Manchester: atrakcje, zabytki, ciekawe miejsca. Zwiedzanie futbolowej stolicy Anglii.

Manchester znany jest szerokiej publiczności dzięki swoim dwóm wielkim klubom piłkarskim: City oraz United. Spoglądając przez ich pryzmat łatwo zapomnieć, że Manchester należy do największych miast Wielkiej Brytanii oraz posiada status jednego z najważniejszych ośrodków naukowych i biznesowych na Wyspach Brytyjskich.

Manchester, choć często omijany przez turystów niezainteresowanych futbolem, posiada kilka niezwykle interesujących atrakcji oraz zabytków, więc warto zajechać tu chociażby na dzień w trakcie pobytu na północy Anglii.

Historia Manchesteru w pigułce

Rzymskie początki i okres średniowiecza

Początki Manchesteru sięgają czasów rzymskich. Około 79 roku kontynentalni najeźdźcy wznieśli w tej okolicy drewniany fort znany jako Mamucium, który po jakimś czasie został zastąpiony przez kamienną warownię - jej pozostałości przetrwały na terenie dzielnicy Castlefield.

Nowa osada, z której wyrósł dzisiejszy Manchester, powstała we wczesnym średniowieczu około mili od rzymskiego fortu. Z zachowanych XI-wiecznych zapisków wiemy, że w tym czasie w mieście istniał już kościół dedykowany Maryi, a tereny te należały do normandzkich baronów.

Rewolucja przemysłowa

Aż do XIX wieku Manchester był niewielkim miastem targowym, które znane było z przemysłu tekstylnego. Wszystko zmieniło się na początku stulecia, kiedy w trakcie rewolucji przemysłowej przekształcił się w pierwsze wielkie zindustrializowane miasto na świecie. To właśnie tu rodził się nowoczesny przemysł i formowały się nowe sposoby produkcji. W Manchesterze powstała też pierwsza na świecie trasa kolejowa, która łączyła miasto z sąsiednim Liverpoolem (dworzec z 1830 roku przetrwał do naszych czasów!).

W mieście jedna za drugą powstawały przędzalnie bawełny, w których pracowano w uwłaczających i nieludzkich warunkach. Na własne oczy widział to Fryderyk Engels, który na bazie obserwacji angielskich warunków pracy kształtował swój światopogląd, a w tutejszej bibliotece pracował nad książką "Położenie klasy robotniczej w Anglii".

Manchester Blitz oraz okres powojenny

Status miasta przemysłowego spowodował, że Manchester stał się jednym z głównych celów niemieckich bombardowań. Na miasto kilkukrotnie spadały bomby. Trzykrotnie siły niemieckie przeprowadziły ciężkie bombardowania (określane w języku angielskim słowem blitz). Najcięższe z ataków miały miejsce podczas dwóch kolejnych nocy 22 oraz 23 grudnia 1940 (Christmas Blitz), kiedy na miasto zrzucono ponad 400 ton bomb i innych materiałów wybuchowych. Ofiary śmiertelne tych nalotów liczono w setkach. Ucierpiało również wiele zabytkowych budynków, w tym katedra.

Po zakończeniu II wojny światowej Manchester długo nie mógł wrócić na właściwie tory. Zmiany na świecie spowodowały, że bawełna przestała być produktem umożliwiającym utrzymanie tak wielkiego ośrodka, co doprowadziło do kryzysu oraz powolnego podupadania miasta. Rozsądnie pod koniec XX wieku zdecydowano się na rozwój w kierunku nowoczesnych usług, w tym bankowych, co pozwoliło na odrodzenie.

W czasach powojennych Manchester po raz kolejny znalazł się w centrum konfliktu. W 1996 roku, w trakcie Mistrzostw Europy w piłce nożnej i dzień przed meczem rozgrywanym na Old Trafford, w centrum miasta wybuchły bomby podłożone przez Irlandzką Armię Republikańską (IRA), które zniszczyły znaczną część zabudowy - szczęśliwie obyło się bez ofiar śmiertelnych.

Zwiedzanie Manchesteru

Centrum Manchesteru nie należy do zbyt rozległych i jego centralną część najlepiej zwiedzać pieszo - zwłaszcza, gdy jesteśmy zainteresowani architekturą z okresu rewolucji przemysłowej oraz czasów wiktoriańskich. W XIX wieku pieniądze płynęły do Manchesteru szerokim strumieniem, a najbogatsze firmy (np. handlowe lub ubezpieczeniowe) inwestowały w magazyny oraz własne siedziby. Wiele z tych budynków przetrwało i po remoncie zostały zamienione na muzea, hotele czy centra handlowe.

