Kyrenia: atrakcje, zamek, okolica. Co warto zobaczyć?

Kyrenia (tur. Girne, pol. Kirenia) to leżące na północy Cypru niewielkie miasto portowe, które wciśnięte jest pomiędzy Morze Śródziemne i podłużne pasmo Gór Kyreńskich (nazywanych z powodu swojego kształtu Górami Pięciu Palców).

Po inwazji tureckiej w 1974 roku miasto znalazło się na okupowanej stronie wyspy i obecnie uznawane jest za jedno z najważniejszych ośrodków turystycznych tzw. Cypru Północnego.

Współczesna Kyrenia posiada zaledwie kilka wartych uwagi zabytków, które zgrupowane są w części portowej. Trochę więcej ciekawych miejsc znajduje się w jej najbliższej okolicy, gdzie do zobaczenia są m.in.: ruiny górskiego zamku Świętego Hilariona oraz pozostałości po gotyckim opactwie Bellapais.

Krótkie wprowadzenie historyczne

Dzięki źródłom pisanym wiemy, że Kyrenia była jednym z antycznych miast-królestw starożytnego Cypru, a jej założycielami mieli być przybywający z Peloponez Achajowie. Niestety, nic widocznego gołym okiem nie przetrwało z tamtych czasów. Ślady po okresie rzymskim (i wczesnochrześcijańskim) odnaleziono w leżącym niedaleko portu kamieniołomie Chrysokava, który najpierw pełnił funkcję nekropolii, a następnie został źródłem budulca.

Po upadku cesarstwa zachodniorzymskiego Cypr znalazł się w strefie wpływów Bizancjum. W VII wieku rozpoczęły się najazdy arabskie. Władcy chrześcijańscy wznieśli w tym czasie niewielki zamek obronny, który stanął na fundamentach wcześniejszej rzymskiej budowli. Najważniejszym zabytkiem z czasów bizantyńskich jest kościół św. Jerzego z XI wieku, który kilka wieków później został włączony w obręb zamkowych murów.

Wzrost znaczenia miasta przypadł na okres istnienia Królestwa Cypru (1192-1489) rządzonego przez francuski ród Lusignan. Nowi władcy rozbudowali zamek oraz otoczyli stare miasto pierścieniem murów obronnych (dodatkowo wzmacniając fortyfikacje licznymi bastionami oraz wieżami). Na rozwój Kyrenii duży wpływ miał fakt, że była najbliższym portem dla leżącej pośrodku wyspy Nikozji.

Wspomnieliśmy już, że od południa Kyrenia posiadała naturalną ochronę - potężne pasmo Gór Kyreńskich. Już w czasach bizantyńskich na ich szczytach powstały trzy zamki obronne (Świętego Hilariona, Buffavento oraz Kantara). Każdy z nich został przebudowany przez Lusignanów. Dwie pierwsze warownie znajdują się niedaleko Kyrenii, a ich ruiny są często odwiedzane przez turystów.

O sprawności tutejszej obrony najlepiej świadczy fakt, że Kyrenia przetrwała wszystkie oblężenia i nigdy (w czasach lusignańskich) nie została zdobyta.

Pod koniec XV wieku prawa do Cypru zakupiła Republika Wenecji, a jej inżynierowie przebudowali zamek. W okresie weneckim Kyrenia zyskała na znaczeniu jako ważny ośrodek handlowy, a w Starym Porcie powstały liczne magazyny (służące dziś jako restauracje czy hotele).

W 1571 roku wyspę podbili Osmanowie, którzy bez walki zdobyli miasto i zamienili je w garnizon. Życie pod rządami tureckimi nie należało do najłatwiejszych, ale z czasem rdzenni Cypryjczycy uzyskali więcej swobody i mogli nawet prowadzić ograniczoną działalność handlową. Pod koniec XIX stulecia proporcje pomiędzy chrześcijanami a muzułmanami rozkładały się mniej więcej po równo.

