Jezioro Como - atrakcje, zwiedzanie, dojazd

Jezioro Como, położone w północno-zachodniej części Lombardii, jest jednym z najbardziej malowniczych miejsc w całych Włoszech. Stanowi trzecie co do wielkości jezioro w tym kraju, ustępując tylko jezioru Garda, które znajduje się w okolicy Werony, oraz jezioru Maggiore, położonemu bardziej na zachód

Chociaż jezioro Como nie jest największe pod względem powierzchni, to ze średnią głębokością wynoszącą 154 metry i najgłębszym punktem osiągającym 400 metrów przoduje jako jezioro o największej głębi w całych Alpach. Dla wielu jest też najpiękniejszym, na co dowodem są liczne wzmianki w literaturze oraz niezliczona ilość obrazów z okolicznymi motywami.

Jezioro Como jest też łatwo dostępne z Polski - wystarczy dolecieć tanimi liniami na lotnisko Mediolan-Bergamo, i tam przesiąść się na transport publiczny, aby w niecałe dwie godziny znaleźć się na miejscu.

Jezioro Como - krótkie wprowadzenie

W Polsce jezioro nazywane jest jeziorem Como, co odpowiada włoskiej nazwie Lago di Como, czyli jezioro przy mieście Como. Początki tej 80-tysięcznej miejscowości sięgają czasów rzymskich, a dziś jest to największe miasto leżące bezpośrednio przy brzegu. Bardziej tradycyjna nazwa jeziora to Jezioro Lario (Lago Lario), która wywodzi się z czasów rzymskich (łac. Lacus Larius). Jedna z odnóg nazywana jest Lago di Lecco (jezioro przy Lecco), chociaż mieszkańcy Lecco używają tej nazwy odnosząc się do całego jeziora.

Jezioro Como ma kształt odwróconej litery Y i składa się z trzech odnóg: Ramo di Como (część zachodnia), Ramo di Lecco (część wschodnia) oraz Ramo di Colico (część północna). Co ciekawe, wszystkie mają podobną długość - około 25-26 kilometrów. Praktycznie cała linia brzegowa jest górzysta, a powstałe przy niej miasta pną się kaskadowo w górę.

Niektóre z tutejszych miejscowości przypominają słynne miasteczka Cinque Terre - z tą różnicą, że jest ich tu zdecydowanie więcej niż pięć. Kształt zbiornika jest bardzo nieregularny i zygzakowaty, przez co trudno o punkty obserwacyjne, z których możemy zobaczyć jezioro w pełnej okazałości. Niemal cały obszar wokół tafli wody zarośnięty jest różnorodną roślinnością i drzewami, czemu sprzyja łagodny klimat i stosunkowo mało srogie zimy.

Jak dojechać się nad jezioro Como z Polski?

Najbliższymi lotniskami w okolicy są porty w Mediolanie oraz w Bergamo. W przypadku turystów z Polski dobrym wyborem jest Bergamo: dolecimy tam bezpośrednio z kilku polskich miast (m.in. Gdańska, Katowic, Kraków, Lublin, Łódź Warszawa (Modlin i Okęcie), Wrocław czy Poznań) , a obie tanie linie (Ryanair i Wizzair) kuszą nierzadko biletami w cenie około 100 zł za lot w jedną stronę.

Po wylądowaniu na lotnisku w Bergamo wsiadamy w autobus miejski ATB, który dowiezie nas na dworzec kolejowy. Bilet kupowany w automacie lub w punkcie sprzedaży kosztuje 3€, a czas przejazdu wyniesie około 15 minut. W pojeździe możemy zapłacić też zbliżeniowo własną kartą płatniczą, ale koszt będzie o pół Euro wyższy.

Po dostaniu się na dworzec, przesiadamy się w pociąg. Do wyboru mamy:

• Dojazd do miasta Como na dworzec Como S. Giovanni. Możemy zdecydować się na tańszą trasę z dwoma przesiadkami - najpierw autobusem do Ponte S. Pietro, stamtąd pociągiem do Monzy, i w Monzy kolejna przesiadka na pociąg do Como. Cena biletu wynosi 7,40€. Wygodniejszym wyborem jest jednak przejazd z jedną przesiadką na stacji Milano Centrale, kosztujący 10€. Czas podróży to od 115 minut do dwóch godzin i 15 minut.
• Z Como możemy dojechać autobusem do innych miejscowości, m.in.: Bellagio, Tremezzo czy Menaggio; pociągi kursują co mniej więcej godzinę,
• Dojazd z przesiadką do miasta Lecco. Najpierw autobusem do Ponte S. Pietro, a tam przesiadka w pociąg do Lecco. Cena wynosi 4€. Czas przejazdu to około 70 minut. W Lecco możemy przesiąść się i ruszyć do innych miast zachodniego brzegu (m.in. Varenna, Bellano czy Colico).

Niestety, z powodu prac na linii kolejowej łączącej Bergamo z Mediolanem w przypadku kilku linii część trasy do miasta Ponte S. Pietro trzeba pokonać komunikacją zastępczą - autobusem. Dawniej do Lecco można było dojechać bezpośrednio.

Bilety kolejowe możemy zakupić online lub bezpośrednio na dworcu. Pamiętajmy o skasowaniu biletu zakupionego na dworcu przed podróżą! Z biletu możemy skorzystać do 4 godzin od momentu skasowania lub do 4 godzin licząc od godziny, na którą zakupiliśmy bilet online. Pamiętajcie jednak, żeby wykonać "check-in" biletów zakupionych online.

Rozkłady dostępne są na oficjalnej stronie włoskiego przewoźnika Trenitalia w języku angielskim.

W przypadku wylądowania w Mediolanie, powinniśmy dostać się na stację Milano Centrale, i tam przesiąść się na pociąg do Como lub Lecco.

Miasta nad jeziorem Como

Bezpośrednio nad jeziorem Como położonych jest kilkanaście większych bądź mniejszych miejscowości. Największym z nich jest Como, zamieszkane przez 80 tysięcy osób, które przypomina typowe włoskie miasto średniej wielkości. Znajdziemy w nim katedrę, bazyliki, szerokie place wypełnione kawiarnianymi stolikami, muzea oraz duży wybór gastronomiczny.

