Stadion Panatenajski w Atenach - zwiedzanie, historia, ciekawostki
Grecja to kolebka Igrzysk Olimpijskich, wszakże to właśnie na Peloponezie, w mieście Olimpia, co cztery lata organizowano starożytne zawody sportowe ściągające uczestników ze wszystkich greckich polis.
Współczesne Igrzyska, nazywane nowożytnymi, są najważniejszymi zawodami sportowymi świata. Czerpią one w sposób bezpośredni z tradycji antycznych, a pierwsze igrzyska odbyły się w 1896 roku właśnie w Atenach. Zorganizowano je na zrekonstruowanym stadionie Panatenajskim (lub inaczej stadionie Panateńskim, gr. Παναθηναϊκό Στάδιο), czyli jedynym istniejącym obiekcie sportowym zbudowanym w całości z marmuru.
Artykuł jest częścią naszego przewodnika po największych atrakcjach Aten.
Panatenaje - najważniejsze święto starożytnych Aten
Dzisiejszy Stadion Panatenajski w Atenach jest lekko zmienioną względem oryginału rekonstrukcją obiektu z czasów starożytnych, na którym od pierwszej połowy VI wieku p.n.e. aż do końcówki IV stulecia co cztery lata organizowano Panatenaje.
Igrzyska Panatenajskie były najważniejszym świętem starożytnych Aten, podczas którego upamiętniano urodziny bogini Ateny. W trakcie igrzysk, oprócz występów oraz procesji, odbywały się również zawody lekkoatletyczne. Pierwszymi dyscyplinami sportowymi były różnego rodzaju biegi, krótkie i dłuższe, stąd też kształt obiektu dostosowany był przede wszystkim pod biegaczy. Dzisiaj bieżnia biegnie dookoła, a na środku mogą być też rozgrywane inne zawody sportowe.
Stadion Panatenajski w czasach antycznych
Pierwszy stadion stanął w tym miejscu prawdopodobnie już w VI wieku p.n.e., ale był on znacznie skromniejszy i posiadał drewniane siedziska.
W 329 roku p.n.e. Likurg (ateński mówca i polityk, który opiekował się w tamtym czasie ateńskim skarbcem) podjął decyzję o budowie nowego, bardziej trwałego stadionu z wapienia. Nowy obiekt miał podłużny kształt (204 m na 34 m) i kamienne trybuny wzniesione wzdłuż toru biegu.
Ostatnia starożytna przebudowa miała miejsce około połowy II wieku w czasach Heroda Attyka, jednego z najważniejszych polityków rzymskich - to właśnie wtedy obiekt przybrał formę masywnej podkowy. W miejscu wcześniejszej konstrukcji stanął monumentalny obiekt wzniesiony w całości z marmuru pentelickiego (tego samego co zabytki na Akropolu, czym nawiązano do bogatych greckich tradycji architektonicznych). Jego trybuny mogły pomieścić nawet 50 000 widzów!
Stadion Panatenajski był aktywnie wykorzystywany aż do końca IV wieku, kiedy decyzją cesarza Teodozjusza I Wielkiego zakazano organizacji pogańskich igrzysk. Po tej decyzji został on porzucony i powoli popadał w ruinę - z czasem większość jego zabudowy rozebrano, a reszta została porośnięta zielenią i zapomniana.
Stadion Panatenajski i nowożytna odbudowa
W XIX wieku Grecja odzyskała niepodległość, co umożliwiło przeprowadzenie licznych badań archeologicznych na obszarze Aten. W ich trakcie odkopano pozostałości stadionu zbudowanego w trakcie rządów Heroda Attyka.
Zaczątkowe pomysły odbudowy starożytnego obiektu pojawiły się wraz z ideą wskrzeszenia Igrzysk Olimpijskich. Pierwsza rekonstrukcja miała miejsce pod koniec lat 60. XIX stulecia, dzięki czemu na obiekcie można było w 1870 i 1875 roku zorganizować tzw. igrzyska Zappas. Zawody te były pierwszą próbą nawiązania do antycznego dziedzictwa.
