Park Sanssouci w Poczdamie - jak zaplanować zwiedzanie?

Park Sanssouci to leżący w podberlińskim Poczdamie kompleks pałacowo-parkowy, który wzniesiono za panowania Fryderyka Wielkiego, a następnie rozbudowano za czasów Fryderyka Wilhelma IV.

Przez trochę ponad sto lat na obszarze niecałych 300 hektarów powstało kilka pałaców, z których najbardziej znane to Pałac Sanssouci oraz Nowy Pałac, a także pawilony ogrodowe i inne budowle.

Kompleks Sanssouci stał się letnią siedzibą pruskich władców, którzy każdego roku spędzali w nim większość ciepłych miesięcy, a obecnie jest to jedno z największych świadectw dawnej potęgi rodu Hohenzollernów. Dziedzictwo to doceniła także organizacja UNESCO, która w 1990 roku wpisała większość parkowych obiektów na listę światowego dziedzictwa kulturowego.

Od winnicy do ulubionej rezydencji Fryderyka Wielkiego

Fryderyk Wielki został królem Prus w 1740 roku i niemal natychmiast rozpoczął budowę swojej pierwszej rezydencji - nowego skrzydła leżącego na zachód od Berlina Pałacu Charlottenburg.

Mimo że nowa rezydencja zachwycała odwiedzających króla gości, to Fryderyk pragnął czegoś innego, bardziej osobistego i kameralnego. Zdecydował więc o budowie nowego letniego pałacu, w którym mógłby odpoczywać od trudów rządzenia. Za projekt nowej rezydencji odpowiadał Georg Wenzeslaus von Knobelsdorff, ten sam architekt, który pracował przy rozbudowie Pałacu Charlottenburg,

Lokalizacja nowego pałacu nie była przypadkowa - król wybrał szczyt wzniesienia nazywanego "Opuszczonym Wzgórzem", którego zbocze pokryto wcześniej piętrowymi winnicami. Budowę rozpoczęto w 1745 roku i już po dwóch latach prac stanął imponujący Pałac Sanssouci. Nazwa rezydencji wywodzi się z ulubionego języka króla, języka francuskiego, i od określenia "sans souci" (czytamy "san su si"), które możemy przetłumaczyć jako beztroski. Wyryte na tylnej elewacji pałacu motto idealnie oddaje istotę tego miejsca - Fryderyk Wielki, choć znany dziś głównie ze swoich podbojów i twardej polityki, był humanistą, który przede wszystkim pragnął obcować ze sztuką.

W kolejnych dwóch dekadach, w bliższej lub dalszej okolicy Pałacu Sanssouci, powstało wiele nowych pawilonów i pałaców. Najbardziej imponującym z nich był Nowy Pałac (niem. Neues Palais), który służył jako rezydencja gościnna i miejsce najważniejszych ceremonii.

Barok i rokoko fryderycjańskie

Pałace zbudowane za panowania Fryderyka Wielkiego są zgrabnym połączeniem barokowej formy elewacji z rokokowo udekorowanymi pomieszczeniami. Władca upodobał sobie ten wywodzący się z Francji nurt stylistyczny i stosował go we wszystkich swoich rezydencjach. Przyjęło się nawet nazywać architekturę wnętrz jego pałaców rokokiem fryderycjańskim.

Król ściągał do siebie utalentowanych artystów i nie szczędził im talarów. Wśród nich byli także rzemieślnicy z Bayreuth, niewielkiego ośrodka na południu Niemiec, gdzie margrabiną była siostra władcy Fryderyka Zofia Wilhelmina Pruska. Jest to o tyle ciekawe, że również Wilhelmina zapisała się jako wielka orędownicza rokoko - styl pomieszczeń zaprojektowanych w trakcie jej panowania nazywany jest bayreudzkim rokoko (niem. Bayreuther Rokoko).

Więcej: Bayreuth (Niemcy) - zwiedzanie, zabytki oraz atrakcje turystyczne.

Klasycystyczne i włoskie wizje Fryderyka Wilhelma IV - "romantyka na tronie"

Choć następcy Ferdynanda Wielkiego zmieniali pałacowe apartamenty na swoją modłę, to dopiero podczas panowania Fryderyka Wilhelma IV wzniesiono zespół nowych budowli. Fryderyk Wilhelm IV był humanistą i wielkim miłośnikiem Italii, który bardzo cenił klasycystyczne formy - nazywano go zresztą "romantykiem na tronie". Władca ten miał również niemały talent architektoniczny - sam tworzył pierwsze szkice wzniesionych za jego panowania obiektów.

Fryderyk Wilhelm do współpracy zaprosił Karla Friedricha Schinkla, pierwszego klasycystycznego architekta w Prusach, który pomógł mu zaprojektować willowy pałacyk Charlottenhof oraz łaźnie wzorowane na antycznych odpowiednikach.

Także drugi z architektów współpracujących z królem, Ludwig Persius, pomógł władcy wznieść dwa kompleksy wzorowane na architekturze włoskiej - majestatyczną oranżerię (jedną z największych w Europie) oraz Kościół Pokoju, który naśladował styl rzymskich, wczesnochrześcijańskich bazylik.

Fryderyk Wilhelm IV był ostatnim władcą, za panowania którego wzniesiono w Parku Sanssouci nowe budynki. Jego następcy co najwyżej dostosowywali istniejące pałace do swoich potrzeb.

Powiem modernizmu w Nowym Pałacu

Od połowy XIX wieku Nowy Pałac stał się oficjalną rezydencją królów, a następnie cesarzy niemieckich, co zbiegło się ze światową rewolucją technologiczną. W tym okresie w pałacu zamontowano udogodnienia, o których Fryderyk Wielki nie mógł nawet marzyć.

W pałacu zainstalowano prąd, a w apartamentach pary cesarskiej zbudowano toalety z kanalizacją, a nawet dzwonki, którymi mogli wzywać służbę. Inną wartą uwagi nowinką jest zamontowana w 1903 roku winda hydrauliczna.

W pałacu mieszkała ostatnia niemiecka para cesarska - Wilhelm II oraz Augusta. Spacer po ich apartamentach pozwala zobaczyć, jak wyglądały warunki mieszkalne zaledwie 100 lat temu.