Drugim większym miastem jest Lecco, które już tak nie zachwyca. Pozostałe są już zauważalnie mniejsze, czy nawet malutkie, i obejdziemy je w kilka minut. Większość rośnie kaskadowo od brzegu w górę, ale kilka znajduje się na wyższym poziomie i możemy dostać się do nich pieszo lub korzystając z komunikacji publicznej, ewentualnie kolejki linowej.

Popularne miejscowości:

• zachodni brzeg Ramo di Como i Ramo di Colico: Como, Carnabbio, Argegno, Ossuccio, Lenno, Tremezzo, Menaggio
• wschodni brzeg Ramo di Lecco i Ramo di Colico: Lecco, Varenna, Bellano, Colico
• wschodni brzeg Ramo di Como: Nesso, Bellagio

Atrakcje jeziora Como, które warto zobaczyć i zwiedzić

Miasto Como

Miasto Como to jedyne miejsce, gdzie możemy spędzić więcej niż dobę. Oprócz licznych zabytków takich jak katedra, średniowieczne mury i bramy obronne oraz wille położone nad wodą czekać tam na nas będą również muzea i punkty widokowe.

Wśród placówek kulturalnych warto wymienić: Muzeum Archeologiczne (Museo Archeologico Giovio), Muzeum Edukacyjne Jedwabiu (Museo Didattico della Seta) czy Galeria Sztuki (Pinacoteca Civica).

Innym interesującym zabytkiem jest Villa Olmo (Como) - neoklasyczna willa, w której zatrzymywał się m.in. Napoleon. Dziś w środku odbywają się różne wystawy czasowe, a przed willą rozciąga się duży ogród; w ciągu dnia możemy spróbować zajrzeć do środka.

Latarnia Volta i kolejka linowa z Como do Brunate

Będąc w Como, warto skorzystać z kolejki linowej i wybrać się do miasta Brunate, skąd możemy udać się na spacer po okolicznych wzgórzach lub wybrać się do latarni Volte’y, położonej w miasteczku San Maurizio, 150 metrów nad miastem Brunate. Ze szczytu latarni rozpościera się świetny widok na Como i okolicę.

Tuż obok wejścia do latarni znajdziemy kawiarnię posiadającą taras z pięknym widokiem i rozsądnymi jak na okolicę cenami. My zjedliśmy tam dobre tiramisu, w międzyczasie delektując się widokami.

Ruiny zamku Baradello

Na obrzeżach Como zobaczymy ruiny zamku Baradello (Castello Baradello), wzniesionego z pomocą cesarza Fryderyka Barbarossy w XII wieku. Zamek znajduje się dalej od centrum, poza dawną granicą murów miejskich. Do dziś zachowały się jedynie ruiny, ale po niedawnej renowacji możemy wejść do wieży i zwiedzić ją przewodnikiem (w weekendy, w sezonie letnim). Z góry będziemy mogli podziwiać przede wszystkim zabudowę samego miasta Como.

Wejście na wieże jest płatne, ale dobry i darmowy widok znajdziemy również przy zamku.

Bellagio i Villa Melzi

Bellagio, położone w najbardziej wysuniętej części południowego brzegu jeziora, w materiałach reklamowych nazywane jest czasami jednym z najpiękniejszych włoskich miasteczek. Na pewno jest ono urokliwe, ale chyba lepiej nie nastawiać się do niego aż tak pozytywnie. Przede wszystkim najciekawsza część zajmuje stosunkowo niewielki obszar, który zwiedzimy dość szybko - w maksymalnie 45 minut przejdziemy nabrzeże oraz stare miasto Bellagio wzdłuż i wszerz.

Z perspektywy turysty szczególnie ciekawe są dwie wille: Villa Melzi oraz Villa Serbelloni. Oprócz nich warto zwrócić uwagę na wieżę prochową z XI wieku, we wnętrzu której mieści się punkt informacji turystycznej.

Ozdobą Bellagio jest Villa Melzi (Bellaglio) - skromna rezydencja mieszkalna otoczona rozległymi ogrodami, ciągnącymi się wzdłuż brzegu. Wnętrze willi nie jest możliwe do zwiedzenia, ale można odwiedzić przyjemne ogrody i kaplicę rodu Melzi, do czego Was zachęcamy.

Varenna i Villa Monastero

Pnąca się w górę Varenna jest perełką wschodniego brzegu. Naszym zdaniem nie będzie też większej przesady w stwierdzeniu, że jest to jedno z najbardziej urokliwych miejsc nad całym jeziorem Como. Jeśli dłuższe spacery, w tym podejścia pod górę, nie są Wam straszne, to Varennie i okolicy można spędzić nawet cały dzień.

Miasto powstało we wczesnym średniowieczu i początkowo pełniło funkcję niewielkiej osady rybackiej. W XII wieku, po dekadzie wojny pomiędzy Mediolanem a miastem Como, do Varenny przybyli uciekinierzy ze zniszczonej wyspy Isola Comacina. Obecnie dzięki linii kolejowej jest to jeden z popularnych kurortów.

Jeśli przybywamy do Varenny drogą wodną to od razu w oczy rzuci nam się przyjemna i kolorowa część nabrzeżna, wzdłuż której prowadzi wąska trasa piesza. Najstarsza część miasta wyróżnia się wąskimi i częściowo krytymi uliczkami, którymi warto pospacerować i je poodkrywać.

Historyczne stare miasto pnie się w górę aż do Placu św. Jerzego (wł. Piazza S. Giorgio), którego ozdobą jest kościół o tej samej nazwie (wł. Chiesa di San Giorgio). Wyróżniającą się wysoką dzwonnicą świątynię konsekrowano na początku XIV wieku. W środku warto zwrócić uwagę na XV-wieczny poliptyk (malowidło panelowe).

