Park i pałac Babelsberg w Poczdamie

We wschodniej części Poczdamu, wzdłuż brzegu jeziora Tiefer See (pol. Głębokie Jezioro), rozciąga się malowniczy park Babelsberg. Jego największą ozdobą jest neogotycki pałac o tej samej nazwie, ale spacerując krętymi ścieżkami natrafimy też na kilka innych wartych uwagi obiektów, w tym jeden z nielicznych śladów po średniowiecznym Berlinie.

Park Babelsberg jest mniej znany niż słynny Park Sanssouci, co ma swoje plusy - podczas wizyty czekać na nas będzie spokojniejsza i bardziej lokalna atmosfera, a do tego zachodnia część parku oferuje wspaniałe widoki na panoramę Poczdamu.

Krótkie wprowadzenie historyczne

Plan budowy pałacu oraz wytyczenia ogrodu na stromym wzgórzu rozciągającym się wzdłuż południowego brzegu jeziora Tiefer See pojawił się w latach trzydziestych XIX stulecia. Nowa rezydencja miała należeć do księcia Wilhelma, drugiego syna króla Prus Fryderyka Wilhelma III.

Wilhelm usilnie dążył do rychłego rozpoczęcia budowy, gdyż wcześniej swoje rezydencje w Poczdamie wznieśli już jego dwaj bracia: starszy Fryderyk Wilhelm (pałac Charlottenhof leżący obecnie na terenie parku Sanssouci) oraz młodszy Karol (pałac Glienicke, który znajduje się obecnie w granicach administracyjnych Berlina).

Zadanie przygotowania projektu pałacu otrzymał Karl Friedrich Schinkel, z ręki którego wyszły również plany rezydencji wzniesionych przez braci księcia. Wzniesiony na wzgórzu pałac Babelsberg przez ponad pół wieku służył Wilhelmowi, późniejszemu królowi Prus oraz pierwszemu cesarzowi zjednoczonych Niemiec, jako letnia rezydencja. W 1990 roku park oraz pałac Babelsberg trafiły na listę światowego dziedzictwa kulturowego UNESCO.

Pałac Babelsberg

Neogotycki pałac Babelsberg (niem. Schloss Babelsberg) przez ponad pół wieku pełnił funkcję letniej rezydencji księcia Wilhelma (późniejszego króla i cesarza) oraz jego małżonki Augusty.

Budowla powstawała w dwóch etapach i pracowało nad nią w sumie trzech architektów. Pierwszym z nich był Karl Friedrich Schinkel, który wzorował się na angielskich zamkach z epoki Tudorów, i to na bazie jego projektu w połowie lat trzydziestych XIX wieku powstała pierwsza część rezydencji. Wizję utalentowanego architekta ograniczały jednak fundusze. Dopiero w latach 1844-1849 przeprowadzono rozbudowę pałacu, za którą odpowiadali Ludwig Persius (uczeń Schinkla) oraz Johann Heinrich Strack.

Bryła pałacu należy do najbardziej nietypowych pośród wszystkich rezydencji wzniesionych przez Hohenzollernów w Poczdamie i wygląda niczym wyjęta wprost z baśniowej scenerii. Znakami rozpoznawczymi pałacu są dwie wieże mieszkalne - centralna powstała na planie sześciokąta, a boczna okręgu.

Pałac Babelsberg - Poczdam

Mimo że pałac Babelsberg nie jest obecnie możliwy do zwiedzenia [stan na czerwiec 2021], to zdecydowanie warto wdrapać się na niewielkie wzniesienie i obejrzeć go na własne oczy. Zabytek nie jest w żaden sposób ogrodzony i możemy podejść pod same jego mury. Przed rezydencją ustawiono kilka ławeczek, a tuż obok znajdziemy nawet toaletę. W 2021 roku pałac ma zostać udostępniony do zwiedzania w trakcie wycieczek z przewodnikiem w języku niemieckim, ale daty oraz warunki nie zostały jeszcze potwierdzone.

