Stralsund - atrakcje, zwiedzanie, zabytki

Liczące ponad 50 tysięcy mieszkańców miasto pełniło kiedyś, ze względu na swoje położenie, ważna rolę strategiczną. Mimo tego, że na przestrzeni wieków było często niszczone przez wrogów zachowało wiele cennych budowli. Wzniesione z czerwonej gotyckiej cegły budynki sprawiały, że wraz z pobliskim Wismarem miasto zostało wpisane na Listę Światowego Dziedzictwa UNESCO.

Skąd się wzięła nazwa Stralsund?

Językoznawcy są zgodni co do tego, że współczesna nazwa pochodzi od słowiańskiego "strela" czyli strzałka. Nazywano tak (najprawdopodobniej od jej kształtu) cieśninę (w językach germańskich "sund") przy której powstało miasto. W Polsce Stralsund bywał czasem nazywany Strzałowem.

Historia Stralsund w pigułce

We wczesnym średniowieczu obszary te należały do plemienia Ranów, które zostało podbite przez duńskiego króla Waldemara. Według kronik cieśnina Strzała stanowiła bazę wypadową duńskiej floty wojennej. Wkrótce okazało się, że pobliskie wody są pełne ryb. Naturalną koleją rzeczy było więc powstanie osady, a potem miasta, które stało się ważnym ośrodkiem Księstwa Rugii oraz Księstwa Pomorskiego.

Mimo konfliktów między słowiańskimi, a niemieckimi mieszkańcami osada rosła w siłę. Szybki rozwój miasta stanowił zagrożenie dla innych portów nad Bałtykiem, dlatego w roku 1249 wojska Lubeki najechały i spaliły Stralsund. Miasto jednak szybko odbudowano, a w 1293 roku przystąpiło ono do Hanzy. Następne stulecie przyniosły gwałtowny rozwój portu, a co za tym idzie całego ośrodka. Stralsund zaangażował się również w wojnę z Danią i to właśnie w tutejszym ratuszu podpisano w 1370 roku traktat pokojowy (tzw. traktat stralsundzki). Ów pokój przypieczętował zwycięstwo Hanzy, dając należącym do związku miastom szereg przywilejów.

W 1407 roku doszło tu do spalenia przez rozwścieczony tłum trzech katolickich księży. Sprawa nie pozostała bez echa - wściekły biskup Schwerinu Rudolf zmusił mieszczan do ukorzenia się. W XVI wieku Stralsund stał się jednym z pierwszym ośrodków reformacji w północnych Niemczech. Podczas wojny trzydziestoletniej był bezskutecznie oblegany przez wojska Albrechta Wallensteina. W ciągu następnych dwustu lat pod miastem stoczono aż pięć bitew!

Należało ono do Szwecji, ale po zakończeniu wojen napoleońskich przeszło pod panowanie pruskie. Miasto zostało bardzo mocno dotknięte kryzysem gospodarczym po I wojnie światowej. Nic więc dziwnego, że wysokie poparcie uzyskała tu partia nazistowska. Dla hitlerowców Stralsund stał się istotnym ośrodkiem wojskowym (m. in. szkolenia militarne), co ściągnęło nań szereg alianckich bombardowań. Władze socjalistycznych Niemiec nie dbały o zabytkową, uszkodzona zabudowę, koncentrując się jedynie na rozwoju portu. Swój blask Stralsund odzyskał dopiero po zjednoczeniu Niemiec. W 2002 roku tutejsze Stare Miasto zostało wpisane na listę UNESCO razem ze starówką pobliskiego Wismar pod nazwą "Historyczne centrum Stralsund i Wismar". Eksperci zwrócili uwagę zwłaszcza na doskonale zachowane budowle gotyckie.

Jak zwiedzać Stralsund?

Miasto leży nad cieśniną Strelasund tuż obok największej niemieckiej wyspy Rugii. Najważniejsze zabytki i atrakcje Stralsund znajdują się na terenie liczącej ponad 160 hektarów starówki, gdzie od razu powinniśmy skierować swoje kroki.

Stralsund - atrakcje, zabytki, ciekawe miejsca. Co warto zobaczyć w Stralsund?

Kościół Mariacki (St.-Marien-Kirche) i najlepszy punkt widokowy w mieście

(Adres: Marienstraße 16)

Wzrok przybywających do miasta do południa przykuwa potężna i przysadzista sylwetka gotyckiej świątyni. To prawdziwa duma i chluba mieszkańców - Kościół Mariacki, który powstał w czasach największej potęgi Stralsundu. Mimo zniszczeń i wieloletnich zaniedbań jego wnętrze zachowało wiele cennych zabytków, a nietypowa architektura zachwyca swoim ogromem. Świątynie zwiedzimy za darmo, a po wykupieniu biletu możemy wspiąć się na wieżę kościelną, z której rozciąga się piękny widok na historyczną starówkę i jej okolice.

