Pinakoteka Brera w Mediolanie: kolekcja, zwiedzanie, wybrane dzieła sztuki

Pinakoteka Brera (wł. Pinacoteca di Brera) w Mediolanie to znana na całym świecie galeria sztuki, która może pochwalić się bogatą kolekcją włoskiego (z nielicznymi wyjątkami) malarstwa.

Pośród eksponowanych dzieł sztuki zobaczymy nie tylko obrazy, ale również freski zabrane z lombardzkich kościołów oraz pojedyncze rzeźby.

Pinakoteka Brera - historia oraz budynek muzeum

Muzeum zajmuje fragment kompleksu pałacowego Brera (wł. Palazzo di Brera). Historia budowli sięga XIII wieku i osiedlenia się w Mediolanie humiliatów, zakonników świeckich, którzy w połowie trzynastego stulecia rozpoczęli budowę klasztoru, a później kościoła Santa Maria.

Decyzją papieża Piusa V z 7 lutego 1571 roku zakon rozwiązano. Ich posiadłości, dzięki wsparciu Karola Boromeusza, trafiły do zakonu jezuitów, który zajmował je przez kolejnych 200 lat. Jezuici niemal w całości przebudowali średniowieczny klasztor, zamieniając go na monumentalny kompleks pałacowy. Za projekt przebudowy odpowiadał znany architekt epoki baroku - Francesco Maria Richini. Prace rozpoczęto w 1627 roku, ale budowę zakończono już po śmierci projektanta.

W 1773 roku historia znów zatoczyła koło. Papież Klemens XIV ogłosił likwidację zakonu jezuitów, a pałac przeszedł w ręce rządzącego Lombardią rodu Habsburgów. Cesarzowa Maria Teresa poprosiła o pomoc włoskiego architekta Giuseppe Piermariniego, który przeprojektował wewnętrzny dziedziniec oraz stworzył monumentalną fasadę od ulicy via Brera. Cesarzowa zmieniła również przeznaczenie obiektu - w środku utworzono bibliotekę, szkoły oraz skromną pinakotekę (galerię sztuki), która początkowo miała służyć studentom mediolańskiej Akademii Sztuk Pięknych.

Transformacja pinakoteki w publiczną galerię sztuki przypadła na okres dominacji Napoleona. Francuski cesarz przekazał do Mediolanu wiele dzieł sztuki, które wpadły w jego ręce podczas podbojów na terenie północnych Włoch. W 1806 roku nastąpiła dekonsekracja kościoła Santa Maria in Brera. Dawna świątynia została pozbawiona fasady i podzielono ją na dwa piętra, które zamieniono na pomieszczenia muzealne. Oficjalna inauguracja Pinakoteki Brera jako publicznej galerii sztuki odbyła się 15 sierpnia 1809 roku. Muzeum nie powstało by jednak w takim kształcie, gdyby nie francuski cesarz (i jednocześnie król Włoch), który zapragnął stworzyć w Mediolanie włoski Luwr.

Przez cały XIX oraz XX wiek galeria nabywała nowe dzieła. Dzięki ofiarności patronów udało się zgromadzić jedną z najważniejszych kolekcji włoskiego malarstwa w całych Włoszech.

Kompleks ucierpiał znacznie w trakcie działań wojennych (szczęśliwie dzieła sztuki udało się ocalić) i został odbudowany zaraz po wojnie.

Oprócz galerii sztuki na terenie kompleksu znajdują się również: Akademia Sztuk Pięknych (wł. Accademia di Belle Arti di Brera), najstarsze miejskie obserwatorium oraz biblioteka Braidense.

Zwiedzanie Pinakoteki Brera

Dziedziniec oraz kompleks pałacowy

Kompleks pałacowy otwarty jest dla odwiedzających i możemy swobodnie po nim spacerować, odkrywając monumentalny dziedziniec oraz jego krużganki.

W centralnym punkcie wewnętrznego placu stoi rzeźba z brązu przedstawiająca Napoleona jako Marsa niosącego pokój. Cesarz francuski jak mało kto rozumiał potęgę symboli i u szczytu swej chwały zapragnął uwiecznić sam siebie na monumentalnej rzeźbie z białego marmuru, którą zamówił u Antonio Canovy, najwybitniejszego rzeźbiarza przełomu XVIII i XIX wieku.

Artysta zdecydował się na klasycystyczną formę, w której połączył twarz Bonapartego oraz nagie ciało rzymskiego boga wojny Marsa. Wizja ta nie przypadła jednak do gustu cesarzowi, który polecił Canovie "nałożenie" na niego munduru. Rzeźbiarz miał odmówić argumentując, że nie widzi możliwości godnego przedstawienia władcy ubranego we francuskie bryczesy.