W 1878 roku Cypr został częścią Imperium Brytyjskiego. Był to dobry czas dla Kyrenii, która zaczęła ponownie rozkwitać, a do tego z każdym rokiem rosła przewaga ilościowa chrześcijan nad muzułmanami.

Wszystko przerwała inwazja wojsk tureckich w 1974 roku. Greccy Cypryjczycy zostali zmuszeni do opuszczenia swoich domów, a w ich miejsce sprowadzono imigrantów z Turcji oraz Cypryjczyków tureckiego pochodzenia.

Jak zaplanować zwiedzanie?

Najważniejsze zabytki Kyrenii znajdziemy w porcie oraz jego najbliższej okolicy. Całość powinniśmy spokojnie zwiedzić do 3-4 godzin, wliczając w to wizytę na zamku oraz w jednym z muzeów. Na nas, mimo przyjemnej części portowej, miasto nie zrobiło większego wrażenia i dość szybko je opuściliśmy.

Autobusy przyjeżdżające z Nikozji zatrzymują się w odległości kilku minut spacerem od zamku.

Nieco trudniejszym zadaniem (dla osób bez wypożyczonego samochodu) będą odwiedziny okolicznych atrakcji: zamku Świętego Hilariona oraz gotyckiego opactwa Bellapais. Niestety, nie dojeżdża do nich żaden autobus, więc pozostaje nam wzięcie taksówki. [stan na 2020 rok]

Inną kwestią są plaże. Kyrenia co prawda może pochwalić się kilkoma, ale wszystkie z nich oddalone są znacznie od centrum - jeśli wpadniecie wyłącznie na chwilę (i bez samochodu), to trudno będzie z nich skorzystać.

Kyrenia: atrakcje i zabytki. Co warto zobaczyć?

Zamek w Kyrenii

Krótka historia zamku

Broniący dostępu do portu zamek jest największym symbolem miasta. Badania archeologiczne dowiodły, że stanął on na fundamentach istniejącej już wcześniej starożytnej struktury. Najstarsze wzmianki o twierdzy pochodzą z 1191 roku. Dotyczą one zdobycia wyspy (w tym Kyrenii) przez angielskiego króla Ryszarda Lwie Serce, który obalił władającego Cyprem Izaaka Komnena.

Pierwszą średniowieczną warownię ufundowali około VII wieku władcy bizantyńscy, którzy w okresie najazdów arabskich chcieli wzmocnić obronę wyspy. Oryginalna budowla była jednak znacznie mniejsza niż obecnie.

W latach 1208-1211 zamek rozbudowano i wzmocniono. W tym czasie powstały m.in. lochy, dziedziniec oraz nowe wieże obronne. Budowla została niemalże zrównana z ziemią w trakcie długiego oblężenia wojsk genueńskich w latach 1373-1374, ale ostatecznie udało się obronić miasto.

W 1489 roku Cypr wpadł w ręce Republiki Weneckiej. Do Kyrenii ściągnięto weneckich inżynierów, którzy otrzymali zadanie przebudowania twierdzy i dostosowania jej do nowego zagrożenia - osmańskiej artylerii. Powstała prostokątna budowla z bastionami w każdym z rogów. Zwiększono też znacznie rozmiar zamku - w efekcie czego w jego granicach znalazł się bizantyński kościół św. Jerzego.

Mimo że Osmanowie wprowadzili pewne zmiany do konstrukcji, to wszystkie z nich zostały usunięte w czasach brytyjskich. Aż do lat 60. XX stulecia warownia pełniła funkcję więzienia, po czym została zamieniona na muzeum.

Zwiedzanie historycznej twierdzy oraz wrak statku z czasów Aleksandra Wielkiego

Zamek w Kyrenii udostępniony jest do zwiedzania. W trakcie wizyty będziemy mogli zajrzeć do kilku historycznych obiektów oraz obejrzeć wystawy archeologiczne.

