Poczdam - atrakcje, zwiedzanie, zabytki. Przewodnik po mieście pałaców.

Poczdam to miasto pełne bajkowych pałaców, o tysiącletniej historii, które często bywa pomijane przez turystów planujących zwiedzanie Berlina. Chociaż stolica Brandenburgii znana jest przede wszystkim ze wspaniałego Pałacu Sanssouci, to jest to zaledwie jeden z wielu zabytków, które warto zobaczyć w Poczdamie.

W naszym przewodniku znajdziecie zestawienie największych atrakcji Poczdamu oraz wszystkie informacje niezbędne do zaplanowania zwiedzania. Na końcu umieściliśmy krótki rys historyczny, który pozwoli zrozumieć, dlaczego to właśnie tutaj powstało tak wiele zachwycających rezydencji.

Jak zwiedzać Poczdam?

Wbrew pozorom, zwiedzanie Poczdamu nie jest prostą sprawą. Miasto, chociaż nie jest ogromne, i do większość obiektów dotrzemy na własnych nogach, może stanowić wyzwanie ze względu na odległość między poszczególnymi atrakcjami. Przykładowo, mimo że od głównego dworca do Pałacu Sanssouci mamy "zaledwie" trzy kilometry spaceru, droga z Sanssouci do Pałacu Babelsberg wynosi już niemal pięć kilometrów!

Przy planowaniu zwiedzania Poczdamu, powinniśmy zwrócić uwagę na odległości między atrakcjami i nie ustalać zbyt ambitnej listy miejsc do zobaczenia, aby nie musieć biegać od miejsca do miejsca.

Ile czasu poświęcić na zwiedzanie Poczdamu?

Biorąc to wszystko pod uwagę, trzeba uczciwie przyznać, że podczas krótkiej wycieczki ze stolicy Niemiec, prawdopodobnie nie uda nam się zobaczyć wszystkiego. Z drugiej strony, jednodniowy wypad pozwoli nam odwiedzić Pałac Sanssouci i otaczający go park, pospacerować po centrum oraz zobaczyć wiele innych parków i zabytków z zewnątrz.

Jeżeli chcemy spokojnie zwiedzić najważniejsze atrakcje Poczdamu, najlepiej zarezerwować na to dwa lub trzy dni. W takim przypadku, jeden dzień możemy poświęcić na kompleks Sanssouci i spacer po centrum, a pozostałe dni na inne interesujące miejsca.

Co warto zobaczyć w Poczdamie? Największe atrakcje oraz zabytki

Pałac Sanssouci - największa atrakcja Poczdamu

Nie ulega wątpliwości, że większość turystów odwiedza Poczdam przede wszystkim ze względu na Pałac Sanssouci (niem. Schloss Sanssouci). Przez ponad 30 lat był on ulubionym azylem Fryderyka Wielkiego, a w jego apartamentach oprócz władcy mogli przebywać tylko zaproszeni przez niego goście.

Pałac Sanssouci, wzniesiony w stylu francuskim, nie imponuje swoim rozmiarem - jest raczej niewysoki i ma zaledwie tuzin komnat, ale zarówno pięknie rzeźbione elewacje (z telamonami w różnych pozach), jak i rokokowe apartamenty, wprawiają odwiedzających w zachwyt. Co warte podkreślenia, większość wnętrz zachowała się w oryginalnej XVIII-wiecznej formie.

Kompleks parkowy Sanssouci

Letnia rezydencja króla Prus przyciąga turystów z całego świata, lecz otaczający ją rozległy park o tej samej nazwie kryje w sobie znacznie więcej ciekawych miejsc. Przez lata następni władcy wznosili tu kolejne budowle, nadając tym terenom niezwykłego charakteru. Aby zwiedzić je wszystkie możemy potrzebować nawet całego dnia!