Zwiedzanie Parku Sanssouci

Wielu turystów wybierających się do Parku Sanssouci nie zdaje sobie sprawy, jak wiele możliwych do odwiedzenia obiektów znajdziemy w jego granicach. Bez większego problemu możemy spędzić w nim cały dzień i nie będziemy się nudzić.

Mało komu uda się w jeden dzień zwiedzić wszystkie możliwe do zwiedzenia obiekty, ale przy dobrym rozplanowaniu wizyty możemy zajrzeć do większości z nich.

Naszym zdaniem trzy najważniejsze atrakcje do odwiedzenia to: Pałac Sanssouci, Nowy Pałac oraz Galeria Obrazów. Dopiero w dalszej kolejności wybralibyśmy się do Neue Kammern i Nowej Oranżerii. Historyczny młyn oraz Pałac Charlottenhof warto odwiedzić wtedy, gdy będziemy mieć odpowiednio dużo czasu.

Pawilon chiński i łaźnie rzymskie są na tyle niewielkie, że możemy odwiedzić je spacerując pomiędzy Nowym Pałacem a Pałacem Sanssouci.

Poniżej opisaliśmy większość atrakcji Parku Sanssouci wraz z praktycznymi wskazówkami odnośnie ich zwiedzania. Artykuł powstał w listopadzie 2019 roku i warto zweryfikować warunki na oficjalnej stronie wybranych obiektów - znajdziemy je tutaj.

Uwaga! Wybierając się do Parku Sanssouci musimy liczyć się z tym, że niektóre z pałacowych pomieszczeń będą niedostępne z powodu remontu.

Godziny wstępu do najważniejszych pałaców

Przed przyjazdem warto mieć na uwadze, że nie do wszystkich obiektów wejdziemy z marszu. Niektóre z pałaców wymagają rezerwacji konkretnego okna czasowego, a inne zwiedzimy tylko podczas wycieczki z przewodnikiem. Jeśli przegapimy nasze okno czasowe to nie zostaniemy wpuszczeni do środka.

Kluczowa jest rezerwacja godziny odwiedzin w Pałacu Sanssouci oraz Nowym Pałacu. Powinniśmy zrobić to od razu przy zakupie biletu w kasie lub rano w punkcie informacji, gdy kupiliśmy bilet online.

Jeśli zależy nam na odwiedzeniu Pałacu Charlottenhof powinniśmy spróbować zarezerwować godzinę w kasie, ponieważ wycieczek w ciągu dnia jest dość mało i przychodząc na miejsce możemy je przegapić.

Czwartym i ostatnim obiektem wymagającym wejścia na konkretną godzinę jest Nowa Oranżeria, ale tutaj wycieczki odbywają się na bieżąco i czas oczekiwania nie powinien być bardzo długi.

Jak zaplanować kolejność zwiedzania?

Nowy Pałac zamyka Park Sanssouci od zachodu, a Pałac Sanssouci od wschodu. Oba oddalone są od siebie o około 2 kilometry, a pozostałe obiekty (oprócz Galerii Sztuki) znajdują się pomiędzy nimi.

Zakładając, że planujemy odwiedzić zarówno Pałac Sanssouci jak i Nowy Pałac, dobrze jest zaplanować dzień tak, że do pierwszego z nich wchodzimy na początku, a do drugiego na końcu.

My zaczęliśmy od Nowego Pałacu, następnie udaliśmy się do łaźni rzymskich i Pałacu Charlottenhof, żeby po nich zwiedzić Pawilon chiński. Następnie udaliśmy się do obiektów otaczających Pałac Sanssouci i na koniec do samego pałacu.

Przy takim zaplanowaniu dnia udało nam się zajrzeć do każdego z biletowanych obiektów. Wymagało to jednak dokładnego przygotowania harmonogramu i trzymania go w ryzach. Dzień zaczęliśmy godzinę przed oficjalnym otwarciem pałaców i w tym czasie zwiedziliśmy okolicę Nowego Pałacu, a po oficjalnej godzinie zamknięcia udaliśmy się na wzgórze Ruinenberg.

Poniżej, opisując każdą z atrakcji, dopisaliśmy ile czasu powinniśmy w nich spędzić. Wiedza ta powinna ułatwić Wam zaplanowanie dnia.

Na miejscu nie ma sklepików z jedzeniem więc zachęcamy do zabrania własnego prowiantu.

Bilety

Wejście na teren Parku Sanssouci jest darmowe, więc oprócz turystów spotkamy w nim także spacerujących czy biegających mieszkańców Poczdamu lub Berlina.

Wszystkie możliwe do odwiedzenia pałace oraz pawilony są z kolei biletowane.

Do wyboru mamy bilety pojedyncze na każdy z obiektów lub bilet dzienny sanssouci+, który pozwala na wejście do każdego z obiektów w ciągu jednego dnia. Istnieje również bilet rodzinny sanssouci+ Family Ticket, który gwarantuje wejście do każdego z obiektów dwóm osobom dorosłym i maksymalnie czwórce ich dzieci (w ciągu jednego dnia).

Co ważne, bilet sanssouci+ obowiązuje nie tylko w obiektach leżących w Parku Sanssouci, ale również w innych poczdamskich pałacach zarządzanych przez organizacje SPSG (niem. Stiftung Preußische Schlösser und Gärten).

Bilety możemy zakupić w kasach i punktach informacji, lub online za dodatkowa opłatą 2€. Zakup online może mieć sens w szczycie sezonu, ponieważ pozwala na zarezerwowanie okna czasowego na wizytę w Pałacu Sanssouci. Niestety, na dzień dzisiejszy [stan na grudzień 2019] nie ma możliwości zarezerwowania godziny odwiedzin Nowego Pałacu.

Przykładowe ceny: [stan na styczeń 2020]

• bilet pojedynczy do Pałacu Sanssouci - 14€ (ulgowy 10€),
• bilet pojedynczy do Nowego Pałacu - 10€ (ulgowy 7€),
• bilet pojedynczy do Pawilonu chińskiego - 4€ (ulgowy 3€),
• bilet pojedynczy do Nowej Oranżerii - 6€ (ulgowy 5€)
• bilet sanssouci+ - 19€ (ulgowy 14€),
• bilet sanssouci+ Family Ticket - 49€.

