Katakumby w Neapolu - zwiedzanie, bilety oraz informacje praktyczne

Neapol jest jednym z nielicznych miast świata, w którym tak wiele ciekawych miejsc znajduje się pod poziomem gruntu zamiast na powierzchni. Doskonałym przykładem są neapolitańskie Katakumby - czyli kompleks składający się z trzech niezależnych podziemnych cmentarzysk - katakumb San Gaudioso, katakumb San Gennaro (święty January) oraz katakumb San Severo. Pierwsze z nich możemy zwiedzić z przewodnikiem, natomiast kompleks San Severo (bazylika oraz katakumby) jest zamknięty, chociaż trwają prace mające na celu udostępnienie go zwiedzającym.

W przeciwieństwie do podziemnych atrakcji w antycznym centrum Neapolu (czyli greckim Neapolis), katakumby znajdują się zdecydowanie dalej - w dzielnicy Rione Sanità znajdującej się tuż przy wzgórzu Capodimonte. Skąd to położenie? W czasach antycznych wierzono (a także zapisano to w prawie), że nie powinno się chować zmarłych w obrębie murów miejskich wśród żywych, z tego powodu wiele cmentarzysk z tego okresu znajduje się kawałek od centrów miast - czego świetnym przykładem są również Rzym oraz Saloniki. Tuf wulkaniczny przy wzgórzu Capodimonte był idealnym materiałem do drążenia, dzięki czemu w łatwy sposób udało się w dawnych czasach wykopać szerokie tunele.

Warto na chwilę zatrzymać się przy samej dzielnicy Rione Sanità, będącej jedną z najbiedniejszych części miasta i przez lata stale zaniedbywaną. Wiele budynków wygląda tu jakby miało się zaraz zawalić, a bezrobocie przekracza tu 30%. I to właśnie tutaj znajdują się jedne z najciekawszych atrakcji Neapolu, które przez dziesiątki lat były zaniedbane i zamknięte dla publiki. Zmieniła to powstała w 2006 roku organizacja La Paranza Cooperative, której głównym celem było odbudowanie dzielnicy oraz udostępnienie katakumb odwiedzającym, wszystko to z pomocą młodych mieszkańców. W pierwszym roku działania katakumby odwiedziło 5160 turystów, a w 2015 już 68860! Przy okazji stworzono 20 miejsc pracy i zaktywizowano okoliczną młodzież, która charytatywnie wykonuje pracę na rzecz społeczności - tworząc np. wyroby z metalu. Młodzi pracownicy fundacji oprowadzają turystów z wielkim zaangażowaniem i pasją, dzięki czemu wizyta w katakumbach jest świetną przygodą.

Sama nazwa Sanità pochodzi od słowa “zdrowie” i przyjęła się w XVII wieku. Mieszkańcy wierzyli w zdrowotne oddziaływanie całego terenu z powodu ilości świętych pochowanych tutaj w ciągu minionych wieków.

Wszystkich podziemnych kompleksów cmentarnym pod Rione Sanità jest dziewięć, jednak oprócz powyższych trzech katakumb odkryte jest jeszcze tylko jedno podziemne cmentarzysko, o którym można dowiedzieć się więcej z naszego artykułu [Cmentarz Fontanelle][1].

Katakumby San Gennaro (św. Januarego)

Bardziej popularne wśród odwiedzających są katakumby San Gennaro (Catacombe di San Gennaro), znajdujące się tuż pod kościołem Madre di Buon Consiglio. Ich początek datowany jest na II wiek naszej ery. W początkowym okresie służyły jako cmentarzysko dla pogan, a w późniejszych wiekach Chrześcijanie zaadaptowali je do swoich potrzeb. Prawdopodobnie pierwszymi pochowanymi w tym miejscu zmarłymi byli członkowie bogatej rzymskiej rodziny. Prawdziwy “rozkwit” katakumb rozpoczął się w IV wieku po umieszczeniu tu szczątek pierwszego patrona Neapolu, św. Agrippinusa. Do dziś odkryto tu ponad 3000 grobów.

Nazwa katakumb nawiązuje do postaci św. Januarego, którego szczątki zostały tu przeniesione w V wieku przez biskupa Neapolu stając się miejscem pielgrzymek oraz “idealnym” miejscem na pochówek. W 831 roku szczątki zostały jednak zabrane do Benevento, a dziś znajdują się w neapolitańskiej katedrze. Dziś w katakumbach możemy zobaczyć oryginalne miejsce grobu świętego, które znajduje się poniżej bazyliki biskupów (miejsca pochówku biskupów Neapolu).