Odbudowa z prawdziwego zdarzenia rozpoczęła się jednak dopiero pod koniec stulecia. Cel był ambitny - w 1896 roku na obiekcie planowano zorganizować pierwsze nowożytne Igrzyska Olimpijskie, w tym ceremonię otwarcia oraz zamknięcia. Stadion został zrekonstruowany z zachowaniem kształtu II-wiecznych trybun, ale zmieniony za to układ płyty z bieżniami. Efekt końcowy stanowi jedną z najbardziej ambitnych rekonstrukcji antycznych w całej Grecji.
Co ciekawe, w czasie igrzysk w 1896 roku obiekt nie był jeszcze w pełni ukończony. Ostatecznie prace budowlane dobiegły końca w 1906 roku i z tej okazji zorganizowano symboliczne, nadplanowe zawody sportowe, zwane potocznie Olimpiadą Letnią 1906.
Wszystkie miejsca na trybunach są identyczne i na myśl przywodzą olbrzymie ławy. Na samym środku przygotowane jednak dwa specjalne siedziska, które moglibyśmy określić miejscami dla VIP-ów.
Obecnie na stadionie częściej odbywają się koncerty niż zawody sportowe (choć podczas igrzysk w 2004 roku zorganizowano tu zawody łucznicze). Teoretycznie jego trybuny mogą pomieścić pomiędzy 70 000 a 80 000 widzów, jednak dla zachowania bezpieczeństwa pojemność została ograniczona do około 50 000 (czyli stadion może pomieścić akurat tylu widzów, co jego antyczny protoplasta).
Lokalizacja Stadionu Panatenajskiego
Stadion Panatenajski położony jest kawałek na południowy-wschód od Akropolu, bezpośrednio za Ogrodem Narodowym oraz Świątynią Zeusa Olimpijskieg.
Stoi on przy wzgórzu Ardittos, więc trasa do niego prowadzi częściowo pod górę, ale ruszając spod Akropolu dojdziemy na miejsce w trochę ponad 10 minut.
Pierwszym co rzuca się w oczy po dojściu do stadionu jest jego jasny, marmurowy kolor. Sami Grecy nazywają go również "Kallimármaro", co w bezpośrednim tłumaczeniu oznacza "piękny marmur" lub "stworzony z pięknego marmuru". W słoneczny dzień jego widok potrafi oczarować, ale warto zabrać wtedy ze sobą okulary słoneczne, ponieważ na dłuższą metę słońce oraz jego odbicie od marmuru potrafi zmęczyć oczy.
Zwiedzanie stadionu Panatenajskiego
Otwarta część stadionu skierowana jest bezpośrednio w stronę ulicy i nie zainstalowano przed nim żadnych wysokich ogrodzeń, więc możemy obejrzeć go niemal w całej okazałości od zewnątrz. A czy warto kupić bilet wstępu? Naszym zdaniem tak, ponieważ obiekt od "środka" wygląda całkowicie inaczej niż z boku.
Stadion zwiedzamy samodzielnie. W ramach biletu wstępu otrzymamy przewodnik audio ułatwiający odkrywanie obiektu. Możemy ustawić język angielski. Czas nagrań to około 30 minut.
Co czeka nas na miejscu?
Warto zdawać sobie jednak sprawę, że podstawą zwiedzania jest możliwość pospacerowania po bieżni oraz po całej długości oraz wysokości trybun. Dla nas największą atrakcją było wejście na szczyt trybun na krańcu "podkowy", skąd rozpościera się wspaniały widok na panoramę zabytku.
W trakcie wizyty będziemy dodatkowo mogli przejść tunelem wydrążonym skale, przez który na obiekt wchodzili uczestnicy igrzysk. Tunel prowadzi do małego muzeum olimpijskiego, gdzie przygotowano trochę informacji o starożytności oraz pomieszczenie z plakatami ze wszystkim nowożytnych Igrzysk Olimpijskich. Samo muzeum nie zachwyca, chociaż przejście tunelem (szczególnie w sytuacji małej ilości turystów) jest ciekawym doświadczeniem.
Stadion Panatenajski - ceny biletów i godziny otwarcia
Niestety, ostatnimi czasy cena wejściówki podrosła dwukrotnie, dlatego stanowi większy wydatek niż dawniej. Cena biletu dla osoby dorosłej wynosi 10,00 € (41,80 zł). Bilety ulgowe dla dzieci, studentów oraz seniorów są o połowę tańsze. Najmłodsi do lat 6. wchodzą za darmo.
Aktualne dni i godziny otwarcia można sprawdzić na oficjalnej stronie atrakcji.