Uwaga! W pałacach obowiązuje zakaz wykonywania zdjęć. Jeśli chcemy korzystać z aparatu musimy wykupić specjalne pozwolenie w cenie 3€ (ważne przez cały dzień we wszystkich obiektach).

Dojazd z Berlina

Do Parku Sanssouci dojedziemy z Berlina komunikacją miejską. Jeśli zaczynamy zwiedzanie od Pałacu Sanssouci, to powinniśmy dojechać kolejką podmiejską do stacji Potsdam, a następnie przesiąść się w autobus lub tramwaj, i ostatni fragment dojść pieszo.

Jeśli zaczynamy od Nowego Pałacu, to wygodniej będzie nam dojechać kolejką regionalną do stacji Bhf Park Sanssouci, a stamtąd w 10 minut dojść pieszo.

Dokładną trasę wytyczymy w aplikacji Google Maps lub na oficjalnej stronie berlińskiego przewoźnika BVG. Pamiętajmy tylko, że dojazd z Berlina wymaga zakupu biletu na strefy ABC. Więcej: Komunikacja miejska w Berlinie: metro, bilety, autobusy,

Dni i godziny otwarcia

Pałace leżące w Parku Sanssouci są zamknięte w poniedziałki. W sezonie zimowym (od 1 listopada do 31 marca) otwarte są tylko najważniejsze z pałaców, a wizyta w Nowym Pałacu możliwa jest tylko z trakcie wycieczki z przewodnikiem.

Część z pałaców możemy odwiedzić z marszu, a niektóre jedynie w trakcie wycieczki z przewodnikiem. Więcej o zwiedzaniu konkretnych obiektów napisaliśmy przy każdym z nich.

Godziny otwarcia każdego z pałaców i pawilonów można sprawdzić na tej stronie. Wystarczy ściągnąć załącznik, w którym dostępne są wszystkie informacje.

Ostatnie wejście możliwe jest do 30 minut przed oficjalną godziną zamknięcia.

Zabytki w Parku Sanssouci

Pałac Sanssouci (niem. Schloss Sanssouci)

Słynny Pałac Sanssouci jest pierwszą atrakcją, którą chce odwiedzić niemal każdy wybierający się do Poczdamu. Ta położona na wzgórzu rezydencja przez ponad 30 lat była ulubionym miejscem ucieczki Fryderyka Wielkiego, w którym przebywał tylko on i zaproszeni goście.

Ten wzniesiony w stylu francuskim pałac nie imponuje może swoim rozmiarem - jest stosunkowo niski i posiada zaledwie tuzin komnat, ale zarówno pięknie rzeźbione elewacje (z telamonami w różnych pozach), jak i rokokowe apartamenty, zachwycają odwiedzających. Co warte podkreślenia, większość wnętrz zachowała się w oryginalnej XVIII-wiecznej formie.

Zwiedzając pałac zajrzymy m.in. do:

• zwieńczonej kopułą Sali Marmurowej, która służyła jako sala balowa,
• biblioteki z około 2 tysiącem książek,
• sali koncertowej ze stiukowymi dekoracjami w formie instrumentów,
• pokrytej naturalistycznymi ornamentami Sali Woltera, której ściany i drzwi pokrywają pnącza kwiatów, owoce, czaple, bociany, a nawet harcujące małpki.

Ostatnie z pomieszczeń według niektórych źródeł mógł zajmować przyjaciel króla, francuski filozof Wolter (Voltaire), ale jest to raczej ciekawostka bez pokrycia w dokumentach. Francuz przebywał co prawda w Poczdamie przez 3 lata, ale najprawdopodobniej zajmował apartamenty w pałacu miejskim.

Sympatyków historii może zaciekawić fakt, że w dawnej sypialni stoi fotel, na którym zmarł Fryderyk Wielki. Wychodząc z pałacu trafimy na przerobiony porter Fryderyka Wielkiego pędzla Andy’ego Warhola.

Pałac zwiedzamy samodzielnie z przewodnikiem audio w języku polskim. Na spokojnie zwiedzenie wszystkich pomieszczeń najlepiej zaplanować około godziny. Trasy prowadzące przez pałacowe apartamenty są dość wąskie i przy dużej ilości turystów może być ciasno, dlatego my ostatecznie ustawiliśmy się na końcu i przechodziliśmy przez opustoszałe pomieszczenia jako ostatni.

Chcąc odwiedzić Pałac Sanssouci musimy zarezerwować okienko godzinowe. Możemy to zrobić kupując bilet w kasie lub online. Jeśli chcielibyśmy zacząć zwiedzanie od Pałacu Sanssouci dobrym pomysłem może okazać się zakup biletu online (i to nawet mimo trochę wyższej ceny). Kupując bilet w kasie w dniu zwiedzania może okazać się, że najbliższe wolne okno czasowe będzie za 2 lub 3 godziny, co może nam zepsuć plan dnia.

Więcej o historii pałacu napisaliśmy w oddzielnym artykule, który znajdziecie tutaj: Pałac Sanssouci w Poczdamie - zwiedzanie i informacje praktyczne.

Pałacowa Kuchnia (niem. Schlossküche Sanssouci)

We wschodnim, dobudowanym w XIX wieku skrzydle Pałacu Sanssouci, zachowała się kuchnia z wieloma oryginalnymi elementami wyposażenia. Ten kompleks kilku połączonych ze sobą pomieszczeń powstał w latach 1840-1842, za panowania króla Fryderyka Wilhelma IV, który zapragnął polepszenia jakości swoich letnich pobytów.

Kuchnię możemy zwiedzić samodzielnie. Podczas wizyty przejdziemy przez historyczne pomieszczenia kuchenne oraz zejdziemy do podziemi, gdzie przechowywano m.in. wino.

Centralną część kompleksu jest monumentalna (około 115 metrów kwadratowych) kuchnia z piecami, kuchenkami i dziesiątkami wiszących naczyń. Będąc na miejscu warto zwrócić uwagę na XIX-wieczny piekarnik. Oprócz kuchni zajrzymy też do pokoju służącego jedynie do parzenia kawy i herbaty oraz do pokoju wykorzystywanego do pieczenia.

Piwniczki są niestety dość surowe i trudno poczuć w nich historyczną atmosferę.

