Kurion (Cypr): zwiedzanie starożytnego miasta

Kurion (gr. Koúριov, łac. Curium) należy do najważniejszych stanowisk archeologicznych na Cyprze. Turystów odwiedzających pozostałości po starożytnym mieście zachwycają zarówno zabytki, takie jak odbudowany grecko-rzymski teatr, jak i dobrze zachowane mozaiki, a także malownicze położenie na wzgórzu górującym nad wybrzeżem.

Stanowisko archeologiczne Kurion leży nieopodal wsi Episkopi. Oddalone jest o około 16 km od centrum Limassol, i znajduje się na drodze w stronę Pafos. Naszym zdaniem zalicza się ono do największych atrakcji na Cyprze.

Z naszego przewodnika dowiecie się wszystkiego o zwiedzaniu Kurion. Zaczynamy jednak od krótkiego wprowadzenia historycznego.

Kurion i jego historia

Kurion było jednym z oryginalnych miast-królestw starożytnego Cypru, które wyłoniły się w epoce żelaza. Według greckiego historyka, Herodota, założyli je koloniści z leżącego na terenie Peloponez miasta Argos. Inne antyczne źródła wiążą nazwę królestwa z postacią hipotetycznego założyciela, Koureusa, syna legendarnego króla Cypru, Kinyrasa.

Dzięki wysiłkom archeologów wiemy dziś, że przypływający od XIV do XII wieku p.n.e. Mykeńczycy nie byli pierwszymi osadnikami, lecz dołączyli do istniejącej już cywilizacji, która mogła zamieszkiwać te ziemie już w neolicie.

Królestwo Kurion obejmowało zapewne również okoliczne żyzne obszary, takie jak zbocza gór Trodos czy dolinę leżącą u ujścia rzeki Kouris, gdzie współcześnie znajduje się średniowieczny zamek w Kolossi.

Miasto posiadało autonomię aż do IV wieku p.n.e.. W czasach podbojów Aleksandra Wielkiego wyspa stanęła po stronie władcy Macedonii, co ostatecznie zakończyło się wprowadzeniem nowego porządku demokratycznego i porzuceniem podziału na niezależne królestwa.

W drugiej połowie I stulecia p.n.e. Cypr został włączony do imperium rzymskiego. Zbiegło się to z serią tragicznych trzęsień ziemi, nawiedzających wyspę kilkukrotnie w I i IV wieku. Skutkiem tego miasto musiało być odbudowywane i przebudowywane.

Doprowadziło to do sytuacji, że nie przetrwał żaden obiekt z czasów autonomicznego miasta-królestwa, a najstarszy z odnalezionych budynków datowany jest na początek epoki hellenistycznej (około 325 rok p.n.e.).

Po konwersji na chrześcijaństwo nastąpiła zmiana w krajobrazie miasta. Powstała imponująca katedra (od III stulecia miasto było siedzibą biskupa), a domy mieszkalne ozdabiano mozaikami z motywami nowej religii.

Kurion: zwiedzanie starożytnego miasta

Na turystów pragnących poznać starożytne miasto czekają cztery atrakcje:

• Stanowisko archeologiczne Kurion, obejmujące starożytne miasto.
• Stanowisko archeologiczne sanktuarium Apolla Hylatesa, gdzie zobaczymy pozostałości po jednym z trzech najważniejszych sanktuariów antycznego Cypru. Jest ono oddalone o 3 km od głównych wykopalisk.
• Ruiny stadionu z II wieku, leżące pomiędzy stanowiskiem archeologicznym a sanktuarium Apolla Hylatesa.
• Muzeum archeologiczne leżące na terenie wsi Kurion.

Mimo że każda z nich znajduje się w innym miejscu, leżą na tyle blisko siebie, że spokojnie możemy zwiedzić je wszystkie w ciągu kilku godzin.

Po zakończeniu zwiedzania warto udać się na plażę, oferującą widok na malownicze klify.

W dalszej części artykułu przybliżamy Wam wszystkie te miejsca, wraz z informacjami praktycznymi, które pomogą Wam zaplanować wycieczkę.

ZDJĘCIA: Sanktuarium Apolla Hylatesa - Kurion.

Starożytne Kurion - stanowisko archeologiczne

Najważniejszą atrakcją są pozostałości po samym mieście. Stanowisko archeologiczne składa się z dwóch większych zespołów budynków. Najstarsze ruiny datowane są na ostatnią ćwierć IV stulecia p.n.e., jednak większość zabudowań pochodzi z czasów rzymskich oraz wczesnochrześcijańskich.

Poniżej opisaliśmy najważniejsze zabytki wykopalisk.

