufundował włoski dyrygent Arturo Toscanini. Pomnik ozdobiono płaskorzeźbami wykonanymi w stylu symbolizmu.

Spacerując po nekropolii raz po raz natrafimy na wzbudzające podziw pomniki.

Wizyta na Cmentarzu Monumentalnym

Cimitero Monumentale możemy zwiedzić od wtorku do niedzieli od 8:00 do 18:00. W poniedziałki nekropolia jest czynna wyłącznie w dni świąteczne. W święta cmentarz czynny jest w skróconych godzinach, od 8:00 do 13:00.

Wejście jest darmowe. Aktualne dni i godziny otwarcia możemy zawsze sprawdzić tutaj

Ostatnie wejście możliwe jest do 30 minut przed godziną zamknięcia. Na chwilę przed zamknięciem bram rozlegają się syreny, które przypominają o wymogu opuszczeniu terenu nekropolii.

Na spokojny spacer i przejście całego cmentarza potrzebujemy około 45-60 minut. Warto przed rozpoczęciem zwiedzania wejść do punktu informacji (w lewym skrzydle głównego budynku), gdzie możemy pobrać mapę. Tablice informacyjne wywieszone są również na terenie cmentarza.