Dzięki swojemu położeniu na wzgórzu pałac oferuje przyjemny widok na leżące poniżej jezioro oraz na Most Glienicke (nazywany również Mostem Szpiegów).

Pałac Babelsberg - Poczdam

Na tyłach pałacu wzniesiono samodzielny budynek kuchni, a oba obiekty połączone zostały ze sobą podziemnym tunelem.

Park Babelsberg

Zajmujący powierzchnię około 114 hektarów park jest dziełem dwóch utalentowanych architektów krajobrazu. Pierwotny projekt angielskiego ogrodu krajobrazowego z 1833 roku wyszedł spod ręki Josepha Lenné, który wcześniej zajmował się parkiem Sanssouci.

W latach 1842-68 wizję swojego poprzednika rozszerzył książę Hermann von Pückler-Muskau (twórca Parku Mużakowskiego), wytyczając przy tym nowe ścieżki spacerowe zapewniające więcej dobrych punktów widokowych na Poczdam i okolicę.

Wybierając się do parku Babelsberg warto na wizytę zaplanować od 2 do 3 godzin. Na miejscu czekać na nas będą liczne i kręte ścieżki spacerowe, punkty widokowe oraz zabytkowe budynki i monumenty. Pomniki wzniesione na terenie parku nawiązują do zwycięstw militarnych państwa pruskiego.

Zabytki oraz monumenty parku Babelsberg

Wieża Flatow (Flatowturm)

Wzniesiona w południowo-zachodnim krańcu parku wieża Flatow (niem. Flatowturm) należy do tych budowli, które potrafią oczarować już od pierwszego wejrzenia. Ta wysoka na 46 m i otoczona fosą w kształcie gwiazdy wieża mieszkalna wygląda niczym wyciągnięta wprost z malowniczego zamku Eltz, choć jej projektant wzorował się akurat na innej budowli - średniowiecznej bramie wjazdowej do Frankfurtu nazywanej Eschenheimer Turm.

Wieża Flatow (Flatowturm) - Park Babelsberg w Poczdamie

Rezydencja Flatowturm powstała na zamówienie Wilhelma I w latach 1853-56 według projektu Johanna Heinricha Stracka. Budynek pełnił trzy funkcje - punktu widokowego, domu gościnnego oraz miejsca do przechowywania różnych obiektów gromadzonych przez cesarza i jego małżonkę, którzy dali się poznać jako zapaleni kolekcjonerzy.

Co warte podkreślenia - wieża, w której przetrwało wiele z oryginalnego wyposażenia, udostępniana jest do zwiedzenia - choć wyłącznie w sezonie letnim (od 1 maja do 31 października) i jedynie w weekendy. [stan na 2020 rok] Na szczycie wieży znajdziemy taras z panoramicznym widokiem na okolicę. Więcej informacji znajdziecie tutaj.

Punkt widokowy przy wieży Flatow

Spacerując po parku natrafimy na kilka przyjemnych punktów widokowych - na przykład spod pałacu Babelsberg dobrze widoczny jest Most Glienicke.

Jeden z najlepszych widoków czeka na nas jednak przy Flatowturm, i nie będziemy nawet musieli wchodzić do samej wieży. Naprzeciwko głównego wejścia do budynku znajdziemy punkt widokowy, z którego rozpościera się widok na panoramę centrum Poczdamu z kościołem św. Mikołaja na pierwszym planie.

Gotycki gmach sądu (Gerichtslaube)

Park Babelsberg skrywa w sobie nie lada gratkę dla wszystkich sympatyków architektury średniowiecza. Jest to Gerichtslaube, czyli historyczny gmach sądu. Budynek z otwartym parterem i arkadami może na pierwszy rzut oka wydawać się neogotycką budowlą, ale jego historia sięga około 1270 roku.

Na początek cofnijmy się jednak do XIII stulecia. Były to czasy, kiedy zgodnie z prawem rozprawy sądowe musiały być zwoływane na świeżym powietrzu, aby wszystko było jawne i każdy chętny mógł obserwować proces. Żeby zapobiec ewentualnym problemom z niesprzyjającą pogodą, która mogłaby nawet doprowadzić do przerwania obrad, przy średniowiecznych ratuszach budowano podcienie lub dostawiano do nich budynki o otwartych ścianach.