Spacerując po centrum czy wzdłuż kanałów raz po raz natrafimy na dawne magazyny lub wspaniałe wiktoriańskie fasady. Warte uwagi są również przerzucone przez kanały wiadukty, przez które prowadzą dziś tory tramwajowe - przechodząc pod nimi można poczuć się trochę tak, jakbyśmy cofnęli się ponad sto lat w czasie.

Z komunikacji miejskiej skorzystamy chcąc dostać się na któryś ze stadionów lub do dawnych doków The Quays. Głównym środkiem transportu publicznego w Manchesterze są tramwaje. Na szczęście nie musimy martwić się o zakup biletu, ponieważ możemy skorzystać z wygodnych płatności zbliżeniowych pay as you go. Wystarczy tylko odbić naszą kartę płatniczą lub telefon/zegarek podczas wchodzenia i później przy opuszczaniu pojazdu, a system sam wyliczy i pobierze odpowiednią kwotę za przejazd. W przypadku większej ilości podróży obowiązuje capping, czyli maksymalna kwota pobierana z konta w trakcie dnia. Więcej informacji znajdziecie tutaj.

Największe atrakcje w Manchesterze, zabytki, ciekawe miejsca. Co warto zobaczyć?

Miasto derbowe - atrakcje futbolowej stolicy Anglii

Opisując Manchester nie sposób pominąć jego dwóch kluczowych składników - City oraz United. Mieszkańcy są podzieleni w sympatii pomiędzy oboma ekipami. Stadiony obu klubów można zwiedzać, przy każdym znajdziemy też oficjalne sklepy, w którym zakupimy koszulki i inne pamiątki. Do każdego z obiektów dojedziemy z centrum tramwajem w około 15 minut.

Zwiedzanie Old Trafford

Stadion Old Trafford, na którym swoje mecze rozgrywa Manchester United, jest największym klubowym obiektem w Anglii, który pojemnością ustępuje tylko londyńskiemu Wembley. Słynny "Teatr Marzeń" możemy zwiedzić w trakcie wycieczki z przewodnikiem, w trakcie której zajrzymy m.in. do szatni i wyjdziemy na murawę.

Więcej: Zwiedzanie stadionu Manchesteru United - Old Trafford

Zwiedzanie City of Manchesteru Stadium (Etihad Stadium)

Po przeciwnej stronie miasta swoje mecze rozgrywa Manchester City. Ich stadion również jest udostępniony do zwiedzania. Stadion otoczony jest przez kompleks treningowy Etihad Campus.

Więcej: Zwiedzanie stadionu Manchesteru City - Etihad Stadium

National Football Museum (Narodowe Muzeum Futbolu)

W samym centrum Manchesteru, zaledwie kilka kroków od katedry, działa National Football Museum, czyli muzeum poświęcone wyłącznie angielskiemu futbolowi. We wnętrzu oszklonego budynku przypominającego kształtem buta poznamy historię rozgrywek oraz dowiemy się więcej o miłości Anglików do futbolu. W środku możemy też zagrać w gry na automatach lub pokopać piłkę w specjalnych pomieszczeniach treningowych.

Dawniej muzeum było darmowe, ale niestety obecnie jest płatne (do darmowego wejścia upoważnieni są tylko mieszkańcy Manchesteru). Aktualne ceny oraz godziny otwarcia sprawdzimy tutaj.

Shambles Square - w poszukiwaniu przedwiktoriańskiego Manchesteru

Plac Shambles należy do najbardziej urokliwych zakątków Manchesteru, gdzie możemy przekonać się, jak w przeszłości mogła wyglądać zabudowa miasta. Nie każdy turysta zdaje sobie jednak sprawę, że plac ten w obecnym kształcie powstał dopiero w 1999 roku, w ramach projektu odbudowy centrum po zamachu IRA.

Ozdobą Shambles Square są dwa zabytkowe, szachulcowe budynki: Old Wellington Inn, którego historia sięga XVI wieku (jest to jedyny zachowany budynek z epoki Tudorów w centrum Manchesteru), oraz Sinclair's Oyster Bar. Obie budowle znajdowały się pierwotnie kilkaset metrów dalej i zostały tu przeniesione w trakcie przebudowy placu. Aż do XIX wieku w mieście istniało wiele budynków tego typu, ale zostały one zrównane z ziemią w epoce wiktoriańskiej, kiedy przemysłowcy wznosili większe i bardziej okazałe gmachy.