Na zwiedzenie całości potrzebujemy około 15 minut.

Winnice tarasowe (niem. Weinbergterrassen), Wielka Fontanna (niem. Große Fontäne) oraz grób Fryderyka Wielkiego

Zanim rozpoczęła się budowa Pałacu Sanssouci, zbocze "Opuszczonego Wzgórza" pokryto winnicami tarasowymi. Dopiero potem na szczycie wzgórza wybudowano pałac, a na dole wzniesiono tzw. Wielką Fontannę. Obowiązkowym punktem wizyty powinien być spacer winnicami tarasowymi w górę, dzięki czemu złapiemy najlepszą perspektywę.

Nieopodal Pałacu Sanssouci znajdziemy niepozorny grób Fryderyka Wielkiego. Władca zawsze pragnął spocząć na najwyższym tarasie swoich ogrodów, ale jego syn Fryderyk Wilhelm I nie spełnił tej prośby i pochował go w kościele garnizonowym w Poczdamie. Kościół ten został jednak zniszczony w trakcie nalotów w 1945 roku, a szczątki króla przeniesiono na teren malowniczo położonego zamku Hohenzollern.

Prośba króla została ostatecznie spełniona 17 sierpnia 1991 roku, kiedy pochowano go w prostym grobie tuż obok ukochanego pałacu.

Wielu turystów odwiedzających Poczdam w okolicy rocznicy urodzin władcy może zostać zaskoczonym niecodziennym widokiem rozrzuconych na grobie ziemniaków. Fryderyk Wielki zasłynął jako dobry ekonomista i jednym z jego osiągnięć była popularyzacja sadzenia tego warzywa na terenie Prus.

Legenda mówi, że aby przekonać krnąbrnych wieśniaków do swojego pomysłu kazał obsadzić własne pole ziemniakami i wystawić wojsko, które udawało, że pilnuje uprawy. Powodowani zazdrością ludzie kradli byliny z królewskiego pola sądząc, że muszą być one niezwykle smaczne. Szybko przekonali się do hodowli tych warzyw, a Fryderyka nazywano odtąd kartoflanym królem.

Grota Neptuna

Położona na wschód od Wielkiej Fontanny Grota Neptuna (niem. Neptungrotte) jest jednym z kilku wodotrysków, które wzniesiono na zlecenie Fryderyka Wielkiego.

Grota charakteryzuje się stylem rokokowym, a jej ściany wyłożone są niezliczoną ilością muszli i muszelek. Na szczycie budowli stoi rzeźba przedstawiająca Neptuna, rzymskiego boga wód.

Pałac Neue Kammern

Neue Kammern, co możemy przetłumaczyć jako Nowe Komnaty, to kolejny z pałaców zbudowanych za panowania Fryderyka Wielkiego. W 1747 roku, zaraz po zakończeniu prac nad Pałacem Sanssouci, Fryderyk zlecił swojemu nadwornemu architektowi Georgowi Wenzeslausowi von Knobelsdorf wzniesienie oranżerii, w murach której podczas miesięcy zimowych planował przechowywać swoje drogocenne tropikalne rośliny.

Budynek pełnił swoja pierwotną funkcję do 1771 roku, kiedy to rozpoczęto czteroletnią przebudowę, celem której było zamienienie dawnej oranżerii w pałac gościnny. Neue Kammern rozbudowano raz jeszcze w trakcie panowania Fryderyka Wilhelma II, ale większość wystroju pamięta czasy Starego Frytza, jak nazywano Fryderyka Wielkiego.

Nowy pałac podzielony jest na dwie części. Wschodnie skrzydło to trzy majestatyczne sale bankietowe, które wyróżniają się naturalistycznymi ornamentami. Wśród nich urzeka zwłaszcza marmurowa Sala Jaspinowa (niem. Jaspissaal), którą ozdabiają rzeźby i popiersia. Inna z sal bankietowych, Sala Owidiusza (niem. Ovidgalerie), charakteryzuje się pozłacanymi reliefami przedstawiającymi sceny z poematu Metamorfozy autorstwa rzymskiego poety Owidiusza.

Pomieszczenia te zachowały się w stanie bliskim oryginału i są jednym z najlepszych przykładów stylu późnego rokoko.

Zachodnie skrzydło to apartamenty gościnne. To, co wyróżnia część zachodnią, to różnorodne dekoracje - każde z pomieszczeń wygląda całkowicie inaczej. Ściany dwóch z apartamentów udekorowane są inkrustowanym drewnem. W pokojach gościnnych wisi też warta uwagi kolekcja malarstwa; niektórych odwiedzających zainteresować mogą obrazy przedstawiające dawny Poczdam.

Pałac Neue Kammern zwiedzamy samodzielnie. Na wstępie otrzymamy przewodnik audio w języku angielskim. Na miejscu spędzimy około 45 do maksymalnie 60 minut.

Mimo że Neue Kammern nie zachwyca tak bardzo jak Pałac Sanssouci czy Nowy Pałac, to warto znaleźć chwilkę i choć na chwilę rzucić okiem do środka.

Galeria Obrazów (niem. Bildergalerie)

Tuż obok Pałacu Sanssouci stoi podłużny budynek, który przechowuje królewską kolekcję sztuki. Budynek galerii powstał według projektu Johanna Gottfrieda Büringa w latach 1755-1764 i jest najstarszym obiektem tego typu po północnej stronie Alp. Galeria Obrazów wraz z Pałacem Sanssouci oraz wspomnianym wcześniej pałacem Neue Kammern tworzą symetryczny zespół architektoniczny.

Budowla składa się z dwóch długich skrzydeł rozdzielonych przez okrągłą strukturę (nazywaną Tribuna), którą zamyka pięknie udekorowana kopuła. Mimo że zewnętrza elewacja budynku nie przyciąga wzroku, tak wnętrze galerii zachwyca ornamentami i pięknymi dekoracjam.

W środku wystawiona jest kolekcja sztuki zgromadzona przez Fryderyka Wielkiego - w większości są to obrazy pędzla włoskich i niderlandzkich Starych Mistrzów, zarówno renesansowych, jak i barokowych. Obrazy wiszą gęsto jeden obok drugiego i pogrupowane są epokami. Oprócz malowideł zobaczymy też trochę rzeźb, w tym antycznych popiersi.