Cały kompleks składa się z dwóch pięter - zwiedzanie zaczynamy od wyższego z nich. Dla każdego, kto odwiedził katakumby w Rzymie, pierwszym co rzuca się w oczy jest szeroka przestrzeń - nie czuć specjalnie ciasnoty ani tego, że znajdujemy się pod ziemią. Znajdziemy tu dwa główne typy grobów - ich dobór zależał oczywiście od majętności. Na małych półkach w ścianie pochowani zostali mniej majętni mieszkańcy, a bogatsi posiadali własne “wgłębienie”, w których często chowana była cała rodzina. Takie rodzinne groby miały łuki u góry oraz freski na ścianach, część z nich zachowała się do dziś. Są to jedne z najstarszych zachowanych chrześcijańskich fresków we Włoszech.

Po przejściu do dolnej (starszej) części zobaczymy basen służący do chrztu oraz bazylikę, gdzie do dziś odbywają się msze święte. Po zapoznaniu się z historią będziemy mogli przejść się słabo oświetlonym tunelem wzdłuż grobów.

Bilety możemy zakupić w budynku znajdującym się po lewej stronie kościoła Madre di Buon Consiglio, tam też rozpoczyna się zwiedzanie. Sam kościół jest wzorowany na Bazylice św, Piotra na Watykanie i wygląda na historyczny, jest to jednak złudzenie, został wybudowany w latach 1920-1960.

W środku umieszczono specjalnie tablicę z opisami dla osób niewidomych - zostały one stworzone przez wolontariuszy współpracujących z organizacją La Paranza Cooperative.

Koszt biletu to 9€, bilet jest ważny również do katakumb San Gaudioso i można wykorzystać go w ciągu jednego roku. Zwiedzanie z przewodnikiem trwa godzinę i odbywa się po włosku i angielsku. [aktualizacja sierpień 2019]

Adres: Via Capodimonte, 13

Katakumby San Gaudioso

Katakumby San Gaudioso (Catacombe di San Gaudioso) są mniej znane, i zarazem całkowicie inne od katakumb San Gennaro. Są zdecydowanie węższe, chociaż nadal nie tak wąskie jak katakumby rzymskie. Wejście do katakumb znajduje się w barokowej Bazylice Santa Maria della Sanita, bilety możemy zakupić w środku, po lewej stronie od wejścia. Już sama bazylika jest warta odwiedzenia, w środku zobaczymy przepiękny ołtarz z zawijanymi schodami - jeden z najpiękniejszych w Neapolu, a może i w całych Włoszech.

Nazwa katakumb związana jest z postacią św. Gaudioso (San Gaudioso), pochowanego tutaj po śmierci w połowie V wieku. Od tego czasu wiele osób chciało spocząć koło osoby świętej i cmentarzysko zaczęło się rozrastać. W środku spotkamy ślady wczesnochrześcijańskie, takie jak freski czy mozaiki z V i VI wieku. Katakumby zaczęły tracić na znaczeniu po przeniesieniu szczątków świętych w obręb murów miasta, od tego czasu katakumby były systematycznie porzucane.

Renesans katakumb przypadł na XVI wiek, po tym jak odkryto fresk Maryi (Madonna della Sanità) z V-VI wieku. Dominikanie zaczęli chować tutaj bogatą arystokrację i innych ważnych mieszkańców. Oczywiście, już nie w sposób praktykowany ponad 1000 lat wcześniej. Dominikanie oddzielali głowę od ciała, następnie umieszczali głowę w skale, a resztę ciała domalowywali jako fresk.

Koszt biletu to 9€, bilet jest ważny również do katakumb San Gennaro i można wykorzystać go w ciągu jednego roku. Zwiedzanie z przewodnikiem odbywa się po włosku i angielsku, trwa godzinę, część czasu spędzamy jednak w samym kościele. [aktualizacja sierpień 2019]

Adres: Piazza Sanità 14

Naprzeciwko wejścia do bazyliki zjemy pyszną pizzę w bardzo dobrej cenie, w pizzerii Oliva da Carla e Salvatore. Na murach kościoła po jego zachodniej stronie namalowano piękny mural.

Informacje praktyczne

Aktualne dni oraz godziny wycieczek znajdziemy na oficjalnej stronie www. Przed wyjazdem warto sprawdzić czy wybranego dnia oba obiekty możliwe są do zwiedzania oraz czy nie zmieniła się cena.