Do największych atrakcji kompleksu parkowego Sanssouci należą:

• Nowy Pałac (niem. Neues Palais) - imponująca barokowa rezydencja, która swoim rozmiarem znacznie przewyższa Pałac Sanssouci. Budowla powstała jako symbol politycznej siły Fryderyka Wielkiego, a jej wnętrza wypełniają wspaniałe sale i komnaty.
• Galeria Obrazów (niem. Bildergalerie) - niewielu turystów zdaje sobie sprawę, że na terenie parku znajduje się galeria sztuki z dziełami starych mistrzów. Do jej najcenniejszych skarbów należy Niewierny Tomasz pędzla Caravaggio.
• Uniwersytet Poczdamski zlokalizowany w barokowym gmachu stojącym naprzeciw Nowego Pałacu,
• Rzymskie łaźnie (niem. Römische Bäder) wzniesione według projektu Karla Friedricha Schinkla,
• Nowa Oranżeria (niem. Neue Orangerie) - ostatni z obiektów wzniesionych na terenie parku, skrywający w swoim wnętrzu liczne skarby - na zimę przenoszone są do niego parkowe rośliny,
• Pałac Charlottenhof (niem. Schloss Charlottenhof) niewielki pałacyk słynący z pomieszczenia gościnnego stylizowanego na namiot,
• Historyczny młyn (niem. Historische Mühle von Sanssouci), z którego możemy podziwiać widok na miasto,.
• Pawilon chiński (niem. Chinesisches Teehaus), zaskakujący mnogością zdobień.

Wieża normańska i antyczne ruiny na wzgórzu Ruinenberg

Na dominującym nad Sanssouci wzgórzu, znanym jako Ruinenberg (pol. Wzgórze Ruin), powstał zbiornik na wodę, mający za zadanie zaopatrywać parkowe fontanny. Fryderyk Wielki pragnął, by miejsce to odgrywało także rolę estetyczną, dlatego polecił wzniesienie w pobliżu basenu kilku budowli-ruin nawiązujących do stylu antycznego. Wśród nich znajdują się: ściana amfiteatru, rotunda oraz kolumnada w porządku jońskim.

Historyczne centrum

Mimo wielu zniszczeń i przeobrażeń, także tych współczesnych, w Poczdamie przetrwało wiele budynków z czasów świetności miasta. Najważniejsze i najbardziej imponujące zabytki historycznego centrum można podziwiać wokół Starego Rynku (Alter Markt). Miłośnicy architektury mieszczańskiej z epoki baroku powinni natomiast wybrać się na spacer po ulicach Yorckstrasse i Kiezstrasse. Poniżej przedstawiliśmy kilka atrakcji Poczdamu na terenie centrum, które warto zwiedzić i zobaczyć.

Kościół św. Mikołaja

Budynek, który przyciąga wzrok już z daleka, to z pewnością Nikolaikirche (Am Alten Markt) - kościół zbudowany w stylu klasycystycznym, poważnie uszkodzony podczas II wojny światowej, a obecnie odbudowany. Jego architektem był jeden z najwybitniejszych przedstawicieli tego nurtu, Karl Friedrich Schinkel. Architektura świątyni jest tak unikatowa, że ciężko znaleźć drugą taką budowlę w Europie.

Charakterystycznym elementem kościoła jest ogromna, pokryta miedzią kopuła, która razem z czterema smukłymi wieżami jest widoczna z wielu punktów widokowych w mieście.

Muzeum Barberini z bogatą kolekcją impresjonistów

Naprzeciwko kościoła św. Mikołaja znajduje się Muzeum Barberini, usytuowane w klasycystyczno-barokowym budynku nawiązującym do jednego z rzymskich pałaców. Pierwotnie służył on jako rezydencja mieszkalna, ale współcześnie mieści się w nim galeria sztuki. Podstawę jej zbiorów stanowi prywatna kolekcja Hassa Plattnera, a największą atrakcją są dzieła impresjonistów (ponad 40 prac Claude'a Moneta oraz więcej niż tuzin rzeźb Auguste'a Rodina).