Za największą atrakcję miasta uchodzi Villa Monastero. Nazwa nie jest przypadkowa: kompleks powstał na bazie wybudowanego w XII wieku klasztoru Cystersów. Tutejsze ogrody są naprawdę klimatyczne i pozwalają na ucieczkę od zgiełku oraz cieszenie się wspaniale zaprojektowanymi ogrodami.

Zamek Vezio nad Varenną

Jeśli mamy więcej czasu i lubimy długie spacery to będąc w Varennie możemy odwiedzić jeszcze dwa miejsca: zamek przy historycznym miasteczku Vezio źródło najmniejszej włoskiej rzeki Fiumelatte, o którym napiszemy poniżej.

Już od czasów antycznych miasta nad jeziorem Como były silnie ufortyfikowane. I chociaż z tamtego okresu nie zachowała się żadna twierdza, wciąż istnieje kilka konstrukcji obronnych z okresu średniowiecza.

Najciekawszym świadectwem tamtych czasów są ruiny umiejscowionego nad miastem Varenna XI-wiecznego zamku Vezio (Castello di Vezio). Przy jego murach możemy odpocząć na ogólnodostępnym tarasie lub za opłatą wejść na wieżę, skąd rozpościera się piękny widok na okolicę. Na dziedzińcu zamku odbywają się pokazy sokolników.

Villa del Balbianello - perła jeziora Como

Villa del Balbianello, położona obok miasteczko Lenno, stanowi jedno z najpiękniejszych miejsc nad jeziorem Como. Jej historia sięga końca XVIII wieku, kiedy kardynał Angelo Maria Durini zdecydował o budowie wspaniałej willi w miejscu dawnego klasztoru franciszkanów.

Pięknie położona rezydencja znana jest ze wspaniałych ogrodów, które odgrywały planetę Naboo w jednej z części Gwiezdnych Wojen,

Villa Carlotta - mniej znany sekret jeziora Como

Oprócz wcześniej wymienionych posiadłość, nam szczególnie do gustu przypadła Villa Carlotta w miasteczku Tremezzina. Jest to piękna piętrowa willa wypełniona dziełami sztuki oraz bogatymi zdobieniami, wraz z otaczającym ją ogrodem botanicznym i gajem oliwnym stanowi atrakcję, w której można spędzić sporo czasu - my byliśmy tam około 2 godzin, odpoczywając po długiej wędrówce pieszej.

Dodatkową zaletą Villa Carlota są wspaniałe widoki.

Źródło rzeki Fiumelatte

Nazwa Fiumelatte oznacza dosłownie Biała Rzeka, co nawiązuje do faktu, że z powodu silnego nurtu rzeczka ta jest zawsze spieniona i ma biały kolor. Trasa do samego źródła rzeki jest stosunkowo prosta i wymaga od nas około 30 minut spaceru. Naszą wędrówkę zaczynamy od Willi Monastero w Varennie, żeby po chwili skręcić w górę w ulicę Via Roma. Po około 10 minutach dojdziemy do cmentarza, przed którym znajdziemy schody prowadzące na leśną ścieżkę. Następnie idziemy cały czas na południe aż do końca trasy, gdzie skręcamy w lewo i możemy podejść aż pod same źródło.

Przy źródle stworzono niewielka platformę widokową z której możemy przyjrzeć się szybko wypływającej rzece. Minusem tej trasy jest fakt, że przez większość drogi nie będziemy mieć żadnych widoków na jezioro. Sugerujemy również zabrania dobrego obuwia, trasa od cmentarza nie jest już utwardzona.

Menaggio

Menaggio uważane jest za najważniejsze z miast na zachodnim brzegu jeziora. Centralne położenie oraz bliskość do doliny prowadzącej w stronę Szwajcarii spowodowała, że właśnie tutaj przenieśli się członkowie partii faszystowskiej (w mieście przebywał sam Benito Mussolini) oraz ich poplecznicy po bombardowaniach Mediolanu. Obecnie Menaggio jest jednym z ważniejszych kurortów nad jeziorem, który może pochwalić się dużym wyborem hoteli oraz innych opcji noclegowych (znajduje się tu m.in. duży kemping).

Nesso - średniowieczny most oraz wodospad

Miasteczko Nesso, leżące mniej więcej w połowie drogi do Bellagio, jest jednym z tych miejsc, w którym warto zatrzymać się dosłownie na chwilkę, i to tylko wtedy, gdy mamy więcej czasu.

Największą atrakcją Nesso jest średniowieczny most Ponte della Civera, wzniesiony przy samej tafli jeziora. Aby dostać się do niego z poziomu miasta, musimy udać się na Plac Zamkowy (wł. Piazza Castello) i zejść stamtąd mniej więcej po 300 stopniach w dół. Most, a raczej mostek, jest stosunkowo niewielki, ale naszym zdaniem wart jest pokonania tych kilkuset schodów w dwie strony. Ostatnia część trasy przed mostem prowadzi przez klimatyczne kryte przejście.

Innymi z atrakcjami Nesso są wąwóz (wł. Orrido di Nesso) oraz niewielki wodospad. Częściowo widać je z poziomu Placu Zamkowego oraz wspomnianego wcześniej mostu Civera, ale naszym zdaniem lepsze punkty widokowe znajdziemy na tyłach budynków na południe od Piazza Castello: wystarczy skręcić w lewo na początku drogi Via del Castello lub przy kościele św. Wawrzyńca (wł. Chiesa di San Lorenzo). Nie ma większego problemu ze znalezieniem obu punktów - wystarczy kierować się za szumem wody.

Kolejka linowa z Argegno do Pigry

Niektóre z miast lub dzielnic powstały wysoko nad poziomem wody. W kilku przypadkach stworzono specjalne kolejki linowe, dzięki którym w łatwy sposób możemy dostać się na górę. Nad jeziorem Como spotkamy dwa rodzaje kolejek:

• funiculare - kolej linowo-torowa, która jedzie po torach podobnie jak pociąg czy tramwaj,
• funivia - kolej linowa, której wiszące wagoniki przypominają sposobem działania wyciągi górskie.