Podobna gotycka konstrukcja z cegły powstała także w XIII wieku przy ratuszu w Berlinie. Na przestrzeni wieków budynek ten był kilkukrotnie przebudowywany, a pod koniec XVII stulecia został nawet całkowicie przemodelowany na modłę barokową.

W drugiej połowie XIX wieku Berlin zaczął dynamicznie się rozrastać. Podjęto więc decyzję o budowie nowego, monumentalnego Czerwonego Ratusza (niem. Rotes Rathaus). Miał on stanąć w miejscu istniejących od średniowiecza zabudowań, w tym zabytkowego gmachu sądu, który rozebrano w 1871 roku. Plany rozbiórki tak wartościowego zabytku doprowadziły jednak do zażartych dyskusji o zachowaniu niemieckiego dziedzictwa kulturowego.

Ostatecznie fragmenty rozebranego gmachu przekazano cesarzowi Wilhelmowi I, który w parku Babelsberg odtworzył zabytek w pierwotnej, gotyckiej formie. Dziś w okolicy budowli chętnie przesiadują turyści i miejscowi, choć na pewno nie wszyscy zdają sobie sprawę, jaka jest jej historia.

Jeśli chcielibyście zobaczyć jak budynek ten wyglądał w swojej ostatecznej barokowej formie, to możecie udać się do berlińskiej dzielnicy Nikolaiviertel, gdzie stworzono jego replikę (w której działa dziś restauracja).

Mały Pałac (Kleines Schloss)

Przy samym brzegu jeziora stoi drugi z pałaców nawiązujących stylem do architektury epoki Tudorów. Za projekt rezydencji nazywanej dziś Małym Pałacem (niem. Kleines Schloss) odpowiadał Ludwig Persius, który w dwóch etapach (lata 1833-34 oraz 1841-42) przebudował istniejący wcześniej w tym miejscu niewielki pawilon ogrodowy.

W pałacu tym mieszkał syn pary książęcej Fryderyk Wilhelm, późniejszy cesarz Fryderyk III, który panował przez zaledwie 99 dni (zmarł na zapalenie płuc).

Dziś Mały Pałac pełni funkcję kawiarni (która do 2023 roku jest w remoncie).

Pompownia (Dampfmaschinenhaus)

Idealnym przykładem rozwoju technologicznego jest wzniesiona w stylu neogotykim pompownia, dzięki której można było w wydajny sposób doprowadzać wodę do różnych miejsc na terenie parku.

Budynek wzniesiono w latach 1843-45 według projektu Ludwig Persius, a jego znakiem rozpoznawczym jest wysoki komin. Cała konstrukcja na myśl może przywodzić niewielki zamek.

Dzięki silnikowi zainstalowanemu w latach sześćdziesiątych XIX stulecia możliwe było stworzenie fontanny strzelającej wodą na wysokość około 40 m, która swoim działaniem przypominała islandzki gejzer Geysir. Ustawiono ją bezpośrednio na jeziorze. Fontanna ta istnieje do dziś - na mapie znajdziecie ją wpisując współrzędne: 52.409688, 13.090491

Dom Marynarza (Matrosenhaus)

Ten charakterystyczny budynek mieszkalny powstał w 1842 roku według projektu Johanna Heinricha Stracka. Architekt wzorował się na niemieckim gotyku, zwłaszcza na budynku średniowiecznego ratusza w mieście Stendal.

Dom Marynarza zobaczymy w okolicy wieży Flatow.

Kolumna Zwycięstwa (Siegessäule)

Spacerując po centralnej części parku możemy natrafić na Kolumnę Zwycięstwa wzniesioną w 1866 roku na cześć wiktorii nad Austriakami. Statua bogini Nike powstała na bazie modelu stworzonego przez Christiana Daniela Raucha.