Pinakoteka Ambrozjańska w Mediolanie: zwiedzanie, kolekcja, wybrane dzieła

Pinakoteka Ambrozjańska (wł. Pinacoteca Ambrosiana) to muzeum sztuki w Mediolanie, które znajduje się nieco w cieniu szerzej znanej Pinakoteki Brera.

W naszym odczuciu Pinakoteka Ambrozjańska niczym nie ustępuje bardziej znanej placówce, a dzięki większej różnorodności dzieł sztuki dla wielu odwiedzających może okazać się nawet ciekawsza: zwłaszcza dla tych, którzy chcieliby na własne oczy zobaczyć ręczne szkice słynnego Leonardo da Vinci.

ZDJĘCIA: prace Leonarda da Vinci

Bez większej przesady można pokusić się też o stwierdzenie, że Pinakoteka Ambrozjańska jest jednym z najważniejszych muzeów sztuki we Włoszech.

Biblioteka Ambrozjańska - historia oraz założenie galerii sztuki

Pinakoteka Ambrozjańska mieści się w gmachu Biblioteki Ambrozjańskiej (wł. Biblioteca Ambrosiana), która swoją nazwę otrzymała na cześć św. Ambrożego, jednego z doktorów Kościoła Katolickiego oraz wczesnochrześcijańskiego biskupa Mediolanu.

Trochę więcej informacji o św. Ambrożym znajdziecie w naszym artykule Bazylika św. Ambrożego w Mediolanie.

Czytelnię ufundował na początku XVII wieku Fryderyk Boromeusz (wł. Federico Borromeo), bratanek świętego Karola Boromeusza, który przekazał nowo utworzonej instytucji kolekcję blisko 50 000 manuskryptów oraz ksiąg, a także wiele obrazów oraz innych dzieł sztuki.

Gmach biblioteki wzniesiono w jednej z najstarszych części miasta, dosłownie kilka kroków od Piazza Mercanti, najważniejszego z miejskich placów. Za projekt budowli odpowiadało dwóch architektów: Lelio Buzzi oraz Francesco Maria Richini. Drugi z nich zajmował się również przebudową kompleksu pałacowego Brera. Pierwsza czytelnia, którą nazwano Sala Fredericiana, została udostępniona publiczności 8 grudnia 1609 roku, co czyni ją jedną z najstarszych zachowanych bibliotek świata.

W 1611 roku rozpoczęto rozbudowę gmachu o część muzealną. Pinakoteka Ambrozjańska została oficjalnie zainaugurowana w 1618 roku. Od 1621 roku przy galerii działała akademia sztuki. W kolejnych dekadach i stuleciach muzeum gromadziło prace lokalnych i europejskich mistrzów, rozbudowując przy tym początkową kolekcję ofiarowaną przez Fryderyka Boromeusza.

ZDJĘCIA: 1. Jedna z prac Jana Brueghela; 2. Witraż z postacią Dantego.

Kodeks Atlantycki (Codex Atlanticus)

W 1637 roku (kilka lat śmierci Fryderyka Boromeusza) Galeazzo Arconati podarował bibliotece Kodeks Atlantycki (Codex Atlanticus) autorstwa Leonardo da Vinci, na który składało się 1119 kart papieru z odręcznymi rysunkami oraz podpisami renesansowego geniusza.

Zadanie oprawienia notatek i zebranie ich w jeden dokument zlecono rzeźbiarzowi Pompeo Leoniemu, który dał się poznać jako utalentowany twórca realistycznych posągów z brązu. Leoni umiejętnie spiął ponad 40 letni (szkice datowane są od 1478 do 1519 roku) dorobek intelektualny wynalazcy w spójną całość.

ZDJĘCIA: prace Leonarda da Vinci

A skąd właściwie wzięła się nazwa kodeksu? Mimo że słowo Atlantycki może przywodzić na myśl zawiłą hipotezę, to odpowiedź na to pytanie jest prozaiczna: Leoni oprawiał szkice w duże karty papieru, które w tamtym czasie wykorzystywano do tworzenia atlasów.

W 1796 roku kodeks opuścił Mediolan i trafił do Luwru, gdzie przebywał przez 17 lat, zanim decyzją kongresu wiedeńskiego zwrócono go prawowitym właścicielom. Mało zresztą brakowało, że wyznaczony do odbioru dzieła urzędnik by je przegapił. Leonardo zwykł pisać w przeciwnym kierunku (od prawej do lewej), a austriacki emisariusz wziął stworzone przez niego szkice za... dokumenty napisane w języku chińskim. Tylko dzięki jasności umysłu słynnego rzeźbiarza Antonio Canovy (który towarzyszył urzędnikowi jako wysłannik papieża) udało się wyłapać przeoczenie i odzyskać bezcenne dzieło.

W 1968 roku rozpoczęto prace konserwacyjne, efektem których był podział kodeksu na dwanaście ksiąg. W 2008 roku podjęto decyzję o rozdzieleniu szkiców. Każda ze stron została oprawiona w specjalną ramkę, która umożliwia bezpieczny transport oraz wystawianie na widok publiczny. Obecnie niewielka część szkiców eksponowana jest w trzech salach Pinakoteki Ambrozjańskiej.