Marmurowa rzeźba nie została zbyt pozytywnie odebrana we Francji. Kunszt dzieła docenił za to wicekról Włoch Eugeniusz de Beauharnais, który zlecił wykonanie odlewu z brązu. Kopię wykonali w 1811 roku Francesco Righetti wraz z synem. Rzeźba pojawiła się na dziedzińcu w 1859 roku, z okazji wkroczenia do miasta po zwycięskiej bitwie pod Magentą Napoleona III oraz Wiktora Emanuela II. Oryginał z marmuru znajduje się obecnie w rezydencji Apsley House w Londynie.

Pinakoteka

Muzeum zajmuje pomieszczenia na drugim piętrze. Jeszcze zanim rozpoczniemy zwiedzanie będziemy mogli zajrzeć przez szybę do Sali Teresy, jednego z najpiękniejszych pomieszczeń Biblioteki Braindese (Biblioteca Nazionale Braidense). Sala swoją nazwę zawdzięcza fundatorce biblioteki cesarzowej Marii Teresie. Za aranżacje wnętrz odpowiadał Giuseppe Piermarini, projektant słynnej La Scali. Czytelnicy posiadający więcej czasu mogą spróbować zajrzeć też do samej biblioteki, która czasem jest udostępniana zwiedzającym.

Wystawa muzeum podzielona została chronologicznie oraz na podstawie szkół regionalnych (m.in.: weneckiej, lombardzkiej, środkowowłoskiej). Przy najważniejszych dziełach znajdziemy opisy po angielsku, i to nie tylko suche daty, ale również ciekawostki i mniej znane fakty.

Trasa zwiedzania rozpoczyna się od wizyty w pomieszczeniu, w którym zobaczymy XIV-wieczne freski zabrane z oratorium Mocchirolo. Malowidła zdjęto ze ścian pierwotnej kaplicy w 1949 roku i niemal idealnie odwzorowano je w jednym z pomieszczeń muzeum.

Następnie podążamy kolejno po salach (razem jest ich 38), z których każda skupia się na innej tematyce.

Podział tematyczny (wybrane tematy):

• średniowieczne,
• malarstwo weneckie z okresu XIV-XVI wieku (m.in. Tintoretto, Paolo Veronese, Tycjan, Vittore Carpaccio, Giovanni Bellini, Cima da Conegliano),
• malarstwo weneckie i lombardzkie z XVI wieku,
• malarstwo lombardzkie z XVI wieku (m.in. Bramantino, Vincenzo Foppa, Leonardianie - artyści tworzący w stylu nawiązującym do twórczości Leonardo da Vinci),
• portrety weneckie z XVI wieku,
• freski z kościołów i kaplic Lombardii z XIV-XV wieku,
• malarstwo ze środkowych Włoch z XV-XVI wieku (m.in. Rafael, Donato Bramante, Correggio, Piero della Francesca, Carlo Crivelli),
• manieryzm,
• pomiędzy naturalizmem i klasycyzmem (m.in. Caravaggio, Annibale Carracci, Guido Reni),
• Rubens - w stronę baroku,
• portrety,
• martwa natura,
• sztuka sakralna XVIII wieku (Giovanni Battista Tiepolo),
• malarstwo weneckie z XVIII wieku (m.in. Canaletto, Bernardo Bellotto zwany Canaletto Młodszym),
• malarstwo włoskie XIX wieku (m.in. Francesco Hayez, Giuseppe Bossi, Andrea Appiani, Silvestro Lega, Giovanni Fattori).

W trakcie zwiedzania muzeum będziemy mieć unikalną okazję na zobaczenie przez szybę pracowni renowacyjnej oraz dwóch magazynów (znajdujących się na trasie zwiedzania), w których przechowywane są dzieła sztuki, dla których zabrakło miejsca na wystawie. Kolekcja muzeum jest na tyle obszerna, że wiele prac (dotyczy to zwłaszcza obrazów lombardzkich artystów od XVII do XIX wieku) nigdy nie znajdzie się na ekspozycji. Co warte wspomnienia - muzeum kilka razu do roku udostępnia wybrane dzieła z magazynów w ramach akcji Ukryta Brera (Brera mai vista).

Na wizytę w muzeum warto zaplanować około 90-120 minut.