Wcześniej wspomnieliśmy o kolejce liniowej kursującej z miasta Como do miasteczka Brunate.

Innym podobnym środkiem transportu jest kolejka linowa pomiędzy leżącym nad wodą miastem Argegno a położoną na wysokości aż 800 m. n.p.m. miejscowością Pigra (Funivia Argegno-Pigra). W przeciwieństwie do kolejki Como-Brunate, tutaj wagoniki zaczepione są u góry i swobodnie wiszą, podobnie jak w przypadku wyciągów typowo górskich. Konstrukcja powstała w latach 70. poprzedniego wieku i dla niektórych sam wjazd na górę możemy być nie lada przygodą!

Święte Wzgórze Ossuccio oraz kościoły warte uwagi

Co w przypadku Włoch nie powinno nikogo dziwić, to możliwość odwiedzenia historycznych kościołów będących często swoistymi dziełami sztuki.

Nad jeziorem Como znajdziemy kilka ciekawych obiektów wartych uwagi. Niestety, oprócz świątyń w Bellagio, Como, Lecco czy Varennie pozostałe są z reguły otwarte tylko w trakcie mszy świętych, albo w przypadku gdy przebywają w nich osoby związane z parafią.

Na jakie świątynie warto zwrócić uwagę:

• katedra (Cattedrale di Santa Maria Assunta) w Como,
• bazylika św. Abbondio (Basilica di Sant’Abbondio) w Como z cyklem fresków oraz relikwiarzami,
• bazylika św. Mikołaja (San Nicolò) w Lecco.

Jedynym obiektem znajdującym się na liście światowego dziedzictwa kulturowego UNESCO jest Święte Wzgórze Ossuccio (Sacro Monte di Ossuccio). Na wysokości około 200 metrów nad poziomem tafli wody w latach 1635-1710 zbudowano 15 barokowych kaplic oraz klasztor. Cały kompleks dobrze widać z dołu i mając odpowiednio dużo sił oraz czasu możemy wdrapać się na górę.

Wyspa Comacina (Isola Comacina)

Na całym jeziorze istnieje tylko jedna niewielka wyspa - Wyspa Comacina (Isola Comacina), która znajduje się dosłownie kawałek od brzegu przy mieście Ossuccio.

Wyspa zabudowana była już w czasach rzymskich. W średniowieczu istniała tu niewielka osada z kościołami, którą w XII wieku zniszczyły połączone wojska cesarza Fryderyka Barbarossy i miasta Como.

Dziś wyspa jest niemal w całości zalesiona, ale zachowały się na niej ruiny po dawnych kościołach i zabudowaniach. Na wyspę możemy dopłynąć taksówką wodną lub statkiem firmy Navigazione Lago di Como. Wejście na wyspę jest płatne, w ramach biletu możemy odwiedzić również muzeum archeologiczne znajdujące się na lądzie.

Szlaki piesze i trasy spacerowe

Niektórzy planują wybrać się nad jezioro Como z myślą o długich spacerach oraz aktywnym wypoczynku. Jest to świetny pomysł, musimy tylko pamiętać, że nie wszędzie będziemy mogli poruszać się pieszo - drogi często prowadzą długimi tunelami i wąskimi ulicami, a przyjemność (i bezpieczeństwo) takiej wyprawy jest wątpliwe. Z drugiej jednak strony, wielu rowerzystów docenia trasy typowo samochodowe i możemy spotkać na nich sympatyków dwóch kółek.

Chcąc poruszać się na własnych nogach powinniśmy rozglądać się za tzw. Zielonymi Szlakami, przeznaczonymi są dla turystów pieszych. Prowadzą one nierzadko przy drodze, ale często musimy wdrapać się na górę, aby obejść miasta, przez które przechodzi jedynie droga dla samochodów.

Spacer od Colonno do Griante

Najlepszym przykładem takiej trasy jest 10-kilometrowy Zielony Szlak od Colonno do Griante. Jeśli macie odpowiednio dużo czasu i sił możemy, polecamy Wam ją przedłużyć (lub rozpocząc) do Mennagio. Trasa Griante - Mennagio prowadzi kawałek przy ulicy, ale większa część ciągnie się chodnikiem bezpośrednio przy wodzie.

Ruszając w tę trasę musimy pamiętać, że niektóre odcinki wymagają wdrapania się do wyższych miasteczek, co może być nieco uciążliwe przy bardzo gorącej pogodzie. Mapę trasy powinniśmy otrzymać w punktach informacji turystycznych mijanych miast (o ile jej nie zabraknie!), ale wystarczy też wypatrywać znaków. Spotkamy zarówno znaki stojące wskazujące kierunek, jak i znaki na ziemi, które utwierdzą nas w pewności co do przebywania na odpowiedniej trasie.

Szlaki piesze startujące z Varenny

Inne przyjemne Zielone Szlaki znajdziemy w znajdującej się na wschodnim brzegu Varennie. Prowadzi ona z historycznego centrum miasta do miasteczka Vezio i znajdującego się przy nim zamku, ale również na południe do najmniejszej włoskiej rzeki Fiumelatte. Nazwa ta po polsku znaczy po prostu Biała Rzeka i nawiązuje do tego, że z powodu silnego nurtu jest ona zawsze spieniona i ma biały kolor.

Punkty widokowe nad jeziorem Como

Biorąc pod uwagę górzystą topografię linii brzegowej nie powinno nas dziwić, że nad jeziorem Como znajdziemy przynajmniej kilka ogólnodostępnych punktów widokowych. Niestety, wijący się kształt jeziora powoduje, że często z punktu obserwacyjnego widzimy jedynie drugi brzeg oraz niewielki fragment całości.