Ciekawostka: Słowo Shambles nawiązuje do dawnej ulicy rzeźników w Manchesterze, gdzie ubijano i sprzedawano mięso. We współczesnym angielskim słowo shambles oznacza pobojowisko - i właściwie tak też mogła wyglądać dawna ulica Shambles, gdzie wszędzie rozpryskiwała się krew oraz widoczne były resztki zwierząt.

Castlefield - spacer po najbardziej klimatycznej części Manchesteru

Spacerując po dzielnicy Castlefield, najstarszym obszarze w mieście, możemy poczuć się niczym w małym holenderskim miasteczku, które przecinają długie kanały łączące dawniej centrum miasta z morzem. Kanały Manchesteru służyły głównie do wygodnego transportu towarów i pozwalały na efektywny eksport produktów oraz import półproduktów.

Dzisiejsze Castlefield jest mieszanką XIX-wiecznej wiktoriańskiej zabudowy (w tym klimatycznych wiaduktów), barek mieszkalnych zacumowanych przy brzegach oraz nowoczesnej atmosfery miasta. W granicach Castlefield znajduje się Muzeum Nauki oraz Przemysłu (Science and Industry Museum), które powstało w dawnych magazynach oraz na terenie zabytkowego dworca pasażerskiego z 1830 roku (najstarszego zachowanego na świecie), który obsługiwał połączenie Manchester - Liverpool).

Osoby zainteresowane historią mogą podejść do częściowo odbudowanych ruin rzymskiego fortu. Nie zostało ich wiele (trochę murów plus opisy), ale będąc niedaleko warto na chwilę tam zajrzeć.

Katedra w Manchesterze

Budowa najważniejszej miejskiej świątyni rozpoczęła się w pierwszej połowie XV wieku, choć wcześniej w tym miejscu istniały prawdopodobnie dwa inne kościoły. Wzniesiono ją jako kościół kolegiacki, a tytuł katedry otrzymała dopiero w XIX wieku, gdy utworzono diecezję Manchesteru.

Katedra na przestrzeni wieków wielokrotnie się zmieniała. Początkowo w jej murach istniały liczne prywatne kaplice boczne ufundowane przez bogatych kupców. Po reformacji praktyka ta została zakazana, więc ściany oddzielające kaplice usunięto, tworząc przy tym najszerszą nawę główną w Anglii.

W XIX wieku, po podniesieniu do rangi katedry, świątynia została odrestaurowana. Oryginalne zewnętrzne średniowieczne dekoracje zastąpiły nowsze, tworzone w duchu wiktoriańskiej Anglii. 22 grudnia 1940 roku budowla ucierpiała znacznie podczas niemieckich bombardowań (większych zniszczeń wśród katedr doznała tylko ta z Coventry). Szczęśliwie po wojnie została odbudowana.

W trakcie zwiedzania katedry warto zwrócić uwagę na kilka jej elementów:

• XVI-wieczne stalle chóru (ławki), jedne z najpiękniejszych w Wielkiej Brytanii,
• anielski kamień - najstarszy zabytek wewnątrz świątyni, który może pochodzić z VIII wieku. Odnaleziono go w trakcie prac wykopaliskowych, a tekst na nim mówi „w Twoje ręce, Panie, powierzam duszę swoją”,
• witraże na zachodnim krańcu nawy - w drugiej połowie poprzedniego stulecia stworzył je Anthony Hollaway zainspirowany twórczością Wassily’ego Kandinsky’ego.
• pomnik Sir Humpeya Chethama, fundatora szkoły dla biednych chłopców oraz lokalnego filantropa,
• średniowieczna drewniana przegroda oddzielająca chór od nawy.

John Rylands Library - jedna z najpiękniejszych bibliotek świata

Podczas zwiedzania Manchesteru nie przegapmy wizyty w bibliotece imienia Johna Rylandsa (John Rylands Library), gdzie znajdziemy wspaniałą czytelnię oraz wystawy z wieloma historycznymi dziełami.

Ta mieszczącą się w neogotyckim, późnowiktoriańskim budynku z końca XIX wieku biblioteka została ufundowana przez Enriquetę Rylands, wdowę po Johnie Rylandsie, hojnym filantropie i pierwszym multimilionerze w Manchesterze. Budowla, choć surowa od zewnątrz, w środku zachwyca wspaniałymi detalami rzeźbiarskimi.