ZDJĘCIA: 1. "Zaślubiny Marii z Józefem" - Rafael Santi; 2. "Madonna z dzieciątkiem ze świętym Antonim z Padwy" - Antoon van Dyck.

Kolekcja Pinakoteki Brera: wybrane dzieła sztuki oraz najważniejsi artyści

Muzeum może pochwalić się pracami takich artystów jak: Caravaggio, Piotr Rubens, Donato Bramante, Rafael, Tycjan, Lorenzo Lotto czy Tintoretto. Zdecydowana większość prac jest w tematyce sakralnej lub blisko z nią związanej, ale na wystawie zobaczymy też: portrety, pejzaże czy martwą naturę.

Wybrane dzieła:

• Wieczerza w Emmaus (Caravaggio),
• Ostatnia Wieczerza (Piotr Rubens) - druga z najbardziej znanych interpretacji Ostatniej Wieczerzy w Mediolanie - w tym przypadku jednak wszyscy zebrali się przy okrągłym stole. Każda z postaci, oprócz jednej, zwrócona jest w kierunku Jezusa. Wzrok odwraca jedynie Judasz, u stóp którego artysta przewrotnie umieścił psa - klasyczny symbol lojalności.
• Chrystus przy kolumnie (Donato Bramante),
• Zaślubiny Marii z Józefem (Rafael Santi), którą artysta namalował w 1504 roku, gdy wciąż pracował na swoje nazwisko. W tle sceny ślubu widoczna jest świątynia, która swoim wyglądem przypomina zaprojektowaną przez Donato Bramantego kaplicę Tempietto w Rzymie,
• Martwy Chrystus (Andrea Mantegna),
• Odnalezienie ciała św. Marka (Jacopo Tintoretto),
• Widok Grand Canal z Punta della Dogana oraz Widok Grand Canal w stronę Punta della Dogana (Canaletto),
• Kazanie św. Marka w Aleksandrii (Gentile i Giovanni Bellini) - monumentalne malowidło pędzla braci Bellinich (Gentile rozpoczął prace, a po jego śmierci dzieło dokończył Giovanni), które wisiało dawniej w recepcji Scuola Grande di San Marco, najbogatszej z weneckich konfraterni. Gentile przed rozpoczęciem prac wyjechał do Konstantynopola, z którego zaczerpnął niektóre z orientalnych elementów - np. w tle widać meczet,
• freski autorstwa Donato Bramante, które artysta wykonał w mediolańskiej rezydencji przyjaciela, poety Gaspare Ambrogio Viscontiego. Najbardziej znana z prac przedstawia postacie dwóch greckich filozofów: Demokryta i Heraklita, którzy siedzą przy globusie przedstawiającym świat znany w XV wieku,
• model z gipsu przedstawiający Napoleona w postaci Marsa niosącego pokój (Antonio Canova), który powstał w trakcie prac nad odlewem z brązu. Model stanął w muzeum z okazji uroczystego otwarcia Pinakoteki.

Mimo że w galerii dominują prace o tematyce sakralnej, to także sympatycy innych motywów odnajdą coś dla siebie. Przykładem są obrazy pędzla Francesco Hayeza, włoskiego malarza epoki romantyzmu. Wśród jego prac zobaczymy m.in. słynny Pocałunek oraz mniej znaną Melancholię.

ZDJĘCIA: 1. "Ostatnia Wieczerza" - Rubens; 2. "Melancholia" - Francesco Hayez.

Najważniejsze dzieła sztuki (wraz z możliwością sprawdzenia czy znajdują się obecnie na wystawie) znajdziecie na oficjalnej stronie muzeum pod tym adresem.

Kawiarnia Caffè Fernanda

Po zakończeniu zwiedzania możemy udać się do kawiarni Caffè Fernanda, która mieści się w historycznej hali wejściowej do Pinakoteki i wychodzi bezpośrednio w stronę krużganków.

Dekoracja wnętrza kawiarni nawiązuje do Mediolanu lat 50. poprzedniego stulecia. Nad barem wisi XVI-wieczne malowidło pędzla Pietro Daminiego pt. "Nawrócenie księcia Akwitanii". Jest to wręcz idealne miejsce na znalezienie chwili wytchnienia po intensywnym zwiedzaniu galerii.

Ceny, co nie powinno dziwić, nie należą do najniższych, ale też nie są dużo wyższe niż w innych mediolańskich kawiarniach. Nie musimy zresztą siadać przy żadnym ze stolików (ceny przy stoliku są wyższe) - my po prostu wyszliśmy z kieliszkiem na krużganki i odpoczywaliśmy podziwiając dziedziniec.