Teatr grecko-rzymski

Najbardziej imponujący z obiektów. Teatr powstał w II wieku p.n.e. i pierwotnie mógł posiadać okrągłą orkiestrę. Pierwotna budowla z okresu hellenistycznego ucierpiała jednak znacznie w trakcie serii trzęsień ziemi i była kilkukrotnie odbudowywana w czasach rzymskich.

Prawdopodobnie około IV stulecia kolejne trzęsienie doprowadziło teatr do ruiny i został on ostatecznie porzucony. Jego obecny wygląd jest efektem współczesnej rekonstrukcji. Dziś na deskach teatru organizowane są przedstawienia dla 3000 widzów.

Dom Eustoliosa

Bezpośrednio z teatrem sąsiaduje rozległy budynek zwany Domem Eustoliosa. Rezydencja ta powstała prawdopodobnie na samym początku czasów rzymskich, ale w kolejnych stuleciach była wielokrotnie przebudowywana i powiększana. Swój obecny układ otrzymała w pierwszej połowie V wieku. W centralnej części budynku znajdował się perystyl - otoczony kolumnadą wewnętrzny dziedziniec.

Największym skarbem zabytku są zachowane w dobrym stanie mozaiki podłogowe. Możemy na nich zaobserwować motywy chrześcijańskie (m.in postać ryby). Ruiny przykryto dachem zabezpieczającym mozaiki.

Dom po trzęsieniu ziemi

Na trasie od teatru do północno-zachodniego zespołu zabudowań miniemy tzw. dom po trzęsieniu ziemi. Budowla powstawała etapami - pierwotnie wzniesiono ją w I wieku, a dwa stulecia później rozbudowano. Rezydencja została zniszczona w trakcie trzęsienia ziemi w 365 roku.

W gruzach budynku na ponad tysiąc lat zakopane zostały ciała mieszkańców. Ich szkielety wydobyto podczas prac archeologicznych i są obecnie wystawiane w muzeum archeologicznym w Episkopi.

Wczesnochrześcijańska bazylika

Ruszając dalej na zachód dojdziemy do ruin rozległej bazyliki datowanej na początek V wieku. Świątynia prawdopodobnie pełniła funkcję katedry i wzniesiono ją dla pierwszego biskupa Kurion.

W czasach swojej świetności budowla musiała budzić podziw i prawdopodobnie harmonizowała z otaczającymi ją pogańskimi zabudowaniami. Ozdabiały ją mozaiki podłogowe i ścienne oraz liczne marmurowe rzeźby.

Tuż obok katedry odkryto pozostałości po dwupiętrowym domu, będącym prawdopodobnie rezydencją biskupa, oraz baptysterium w formie małej bazyliki.

Agora i stoa

Naprzeciwko bazyliki rozciągają się ruiny agory, czyli głównego placu miejskiego, otoczonego najważniejszymi budynkami publicznymi.

Bezpośrednio przy agorze stała stoa - rozległa hala, zazwyczaj wykorzystywana do celów handlowych. Budowla była ozdobiona kolumnadą (6 z 16 kolumn odnaleziono w ich oryginalnym miejscu).

Budynek z czasów hellenistycznych

Kawałek dalej zobaczymy najstarsze z ruin odnalezionych na terenie parku archeologicznego. Nie ma ich jednak zbyt wiele - przetrwały zaledwie fundamenty południowej zewnętrznej ściany oraz nieliczne fragmenty ścian wewnętrznych.

Nie ma pewności jakie było zastosowanie budowli. Wiadomo jednak, że jej najstarsza część powstała w ostatniej ćwierci IV stulecia p.n.e.

Nimfeum

W naprawdę dobrym stanie przetrwały się ruiny nimfeum, jak w czasach antycznych nazywano sanktuaria poświęcone nimfom, córkom boga mórz Posejdona.

Nimfeum było częścią rozległego kompleksu powstałego około I wieku, w skład którego wchodziły m.in. łaźnie. Podczas zwiedzania możemy podziwiać dobrze zachowane instalacje ze starożytnych term.

Kompleks był wykorzystywany aż do zniszczenia podczas najazdów arabskich w VIII stuleciu.

Dom Gladiatorów

Kolejna z luksusowych rezydencji, która swoją nazwę zawdzięcza mozaice z motywem walczących gladiatorów.

Przed Domem Gladiatorów widoczne są ruiny wczesnochrześcijańskiego domostwa z obrysem dużego pomieszczenia, nazywanego triklinium, służącego jako sala biesiadna.

