Pafos - atrakcje, zabytki, ciekawe miejsca

Pafos to wypełnione atrakcjami i leżące na zachodnim wybrzeżu Cypru miasto (czwarte pod względem wielkości na wyspie), które dzięki bliskości lotniska zyskało niemałą popularność wśród zagranicznych odwiedzających.

Tutejsza część nadmorska stanowi oryginalne połączenie kurortu turystycznego ze stanowiskiem archeologicznym. Liczne hotele stanęły na fundamentach starożytnego miasta, a spacerując pomiędzy współczesną zabudową możemy natrafić na wczesnochrześcijańską bazylikę czy antyczny teatr.

Pafos zostało docenione przez organizację UNESCO, która w całości wpisała miasto na listę światowego dziedzictwa kulturowego.

ZDJĘCIA: 1. Spacer nad wodą; 2. Nadmorska trasa spacerowa.

Jak zwiedzać Pafos?

Przygotowując plan zwiedzania Pafos warto wiedzieć, że miasto składa się tak naprawdę z dwóch obszarów - nadmorskiego Kato Pafos oraz położonego kilka kilometrów wgłąb lądu starego miasta.

Przeważająca większość atrakcji i zabytków znajduje się na obszarze nazywanym Kato Pafos (gr. Κάτω Πάφος), gdzie wokół ruin miasta Nea Pafos (dawnej stolicy starożytnego Cypru) rozwinął się popularny kurort turystyczny. Najważniejsze z zabytków znalazły się w obrębie biletowanych stanowisk archeologicznych, ale pojedyncze ruiny dostępne są też za darmo - znajdziecie je po stronie wschodniej, pośród współczesnej zabudowy.

ZDJĘCIA: Grobowce Królewskie - stanowisko archeologiczne w Pafos.

Na spokojne zwiedzenie wszystkich zabytków Kato Pafos możemy potrzebować nawet 2 dni.

Około 3 km na północ od części nadmorskiej znajdziemy Stare Miasto, które charakteryzuje się niską zabudową oraz może pochwalić się dużym wyborem lokali gastronomicznych. Nie ma tu jednak zbyt wielu atrakcji turystycznych - wyjątkiem są niewielkie muzea, w tym lokalne muzeum archeologiczne (gr. Αρχαιολογικό Μουσείο Eπαρχίας Πάφου) czy leżące kawałek dalej muzeum bizantyńskie.

ZDJĘCIA: Grobowce Królewskie - stanowisko archeologiczne w Pafos.

Co warto zobaczyć w Pafos? Największe atrakcje oraz zabytki

Park archeologiczny Nea Pafos

Park archeologiczny Nea Pafos to największa atrakcja Pafos, a zachowane na jego terenie wspaniałe mozaiki podłogowe ściągają na Cypr fanów starożytności z całego świata. Wykopaliska objęły całą powierzchnię niewielkiego przylądka, a dzięki pracy archeologów (w tym naszych rodaków z Polskiej Misji Archeologicznej Uniwersytetu Warszawskiego) na światło dzienne wydobyto obiekty z kilku okresów: hellenistycznego, rzymskiego, wczesnochrześcijańskiego, a nawet bizantyńskiego. Badania wciąż jednak trwają i całkiem możliwe, że w następnych latach uda się odnaleźć kolejne zabytki skryte obecnie pod grubą warstwą ziemi.

Wśród ruin historycznych zabudowań na szczególną uwagę zasługują pozostałości po czterech rezydencjach z czasów rzymskich należących prawdopodobnie do bogatych patrycjuszy. Co prawda niewiele przetrwało z samych gmachów, ale w bardzo dobrym stanie uchowały się wspaniałe mozaiki podłogowe, które przysypane piaskiem cierpliwie czekały na swoich odkrywców.

Oprócz nich na terenie stanowiska archeologicznego zobaczymy ruiny jeszcze kilku obiektów, w tym: wczesnochrześcijańskiej bazyliki, ruiny bizantyńskiej twierdzy czy odeonu.