Mimo że część dzieł sztuki trafiło do berlińskich muzeów, a wiele zostało zniszczonych w trakcie wojny, to na ścianach wciąż wiszą 62 oryginalne obrazy. Brakujące prace zastąpiono malowidłami z innych pruskich pałaców.

Perłą w koronie kolekcji jest obraz pt. Niewierny Tomasz pędzla Caravaggio. Wśród innych wartych uwagi dzieł są te autorstwa Piotra Rubensa (m.in. Grające Anioły, św. Hieronim czy Czterech Ewangelistów), Śmierć Kleopatry pędzla Guido Reniego czy obrazy Anthony’ego van Dycka (Rinaldo i Armida oraz Wenus w kuźni Wulkana).

Galerię Obrazów zwiedzamy samodzielnie. W cenę biletu wliczony jest darmowy przewodnik audio w języku angielskim, z pomocą którego dowiemy się więcej o najważniejszych dziełach kolekcji.

Na wizytę warto zaplanować około 45 minut, choć sympatycy sztuki mogą spędzić tu znacznie więcej czasu.

Nowy Pałac (niem. Neues Palais)

Położony przy wschodniej granicy parku Nowy Pałac może bez kompleksów konkurować przepychem z Pałacem Sanssouci, a według wielu nawet go przerasta.

Budowę tego reprezentacyjnego barokowego pałacu rozpoczęto w 1763 roku, zaraz po zakończeniu zwycięskiej dla Prus wojny siedmioletniej. Prace budowlane trwały siedem lat, a ich efekt końcowy był swoistym pokazem politycznej siły Fryderyka Wielkiego oraz Królestwa Prus.

Pałac z założenia nie miał pełnić roli królewskiej rezydencji. W środku odbywały się bale oraz ważne ceremonie, a w apartamentach nocowali królewscy goście. Dopiero od drugiej połowy XIX wieku pałac był zajmowany przez królewską parę.

Nowy Pałac wyróżnia się zarówno bogato zdobioną elewacją, która pokryta jest dwoma rzędami rzeźb (pierwsza z nich ciągnie się na wysokości parteru, a druga na krawędzi dachu), jak i późno rokokową architekturą wnętrz.

W trakcie zwiedzania pałacu zobaczymy m.in.:

• Salę Muszelkową (nazywaną też Salą Grotą), do udekorowania której wykorzystano blisko 250 tysięcy muszli i skorup ślimaków - jest to unikalny na skalę światową przykład fantazji architektonicznej, ponieważ groty zdobiły zazwyczaj ogrody, a nie pałace,
• monumentalną Salę Marmurową na pierwszym piętrze, którą pełniła funkcję sali balowej - pomieszczenie to wyróżnia się jedną z najpiękniejszych marmurowych posadzek pośród europejskich pałaców,
• Owalną Salę, będącą jednym z najważniejszych przykładów późnego rokoko i w której wisi olbrzymi porcelanowy, naturalistyczny żyrandol wykonany w manufakturze w Miśni,
• dwie bogato zdobione sale koncertowe,
• królewską bibliotekę,
• pomieszczenia cesarza Wilhelma II, w których zamontowano nowoczesne udogodnienia -m.in. łazienkę,
• drewniane posadzki, porcelanę z berlińskiej manufaktury, obraz Adolfa Menzla przedstawiający koronację Wilhelma I na króla Prus w katedrze w Królewcu.

W jednym z pomieszczeń zachowała się "pamiątką" po żołnierzach rosyjskich, którzy pozostawili na ścianie napis "śmierć niemieckim okupantom".

Niestety, przynajmniej do czerwca 2020 roku pałacowy teatr nie jest możliwy do odwiedzenia.

Nowy Pałac w sezonie letnim (od 1 kwietnia do 31 października) zwiedzamy samodzielnie z przewodnikiem audio w języku polskim lub w trakcie wycieczki z przewodnikiem. Na spokojne zwiedzenie pałacu powinnismy zaplanować około 75-90 minut. W środku jest znacznie więcej pomieszczeń do zobaczenia niż w Pałacu Sanssouci. W pozostałe miesiące wstęp do Nowego Pałacu możliwy jest tylko podczas wycieczki z przewodnikiem.

Uwaga! Wejście do Nowego Pałacu możliwe jest tylko na konkretna godzinę, którą musimy zarezerwować podczas zakupu biletu lub w jednym z punktów informacyjnych. Jeśli spóźnimy się na ustaloną godzinę, to nie zostaniemy wpuszczeni do środka.

Więcej zdjęć oraz informacji znajdziecie w naszym artykule Nowy Pałac w Poczdamie.

Nowa Oranżeria (niem. Neue Orangerie)

Podłużna Nowa Oranżeria jest ostatnim z obiektów, który zbudowano w Parku Sanssouci, i jednocześnie jednym z najbardziej imponujących rozmiarem - długość budynku to blisko 300 metrów. Przed pałacem rozciągają się przyjemne tarasy z widokiem na okolicę.

Pałac wzniesiono na zlecenie Fryderyka Wilhelma IV w latach 1851-1864, a za projekt w różnym okresie odpowiadała trójka architektów: Ludwig Persius, Friedrich August Stüler oraz Ludwig Ferdinand Hesse. Co warte wzmianki - architekci pracowali na bazie wstępnych szkiców przygotowanych osobiście przez króla, a bryłę budowli wzorowano na włoskich willach - m.in. Willi Medyceuszy, Willi d’Este oraz Willi Pamphili.

Nowy kompleks miał pełnić dwie funkcje - najważniejszą było przechowywanie w okresie zimowym ponad 1000 egzotycznych roślin reprezentujących kilkadziesiąt gatunków. W dniu zakończenia budowy była to trzecia największa oranżeria Europy - zaraz po tych znajdujących się w Wiedniu i Wersalu.

Oprócz pomieszczeń służących do przechowywania roślin w pałacu powstały również królewskie apartamenty, które początkowo miały służyć jako prywatne komnaty króla i jego żony Elżbiety Bawarskiej, ale w późniejszym czasie zostały zamienione na pokoje gościnne.