Brama Brandenburska w Poczdamie oraz ulica Brandenburgerstrasse

Podobnie jak Berlin, Poczdam również posiada swoją Bramę Brandenburską - może nieco bardziej przysadzistą, ale równie interesującą. Znajduje się ona przy Luisenplatz 5.

Od bramy rozpoczyna się Brandenburgerstrasse (Ulica Brandenburska) - główny deptak handlowy w Poczdamie, obfitujący w sklepy oraz lokale gastronomiczne. Jeśli szukacie miejsca na kawę czy chwilę wytchnienia, warto zwrócić uwagę na dzielnicę holenderską, o której piszemy więcej w dalszej części artykułu.

Pałac Marmurowy w Nowym Ogrodzie (Neuer Garten)

Na północ od ścisłego centrum Poczdamu znajduje się park angielski, założony przez następcę Fryderyka II Wielkiego - Fryderyka Wilhelma II Pruskiego. Także i na jego terenie znajduje się kilka ciekawych zabytków. Jego ozdobą jest klasycystyczny Pałac Marmurowy (Marmorpalais), obok którego wzniesiono kuchnię wzorowaną na antycznych ruinach.

Inne atrakcje na terenie ogrodu:

• gotycka biblioteka (w jej wnętrzu przez szybę można zobaczyć dwie egipskie rzeźby),
• Oranżeria (Orangerie Neuer Garten),
• piramida, która wykorzystywana byłą jako... spiżarnia,
• Elefantenbaum - drzewiasta rzeźba przedstawiająca słonia.

Pałac Cecilienhof

Na terenie Nowego Ogrodu znajduje się jeszcze jedna słynna rezydencja - Pałac Cecilienhof. To właśnie w jego murach odbyła się konferencja Wielkiej Trójki, podczas której ustalono powojenną granicę pomiędzy Polską a Niemcami. Przepiękny ogród rezydencji sąsiaduje z brzegiem jeziora Święte (Heiliger See) oraz rzeką Hawela.

Pałac Cecilienhof został wzniesiony na początku XX wieku (jest to ostatnia rezydencja zbudowana w Poczdamie przez członków dynastii Hohenzollernów) i zdecydowanie wyróżnia się na tle innych obiektów opisanych w naszym przewodniku. Jego architekt zainspirował się nietypowym dla regionu stylem angielskich dworków z epoki Tudorów (XVI wiek), który cechuje się wszechobecnym drewnem - wykorzystanym zarówno w elewacji, jak i we wnętrzach - oraz licznymi dziedzińcami. Nawet jeśli nie zamierzamy kupować biletu wstępu, warto zobaczyć fasadę budowli.

Belweder na wzgórzu Pfingstberg

Belweder powstał na szczycie najwyższego z poczdamskich wzniesień, na 76-metrowym wzgórzu Pfingstberg. Został wzniesiony za panowania Fryderyka Wilhelma IV, który szczególnie upodobał sobie architekturę Włoch i nie ograniczał się do roli biernego obserwatora - samodzielnie przygotowywał wstępne szkice dla wszystkich zleconych przez siebie budowli.

Sama budowla Belwederu nie jest typowym pałacem, lecz raczej monumentalnym punktem widokowym z pojedynczymi krytymi pomieszczeniami, imitującym styl renesansowych włoskich willi.

Ogród wokół Belwederu kryje w sobie tajemnicę - niewielką świątynię Pomony (niem. Pomonatempel auf dem Pfingstberg) z 1801 roku, zbudowaną na zlecenie poprzedniego właściciela. Jej projektantem był już wielokrotnie wspominany Karl Friedrich Schinkel, a budowla ta jest pierwszym obiektem wzniesionym według jego projektu.

Park Babelsberg z neogotyckim pałacem oraz innymi zabytkami

Południowa część Poczdamu to przede wszystkim dzielnica Babelsberg. Jej ozdobą jest usytuowany na wzgórzu park o tej samej nazwie, który również posiada swój pałac wpisany na listę UNESCO. Większość jednodniowych turystów nigdy tu nie dociera, a szkoda!