Nasze ulubione punkty widokowe:

• Tarasy i wieża przy zamku Baradello (Castello Baradello) - ruiny dawnej twierdzy leżące na południe od historycznego starego miasta Como. Z góry zobaczymy przede wszystkim dachy tej miejscowości.
• Latarnia Volta - monument położony wysoko nad miastem Como.
• Gaj oliwny w ogrodach Villa Carlotta - jeśli wybieramy się do tej słynnej willi koniecznie wejdźmy na górę ogrodów, na szczyt gaju oliwnego, skąd rozpościera się piękny widok na położone po drugiej stronie Bellagio.
• Tarasy widokowe lub wieża zamku Vezio (Castello di Vezio) - jest to jeden z najlepszych punktów widokowych, z którego zobaczymy pięknie wijące się wzgórza oraz zachodnią stronę jeziora. Możemy wejść na ogólnodostępne i darmowe tarasy lub za opłatą wdrapać się na wieżę.
• Taras przy kościele św. Abbondio (Parrocchia di Sant’Abbondio) w mieśćie Azzano - przyjemny i rozległy taras umiejscowiony bezpośrednio przed kościołem, skąd będziemy mieć przyjemny widok na wschodni brzeg Ramo di Como. Kościół znajduje się na słynnej Zielonej Trasie, a będąc u góry będziemy mogli odpocząć na jednej z ławeczek.
• Miejscowość Pigra - do której dostaniemy się kolejką linową z miasta Argegno.

Co oczywiste, nie są to wszystkie z dostępnych punktów obserwacyjnych. Czasami wystarczy wybrać się do jednego z położonych wyżej miast, żeby znaleźć świetny punkt widokowy. Niestety, czasami wąska zabudowa i wysokie płoty zasłaniają najlepsze widoki.

Ile czasu spędzić nad jeziorem Como i jak zaplanować wizytę?

Wszystko zależy od tego, ile miast planujecie odwiedzić i jak ma wyglądać Wasz pobyt. Jeśli chcielibyście wpaść na jeden dzień bez noclegu, to naszym zdaniem najlepszym wyjściem będzie odwiedzenie miasta Como plus szybki wypad autobusem lub statkiem do maksymalnie dwóch miast. W takim wypadku zachęcamy Was jednak do rozpoczęcia wizyty jak najwcześniej. Prawda jest jednak taka, że odwiedzenie Como i Cernobbio (oba miasta znajdują się niedaleko siebie i możemy przejść pomiędzy nimi pieszo wzdłuż rzędu willi) może spokojnie zająć nam cały dzień.

Przy dwóch lub większej liczbie dni sytuacja wygląda lepiej i mamy kilka możliwych wariantów. Przykładowe pomysły na konkretnie dni:

• Wyprawa autobusem z Como do Bellagio, skąd następnie możemy łatwo i szybko (około 15 minut) dopłynąć do Varenny lub/i Mennagio. W Bellagio i Varennie na odwiedzających czeka sporo atrakcji, takich jak wille czy trasy spacerowe; jadąc do Bellagio możemy zrobić szybki przystanek w Nesso i zobaczyć historyczny most oraz wąwóz z wodospadami.
• Gdy zatrzymujemy się w Lecco, możemy dojechać pociągiem do Varenny, a stamtąd statkiem popłynąć do Bellagio lub/i Mennagio. Przy odpowiednio wczesnym rozpoczęciu dnia zdążymy także podjechać do Bellano i zobaczyć wodospady oraz wąwóz przedzielający miasto na pół.
• Całodniowa wyprawa do Villa del Balbianello oraz miast okręgu Tremezzina, w skład którego wchodzą m.in. Lenno, Ossuccio i Tremezzo. Wszystkie z nich połączone są przyjemną trasą spacerową (Zieloną Trasą), oprócz nich możemy odwiedzić również Mennagio, dokąd również dojdziemy pieszo.

Bez względu na przygotowany plan, zawsze musimy wziąć pod uwagę rozkłady komunikacji, o ile oczywiście nie przyjechaliśmy własnym autem. I chociaż większość miast zwiedzimy w maksymalnie 2 godziny, to wąskim gardłem może być właśnie komunikacja - zarówno autobusy, jak i statki, nie kursują wcale tak regularnie. Oprócz tego nie zawsze warto się śpieszyć, czasem przyjemnie jest po prostu pospacerować wąskimi uliczkami lub spędzić czas w jednym z ogrodów/na plaży popijając kieliszek wina lub popularny włoski drink Aperol Spritz.

Jak zwiedzać jezioro Como?

Przede wszystkim warto pamiętać, że miasta pną się w kaskadowo górę i ich historyczne części potrafią znajdować się wysoko ponad poziomem wody, dlatego warto zabrać ze sobą wygodne obuwie! W przypadku dużego słońca miejmy w pogotowiu również: wodę, krem przeciwsłoneczny i ewentualnie nakrycie głowy. Będąc bezpośrednio przy wodzie nie zawsze od razu odnajdziemy cień. O ile idąc bezpośrednio przy brzegu otrzymamy trochę ulgi z samego jeziora, tak będąc wyżej potrafi być naprawdę duszno i gorąco.

W zależności od naszych preferencji odnośnie słońca możemy zaczynać zwiedzanie od części zachodniej (już od samego rana powinno być słonecznie) i kończyć na wschodniej - lub odwrotnie - zaczynać od wschodniej (przez pierwsze godziny dnia słońce znajduje się jeszcze za wzgórzami i nie jest tak dokuczliwe) i kończyć na zachodniej (w końcówce dnia przed słońcem ochronią nas wzgórza).

Najlepsza baza na nocleg nad jeziorem Como

Wybór bazy noclegowej zależy przede wszystkim od naszych planów. Jeśli chcemy poruszać się aktywnie wokół jeziora i mieć dostęp do wszystkich najważniejszych udogodnień, to najlepszym wyborem będzie samo miasto Como. Dojedziemy stamtąd bezpośrednio autobusem lub kombinacją autobus+pociąg/autobus+statek do wszystkich najważniejszych miast. Będziemy mieć również dostęp do sklepów (w tym całodobowego supermarketu) i restauracji oraz łatwy dojazd z/do Bergamo i Mediolanu. Nie jest to jednak dobre miejsce dla turystów pragnących spokoju lub planujących plażowanie.