Wybrane atrakcje zamku:

• bizantyńska kaplica z XI wieku,
• wrak statku z IV wieku p.n.e.,
• lochy i wieża z początków XIII wieku,
• bastion z czasów weneckich,
• wystawa poświęcona wiosce Vrysi z okresu neolitu,
• znaleziska grobowe z wioski Kirni z epoki brązu,
• spacer po murach,
• cysterna.

Na wizytę najlepiej zaplanować od godziny do dwóch. W pomieszczeniach przygotowano niewielkie (i w naszym odbiorze mało ciekawe) wystawy, które mogą lekko zdziwić turystów przyzwyczajonych do patrzenia na historię regionu z perspektywy chrześcijańskiej.

Najważniejszym skarbem zamku jest wrak statku handlowego z IV wieku p.n.e. Zabytek pochodzi z czasów podbojów Aleksandra Wielkiego i jest drugim najstarszym statkiem odnalezionym kiedykolwiek na obszarze Morza Śródziemnego. Jego kadłub ma długość 14 m i zbudowano go głównie z sosny alepskiej.

Statek służył do przewożenia towarów i zatonął u wybrzeży Kyrenii na początku III stulecia p.n.e. Na jednostkę natrafiono całkowitym przypadkiem w 1965 roku. Na szczęście znajdowała się w dość dobrym stanie, podobnie jak 413 amfor winnych, które przewoziła na pokładzie w momencie zatonięcia.

Niestety, podczas naszej wizyty wystawa poświęcona znalezisku nie należała do najciekawszych, a sam wrak był ledwo widoczny przez szybę. Jeśli chcielibyście zobaczyć jak statek wyglądał w czasach swojej świetności, to możecie odwiedzić muzeum morskie w Ayia Napa, gdzie stoi jego replika.

Stary Port

Stary Port stanowi wizytówkę miasta. Przez stulecia eksportowano stąd wiele wytwarzanych na wyspie produktów, w tym przede wszystkim wyroby z drzewa korabowego, ale też oliwę, wino czy drewno.

Zanim jednak towary te załadowano na statki, to przechowywane były w magazynach zajmujących większość portu. Najstarsze z wykorzystywanych w ten sposób budynków pochodzą z czasów weneckich - obecnie (po przebudowie) mieszczą się w nich hotele oraz restauracje.

Zwiedzając Stary Port warto zwrócić uwagę na pozostałości po średniowiecznych strukturach obronnych. Jedna z charakterystycznych konstrukcji (okrągła budowla z wąską kolumną na szczycie) na pierwszy rzut oka może przypominać niewielką latarnię morską, ale jej zastosowanie było zgoła inne. Służyła jako wieża łańcuchowa - zawieszano na niej jeden z końców łańcucha blokującego możliwość wpłynięcia do portu.

Muzeum w dawnym magazynie

W jednym z historycznych domów na terenie Starego Portu utworzono niewielkie muzeum Carob Store and Cyprus House (Harup ambarı ve Kıbrıs Evi).

Budowla powstała stosunkowo niedawno - najpierw w XIX wieku wzniesiono pierwsze piętro magazynowe, a w 1914 roku dobudowano do niego kolejny poziom mieszkalny.

Pierwsza część muzeum skupia się na maszynach rolniczych oraz na wyrobach z drzewa korabowego (a dokładniej jego strąków nazywanych chlebem świętojańskim).

Na wyższym piętrze zobaczymy z kolei jak wyglądały warunki życia w tradycyjnym cypryjskim domu w XIX i w pierwszej połowie kolejnego stulecia. Na część mieszkalną składają się kuchnia oraz sypialnia. W jednym z pomieszczeń wyświetlany jest film nagrany w latach 30. poprzednio wieku.

Muzeum nie zachwyca może rozmiarem czy liczbą eksponatów, ale osoby zainteresowane historią wyspy mogą być zadowolone z wizyty.

Okrągła wieża: pozostałość po średniowiecznych fortyfikacjach

W czasach Lusignanów miasto otoczono zespołem fortyfikacji, na które składały się mury oraz masywne wieże. Średniowieczna konstrukcja przystosowana była do obrony przed tradycyjnym oblężeniem, ale stała się mało nieprzydatna przy atakujących wspieranych artylerią.