Pałac Babelsberg jest rezydencją z dwoma charakterystycznymi wieżami, wzniesioną przez cesarza Wilhelma I w stylu angielskiego neogotyku. Prace nad pałacem rozpoczął wspominany wcześniej Schinkel, lecz zmarł w trakcie budowy. Kontynuowali je Ludwig Presius i Johann Heinrich Strack, ale również księżna Augusta Sachsen-Weimar wprowadziła swoje poprawki. Okazjonalnie organizowane są wycieczki po wnętrzach rezydencji, jednak i bez tego warto zobaczyć pałac z bliska.

Co jeszcze czeka na nas w parku Babelsberg?

• Gotycki gmach sądu (Gerichtslaube) - dla miłośników średniowiecznej architektury, park Babelsberg ma do zaoferowania prawdziwą perłę. To Gerichtslaube, historyczny gmach sądu, który został przeniesiony tutaj prosto z najstarszej części Berlina!
• Wieża Flatow (Flatowturm), inspirowana średniowieczną bramą wjazdową do Frankfurtu (Eschenheimer Turm). Czasami jest ona udostępniana do zwiedzania i wtedy możemy wejść na taras widokowy utworzony nan jej szczycie.
• punkt widokowy przy wieży Flatow - zaledwie kilka kroków od wieży czeka na nas darmowy punkt widokowy, oferujący panoramę historycznego centrum Poczdamu z kościołem św. Mikołaja na pierwszym planie,
• Dom Marynarza (Matrosenhaus),
• Kolumna Zwycięstwa (Siegessäule),
• Pompownia (Dampfmaschinenhaus).

Aleksandrowka - dawna rosyjska kolonia z drewnianą zabudową

Niezwykle zaskakującym miejscem w Poczdamu jest rosyjska kolonia Aleksandrowka, znana również jako Russische Kolonie. Została ona założona w 1826 roku z inicjatywy króla Fryderyka Wilhelma III, który pragnął w ten sposób uczcić swoją przyjaźń z carem Aleksandrem I.

W kolonii powstało łącznie 13 zagród z przestronnymi ogrodami, cerkiew św. Aleksandra Newskiego oraz królewska herbaciarnia. Budynki rozmieszczono na planie krzyża świętego Andrzeja. W 12 przepięknie zdobionych drewnianych domostwach, wzorowanych na architekturze carskiej wsi, zamieszkał chór żołnierzy rosyjskich, którzy od 1814 roku służyli w Prusach.

Bez wątpienia warto się tu wybrać i zobaczyć pięknie zdobione fasady. W jednym z budynków mieści się obecnie restauracja z kuchnią rosyjską, a w kolejnym muzeum poświęcone dziejom kolonii.

Dzielnica holenderska

Po przekroczeniu neogotyckiej bramy Nauener Tor, wzniesionej w połowie XVIII wieku, wkroczymy na teren tzw. dzielnicy holenderskiej (Holländisches Viertel), która słynie z zabudowy inspirowanej charakterystyczną architekturą Niderlandów.

Dla wielu osób większą atrakcją niż niskie, ceglany budynki, są tętniące życiem kawiarnie i restauracje, w których możemy zjeść smaczne potrawy, delektując się jednocześnie lokalną atmosferą.

Wizyta w dzielnicy holenderskiej oraz jej okolicach to doskonała okazja, aby jeszcze lepiej poznać Poczdam i odkryć niezwykłe zabytki tego miasta. Spacerując po malowniczych uliczkach, przeniesiemy się na chwilę do innej epoki, czerpiąc pełnymi garściami z bogatej historii tej niezwykłej miejscowości.

Most Glienicke - zobacz słynny most szpiegów

Łączący Berlin z Poczdamem Most Glienicke (niem. Glienicker Brücke) stanowi jeden z najbardziej charakterystycznych symboli zimnej wojny, jak nazywano okres konfliktu pomiędzy Związkiem Radzieckim a Stanami Zjednoczonymi i NATO.