Innym wyborem dla opisanych powyżej założeń może być drugie największe z miast - Lecco. W tym przypadku są jednak dwa minusy: trudniejszy dojazd do miasteczek po zachodniej stronie oraz samo miasto i jego położenie. W Lecco trudno odczuć, że jesteśmy nad jednym z najpiękniejszych jezior Europy! Plusem na pewno jest to, że ceny są tu niższe i przebywa tu mniej turystów niż w Como.

Jeśli chcielibyśmy wypocząć, warto rozważyć nocleg w jednym z miast wchodzących w skład okręgu Tremezzina. Znajdziemy tam baseny, wille do zwiedzania, szlaki piesze umożliwiające poruszanie się pomiędzy miastami - a przede wszystkim niektóre z miasteczek nie są tak oblegane przez niedzielnych turystów. My zatrzymaliśmy się tam podczas kolejnych odwiedzin jeziora Como i była to świetna decyzja!

Często można spotkać się z opinią, że jednym z najpiękniejszych miast we Włoszech jest Bellagio, i wielu turystów szuka noclegu właśnie tam. Warto w tym przypadku pamiętać, że plaża w Bellaglio znajduje się poniżej poziomu miasta, a noclegi w rozsądnych cenach znajdują się raczej poza historycznym centrum i czekać nas będą długie spacery bez specjalnych widoków. Ponadto, tłumy turystów w ciągu dnia potrafią przytłoczyć.

Jak poruszać się nad jeziorem Como? Komunikacja publiczna oraz inne propozycje

Jeśli chcemy aktywnie zwiedzać większą liczbę miast powinniśmy zapoznać się z kursującą po i wokół jeziora Como komunikacją publiczną. Nie z każdego miejsca łatwo dostaniemy się do innego, dlatego przed wyborem bazy noclegowej warto sprawdzić możliwe sposoby poruszania się wokół jeziora.

Dostępne są trzy środki transportu:

• Autobusy firmy ASF Autolinee, która obsługuje miasto Como, odnogę Ramo di Como po obu stronach, wschodni brzeg Ramo di Colico oraz połączenie Como - Lecco,
• Pociągi regionalne, które łącza Lecco z miastami wschodniego brzegu Ramo di Lecco i Ramo di Colico,
• Statki obsługiwane przez firmę Navigazione Lago di Como, które łącza ze sobą mniejsze i większe miasta wszystkich brzegów, chociaż nie zawsze bezpośrednio.

W powyższym tekście zamieściliśmy też podstawowe informacje dla podróżujących samochodem. Firma Navigazione Lago di Como oferuje możliwość przewozu aut na trasie Menaggio - Cadenabbia - Bellaglio - Varenna.

Rejsy

Jeśli chcielibyśmy wybrać się na rejs po Jeziorze Como mamy kilka możliwości:

• Standardowe rejsy opisanej wcześniej firmy Navigazione Lago di Como; pamiętajmy tylko, żeby nie kupować biletów na wodoloty (nic z nich nie zobaczymy!) i w godzinach szczytu pojawić się wcześniej (i stanąć w kolejce), dzięki czemu będziemy mieć szansę na zajęcie miejsca z dobrym widokiem; niestety, rozwiązanie to nie jest idealne czasowo, ponieważ statki zatrzymują się przy wielu miastach, ale z drugiej strony pozwala to na zobaczenie ich od strony wody,
• Godzinny rejs turystyczny startujący z Como i płynący do Cernobbio, Moltrasio i Torno: statek kursuje w sezonie letnim (do końca września) i obsługiwany jest przez Navigazione Lago di Como;
• Prywatny rejs, którego długość i cena zależą od wybranej przez nas firmy; te działają w najbardziej popularnych miejscowościach; plusem jest możliwość samodzielnego wpływu na trasę, minusem wysoka cena, która różni się w zależności od sezonu i sprawdzimy ją dopiero na miejscu lub kontaktując się z przedstawicielem konkretnej firmy.

Dla części osób rozwiązaniem może być również wypożyczenie łódki i samodzielny rejs po jeziorze.

W części miast (np. w mieście Como) możemy wypożyczyć rowerek wodny.

Będąc na miejscu zawsze warto dobrze sprawdzić ofertę firmy Navigazione Lago di Como, która każdego roku przygotowuje różne oferty turystyczne.

Plaże nad jeziorem Como - co powinniśmy o nich wiedzieć?

Turyści przyzwyczajeni do polskich jezior mogą doznać lekkiego szoku. Na niemal całej linii brzegowej jeziora Como praktycznie nie znajdziemy naturalnych plaż, a nielicznymi wyjątkami są wąskie i kamieniste pasy prowadzące najczęściej wzdłuż drogi.

Nie powinno nas to jednak zrażać, ponieważ niemal w każdym mieście spotkamy sztuczną plaże, a często również otwarte baseny. Jeśli chcielibyście znaleźć plażę w konkretnym mieście, powinniście szukać korzystając ze słowa "Lido di" - np. Lido di Bellano lub po prostu Lido Bellano.

Sztuczne plaże bywają różne. Czasem jest to dobudowany kawałek terenu wystający poza linię brzegową z nasypanym piaskiem a innym razem zwyczajny park (w tym drugim wypadku są to z reguły miejsca darmowe).

W popularnych miejscowościach spotkamy za to ogrodzone kompleksy: z basenem, leżakami i kawiarniami/restauracjami. Miejsca tego typu są płatne, a czasem dostępne wyłącznie dla gości hotelowych. Ceny są różne i wahają się w zależności od lokalizacji oraz usług. W niektórych przypadkach ceny podane są razem z leżakiem, w innych za leżak oraz parasol dopłacamy oddzielnie. W większości przypadków istnieje możliwość zakupienia wejścia na pół dnia. Niestety, cena za pół dnia dotyczy prawie zawsze jedynie drugiej połowy dnia, np. od 14:00 lub 15:00 aż do zamknięcia.

Poniżej wypisaliśmy kilka naturalnych i sztucznych plaż z podstawowymi informacjami. Jest to zaledwie mały wycinek całości.