Apartamenty w Nowej Oranżerii udekorowano w stylu historyzmu i są zgranym połączeniem rokoka z klasycyzmem. W pomieszczeniach zachowały się oryginalny wystrój oraz wyposażenia, w tym historyczna porcelana.

W Nowej Oranżerii zobaczymy m.in.:

• Pokój w kolorze kości słoniowej, w którym wystawiona jest niewielka kolekcja porcelany z trzech wielkich niemieckich manufaktur: berlińskiej KMP (m.in. bogowie mitologii greckiej), misieńskiej (przepiękne cztery przedstawienia wody, ognia, ziemi i powietrza) oraz z monachijskiej manufaktury Nymphenburg (figurki nawiązujące do włoskiej komedii ludowej Commedia dell'arte).
• Monumentalną Salę Rafaela, która wypełniona jest około 50 kopiami prac słynnego renesansowego mistrza Rafaela Santiego - wśród nich zobaczymy m.in. malowidło ścienne Szkoła Ateńska, które mistrz namalował w apartamentach papieskich Pałacu Watykańskiego (obecnie Muzea Watykańskie); jest to jedna z największych kolekcji kopii prac renesansowego mistrza.
• Pokój Lazurowy z niewielkimi stolikami zaprojektowanymi przez Karla Friedricha Schinkla.
• Pokój Malachitowy, który wypełniony jest podarunkami z carskiego dworu (mieszkała w nim caryca Aleksandra Fiodorowna) oraz kolekcją rzeźb i obrazów.

Pomieszczenia te możemy zwiedzić w trakcie 30-minutowej wycieczki z przewodnikiem lub w niektórych okresach (weekendy i święta od maja do października) samemu. Pałac jest nieczynny w okresie zimowym od 1 listopada do końca marca.

Wycieczki odbywają się w języku niemieckim, ale na wstępie otrzymamy kilkustronicowy opis w języku polskim.

Uwaga! Po pałacu chodzi się w mało wygodnych kapciach, które nakładamy na buty. Wybierając się do Nowej Oranżerii warto mieć na sobie odpowiednio wygodne obuwie.

Mimo że wycieczki organizowane są na bieżąco, to najlepiej od razu po dojściu na miejsce podejść do kasy i zarezerwować okno godzinowe.

Punkt widokowy na dachu Nowej Oranżerii

Nowa Oranżeria posiada jeszcze jedną atrakcję - taras widokowy, który znajduje się na dachu, pomiędzy dwoma wieżami. Widok z góry pozwala poczuć rozległość Parku Sanssouci, ale niestety korony drzew zasłaniają większość zabudowy - nam udało się dojrzeć jedynie górny fragment Nowego Pałacu oraz kawałek młyna.

Wejście na górę, spojrzenie na okolicę i zejście zajmie mniej niż 15 minut.

Pałac Charlottenhof (niem. Schloss Charlottenhof)

Położony w południo-wschodniej części parku Pałac Charlottenhof jest najmniejszą ze wszystkich królewskich rezydencji, choć trudno odmówić mu uroku.

Jeszcze w XVIII wieku w miejscu pałacyku stał niewielki, znajdujący się w prywatnych rękach i wzniesiony w wiejskim stylu dworek Charlottenhof. W 1825 roku król Fryderyk Wilhelm III wykupił go i podarował w prezencie bożonarodzeniowym swojemu synowi, księciu Fryderykowi Wilhelmowi IV, który dwa lata wcześniej poślubił Elżbietę Bawarską. Nowa rezydencja stała się domem letnim dla książęcej pary.

Słynący z zamiłowania do włoskiej i klasycznej architektury Fryderyk Wilhelm IV nie zamierzał jednak mieszkać w wiejskiej chatce. Książę do pomocy zaprosił Karla Friedricha Schinkla i w ciągu trzech lat, od 1826 do 1829 roku, wspólnie przebudowali dawny dworek na wzorowany na włoskiej willi pałac. Peter Joseph Lenné, znany pruski architekt ogrodów, wytyczył wokół willi idylliczny ogród w stylu angielskim.

Strategia przebudowy istniejącej struktury miała jednak poważny mankament. Nowy pałac powstał na bazie szkieletu poprzedniej rezydencji, przez co nie wyróżnia się rozmiarem, a pomieszczenia są stosunkowo małe. W trakcie przebudowy dobudowano zaledwie jedno ośmiokątne rozszerzenie. Chcąc zwiększyć przestrzeń życiową podjęto się odważnego zadania i na wschód od pałacu usypano sztuczne wzgórze do wysokości podstawy pierwszego piętra, dzięki czemu możliwe było stworzenie tarasu, na który para książęca mogła wychodzić bezpośrednio ze swoich apartamentów. Ziemię wykopano dosłownie kawałek dalej, a powstałą dziurę zamieniono na sztuczne jeziorko.

Para królewska nie spędziła w pałacu zbyt wiele czasu, ponieważ po około dekadzie Fryderyk Wilhelm IV został królem i mógł przenieść się do bardziej okazałego Pałacu Sanssouci.

Wnętrza Pałacu Charlottenhof są dziś jednym z najlepszych miejsc do zapoznania się z kunsztem i umiejętnościami Schinkla. W pałacyku zachował się oryginalny wystrój oraz meble projektu słynnego architekta.

W środku zobaczymy m.in.:

• westybul pokryty malowidłami w stylu pompejańskim, z którymi Schinkel zapoznał się na żywo podczas swojej wizyty we Włoszech - w pomieszczeniu tym warto zwrócić uwagę na imponującą fontannę z brązu jego projektu,
• pomieszczenie gościnne w formie namiotu,
• stoły, krzesła i inne meble projektu Schinkla,
• prywatną sypialnię pary książęcej,
• pokój dzienny z kilkoma obrazami, w tym pejzażami miejsc, które odwiedziła książęca para,
• pojedyncze meble będące dawniej na wyposażeniu nieistniejącego już zamku w Berlinie,
• jadalnię pokrytą wzorem gwiaździstego nieba, motywu często spotykanego we włoskich kościołach - w pomieszczeniu tym wywieszone są kopie malowideł ściennych Rafaela z Pałacu Watykanskiego,
• salę będąca małą galerią sztuki z kopiami renesansowych mistrzów,
• porcelanę z Królewskiej Manufaktury Porcelany w Berlinie (KPM),
• kolekcję skarbów (m.in. srebra) księcia,

Wystrój Pałacu Charlottenhof miał też pełnić funkcje terapeutyczne dla żony króla, Elżbiety Bawarskiej. Królowa kochała swojego męża prawdziwą miłością, o czym świadczy wspólne małżeńskie łoże. Warto pamiętać, że w czasach królów i mocarstw związki najczęściej zawierano strategicznie, a czasami przyszli małżonkowie nie mieli nawet okazji się lepiej poznać, dlatego w większości pałaców królewskich występowały dwie sypialnie.