Grobowce Królewskie - starożytne cmentarzysko wykute w skale

Kawałek za północno-zachodnią granicą murów miejskich starożytnego Nea Pafos odkryto nekropolię wypełnioną wykutymi w skale bogato zdobionymi grobowcami. Cmentarzysko powstało około II wieku p.n.e., czyli w czasach, gdy pod rządami Ptolemeuszów miasto pełniło funkcję stolicy wyspy. Centralną część najbardziej okazałych grobowców stanowił dorycki perystyl (wewnętrzny i otoczony kolumnami dziedziniec), do którego prowadził korytarz ze schodami (nazywany dromos). Dookoła dziedzińca rozlokowane były zdobione freskami i płaskorzeźbami komnaty grobowe.

Zamek w Pafos

Położony w zachodnim krańcu portu zamek jest właściwie niewielkim dwupiętrowym fortem. Mimo że jego początki sięgają czasów bizantyńskich, kiedy w celu ochrony wybrzeża przed najazdami arabskimi wzniesiono niewielką twierdzę, to jego obecna forma pochodzi z okresu średniowiecza.

Ruiny wczesnochrześcijańskiej bazyliki Chrysopolitissa oraz kościół Agia Kyriaki

Nieopodal nabrzeża, otoczona przez współczesne hotele, skrywa się wczesnochrześcijańska bazylika Chrysopolitissa (a dokładniej to, co z niej pozostało). Świątynia ta w czasach swojej świetności była jedną z największych budowli sakralnych na wyspie, lecz do naszych czasów przetrwały zaledwie jej ruiny.

Historia bazyliki sięga końcówki IV wieku. Na samym początku budowla (w swojej 1. fazie architektonicznej) posiadała aż siedem naw oddzielonych od siebie sześcioma rzędami kolumn, a jej posadzkę w całości pokrywały ozdobne mozaiki.

W VI wieku nastąpiła gruntowna przebudowa świątyni (nazywana dziś 2. fazą architektoniczną), podczas której zmniejszono liczbę naw z 7 do 5, dobudowano trzy nowe apsydy oraz wydłużono cały budynek. W powiększonej świątyni nawy oddzielone były od siebie kolumnadami składającymi się z 12 kolumn w porządku korynckim. Do frontu bazyliki dołączono też atrium z okrągłą fontanną pośrodku. Łopaty archeologów natrafiły również na pozostałości po pałacu biskupa z tego samego stulecia.

Kres wczesnochrześcijańskiej budowli przypadł na VII wiek i był spowodowany splotem dwóch wydarzeń - tragicznego trzęsienia ziemi oraz najazdów arabskich. Zrujnowana bazylika została ostatecznie porzucona i w kolejnych stuleciach służyła jako kamieniołom, z którego kościół pobierał materiały do innych projektów budowlanych.

Obszar ten nie stracił jednak swojej funkcji. Najpierw około XIII wieku powstał gotycki kościół katolicki (nie przetrwał do naszych czasów), a pomiędzy XV a XVI stuleciem wzniesiono istniejący do dziś kościół Agia Kyriaki, który stoi w samym środku stanowiska archeologicznego.

Kolumna św. Pawła

Pośród znajdujących się na terenie stanowiska archeologicznego kolumn jedna ma dla lokalnej społeczności chrześcijańskiej niebagatelne znacznie. Według tradycji kolumna św. Pawła była niemym świadkiem chłosty apostoła, który miał zostać do niej przywiązany i otrzymać aż 39 batów.

Frankijskie i osmańskie łaźnie

W granicach Kato Pafos w dobrym stanie przetrwały dwa historyczne budynki wykorzystywane w przeszłości jako łaźnie.

Pierwsze z nich, nazywane łaźniami osmańskimi (hamam), znajdziemy kilka kroków na północ od ruin bazyliki Chrysopolitissa (współrzędne: 34.758711, 32.413568). Kompleks ten powstał pod koniec XVI wieku, niedługo po inwazji tureckiej.