Tzw. Most Szpiegów kilkakrotnie posłużył jako miejsce wymiany pojmanych agentów pomiędzy oboma stronami. Jedna z tych wymian, mająca miejsce 11 czerwca 1985 roku, zakończyła się powrotem Mariana Zacharskiego za żelazną kurtynę. W 2015 roku na ekrany wszedł film Most szpiegów z Tomem Hanksem, którego fabuła oparta została na historii tejże przeprawy.

Skąd najlepiej zobaczyć Most Szpiegów?

Naszym zdaniem, aby obejrzeć Most Glienicke w całej okazałości, najlepiej udać się do Parku Babelsberg.

Ponadto, podążając ścieżką rowerową pomiędzy mostem a parkiem Babelsberg (po stronie berlińskiej), natkniemy się na kilka tablic informacyjnych opisujących przebieg Muru Berlińskiego.

Atrakcje w Poczdamie poza utartym szlakiem

Pałac Sacrow oraz Kościół Zbawiciela

Pałac Sacrow, którego historia sięga końca XVIII wieku, również został wpisany na listę UNESCO. Fryderyk Wilhelm IV, który kupił i przebudował rezydencję, dodatkowo zażyczył sobie również, aby w pobliżu wybudowano świątynię. Powstał niezwykły Kościół Zbawiciela (Heilandskirche am Port von Sacrow) w stylu arkadowym, przywodzący na myśl skojarzenia z architekturą Włoch.

Pałac Glienicke

Kilka kroków za Mostem Glienicke, już na terenie administracyjnym Berlina, odkryjemy Pałac Glienicke z przyległymi ogrodami. Projekt rezydencji jest dziełem Karla Friedricha Schinkela, a jednym z unikatowych elementów architektonicznych budowli jest fasada zdobiona autentycznymi antykami, w tym fragmentami kolumn z rzymskiego Panteonu.

Pałac Glienicke należy raczej do tych atrakcji, które zainteresują przede wszystkim fanów tego okresu w historii architektury. Kilka słów napisaliśmy o nim w naszym tekście o pałacach Berlina i Poczdamu.

Wyspia Pawia

Poza granicami miasta, na Wyspie Pawiej, znajduje się kolejna rezydencja królewska wpisana na listę UNESCO - Schloss Pfaueninsel. Wybudowana została przez Fryderyka Wilhelma II dla swojej kochanki Wilhelminy Encke i wyróżnia się bajkową, białą fasadą.

Konferencja w Wansee - pamiątka po mrocznych czasach nazistowskich Niemiec

Także na terenie Berlina, w pobliżu stacji kolejowej Berlin Wannsee, mieści się villa Am Großen Wannsee. Jest to budynek, w którym odbyła się niesławna konferencja nazistowskich Niemiec, podczas której podjęto decyzję o eksterminacji Żydów. Dziś w budynku działa muzeum z ekspozycją poświęconą tamtym wydarzeniom.

Wejście na wystawę oraz do ogrodów jest bezpłatne.

Poczdam - wskazówki i informacje praktyczne

Bilet sanssouci+ - sposób na tańsze zwiedzanie

Jeśli planujemy aktywne zwiedzanie Poczdamu, warto rozważyć zakup biletu sanssouci+, który pozwala na zwiedzanie wszystkich pałaców zarządzanych przez organizację SPSG w ciągu jednego dnia. Koszt wejściówki wynosi 22,00 € (102,76 zł). Podczas zakupu biletu sanssouci+ możemy od razu zarezerwować okno czasowe naszej wizyty w Pałacu Sanssouci.

Więcej informacji znajdziecie tutaj

Jak dojechać do Poczdamu?

Do Poczdamu można łatwo dojechać pociągiem z Berlina. Pamiętajmy jednak, że Poczdam znajduje się w ostatniej strefie biletowej, więc jeśli chcemy tam dotrzeć z centrum Berlina, powinniśmy kupić bilet na strefy ABC.