Dom Achillesa

Wzniesiony około IV wieku budynek, zwany Domem Achillesa, znajduje się na samym końcu starożytnej metropolii, na północno-zachodnim krańcu wzgórza, przy dawnym wejściu do miasta. Nie ma pewności jakie było jego przeznaczenie, ale przez bliskość bramy wejściowej możemy domniemywać, że przyjmowano w nim oficjalnych gości.

W jego wnętrzu w dobrym stanie zachowała się mozaika podłogowa. Jej centralna scena przedstawia spotkanie Achillesa z Odyseuszem na wyspie Skyros, mające zapobiec wybuchowi wojny trojańskiej.

Sanktuarium Apolla Hylatesa

Około trzy kilometry od głównej bramy starożytnego Kurion odnajdziemy stanowisko archeologiczne sanktuarium Apolla Hylatesa (gr. Ἀπόλλων Ὑλάτης). Lokalizacja światyni nie była przypadkowa - wszystkie miejsca kultu poświęcone temu bóstwu wznoszono na Cyprze w otoczeniu dzikiej natury, z dala od zabudowań miejskich.

Pierwotne leśne sanktuarium mogło istnieć już w epoce późnego brązu (około 2000 roku p.n.e.), ale dopiero około VIII stulecia p.n.e. zyskało większe znaczenie dla lokalnej społeczności.

Czczono w nim opiekuna lasów zwanego Hylatesem (gr. Υλάτης), którego imię wywodziło się wprost od słowa las. Dopiero w okresie hellenistycznym powiązano go z Apollem i od tego czasu nazywano Apollo Hylatesem, o czym świadczą inskrypcje datowane na III wiek p.n.e.

Przez początkowe stulecia tutejsze miejsce kultu miało prostą formę i składało się najprawdopodobniej ze zwykłych ołtarzy ustawionych na świeżym powietrzu. Pierwsze większe zabudowania pojawiły się około III wieku p.n.e.

Sanktuarium przyjęło postać monumentalną dopiero w czasach rzymskich, gdy zyskało status jednego z trzech najważniejszych miejsc kultu starożytnego Cypru. W I wieku wzniesiono nową świątynię (bezpośrednio nad starą) oraz okrągły tolos. Kompleks rozbudowano po raz kolejny w okresie rządów cesarza Trajana, którego identyfikowano z samym Apollem. W tym czasie powstały łaźnie oraz miejsca noclegowe dla pielgrzymów.

Kres sanktuarium przypadł na drugą połowę IV wieku. Tragiczne trzęsienie ziemi, które nawiedziło okolicę prawdopodobnie w 370 roku, zamieniło cały kompleks w gruzowisko. W tym czasie Cypr był już w dużej mierze chrześcijański, więc temat odbudowy pogańskiego miejsca kultu nie był brany pod uwagę.

ZDJĘCIA: Sanktuarium Apolla Hylatesa - Kurion.

Starożytny stadion

Na trasie pomiędzy starożytnym miastem Kurion a sanktuarium Apolla skrywa się jeszcze jeden, mniej znany zabytek: ruiny stadionu z II wieku. Mimo że do naszych czasów uchowały się zaledwie fragmenty fundamentów trybun, to przetrwał oryginalny układ obiektu.

Na stadionie tym organizowano zawody pięcioboju (pentathlon), na który składały się następujące dyscypliny:

• stadion (bieg na dystansie długości stadionu, w tym przypadku było to niecałe 190 m),
• skok w dal,
• rzut dyskiem,
• rzut oszczepem,
• zapasy.

Muzeum archeologiczne w Episkopi

Niektóre ze znalezisk archeologicznych ze starożytnego Kurion, okolicznych nekropolii oraz sanktuarium Apolla przechowywane są w lokalnym muzeum archeologicznym (gr. Τοπικό Αρχαιολογικό Μουσείο Κουρίου), utworzonym w tradycyjnym domu we wsi Episkopi.

Kolekcja muzeum prezentowana jest w dwóch salach wystawowych. Do zobaczenia są m.in. wota odnalezione na terenie sanktuarium, wazy i naczynia, wspomniane już szkielety wydobyte z domu, który został zniszczony w trakcie trzęsienia ziemi, biżuteria z czasów mykeńskich, a nawet waza z wczesnej epoki brązy.

Plaża Kurion

Położona poniżej antycznego miasta plaża Kurion wyróżnia się malowniczą scenerią. Przy jej krańcu swój początek bierze rząd majestatycznych klifów.

Sama plaża jest kamienisto-piaszczysta. Działają na niej trzy lokale gastronomiczne, oferujące możliwość odpoczynku. Trudno nam powiedzieć jak wygląda ona w lato, ale poza sezonem oprócz nas na miejscu było maksymalnie kilka osób.