Naturalne kamieniste plaże:

• W północnej części miasta Griante (zachodni brzeg, przy ulicy Via Regina) - jest to bardzo wąska plaża ciągnąca się wzdłuż głównej ulicy trochę dalej od typowo turystycznych miejsc; przy plaży działa bar Al Pùunt, w którym możemy wypożyczyć leżaki oraz parasole.
• Plaża św. Jana (San Giovanni, adres: Via Paolo Carcano 28) w miasteczku Bellagio (środkowy brzeg), znajduje się na południe od słynnych ogrodów willi Melzi.
• Wąska i podłużna plaża w mieście Menaggio, znajduje się na północ od kempingu Europa; na miejsce dojdziemy ulicą Via Armando Diaz (położenie geograficzne: 46.026082, 9.238452).
• Niewielka kamienista plaża w mieście Lenno, przy samym ujściu jednej z rzek (położenie geograficzne: 45.966976, 9.187179) - nie ma tu zbyt wiele miejsca i nie warto specjalnie się tu fatygować.

Darmowe parki i sztuczne plaże:

• Lido di Ossuccio - plaża w parku przy historycznej części miasta Ossuccio, z okolic której dostaniemy się wpław lub korzystając z usług taksówek wodnych na wyspę Comacina.
• Plaża w mieście Sala Comacina - niewielka piaszczysta plaża w mieście Sala Comacina, z miejscem na dosłownie kilkanaście osób. Znajdziemy ją schodząc w dół ulicami starego miasta niedaleko przystani dla statków.
• Parco Civico Teresio Olivelli (adres: Via Statale 47, Tremezzo) - duży park, z bezpośrednim zejściem do wody, kawiarnią, ławeczkami i fontannami; drzewa pozwalają skryć się przed słońcem.

Baseny i płatne plaże:

• Lido di Bellagio - oprócz opisanej wcześniej naturalnej plaży, w mieście Bellagio znajdziemy też płatną piaszczystą plażę po południowej stronie Willi Melzi.
• Lido di Menaggio - duży kompleks z basenem w mieście Menaggio.
• Lido di Cadenabbia - basen oraz miejsce na wypożyczenie leżaka w mieście Cadenabbia; za wyborem tego miejsca na pewno przemawia widok na Bellaglio oraz wschodni brzeg,
• Infinity Pool - basen znajdujący się zaledwie kilka kroków od Lido di Cadenabbia;
• Lido di Cernobbio - uważana za ekskluzywną plaża z basenem w mieście sąsiadującym z miastem Como.
• Lido di Bellano - niewielka plaża w mieście przedzielonym na pół przez wąwóz Orrido di Bellano.

W większości przypadków obowiązuje jedna cena za wejścia oraz dodatkowa dopłata za leżak. Warto przed przyjazdem sprawdzić ceny, gdyż te potrafią w niektórych miejscach przekraczać 20 Euro za dzień.

Kiedy najlepiej odwiedzić jezioro Como?

Wybór daty na odwiedziny jeziora Como powinien zależeć od planowanych przez nas aktywności.

• Jeśli chcemy się polenić i mieć gwarancję słońca, to najlepszym okresem będzie czas od połowy czerwca do końca sierpnia. Pamiętajmy, że w tym okresie średnie temperatury potrafią utrzymywać się na poziomie 30 stopni i mimo lekkiego chłodu od wody potrafi być naprawdę gorąco.
• Gdy bardziej zależy nam na długich spacerach, lepszym wyborem będzie maj i początek czerwca lub wrzesień, kiedy temperatury nie są tak wysokie. Niestety, w tym okresie występują największe opady i powinniśmy mieć ze sobą na wszelki wypadek kurtkę przeciwdeszczową. Wieczory i poranki bywają chłodne.
• Kwiecień lub październik powinny być dobrymi miesiącami pod względem pogody w przypadku aktywnego wyjazdu, ale samo jezioro bywa nierzadko zasłonięte jest przez niskie chmury i mgłę.
• Pozostałe miesiące i zima to małe opady, ale również niska temperatura i krótkie dni (od listopada do stycznia są zaledwie 3 godziny słoneczne w ciągu doby!). Plusem są niższe ceny i pustki. Niestety, w tym okresie rzadziej kursuje komunikacja publiczna, a większość willi jest zamknięta. Średnie temperatury w tym czasie wahają się pomiędzy 1 a 6 stopni Celsjusza, ale zdarzają się także dni z temperaturami minusowymi. Ponadto, prawie nigdy nie występują tu obfite opady śniegu.

Kuchnia, restauracje i jedzenie na mieście

W każdej miejscowości nad jeziorem Como znajdziemy typowo włoskie restauracje, trattorie czy po prostu bistra. Nie w każdym miejscu trafimy na lokalną kuchnię, króluje raczej kuchnia typowo włoska: dania makaronowe (wł. pasta), pizza czy risotto (ryż z dodatkami, np. filetami i owocami morza).

Jeśli chcielibyśmy spróbować lokalnych ryb, powinniśmy w karcie szukać okonia (wł. pesce persico) lub alozy (wł. alosa), ryby z gatunku śledziowatych, która przed podaniem trzymana jest w soli i później suszona na słońcu. Chcąc spróbować tego przysmaku szukajmy w karcie pozycji o nazwie missoltino.

Wybierając się do restauracji (dotyczy to też mniej oficjalnych trattorii czy nawet pizzerii, z nielicznymi wyjątkami jak bistra) powinniśmy liczyć się z tym, że do rachunku zostanie doliczona opłata za nakrycie za każdą z osób, tzw. koperta (coperto). Kwota różni się pomiędzy miejscami, my spotkaliśmy się z opłatami od 1,50€ do 2,50€ za osobę. W przypadku wybrania się w 4 osoby na pizzę dodatkowa opłata 10€ potrafi negatywnie zaskoczyć turystów. Jeśli nie ma podanej informacji o wysokości coperto w karcie (a powinna być gdzieś na dole, czasem na ostatnich stronach), po prostu zapytajmy przed wejściem.