Optymalna stacja, na której warto wysiąść, zależy od naszego planu dnia. Większość turystów dojeżdża do dworca głównego (Potsdam Hauptbahnhof), jednak planując rozpoczęcie zwiedzania od Nowego Pałacu (lub ogólnie od Sanssouci) warto wysiąść na stacji Bhf Park Sanssouci.

Jeśli natomiast nasz dzień rozpoczynamy od Parku Babelsberg, to możemy dojechać pociągiem do stacji Bahnhof Babelsberg, skąd możemy się przesiąść do autobusu, który dowiezie nas niemal pod samo wejście do pałacu.

Historia Poczdamu w pigułce

Etymologia nazwy miasta nie jest do końca jasna, ale wywodzi się ją od słowiańskiego określenia oznaczającego "bliskość". Możliwe więc, że była to osada założona w niewielkiej odległości od jakiegoś innego grodu. Według innej teorii pierwotna nazwa Poczdamu odwoływała się do rosnących tutaj licznych dębów.

Początkowo osada zamieszkiwana była przez plemiona germańskie, ale na skutek wędrówek ludów zajęty został przez Słowian. Szybko jednak przejęło go cesarstwo i z tego okresu pochodzi pierwsza wzmianka o mieście - cesarz Otton III w 993 roku przekazał osadę klasztorowi w Quedlinburgu. Niewielkie miasto nie odgrywało zbyt dużej roli w dziejach, dodatkowo poważne zniszczenia z czasów wojny trzydziestoletniej zahamowały jego rozwój. I kiedy wydawało się, że Poczdam już na zawsze pozostanie nic nieznaczącym miasteczkiem, w 1660 roku Fryderyk Wilhelm Wielki Elektor postanowił zbudować tu swoją siedzibę.

Wydany niedługo potem edykt poczdamski świadczy o tym, że miasto zaczynało odgrywać ważną rolę w Brandenburgii. Jednak prawdziwy boom czekał Poczdam w XVIII wieku. Wtedy to właśnie Fryderyk II Wielki postanowił zbudować tu swoją rezydencję "wolną od trosk" czyli Sanssouci. Kolejni władcy Prus stawiali w okolicy własne pałace lub tworzyli rezydencje dla swoich żon. W krótkim czasie jak grzyby pod deszczu wyrastały tu niewielkie dworki i bajkowe zamki. Wprawdzie stolicą Prus był Berlin, ale wiele istotnych spraw załatwiano właśnie w nieodległym Poczdamie. Również wiele istotnych wydarzeń XX wieku zaczynało się właśnie w tutejszych pałacach.

W 1914 roku cesarz Wilhelm II wypowiedział tu wojnę państwom Ententy, a w 1933 Hindenburg mianował Adolfa Hitlera kanclerzem Rzeszy. W czasie działań wojennych miasto zostało bardzo poważnie zniszczone przez alianckie bombardowania. Zajęte przez Armię Czerwoną trafiło do Radzieckiej Strefy Okupacyjnej. W poczdamskim pałacu Cecilienhof obradowała Wielka Trójka przypieczętowując porozumienia z konferencji jałtańskiej oraz wprowadzając szereg rozwiązań regulujących sytuację polityczną w tej części świata. Lata powojenne niezbyt przysłużyły się miastu, władze NRD starały się wznieść tu wiele budynków utrzymanych w duchu socrealizmu, dodatkowo zaniedbując odbudowę i konserwację "niewygodnych" zabytków. Dopiero w zjednoczonych Niemczech Poczdam zaczął odzyskiwać swój blask. W roku 1990 wiele tutejszych rezydencji zostało wpisanych na listę Światowego Dziedzictwa UNESCO pod nazwą "Pałace i zespoły parkowe w Poczdamie i Berlinie" (wpis był dwukrotnie rozszerzany w późniejszych latach).