Drugie, nazywane łaźniami frankijskimi, stoją kawałek dalej (współrzędne: 34.759580, 32.414835). Powstały one prawdopodobnie pod koniec XIV stulecia i przy ich wznoszeniu korzystano z rzymskich oraz bizantyńskich doświadczeń.

Nadmorska trasa spacerowa i wrak statku MV Demetrios II

Bezpośrednio za zamkiem rozpoczyna się przyjemna trasa spacerowa prowadząca wzdłuż wybrzeża. Możemy podejść nią do najbliższej plaży (Lighthouse Beach, gr. Παραλία Φάρου), dostać się do Grobowców Królewskich, a nawet ruszyć dalej na północ, gdzie z oddali zobaczymy stojący w wodzie wrak statku MV Demetrios II.

Port oraz nabrzeże

Nadmorską część Kato Pafos możemy podzielić na trzy obszary. Najdalej na zachód wysunięty jest port. Jego największą atrakcją jest zamek, a oprócz niego znajdziemy tam kilka lokali gastronomicznych oraz przystań z której wyruszają statki turystyczne. Wybór wycieczek jest duży - zaczynając od wypraw na ryby po oblegane rejsy turystyczne statkami ze szklanym dnem. Warto pospacerować tędy po zmroku, kiedy atmosfera jest najspokojniejsza.

Bezpośrednio za portem rozpoczyna się nadmorska promenada Posejdona, wzdłuż której działają liczne lokale gastronomiczne, a zaraz za nią rozciągają się miejskie plaże.

Wzgórze Fabrica: ruiny teatru, zabytkowa mozaika oraz podziemne korytarze

Mniej znanym stanowiskiem archeologicznym Kato Pafos jest niewysokie wzgórze Fabrica. Pierwsze zabudowania na tym obszarze powstały już w czasach hellenistycznych, ale szczyt rozwoju tej okolicy przypadł na okres rzymski. Współczesna nazwa wywodzi się od włoskiego słowa fabbrica i wprost nawiązuje do fabryk, które działały tu w średniowieczu.

Na wzgórzu (właściwie to zarówno na, jak i w jego wnętrzu) przetrwało zaledwie kilka antycznych pozostałości, ale możemy zobaczyć je zupełnie za darmo. Wzgórze jest też przyjemnym punktem widokowym na okolicę, w tym na latarnię morską leżącą na terenie stanowiska archeologicznego Nea Pafos.

Najważniejszym z zabytków są ruiny starożytnego teatru pamiętającego początki miasta. Teatr powstał na południowym zboczu wzgórza i jak to zazwyczaj w świecie greckim bywało w większości wykuto go w naturalnej skale.

Na przestrzeni wieków budowla była kilkukrotnie przebudowywana. Największa rozbudowa obiektu miała miejsce około II wieku - po jej zakończeniu trybuny mogły pomieścić ponad 8000 widzów. Zakłada się, że teatr był wykorzystywany aż do V stulecia.

Współcześnie teatr jest aktywnym terenem wykopalisk i możemy zobaczyć go wyłącznie z oddali - np. z samego wzgórza.

Nie przegap! Podczas spaceru po wzgórzu warto rzucić też okiem na niewielki budyneczek, który przykrywa mozaikę wykonaną z małych kamieni. Jest to największa z odnalezionych na całej wyspie ozdób podłogowych tego typu. W czasach starożytnych ozdabiała ona jedną z kilku wzniesionych na wzgórzu rezydencji. Z samych domów niewiele jednak przetrwało (lub niewiele zostało odsłonięte na światło dzienne).

Trzecia warta uwagi atrakcja znajduje się we wnętrzu samego wzgórza. Są to podziemne korytarze oraz jaskinie będące pozostałością po dawnych kamieniołomach. Bardzo możliwe, że właśnie stąd wydobywano materiały potrzebne do budowy miasta.