Jeśli nie jesteśmy koneserami win najlepiej poprosić o wino domowe (wł. vino della casa, ang. house wine). Jest zdecydowanie tańsze niż butelkowe i dla niepwrawionych smakoszy może być nawet lepsze niż butelkowane.

Niestety, nad jeziorem Como dominują wysokie ceny - szczególnie w miastach typowo turystycznych, takich jak Bellagio, Varenna, Como czy Mennagio. Zauważyliśmy, że tańsze miejscówki można znaleźć w mieście Lecco. Niestety, jest też tak, że wiele miejsc to typowe pułapki turystyczne, dlatego warto poszukać wcześniej opinii w sieci.

Jezioro Como - informacje praktyczne

Punkty informacji turystycznej

Punkty informacji turystycznej znajdziemy w większości miast znajdujących się przy brzegu. Niestety, z wyjątkiem największych nie powinniśmy oczekiwać cudów - nie zawsze pracownik będzie w stanie porozumieć się po angielsku, raczej na pewno będzie brakować materiałów w języku Szekspira, a może się też zdarzyć, że akurat przeszkodzimy w piciu kawy i nie otrzymamy żadnej praktycznej pomocy.

Z drugiej strony punkty informacji przy największych miastach działają sprawnie. Pracują w nich osoby mówiące po angielsku i mające dużą wiedzę. My mieliśmy bardzo dobre doświadczenia z punktami w: Como (przy katedrze), Lecco i Mennagio. Co ważne, w punktach tych otrzymamy informacje nie tylko o miejscach w których się znajdujemy, ale też o innych miastach nad jeziorem. Zawsze warto zapytać o mapki miejsc, do których się wybieramy.

Krótka historia - od czasów rzymskich do dzisiaj

Okolice jeziora prawdopodobnie zamieszkane były już w czasach prehistorycznych. Prawdziwy rozwój okolicy przypadł jednak na I wiek p.n.e., kiedy to po zwycięstwie nad Galami swoje ufortyfikowane osady zaczęli budować tu Rzymianie. Przedalpejskie położenie jeziora sprawiało, że ze względów strategicznych był to jeden z pierwszych punktów obrony w razie ataku z drugiej strony Alp. Wzdłuż zachodniego brzegu jeziora ciągnęła się jedna z ważniejszych rzymskich tras handlowych - Via Regina (Antica Strada Regina). Niestety, do dziś nie zachowało się zbyt wiele z tego okresu, ale miłośnicy czasów antycznych powinni odnaleźć tu coś dla siebie.

Już od czasów rzymskich głównym ośrodkiem było miasto Como, będące istotnym centrum kulturalnym i handlowym. Inne miasta również powstały i się rozwijały, w tym zabudowania na wyspie Comacina (Isola Comacina) czy miasto Varenna, ale to właśnie Como było najlepiej ufortyfikowane i najgęściej zamieszkane.

Po upadku Imperium Rzymskiego obszar został zajęty przez zachodniogermański lud Longobardów, który utworzył na terenach północnej Italii Królestwo Longobardów. Longobardowie wzorowali się na Rzymianach, przejęli nawet ich zwyczaje czy tytuły. Ich dominacja trwała do VIII wieku, do czasu podbicia obszaru dzisiejszej Lombardii przez Karola Wielkiego. Od tego momentu Como wchodziło w skład Królestwa Włoch, a następnie w X wieku stało się częścią Świętego Cesarstwa Rzymskiego.

Najtragiczniejszy moment w historii średniowiecznego Como przypadł na 1127 rok, gdy miasto przegrało blisko dziesięcioletnią wojnę z pobliskim Mediolanem i zostało niemal doszczętnie zniszczone. Zły okres w historii miasta trwał zaledwie kilkadziesiąt lat. Na początku drugiej połowy XII wieku cesarz Fryderyk I Barbarossa stanął do walki z papiestwem i najechał włoskie miasta, a Como stanęło po jego stronie. W 1162 roku wojska cesarskie wraz z pomocą wojaków z Como po niemal dwuletnim oblężeniu zniszczyły dzisiejszą stolicę Lombardii.

Fryderyk I Barbarossa w podzięce za pomoc pomógł w odbudowie miasta, które zostało silnie ufortyfikowane. Powstały chociażby istniejące do dziś wieże bramne czy zamek Baradello, z którego jedynie fragmenty zachowały się w dobrym stanie.

Przez kolejne wieki Como znajdowało się pod panowaniem różnych potęg. Było pod wpływem: księstwa Mediolanu, Francuzów, Hiszpanów czy Austriaków. Od 1796 do 1815 roku Como znalazło się w granicach napoleońskiego Cesarstwa Francuskiego, a po jego upadku znów wpadło w ręce austriackie. Austriacka dominacja trwała do 1859 roku, do momentu gdy wojska Giuseppe Garibaldiego odbiły Lombardię i włączyły ją do nowopowstałego Królestwa Włoch.

Chociaż jezioro Como były miejscem, do którego garnęła arystokracja już od czasów antycznych, to międzynarodowy rozgłos okolicy nasilił się w XVIII i XIX wieku - w okresie wielkich romantycznych podróży (tzw. Grand Tour) arystokratów i artystów, którzy przedstawiali uroki jeziora w swoich pracach, zarówno na płótnie, jak i książkach czy wierszach. W tym okresie powstało wiele pięknych willi z ogrodami, będących dziś wizytówkami konkretnych miast.

Ostatnie wieki i dziesięciolecia to czas uprzemysłowienia regionu. Jeszcze do lat 80. poprzedniego wieku miasto Como i inne okoliczne miejscowości znane były z fabryk jedwabiu, odpowiadających za 80% produkcji tego włókna we Włoszech. Dziś w erze globalizacji i wobec konkurencji z Azji zapotrzebowanie na krajowy jedwab spadło, a głównym motorem napędowym okolicy stała się turystyka. W samym mieście Como każdego roku zatrzymują się setki tysięcy przyjezdnych z całego świata.