Cmentarz Fontanelle w Neapolu
Niemal w samym historycznym centrum Neapolu, na obszarze Rione Sanita (dzielnica Materdei), skrywa się jedno z najbardziej mrocznych miejsc tego włoskiego miasta - wykuty w skale z tufu wulkanicznego cmentarz Fontanelle (Cimitero delle Fontanelle).
Neapol od dawien dawna znany jest ze swoich katakumb, które każdego roku przyciągają kilkadziesiąt tysięcy turystów z całego świata (więcej o nich przeczytacie w naszym artykule katakumby w Neapolu). Wystarczy jednak przejść się krętymi i typowo neapolitańskimi uliczkami kilkaset metrów dalej, aby trafić do tego niezwykłego miejsca.
Artykuł jest częścią naszego przewodnika po największych atrakcjach Neapolu.
Historia
Historia cmentarza sięga początków XVI wieku. Z powodu przepełnienia kościelnych krypt oraz wprowadzenia zakazu chowania zmarłych wewnątrz murów miasta, stare szczątki zaczęto przenosić poza mury, między innymi do opuszczonego kamieniołomu, który znamy dziś jako cmentarz Fontanelle.
Początkowo na terenie tej nekropolii chowano również biednych mieszkańców miasta, ale większość szczątków pochodziła z największych tragedii w historii Neapolu, takich jak plagi, epidemie cholery czy trzęsienia ziemi. Największy przyrost miał miejsce po epidemii w roku 1656, podczas której pochowano tu tysiące ofiar. Kolejny większy napływ szczątków miał miejsce w 1837 roku podczas epidemii cholery.
Kult i adopcja czaszek
Mieszkańcy Neapolu słyną ze swojej głębokiej religijności, jak również z wiary w wiele mistycznych kultów oraz zabobonów. Szczególnie wyjątkowy jest tutaj kult śmierci. Neapolitańczycy od zawsze byli przekonani, że śmierć jest tylko przystankiem pomiędzy życiem doczesnym a życiem po śmierci. Według ich wierzeń szczątki stanowiły tunel pomiędzy oboma światami, a jeśli ciało zostało porzucone bez miłości, to dusza nie mogła się odnaleźć i błądziła po nicości.
Jak już wcześniej wspomnieliśmy, wiele ofiar plag i epidemii zostało pochowanych na tym cmentarzu, a byli to ludzie zupełnie anonimowi. Religijni mieszkańcy wprowadzili zwyczaj "adoptowania" czaszek, nazywanych capuzzelle. Dbali o nie, nadawali imiona, czyścili i polerowali, a nierzadko nawet wkładali do specjalnych skrzynek i odwiedzali jak członków rodziny. W zamian mieli jedynie nadzieję na wstawiennictwo i pomoc.
Często opiekę nad czaszką sprawowała cała rodzina i obowiązek ten był przekazywany z pokolenia na pokolenie. Po wojnie wiele kobiet zostało wdowami, a ciała ich mężów nie wróciły do domu - chcąc mieć chociaż namiastkę swoich bliskich opiekowały się adoptowanymi szczątkami. Zwyczaj ten przetrwał do dzisiaj, a czaszki są wciąż wypolerowane i zadbane.
Obok adoptowanej czaszki zazwyczaj znajduje się różaniec, ale można znaleźć również inne przedmioty, symbolizujące to, co dana osoba chciałaby uzyskać.
W czasach najnowszych zaczęto wierzyć, że dusze we śnie... są w stanie dopomóc szczęściu (np. przewidując numery lotto). Na miejscu zobaczymy więc niemało biletów z loterii.
Wnętrze
Oprócz masywnych pomieszczeń wnętrze cmentarzyska skrywa poukładane równo jedna obok drugiej czaszki. Warto wspomnieć, że pierwotnie nie były one ustawiane w ten sposób - dopiero w 1872 roku ojciec Gaetano Barbati zdecydował się skatalogować i równo poustawiać czaszki, umieszczając je na półkach i szafkach.
W środku znajduje się również kaplica, gdzie nadal odbywają się msze, oraz dwie oryginalne trumny rodziny królewskiej.
Według oficjalnych źródeł przez lata pochowano tam 40 000 osób. Oczywiście, podczas naszej wizyty zobaczymy jedynie małą część całości, gdyż reszta została zasypana zwiększając jednocześnie wysokość podłogi.
Cmentarz Fontanelle dzisiaj
Podczas II wojny światowej nekropolia, podobnie jak inne podziemne obszary Neapolu, służyła jako schron podczas licznych bombardowań.
"Kult czaszek" był na tyle popularny w Neapolu, że władze zdecydowały się zamknąć cmentarz w 1969 roku z obawy o bezpieczeństwo odwiedzających. Cmentarz poddano renowacji w latach 2000-2004, a otworzono go w pełni dla odwiedzających dopiero niedawno, bo w 2010 roku. Przez ostatnie lata Cmentarz Fontanelle był znów zamknięty, jednak w połowie 2023 roku miasto doszło do porozumienia z jedną z organizacji, by otworzyć go na nowo jako biletowana atrakcja turystyczna. Wciąż czekamy na oficjalne informacje o dacie otwarcia i cenach biletów.
W środku zazwyczaj nie przebywało wielu odwiedzających i turystów, jednak teraz może się to zmienić. Atrakcja wciąż należy do tych "spoza utartego szlaku", chociaż prawdopodobnie się to zmieni w niedalekiej przyszłości.
Cmentarz Fontanelle - informacje praktyczne
Ceny i bilety
Wejście do środka będzie biletowane. Ostatnio rzuciła nam się w oczy informacja, że cena może zostać ustalona na poziomie aż 10 euro.
Godziny otwarcia
Niestety, w momencie ostatniej aktualizacji naszego artykułu atrakcja pozostawała zamknięta. Warto jednak śledzić informacje, czy coś się nie zmieniło.
Dojazd
Aby trafić do cmentarza Fontanelle wystarczy ruszyć prosto ulicą Via Della Sanita, następnie skręcić w Via Fontanelle i iść nią cały czas, pamiętając, że jest bardzo kręta. Po drodze zobaczymy klimat oddający sto procent prawdziwego Neapolu.