Kolekcja: wybrane dzieła oraz najważniejsi artyści

Największym skarbem muzeum jest opisany w poprzednim punkcie Kodeks Atlantycki (Codex Atlanticus), czyli największy zachowany zbiór odręcznych notatek Leonarda da Vinci. Renesansowy geniusz uwiecznił w nich wiele swoich pomysłów, wniosków czy wynalazków z najróżniejszych dziedzin, w tym: geometrii, astronomii, filozofii, a nawet hydrauliki. Podczas naszej wizyty na ekspozycji znalazły się projekty maszyn oblężniczych, katapult czy mostów.

ZDJĘCIA: Witraż z postacią Dantego.

Notatki te zobaczymy w dwóch salach muzeum oraz w historycznej czytelni Sala Federiciana, do której trafimy na sam koniec wizyty.

Co jeszcze zobaczymy podczas odwiedzin w Pinakotece Amrbozjańskiej? Poniżej przedstawiliśmy wybrane wystawy, kolekcje oraz dzieła sztuki.

• Szkoła Ateńska (Rafael Santi) - jeden ze szkiców wykonanych przez artystę podczas przygotowań do stworzenia słynnego malowidła, które ozdabia ścianę jednego z pomieszczeń w Pokojach Rafaela (wł. Stanze di Raffaello) w Pałacu Watykańskim (obecnie sala stanowi część Muzeów Watykańskich). Jest to jedno z najbardziej wartościowych dzieł w kolekcji muzeum.

• Witraż przedstawiający siedzącego na gotyckim tronie Dantego, któremu towarzyszą Matylda oraz Beatricze. Autorem pracy był Giuseppe Bertini. Witraż powstał w 1851 roku z okazji Wielkiej Wystawy w Londynie. Niemal identyczny witraż tego samego artysty ozdabia jedną z sal w Pałacu/Muzeum Poldi Pezzoli (Museo Poldi Pezzoli). Bertini zasłynął również jako twórca niektórych witraży w mediolańskiej katedrze.

• Maryja z dzieciątkiem i trzema aniołami (wł. Madonna del Padiglione / obraz/ Sandro Botticelli).

• Portret muzyka (obraz / Leonardo da Vinci).

• kosz z owocami (obraz / Caravaggio) - jest to jedna z nielicznych prac artysty z motywem martwej natury. Obraz charakteryzuje się wręcz fotograficzną dbałością o detale.

• Pokłon Trzech Króli (obraz / Tycjan).

• Alegoria Wody oraz Alegoria Ognia (obrazy / Jan Brueghel Starszy) - dwie prace z cyklu alegorii czterech elementów - dwa pozostałe obrazy (Alegoria Ziemi oraz Alegoria Powietrza) zabrano do Luwru.

• Adam i Ewa w ogrodzie Eden oraz Grzech pierwotny (obrazy / Jan Brueghel (młodszy).

• Kolekcja obrazów XVII-wiecznych flamandzkich mistrzów (m.in. Paul Bril oraz Jan Brueghel Starszy), która zajmują całe pomieszczenie w muzeum (sala 7). Kolekcja należała do Fryderyka Boromeusza, który jej gromadzenie rozpoczął w trakcie pobytu w Rzymie, gdzie w Akademii Świętego Łukasza poznał Paula Brila.

• Portret Karola Boromeusza (Giovanni Ambrogio Figino), który stał się modelem, na podstawie którego przedstawiano arcybiskupa Mediolanu.

• Kolekcja obrazów autorstwa Francesco Hayeza, włoskiego malarza okresu romantyzmu, w tym kopia słynnego Pocałunku, którego oryginał możemy podziwiać w Pinakotece Brera.

• Cierniem koronowanie Chrystusa (fresk / Bernardino Luini) - monumentalne malowidło ozdabiające ścianę Auli Leonardi.

• Kopia Ostatniej Wieczerzy Leonardo da Vinci, która wyróżnia się żywymi kolorami.

Mimo że w muzeum króluje malarstwo, to na wystawie zobaczymy również porcelanę, neoklasyczne rzeźby z brązu (przedstawiające m.in. rzymskie kolumny i obeliski), czy tak nietypowe przedmioty jak gablota z włosami Lukrecji Borgii, córki papieża Aleksandra VI. W części sal zachowały się oryginalne zdobienia.

ZDJĘCIA: 1. "Madonna z dzieciątkiem z trzema aniołami" - Sandro Botticelli; 2. "Zimowy krajobraz" - Hendrick Avercamp.

Najważniejsze dzieła sztuki (wraz z możliwością sprawdzenia czy znajdują się obecnie na wystawie) znajdziecie na oficjalnej stronie muzeum.

Zwiedzanie Pinakoteki Ambrozjańskiej

Na wizytę w muzeum warto zaplanować przynajmniej dwie godziny. Do zwiedzenia są 24 sale. Kolekcja zorganizowana została chronologicznie - zaczynając od eksponatów podarowanych przez Fryderyka Boromeusza, aż po czasy współczesne. Sale wystawowe porozrzucane są po całym budynku.

ZDJĘCIA: Prace Jana II Brueghela

Najważniejsze opisy sal zostały przetłumaczone na język angielski. Niestety, nie dotyczy to wszystkich obrazów czy dzieł.