Obecnie kompleks pełni nie tylko funkcję biblioteki, ale również muzeum, gdzie zobaczymy wystawy dawnych ksiąg oraz manuskryptów. Największą atrakcją kompleksu jest jednak dwupoziomowa monumentalna czytelnia, której centralna część na myśl przywodzi nawę katedry.

Wejście do biblioteki oraz do części wystawowej jest darmowe. Aktualne dni i godziny otwarcia znajdziecie tutaj.

Chetham's Library - najstarsza biblioteka publiczna w Wielkiej Brytanii

Będąc w Manchesterze warto zwiedzić także drugą z zabytkowych bibliotek - działającą od ponad 350 lat Chetham's Library. W przeciwieństwie do biblioteki Johna Rylandsa na każdym kroku poczujemy tu historyczną aurę, a popękane okładki ksiąg, uginające się drewniane półki oraz wytarte kamienne elementy zaświadczą o wiekowości tego miejsca. Co ciekawe, w tutejszej czytelni Fryderyk Engels oraz Karol Marks spędzali długie godziny przygotowując swój manifest.

Biblioteka Chethama (nazwana tak na cześć fundatora) mieści się w zabytkowym kompleksie budynków z okresu średniowiecza. Współcześnie działa tu szkoła, a samą bibliotekę możemy zwiedzić wyłącznie w trakcie płatnej wycieczki z przewodnikiem. Więcej informacji znajdziecie tutaj. Niestety, pozostałe zabytkowe budynki nie są udostępniane zwiedzającym.

Ratusz i okoliczne zabytki oraz atrakcje Manchesteru

W samym sercu Manchesteru stoi wiktoriański ratusz z monumentalną wieżą zegarową, będący jednym z najwspanialszych brytyjskich przykładów architektury neogotyckiej (spacerując po okolicy warto spróbować zajrzeć do jego wnętrza). Naprzeciwko placu rozciąga się plac Alberta (Albert Square) z kilkoma monumentami, z których najważniejszy dedykowany jest właśnie księciu Albertowi.

Cała okolica ratusza wypełniona jest zresztą XIX i XX-wiecznymi budynkami, z których wiele wpisanych zostało na listę brytyjskich zabytków (ang. listed building) klasy I i II. Wśród nich są:

• dawny budynek giełdy (Royal Exchange), we wnętrzu którego utworzono scenę teatralną oraz centrum handlowe. Zdecydowanie warto wejść do środka oraz przejść podziemnymi arkadami.
• Manchester Central Library - kolejna z bibliotek, do której warto zajrzeć w trakcie zwiedzania Manchesteru. Jej okrągły, XX-wieczny gmach wzorowany na rzymskim Panteonie stoi zaledwie kilka kroków od ratusza. W środku czekają na nas ciekawe wystawy oraz dekoracje.
• budynek pod adresem 15–17 King Street, w którym mieścił się pierwszy sklep z meblami w Manchesterze,
• budynek w stylu edwardiańskiego neobaroku stojący pod adresem 53 King Street, w miejscu dawnego ratusza,
• Canada House - zabytkowy magazyn wzniesiony w stylu secesyjnym.

Muzea w Manchesterze

Manchester może poszczycić się kilkoma wciągającymi muzeami. Trzy z czterech wymienionych poniżej placówek są darmowe, więc warto choćby na chwilę rzucić do nich okiem.

Museum of Science and Industry (Muzeum Nauki i Przemysłu)

Manchester zasłynęło jako miasto przemysłu i nauki - z tutejszego uniwersytetu, uważanego za jedną z najlepszych uczelni wyższych świata, wyszło 25 laureatów nagrody Nobla.

Nie powinno nas więc zdziwić, że właśnie tu znajduje się jedna z najważniejszych brytyjskich placówek poświęconych nauce i wynalazkom. Kolekcja muzeum eksponowana jest w odrestaurowanych zabytkowych budynkach poprzemysłowych - w dawnych magazynach, elektrowni oraz na terenie najstarszego zachowanego dworca pasażerskiego na świecie.

W zbiorach manchesterskiego muzeum znajdują się m.in.: sprzęty wywodzące się z okresu rewolucji przemysłowej (m.in. napędy, silniki, lokomotywy, sprzęty wykorzystywane w fabrykach), samoloty oraz obiekty związane z tkactwem oraz bawełną, na której oparta była ekonomia miasta.

Niestety, przez następne lata trwać będzie przebudowa muzeum i wiele z najważniejszych obiektów wystawowych pozostaje niedostępna. Więcej informacji można znaleźć na oficjalnej stronie.

