Nea Pafos - zwiedzanie parku archeologicznego w cypryjskim Pafos

Park archeologiczny Nea Pafos (Kato Pafos) zajmuje pierwsze miejsce na liście największych atrakcji Pafos. To położone nad morzem i wpisane na listę UNESCO stanowisko archeologiczne słynie ze wspaniałych mozaik oraz kilku zachowanych budowli.

Z naszego przewodnika dowiecie się nieco o historii tego miejsca, ale przede wszystkim o jego zwiedzaniu oraz wartych uwagi zabytkach.

Historia Nea Pafos

Pafos było jednym z miast-królestw starożytnego Cypru. Według tradycji założył je legendarny król Tegei, Agapenor, który przybył na wyspę podczas powrotu z wojny trojańskiej. Stanowiło ono centrum kultu bogini Afrodyty, mającej zrodzić się z piany morskiej zaledwie 8 km od granic miasta.

Warto jednak podkreślić, że pierwotne Pafos (nazywane dziś Palepafos czyli Stare Pafos) leżało w całkowicie innym miejscu, dalej na wschód od współczesnego miasta. Do naszych czasów przetrwały jego skromne ruiny oraz pozostałości po słynnym sanktuarium Afrodyty. Znajdziecie ja na terenie wsi Kouklia, wraz z muzeum archeologicznym, mieszczącym się w średniowiecznym pałacu.

ZDJĘCIA: 1. Mozaiki - stanowisko archeologiczne Nea Pafos; 2. Wille Tezeusza - stanowisko archeologiczne Nea Pafos

Podstawowym problemem najdawniejszego Pafos było jego położenie w głębi lądu, bez bezpośredniego dostępu do morza. U schyłku IV stulecia p.n.e. podjęto decyzję o budowie nowego portu, który mógłby obsługiwać pielgrzymów oraz zwiększyć potencjał gospodarczy miasta. Nea Pafos (Nowe Pafos) założono około 20 km na zachód od Palepafos. Jako lokalizację wybrano niewielki przylądek stanowiący naturalną ochronę dla statków zacumowanych przy nabrzeżu.

ZDJĘCIA: Willa Tezeusza - stanowisko archeologiczne Nea Pafos.

Nowe miasto szybko zyskało na znaczeniu, a z czasem całkowicie zastąpiło swojego protoplastę. Dla sprawujących pieczę na wyspą Ptolemeuszów bezpośredni dostęp do morza był kluczowy, więc nie szczędzili środków na rozwój części nadmorskiej. Krajobraz Nea Pafos zaczęły zapełniać budowle użyteczności publicznej (teatry, sanktuaria, świątynie) oraz wille bogatej arystokracji. O wysokim statusie miasta świadczy odnaleziona nieopodal murów miejskich nekropolia zwana Grobowcami Królewskimi, na terenie której zachowały się monumentalne grobowce wzorowane na budowlach wznoszonych w egipskiej Aleksandrii.

ZDJĘCIA: Dom Aiona - stanowisko archeologiczne Nea Pafos.

Od II wieku p.n.e. do IV stulecia n.e. Nea Pafos była nawet stolicą Cypru. Miasto podupadło jednak po trzęsieniach ziemi nawiedzających wyspę w IV wieku i nigdy nie odzyskało już swojej dawnej świetności. Ostatecznie zostało siedzibą biskupstwa, co doprowadziło do wzniesienia kilku bazylik. Pozostałości po tych wczesnochrześcijańskich świątyniach przetrwały do naszych czasów.

Ostatnie dekady to rozpoczęcie prac archeologicznych na większą skalę. Duży wkład w powiększaniu wiedzy o starożytnym mieście mają nasi rodacy z Polskiej Misji Archeologicznej Uniwersytetu Warszawskiego. Jednym z ich najważniejszych odkryć był ozdobiony wspaniałymi mozaikami podłogowymi Dom Aiona (IV wiek p.n.e.). Obecnie w pracach badawczych uczestniczą również naukowcy z Uniwersytetu Jagiellońskiego oraz Politechniki Warszawskiej, pod kierunkiem prof. Ewdoksii Papuci-Władyki.

ZDJĘCIA: Jedne z mozaik - stanowisko archeologiczne Nea Pafos

Park archeologiczny Nea Pafos

Nea Pafos należy do najważniejszych stanowisk archeologicznych na Cyprze. Wykopaliska objęły całą powierzchnię niewielkiego przylądka, a dzięki pracy archeologów na światło dzienne wydobyto obiekty z kilku okresów: hellenistycznego, rzymskiego, wczesnochrześcijańskiego, a nawet bizantyńskiego. Badania wciąż jednak trwają i całkiem możliwe, że w następnych latach uda się odnaleźć kolejne zabytki skryte obecnie pod grubą warstwą ziemi. Zespół pod przewodnictwem prof. Ewdoksii Papuci-Władyki poszukiwał niedawno pozostałości dawnych ulic, weryfikował plan miasta, a także badał sposób zaopatrywania Nea Pafos w wodę.

Zwiedzanie Nea Pafos - bilety i informacje praktyczne

Na wstępie warto napisać, że wykopaliska Nea Pafos są naprawdę rozległe i zaliczają się do największych atrakcji Cypru. Na spokojne zwiedzenie parku archeologicznego warto zaplanować przynajmniej 2 godziny, a do tego zabrać ze sobą coś do picia oraz wygodne obuwie. Wejście oraz duży parking znajdują się przy porcie.