Mimo płomiennego uczucia Elżbieta Bawarska nie mogła odnaleźć się w Prusach. Tęskniła za swoją górzystą Bawarią oraz malowniczymi terenami zielonymi - przez co wpadała w melancholię. Stąd niebieskie kolory i dekoracje nawiązujące do podróży - jeden z apartamentów wzorowany jest zresztą na namiocie.

Pomieszczenia Pałacu Charlottenhof możemy zwiedzić jedynie podczas trwającej około 45 minut wycieczki z przewodnikiem w języku niemieckim. Na wstępie otrzymamy niewielki opis w języku angielskim, ale pokrywa on jedynie małą część tego, o czym opowiada przewodnik.

Wycieczki nie są organizowane zbyt często i ich ilość zależy od miesiąca oraz zainteresowania, dlatego warto wcześniej sprawdzić godziny zwiedzania w jednym z punktów informacji lub w samym pałacu. Po pałacu poruszamy się w mało wygodnych kapciach, które nakładamy na buty, więc sugerujemy wybrać się do Parku Sanssouci w wygodnym obuwiu.

Nawet jeśli nie planujemy uczestniczyć w wycieczce warto podejść pod rezydencję i wejść na pałacowy taras, gdzie możemy obejrzeć fragmenty zachowanych malowideł ściennych.

Historyczny młyn (niem. Historische Mühle von Sanssouci )

Dosłownie kilka kroków od Pałacu Sanssouci stoi wysoki młyn w stylu wiatraka holenderskiego. Obecna struktura powstała w latach 1787-1791, lecz zanim napiszemy więcej o zwiedzaniu tego obiektu warto cofnąć się w czasie o około 50 lat.

Poczdam na początku XVIII wieku stał się miastem garnizonowym, co wymagało zwiększenia produkcji żywności. W grudniu 1736 roku młynarz Johann Wilhelm Grävenitz zgłosił się do króla Fryderyka Wilhelma I z prośbą o wydanie zgody na budowę młyna kawałek od poczdamskiej Bramy Brandenburskiej. Po dwóch miesiącach zgoda została wydana, a w 1738 roku młyn już funkcjonował.

Budowla powstała 7 lat przed rozpoczęciem budowy Pałacu Sanssouci, gdy nikt nawet nie mógł przypuszczać, że następca tronu Fryderyk Wielki zapragnie wznieść letnią rezydencję na szczycie sąsiedniego wzgórza.

Każdy kto stał kiedyś u stóp działającego młyna jest w stanie wyobrazić sobie, że w bezwietrzne dni jego hałas może dawać się we znaki. Król Prus nie mógł znieść tego charakterystycznego huku i podjął próbę pozbycia się uciążliwego sąsiada. W większości XVIII-wiecznych państw zachcianka władcy została by w ten lub inny sposób spełniona, ale nie w uchodzących za praworządne Prusach. Młynarz poszedł ze swoją sprawą do sądu w Berlinie i wygrał z królem, dzięki czemu mógł zachować swoją własność.

Młyn po 5 dekadach był już jednak w stanie opłakanym i Fryderyk Wilhelm II zlecił jego rozbiórkę oraz wzniesienie nowego młyna w stylu holenderskim, który działał aż do połowy XIX wieku. W ostatnim roku II wojny światowej historyczny młyn zniszczono w trakcie nalotów, ale udało się go odbudować w latach 1983-1993.

Dziś wiatrak pełni dwie funkcje - w pierwszej, kamiennej części zorganizowano wystawę o działaniu młynów. Wystawa jest jednak trudna do zwiedzania przez osoby bez znajomości języka niemieckiego, ponieważ angielskie opisy nie są wywieszone bezpośrednio pod eksponatami, a zobaczymy je na specjalnych ekranach dotykowych. [stan na październik 2019]

Wyższa, drewniana część wiatraka to działający młyn zbożowy. Jeśli nie mieliście nigdy okazji zobaczyć wiatraka w akcji, to może być to ciekawe doświadczenie, zwłaszcza dla młodszych odwiedzających.

Na zwiedzenie młyna potrzebujemy od 20 do 40 minut.

Pawilon chiński (niem. Chinesisches Teehaus)

Pawilon Chiński zachwyca bogactwem zdobień i form, zarówno od strony elewacji, jak i od środka. Ten okrągły budynek wzniesiono w latach 1754-1764 i jest to jeden z najlepszych przykładów stylu Chinoiserie (z francuskiego... chińszczyzna) z europejskich dworów XVIII wieku. Pawilon służył jako domek herbaciany, w którym można było odpocząć po spacerze na świeżym powietrzu.

Zachęcamy wszystkich czytelników do obejścia pawilonu dookoła i przyjrzenia się bogatym wzorom, zwłaszcza pozłacanym rzeźbom oraz zdobieniom kolumn, których głowice nawiązują wyglądem do drzew palmowych. Na szczycie budowli umieszczono chińczyka z parasolką.

Pawilon chiński jest możliwy do zwiedzenia, do czego zachęcamy. W środku oprócz głównej, okrągłej sali dostępne są trzy mniejsze pomieszczenia, w których zobaczymy tapety oraz niewielką kolekcję porcelany. Górna część centralnej sali pokryta jest charakterystycznym malowidłem przedstawiających orientalne sceny (a na nich m.in. Budda czy hasające zwierzęta).

Większość wyposażenia (w tym olbrzymi żyrandol, kinkiety, niektóre krzesła) jest oryginalna i pochodzi z XVIII wieku.

Pawilon chiński zwiedzimy do 15 minut.