Katakumby Agia Solomoni

Spacerując wzdłuż głównej drogi w kierunku wzgórza Fabrica natrafimy na nieco skryty zespół podziemnych komnat nazywany katakumbami Agia Solomoni. Właściwie to łatwo go przegapić, ale naszym drogowskazem będzie drzewo obwieszone licznymi wstążkami oraz fragmentami materiału.

Kompleks ma formę niewielkiego otwartego dziedzińca otoczonego wykutymi w skale i pamiętającymi czasy hellenistyczne pomieszczeniami. Komnaty te mogły pierwotnie służyć jako grobowce. W czasach rzymskich mieściła się w nich synagoga. W II wieku kompleks przekształcono w chrześcijańskie katakumby, a po jakimś czasie w jednym z pomieszczeń utworzono niewielką kaplicę.

Świątynia ta istnieje do dziś. W jej malutkim wnętrzu zobaczymy pozostałości malowideł oraz wygrawerowanych napisów datowanych na XII i XIII stulecie. Miejsce to było celem wielu średniowiecznych pielgrzymek.

Na poziomie ulicy, ponad katakumbami, rośnie pistacja terpentynowa, a jej korzenie sięgają w głąb podziemnego kompleksu. Lokalni mieszkańcy wierzą, że jeśli na gałęzi drzewa powiesi się osobisty materiał, to patronka kaplicy św. Solomoni pomoże ich uleczyć.

Kaplica nie zawsze jest otwarta, ale jeśli trafimy na zamkniętą kratę, to warto spróbować o innej porze.

Plaże w Pafos

Pafos nie zyskałoby zaszczytnego miana kurortu wakacyjnego gdyby nie dostęp do piaszczystych plaż uhonorowanych Błękitną Flagą. Ich minusem w sezonie jest wyłącznie fakt, że przybywając w późniejszych godzinach możemy mieć problem z zajęciem dobrego miejsca!

Wielu turystów z racji bliskości wybiera główną plażę miejską Pachyammos, która znajduje się na terenie Kato Pafos. Wielu odwiedzającym powinna ona w zupełności wystarczyć!

Jeśli mamy taką możliwość warto wybrać się choć raz do położonej kilka kilometrów od Pafos plaży Coral Bay, która znajduje się w zatoczce o kształcie podkowy otoczonej wysokim wybrzeżem. W większości przewodników znajdziecie wzmiankę, że jest to miejsce polecane dla rodzin. Na miejsce dojedziemy samochodem lub autobusem miejskim nr 615, który w sezonie kursuje co około 10-15 minut.

Popularnym wyborem dla osób posiadających samochód są dwie plaże na Półwyspie Akamas:

• plaża Lara znana jako "plaża żółwi", o której napisaliśmy więcej w następnej sekcji przewodnika - jest to plaża dzika bez żadnej infrastruktury;
• Blue Lagoon po stronie wschodniej, która charakteryzuje się lazurową wodą i uchodzi za świetne miejsce do pływania.

Atrakcje w okolicy Pafos

• Skała Afrodyty - ta najpopularniejsza formacja skalna na wyspie znajduje się przy drodze prowadzącej do Pafos, więc niemal każdy podróżujący autem się przy niej zatrzymuje. Przy skale odnajdziemy kamienistą plażę, na której będziemy mogli chwilę odpocząć i delektować się widokiem.
• Dziewiczy Półwysep Akamas, który ustanowiony został parkiem narodowym i oferuje wspaniałe widoki oraz możliwość aktywnego spędzenia czasu w otoczeniu natury. Do najciekawszych atrakcji półwyspu należy jeziorko znane jako łaźnie Afrodyty oraz malowniczy wąwóz Avakas.
• Położona na Półwyspie Akamas plaża Lara (Lara Bay) przyciąga fanów natury, którzy chcieliby spróbować zobaczyć wykluwające się żółwie lub żółwie składające jaja (szansa na to jest w sezonie letnim). My niestety odwiedziliśmy Pafos poza sezonem, więc nie załapaliśmy się na ten spektakl!
• Pozostałości sanktuarium Afrodyty oraz muzeum archeologiczne Palaepaphos (Τοπικό Αρχαιολογικό Μουσείο Παλαιπάφου) na terenie wsi Kouklia. Dawniej w tym miejscu istniało "Stare" Pafos, o którym napisaliśmy więcej w części historycznej.