W czasach weneckich rozebrano więc większą część fortyfikacji, a otrzymany z nich budulec wykorzystano do rozbudowy zamku oraz wznoszenia innych budynków.

Jedna z lusignańskich wież przetrwała jednak w stanie bliskim oryginałowi. Znajdziecie ją niedaleko portu (współrzędne: 35.340475, 33.319366). Obecnie nazywana jest po prostu Okrągłą Wieżą, a w jej wnętrzu działa galeria sztuki (sklep).

Cmentarz z czasów osmańskich

Nieopodal portu, w małym parku sąsiadującym z parkingiem, odnajdziemy niewielką osmańską nekropolię Baldöken z XVI wieku. Składa się na nią mauzoleum jednego z dowódców tutejszego garnizonu oraz kilka mniejszych grobów.

Kyrenia: atrakcje w okolicy

Nam niestety nie udało się dotrzeć do atrakcji leżących poza samą Kyrenią. Poniżej przedstawiliśmy jednak poglądowo trzy wybrane zabytki, które na pewno odwiedzimy przy kolejnym wyjeździe na Cypr.

Zamek Świętego Hilariona

Zamek Świętego Hilariona był jedną z trzech górskich warowni broniących dostępu do wybrzeża. Budowla powstała na wysokiej na 732 metry n.p.m. skale i oferuje wspaniały widok na okolicę.

Pierwotny zamek obronny wzniesiono w czasach bizantyńskich, a Lusignanie dobudowali do niego część pałacową, w której spędzali miesiące letnie.

Do naszych czasów przetrwały okazałe ruiny budowli. Zachowało się wystarczająco dużo, żeby móc wyobrazić sobie jak konstrukcja prezentowała się w czasach swojej świetności.

Opactwo Bellapais: ruiny gotyckiego klasztoru augustianów

Kolejnym zabytkiem leżącym w bliskiej odległości od Kyrenii są pozostałości gotyckiego klasztoru Bellapais. Jego nazwa wywodzi się prawdopodobnie z francuskiego określenia L'abbaye de la belle paix, co można by przetłumaczyć jako "Opactwo Pięknego Pokoju".

Klasztor zajmowali augustianie, których na Cypr sprowadzili pierwsi Lusignanie. Przez pewien czas przechowywano w nim skradzioną z Konstantynopola w trakcie IV krucjaty relikwię Krzyża Świętego.

Większość istniejących na terenie klasztoru zabudowań powstała z fundacji króla Hugo III w latach 1267-1284. Pomiędzy 1324 a 1359 rokiem, w trakcie rządów króla Hugo IV, dobudowano refektarz (kuchnię) oraz kolumnadę.

W 1373 roku klasztor został złupiony przez Genueńczyków, którzy skradli słynną relikwię, po czym rozpoczął się jego powolny upadek. Nie udało się go niestety uratować i do naszych czasów przetrwały "zaledwie" imponujące ruiny, stanowiące jeden z najważniejszych przykładów architektury gotyku we wschodniej części Morza Śródziemnego.

Zamek Buffavento

Buffavento, kolejna z górskich warowni, znajduje się już dalej od miasta. Zamek zbudowano na wysokim na około 950 m n.p.m. wzniesieniu, a pracujący przy nim architekci wykorzystali naturalne właściwości terenu. Bizantyńska budowla została gruntownie rozbudowana w XIV wieku.

Pierwotną funkcją twierdzy była obrona wybrzeża przed najazdami Arabów, a Lusignanie zamienili ją na więzienie. To właśnie w czasie ich rządów budowla otrzymała przydomek "Zamek Lwa".

W czasach weneckich najważniejsze cypryjskie miasta otoczono murami i bastionami, przez co górskie warownie straciły swoją funkcję i zostały porzucone.

Obecnie zamek znajduje się w stanie trwałej ruiny i jest możliwy do odwiedzenia.