Klasztor św. Katarzyny (Katharinenkloster)

(Adres: Mönchstraße 25)

Działalność dominikanów w mieście rozpoczęła się w XIII wieku podczas panowania księcia Jaromira II, który sprowadził tu mnichów ofiarując im ziemię. Na przestrzeni lat klasztor rozbudowano, a obok niego wystawiono ceglaną gotycką świątynię. Zakonnicy zostali zmuszeni do porzucenia zabudowań podczas reformacji.

Przez następne stulecia (z pewnymi przerwami) mieściły się tu placówki edukacyjne i wychowawcze. W XX wieku do budynków klasztornych przeniesiono wystawę zabytków Pomorza Zachodniego. Dziś mieszczą się tu aż dwie placówki muzealne: Muzeum Morskie (Meeresmuseum) i Muzeum Historii Kultury dawn. Stralsund Museum (Mönchstraße 25-28).

Muzeum Morskie

To pierwsze, (w dawnym kościele dominikanów) prezentuje multimedialną wystawę poświęconą: zagadnieniom ekologii morza, koegzystencji człowieka i istotnych wodnych oraz najważniejszych problemów Bałtyku. Można tu również zobaczyć interesujące akwaria (m. in. z żółwiami). UWAGA! Meeresmuseum i położone w porcie Stralsundu Ozeaneum to dwie różne placówki.

Muzeum Historii Kultury dawn. Stralsund

Drugie muzeum zlokalizowane w dawnych budynkach klasztoru szczyci się zbiorami sztuki i rzemiosła artystycznego Pomorza. Znajdziemy tam pogańskie rzeźby, średniowieczną biżuterię, złoty skarb Wikingów, nowożytną ceramikę ale też obrazy niemieckich malarzy romantycznych (Friedrich czy Runge).

Ozeaneum - słynne akwarium w Stralsundzie

(Adres: Hafenstraße 11)

Duży biały budynek widoczny w porcie to bijące od kilku lat rekordy popularności nowoczesne akwarium. Jest to jedna z największych tego typu placówek w Europie. Oglądający mogą podziwiać wiele zwierząt, którym zapewniono warunki życia zbliżone do naturalnych. Przyswajają także wiele informacji dotyczących ekologii oraz problemów zagrożonych gatunków. Bilety wstępu należą niestety do dość drogich. Na miejscu dostępny jest przewodnik audio w języku polskim.

Dawne mury obronne

(okolice ulicy Knieperwall)

Ze względu na swoje położenie miasto było łakomym kąskiem dla państw toczących wojny o panowanie nad Bałtykiem. Z tego też powodu pomyślano zawczasu o odpowiednim ufortyfikowania Stralsundu. W okresie średniowiecza mury miejskie posiadały 11 bram i 30 wież strażniczych. W czasach nowożytnych miasto otoczono systemem bastionów. Dodatkowo specjalne tamy zapewniały odpowiednią ilość wody pitnej w miejskich stawach. Do naszych czasów przetrwał tylko zachodni odcinek murów obronnych. Możemy obejrzeć np. bramę Kniepertor czy Kütertor oraz ciągnący się między nimi fragment obwarowań z częściowo zrekonstruowaną basztą.

Kościół świętego Jakuba (Kulturkirche St. Jakobi)

(Adres: Jacobiturmstraße 28)

Pierwsza wzmianka o tej gotyckiej świątyni pochodzi z początku XIV wieku. Budowla była wielokrotnie niszczona, a jej pierwotne założenie architektoniczne uległo widocznym zmianom (między innymi dobudowanie wieży). Dziś nie pełni ona funkcji sakralnych, a mieszkańcom miasta służy m. in. jako sala koncertowa. Stąd określenie "kulturkirche".

Ratusz (Rathaus)

(Adres: Alter Markt 10)

Jedną z najbardziej interesujących i najcenniejszych budowli stralsundzkiej starówki jest gotycki ratusz. Jego budowę rozpoczęto krótko po otrzymaniu przez Stralsund praw miejskich, ale trwała ona około 150 lat! Dopiero na początku XV wieku ratusz otrzymał swoją północną fasadę. Nad arkadowymi podcieniami umieszczono sześć okien w formie triforiów. Jednak największe wrażenie robi ozdobny szczyt. Siedem wieżyczek rozdziela czterdzieści dwa biforia (zgrupowane w łukach po sześć okien w każdym). nad którymi widnieją okrągłe otwory z gwiazdami po środku. Bardzo interesujące jest również przejście z części północnej do południowej. Wbudowano weń drewnianą galerię - spacerując tędy można poczuć jakby czas cofnął się o dobre kilkaset lat.