Krótkie wprowadzenie historyczne

Pafos było jednym z miast-królestw starożytnego Cypru. Według tradycji założył je legendarny król Tegei Agapenor, który przybył na wyspę podczas powrotu z wojny trojańskiej. Stanowiło ono centrum kultu bogini Afrodyty, która miała zrodzić się z piany morskiej zaledwie 8 km od granic miasta.

W tym momencie czytelnikom zaznajomionym z mapą Cypru oraz tzw. Skałą Afrodyty (a dokładniej formacją skalną Petra tou Romiou) może zapalić się czerwona lampka. Pierwotne Pafos (nazywane dziś Palepafos, czyli Stare Pafos) leżało w całkowicie innym miejscu, dalej na wschód od współczesnego miasta. Do naszych czasów przetrwały jego ruiny oraz pozostałości po słynnym sanktuarium Afrodyty. Znajdziecie ja na terenie wsi Kouklia.

ZDJĘCIA: 1. Mozaiki - stanowisko archeologiczne Nea Pafos; 2. Wille Tezeusza - stanowisko archeologiczne Nea Pafos

Podstawowym problemem oryginalnego Pafos było jego położenie w głębi lądu oraz brak bezpośredniego dostępu do morza. U schyłku IV stulecia p.n.e. podjęto decyzję o budowie nowego portu, który mógłby obsługiwać pielgrzymów oraz zwiększyć potencjał gospodarczy miasta. Nea Pafos (Nowe Pafos) założono około 20 km na zachód od Palepafos. Jako lokalizację wybrano niewielki przylądek stanowiący naturalną ochronę dla statków zacumowanych przy nabrzeżu.

ZDJĘCIA: Willa Tezeusza - stanowisko archeologiczne Nea Pafos.

Nowe miasto szybko zyskało na znaczeniu i z czasem całkowicie zastąpiło swojego protoplastę. Dla sprawujących pieczę na wyspą Ptolemeuszów bezpośredni dostęp do morza był kluczowy, więc nie szczędzili środków na rozwój części nadmorskiej. Krajobraz Nea Pafos zaczęły zapełniać budowle użyteczności publicznej (teatry, sanktuaria, świątynie) oraz wille bogatej arystokracji. O wysokim statusie miasta świadczy odnaleziona nieopodal murów miejskich nekropolia nazywana Grobami Królewskimi, na terenie której zachowały się monumentalne grobowce wzorowane na budowlach wznoszonych w egipskiej Aleksandrii.

ZDJĘCIA: Dom Aiona - stanowisko archeologiczne Nea Pafos.

Od II wieku p.n.e. do IV stulecia n.e. Nea Pafos była nawet stolicą Cypru. Miasto podupadło po trzęsieniach ziemi nawiedzających wyspę w IV wieku. Ostatecznie zostało jednak siedzibą biskupstwa, co doprowadziło do wzniesienia kilku bazylik. Pozostałości po tych wczesnochrześcijańskich świątyniach przetrwały do naszych czasów.

W okresie średniowiecza miasto nie należało do najważniejszych ośrodków na wyspie i pozostawało w cieniu Larnaki czy Famagusty.

ZDJĘCIA: Grobowce Królewskie - stanowisko archeologiczne w Pafos.

Ostatnie dekady to rozwój masowej turystyki oraz rozpoczęcie prac archeologicznych na większą skalę. Duży wkład w powiększaniu wiedzy o starożytnym mieście mają nasi rodacy z Polskiej Misji Archeologicznej Uniwersytetu Warszawskiego. Jednym z ich najważniejszych odkryć był ozdobiony wspaniałymi mozaikami podłogowymi Dom Aiona (IV wiek p.n.e.).

ZDJĘCIA: Jedne z mozaik - stanowisko archeologiczne Nea Pafos