Wśród ruin historycznych zabudowań na szczególną uwagę zasługują pozostałości po czterech rezydencjach z czasów rzymskich, należących prawdopodobnie do bogatych patrycjuszy. Chociaż niewiele przetrwało z samych gmachów, w bardzo dobrym stanie uchowały się wspaniałe mozaiki podłogowe, które przysypane piaskiem cierpliwie czekały na swoich odkrywców.

Poniżej znajdziecie przewodnik po wybranych zabytkach stanowiska archeologicznego, na które naszym zdaniem warto poświęcić nieco więcej uwagi.

ZDJĘCIA: Jedne z mozaik - stanowisko archeologiczne Nea Pafos.

Zabytki Nea Pafos

Wczesnochrześcijańska bazylika Panagia Limeniotissa

Na ruiny wczesnochrześcijańskiej bazyliki Panagia Limeniotissa z V wieku natrafimy zaraz po przekroczeniu bramy wejściowej. Budowla posiadała trzy oddzielone kolumnadami nawy, a jej posadzki pokrywały mozaiki z motywami geometrycznymi.

Świątynia w swojej pierwotnej formie uchowała się do czasów najazdów arabskich w VII wieku. Trzy stulecia później odbudowano ją w skromniejszej formie, która nie przetrwała trzęsienia ziemi w 1159 roku. Ostatecznie świątynię porzucono i przez blisko 800 lat pozostawała zapomniana. Na nowo natrafiono na nią dopiero w pierwszej połowie poprzedniego stulecia.

Willa Tezeusza

Willa Tezeusza z przełomu III i IV wieku. Swoją nazwę zawdzięcza wspaniałej mozaice w formie medalionu, przedstawiającej starcie Tezeusza z Minotaurem w labiryncie kreteńskim.

Budowla miała formę pałacową i pełniła funkcję oficjalnej rezydencji rzymskiego ambasadora. Willa była prawdopodobnie zamieszkana jeszcze w VII stuleciu, a współcześnie na światło dzienne wydobyli ją polscy archeolodzy.

Dom Dionizosa

Dom Dionizosa z II wieku wzniesiono na fundamentach istniejącej wcześniej rezydencji hellenistycznej. Do naszych czasów przetrwały zaledwie fragmenty oryginalnego budynku, posiadającego w czasach swojej świetności ponad 40 pomieszczeń!

Wszystkie pokoje były bogato zdobione freskami oraz mozaikami podłogowymi (od jednej z nich, przedstawiającej boga wina, rezydencja bierze swoją współczesną nazwę). Najlepiej zachowane z mozaik znajdują się w okolicy perystylu (wewnętrznego dziedzińca), a wśród nich na szczególną uwagę zasługują sceny polowań.

Dom Dionizosa był pierwszą z odnalezionych rezydencji - całkowitym przypadkiem na jego pozostałości natrafił w 1962 roku lokalny farmer. Obecnie ruiny przykryte są dachem.

Dom Aiona

Dom Aiona powstał w drugiej ćwierci IV wieku i ozdabiały go wspaniałe mozaiki podłogowe. Najwspanialsza z odkrytych posadzek składa się z pięciu paneli przedstawiających różne sceny mitologiczne. W budynku tym odkryto również freski - niektóre z nich zobaczymy w muzeum archeologicznym w centrum Pafos. Co warte odnotowania, Dom Aiona został odkryty przez zespół polskiej misji archeologicznej.

Dom Orfeusza

Dom Orfeusza z przełomu II i III wieku. Była to rozległa budowla, posiadająca nawet własne łaźnie. Do naszych czasów przetrwały okazałe ruiny oraz kilka mozaik podłogowych ze scenami mitologicznymi (przedstawiającymi m.in. przygody Herkulesa czy Orfeusza, od którego dom bierze swoją nazwę).

Zamek Saranta Colones

Ruiny bizantyńskiej twierdzy wzniesionej prawdopodobnie w VII wieku i przebudowanej na początku XIII stulecia. Po trzęsieniu ziemi w 1223 roku nie została już nigdy odbudowana. Zamek nazwano Saranta Colones (pol. Czterdzieści Kolumn), ponieważ ozdabiały go liczne starożytne granitowe kolumny.

Oryginalna budowla otoczona była murem, wspartym ośmioma wieżami oraz fosą. Kolejne cztery wieże znajdowały się w środku. Saranta Colones, wspólnie ze stojącym w porcie fortem, tworzyły system obrony wybrzeża.

Agora

Pozostałości po najważniejszym miejskim placu. Mimo że większość jego zabudowy pochodzi z czasów rzymskich, archeologom udało się natrafić również na ślady pamiętające okres hellenistyczny.

Odeon

Amfiteatr z II wieku, wykorzystywany do organizacji występów muzycznych. Z pierwotnej budowli przetrwało 13 rzędów trybun. Budowla została odrestaurowana i służy mieszkańcom także dziś.

Asklepiejon

Ruiny świątyni Asklepiosa, boga sztuki lekarskiej, do której udawali się obłożnie chorzy z nadzieją na wyleczenie. Sanktuarium było częścią agory i powstało w podobnym czasie co odeon. Do naszych czasów przetrwały fragmenty ścian.

Pozostałości po murach obronnych

W czasach starożytnych całe Nea Pafos otoczone było pierścieniem murów obronnych. Pozostałości starożytnych fortyfikacji odnajdziemy niedaleko agory.

Latarnia morska

Wzniesiona na niewielki wzgórzu kamienna latarnia morska znalazła się w granicy parku archeologicznego.

Budowla powstała około 1888 roku i była pierwszą latarnią morską na Cyprze. Jej wysokość to około 20 m.