Łaźnie rzymskie (niem. Römische Bäder)

Kompleks łaźni wzorowany na pompejańskiej willi powstał w pierwszej połowie XIX wieku na zlecenie Fryderyka Wilhelma IV, który zasłynął jako gorący orędownik włoskiej (zwłaszcza antycznej) architektury. Budowlę wzniesiono na podstawie planów Karla Friedricha Schinkla oraz jego ucznia Ludwiga Persiusa.

W środku, oprócz trzech klasycystycznych pomieszczeń i jednej wnęki, zobaczymy kopię ateńskich kariatyd (kobiecych podpór ze stojącej na szczycie ateńskiego Akropolu świątyni Erechtejon), kopię rzeźby Umierający Gal z brązu (oryginał znajduje się w Muzeach Kapitolińskich w Rzymie) oraz mozaikę (przed którą umieszczono włoskie słowo Salve, czyli Witaj).

Na zwiedzenie całości potrzebujemy około 15 minut. Łaźnie zwiedza się samodzielnie. Po odwiedzeniu łaźni wejdziemy do stojącego tuż obok budynku, w którym podczas naszej wizyty w październiku 2019 roku wystawiona była kolekcja plakatów (w języku niemieckim).

Uniwersytet Poczdamski

Naprzeciwko Nowego Pałacu stoi XVIII-wieczny barokowy kompleks architektoniczny, w którym obecnie urzęduje lokalny uniwersytet. Mimo że nie uda nam się zwiedzić obiektu, to warto pospacerować pod kolumnadą i przyjrzeć się ozdabiającym dach rzeźbom oraz krętym schodom.

Kompleks ten powstał razem z Nowym Pałacem i miał stanowić jego tło. Patrząc na imponującą architekturę aż trudno uwierzyć, że w środku mieściły się jedynie pomieszczenia gospodarcze.

Budynek ten znajduje się co prawda poza murami Parku Sanssouci, ale został również wpisany na listę światowego dziedzictwa kulturowego UNESCO.

Świątynia Przyjaźni (niem. Freundschaftstempel) oraz Antikentempel

Dosłownie kilka kroków od Nowego Pałacu stoją dwa niewielkie, klasycystyczne budynki.

Pierwszym z nich jest okrągła budowla w formie antycznej świątyni nazywana Antikentempel, którą wzniesiono w latach 1768–1769. Początkowo budynek służył jako miejsce przetrzymywania kolekcji antyków Fryderyka Wielkiego, a od pierwszej połowy XX wieku pełni funkcję mauzoleum i nie ma możliwości wejścia do środka.

Położona dosłownie kilka kroków dalej Świątynia przyjaźni ma formę otwartej rotundy, która wsparta jest na ośmiu korynckich kolumnach.

Budowla ta powstała w latach 1768-1770 jako upamiętnienie ukochanej siostry Fryderyka Wielkiego Wilhelminy. W środku ustawiono siedzącą statuę zamyślonej margrabiny Bayreuth z książką w ręce. Kolumny pogrupowane są dwójkami, co nawiązuje do łączącej rodzeństwo więzi. Na froncie kolumn umieszczono pary medalionów przedstawiające antycznych przyjaciół.

Wieża normańska i antyczne ruiny na wzgórzu Ruinenberg

Górujące nad okolicą wzgórze Ruinenberg (pol. Wzgórze Ruin) miało pełnić kluczową rolę dla całego ogrodu. Na jego szczycie w 1748 roku zbudowano rezerwuar na wodę, który miał dostarczać ją potem do parkowych fontann. Fryderyk Wielki zapragnął, żeby miejsce to pełniło także funkcje krajobrazowe i zlecił wzniesienie obok basenu kilku budynków-ruin w stylu antycznym, w tym: ścianę amfiteatru, rotundę oraz jońską kolumnadę.

Ze względów technicznych rezerwuar nie spełnił swojej funkcji, lecz kompleks antycznych ruin pozostał stałym elementem krajobrazu.

W 1845 roku, za czasów panowania Fryderyka Wilhelma IV, do kompleksu dołączono kolejną budowlę - wysoką na 23 metry normańską wieżę, w stylu tych, które rozproszone są po całym południowym wybrzeżu Włoch.

Kompleks ucierpiał znacznie podczas bombardowań, ale został w większości odbudowany.

Obejrzenie ruin na wzgórzu Ruinenberg najlepiej zostawić sobie na sam koniec dnia i wybrać się tam już po zamknięciu pałaców. Na miejscu nie spędzimy zbyt dużo czasu, ale czekać nas będzie krótki spacer pod górę.

Kościół Pokoju (niem. Friedenskirche)

We wschodniej części parku w latach 1845–54 wzniesiono Kościół Pokoju, który wzorowany był na wczesnochrześcijańskich świątyniach Rzymu. Trzynawową budowlę na zlecenie Fryderyka Wilhelma IV zaprojektowali Ludwig Persius, a po jego śmierci prace kontynuował August Stüler.

Co warte wspomnienia, początkowe szkice świątyni przygotował samodzielnie król. Bryłę świątyni wzorowano na wczesnochrześcijańskiej bazylice św. Klemensa. Świątyni tej nie zobaczymy już co prawda na żywo, ponieważ na początku XII wieku zastąpiono ją nowszym kościołem, ale przy projektowaniu poczdamskiego Kościoła Pokoju korzystano z zachowanych wyobrażeń. Dzwonnica imituje natomiast wieżę znaną z bazyliki Santa Maria in Cosmedin, którą prawdopodobnie widziało wielu czytelników będących wcześniej w Rzymie - to właśnie w przedsionku tego kościoła stoją słynne Usta Prawdy.

Wnętrze kościoła jest również warte uwagi. Apsydę prezbiterium ozdabia XIII-wieczna mozaika, która wcześniej znajdowała się w jednym z kościołów na wyspie Murano koło Wenecji.

W krypcie kościoła spoczywa król Fryderyk Wilhelm IV wraz z małżonką.

Wejście do kościoła jest darmowe. Kościół w sezonie letnim czynny jest codziennie, a w sezonie zimowym jedynie w sobotę i niedzielę. Dokładne godziny otwarcia można sprawdzić tutaj.

Dziękujemy organizacji SPSG za udostępnienie biletów oraz za wyrażenie zgody na fotografowanie.