Kościół św. Mikołaja (Ev. Kirchengemeinde St. Nikolai / St.-Nikolai-Kirche)

(Adres: Auf dem St. Nikolaikirchhof 2)

Podczas rozbudowy miasta w XIII wieku podjęto również decyzję o wzniesieniu w centrum dużej, gotyckiej świątyni. Mieszczanie ze Stralsund za wzór wzięli kościół mariacki z Lubeki, a patronem uznano świętego Mikołaja. Miasto utrzymywało się głównie z handlu morskiego, a biskup Mikołaj był patronem kupców i żeglarzy. Całość została ukończono po około 150 latach prac.

Zniszczenia przyniósł pożar z XVII wieku, po czym wieże uzyskały widoczne do dziś barokowe zwieńczenia. Kościół jest gotycką bazyliką o trzech nawach nakrytych sklepieniem kryżowo-żebrowym. Warto przyjrzeć się zachowanym portalom z barokowymi tympanonami. W środku zachowało się wiele interesujący zabytków, takich jak chociażby średniowieczny ołtarz z kilkoma grupami rzeźb, pochodzące z XIV wieku krucyfiksy i posąg św. Anny Samotrzeć, barokowa chrzcielnica i świetnie zachowany zegar astronomiczny.

Kościół jest otwarty dla zwiedzających przez wszystkie dni tygodnia (godziny otwarcia są uzależnione od miesiąca możemy je sprawdzić na stronie parafii ), a bilet wstępu kosztuje 3€. Zwiedzanie w niedzielę (poza uroczystościami religijnymi) jest bezpłatne.

Szpital i kościół św. Ducha (Heilgeist Kirche)

(Adres: Wasserstraße 49)

Podobnie jak w innych średniowiecznych miastach tak i w Stralsundzie działał szpital św. Ducha - czyli miejsce, w którym ludzie chorzy, starzy czy bezdomni mogli dożyć swych dni. Niegdyś znajdował się on poza linią murów miejskich stąd był często niszczony i ograbiany. Dziś cały kompleks składa się z niewielkiego kościoła (z barokowym wyposażeniem) oraz grupy zabytkowych domów pochodzących z różnych okresów historycznych.

Niewielkie uliczki wiodące pomiędzy domkami z muru pruskiego to jedno z najbardziej urokliwych miejsc w całym mieście. Kościół można zwiedzać za darmo, domy są obecnie zamieszkane przez osoby prywatne.

Ruiny klasztoru św. Jana (Johanniskloster)

(Adres: Am Johanniskloster 35)

Książę Jaromir II sprowadził do Stralsundu również franciszkanów, którzy swój klasztor zbudowali w północnej części miasta. W czasie reformacji przybytek został zaatakowany przez plebs - część zakonników uciekła zabierając archiwum i przedmioty kultu, część przyjęła nowe wyznanie. Kościół spłonął w XVII wieku i chociaż odbudowano go kilkadziesiąt lat później to do naszych czasów dotrwały tylko ruiny. To jeden z efektów alianckich bombardowań z czasów II wojny światowej. Przetrwały mury kościoła oraz część budynków klasztornych (znajduje się tu archiwum miejskie). Na obecnym dziedzińcu zobaczyć możemy dwa pomniki: jeden (w formie Piety) poświęcony jest ofiarom wojny, drugi pomordowanym Żydom.

Kamienice - w poszukiwaniu dawnej świetności

Spośród ponad 800 obiektów wpisanych na listę zabytków większość z nich to mieszczańskie kamienice. Mimo skutków bombardowań z czasów drugiej wojny światowej (szacuje się, że zniszczeniu uległo kilkanaście procent budynków) dziś możemy oglądać bardzo dużo przepięknych budynków z różnych epok. Zwłaszcza te położone na starym rynku zachowały fantastyczne szczyty i fasady. Warto zwrócić uwagę na Dom Komendanta czyli XVIII-wieczny budynek, który stanowił siedzibę dowódcy szwedzkiego garnizonu. Inną ciekawostką jest Salon Hackerta, mieszczący się w kamienicy przy ulicy Ossenreyerstraße 1. Klasycystyczny artysta Jacob Phillip Hackert przyozdobił ów dom przepięknymi malowidłami, które szczęśliwe zachowały się do dziś. Można je zobaczyć, ale zwiedzanie należy zarezerwować z odpowiednim wyprzedzeniem. Informacje na ten temat możemy znaleźć na oficjalnej stronie miasta.

Port i żaglowiec Gorch Fock

Miejski port to wysepka połączona z lądem stałym kilkoma mostami (w tym jednym mostem podnoszonym). Znajduje się tutaj niewielka marina, duży budynek nowoczesnego Ozeanum, a w sezonie otwiera się całkiem sporo barów serwujących ryby pod różnymi postaciami. Popularnością cieszą się zwłaszcza śledzie w bułkach (np. śledź a'la Bismarck). Po napełnieniu żołądków warto udać nad morski brzeg i zobaczyć żaglowiec Gorch Fock, który pełni funkcję muzeum.