Manchester Art Gallery (Galeria Sztuki w Manchesterze)

Położona w samym sercu miasta galeria sztuki jest kolejnym darmowym muzeum. W jej zbiorach znajduje się kilka tysięcy dzieł sztuki. Rdzeń kolekcji stanowią obrazy powstałe pomiędzy XVIII a XX wiekiem, a jej ozdobą są malowidła z epoki wiktoriańskiej, zwłaszcza te stworzone przez członków stowarzyszenia Prerafaelitów. Do najciekawszych dzieł należą pejzaże autorstwa Henry’ego Edwarda Tidmarsha, który wielokrotnie uwiecznił codzienne życie miasta.

Galeria w swoich zbiorach posiada również dzieła francuskich impresjonistów. Jednym z nich jest Pierre Adolphe Valette, który przebywał w Manchesterze i malował jego pejzaże.

Sympatycy holenderskich Starych Mistrzów także znajdą tu coś dla siebie - autoportret Antoona van Dycka oraz niderlandzkie krajobrazy.

People's History Museum

Ciekawym konceptem muzealnym w Wielkiej Brytanii są różnego rodzaju Muzea Historii Ludzi, które skupiają się na codziennym życiu, radościach oraz bolączkach społeczeństw na przestrzeni wieków. People’s History Museum w Manchesterze kładzie nacisk na przedstawienie historii miasta oczami mieszkańców i robotników walczących o swoje prawa. Dowiemy się stąd więcej o życiu pracownika fizycznego w XIX-wiecznym Manchesterze, rewolucji przemysłowej, frakcjach politycznych i strajkach. Do najważniejszych eksponatów należą chorągwie związkowe oraz najróżniejsze materiały propagandowe.

Wejście do muzeum jest darmowe.

Muzeum Transportu (Museum of Transport)

Manchesterskie muzeum transportu jest biletowane, ale wysokość opłaty za wstęp nie powinna zniechęcić żadnego sympatyka tematyki komunikacji publicznej. Na odwiedzających czekają tu nie tylko zabytkowe, dwukondygnacyjne autobusy, ale również powozy, tramwaje oraz inne pojazdy. Muzeum skupia się na całej historii transportu publicznego w mieście i regionie, a ta jest naprawdę imponująca - w końcu to właśnie w Manchesterze, i to już w 1824 roku, powstała pierwsza publiczna linia autobusowa (obsługujące ją pojazdy ciągnięte były przez konie).

Aktualne ceny biletów oraz godziny otwarcia sprawdzimy na oficjalnej stronie muzeum

Beetham Tower: Manchester widziany z góry

Najbardziej rzucającym się w oczy współczesnym elementem panoramy Manchesteru jest wieżowiec Beetham Tower, który należy do najwyższych budynków Wielkiej Brytanii. Na jego 23. piętrze działa bar oraz restauracja Cloud 23, oferująca panoramiczny widok na miasto. Miejsce to nie posiada może najniższych cen, ale z drugiej strony możemy potraktować je jako punkt widokowy, za który płacimy kupując coś do picia lub jedzenia. Bar Cloud 23 słynie z nowatorskich drinków, z których część nawiązuje do lokalnego dziedzictwa.

Chcąc wybrać się do Cloud 23 powinniśmy zarezerwować miejsce na ich oficjalnej stronie

The Quays: zrewitalizowana historyczna część portowa

Zaledwie 15 minut tramwajem od centrum miasta odnajdziemy kompleks nowoczesnych budynków wzniesionych na terenie dawnych doków Manchesteru, które zostały zniszczone w trakcie niemieckich nalotów. Oprócz nowoczesnej zabudowy nie lada gratką dla wszystkich fanów techniki jest podnoszony pionowo most The Salford Quays lift bridge.

Na terenie The Quays działa muzeum Imperial War Museum North (IWM North) poświęcone m.in. nalotom na Manchester. Nowoczesny budynek placówki został zaprojektowany przez Daniela Libeskinda.

Northern Quarter: sztuka uliczna oraz rozrywkowy Manchester

Jeśli chcemy napić się piwa lub zjeść coś smacznego w luźnej atmosferze, to warto wybrać się do Północnej Dzielnicy (Northern Quarter), gdzie znajdziemy dziesiątki pubów oraz restauracji. Obszar ten znany jest również z klimatycznych uliczek oraz licznych interesujących przykładów sztuki ulicznej.

Gay Village oraz chińska dzielnica

Innym rozrywkowym obszarem w Manchesterze jest tzw. Gay Village, gdzie powiewa wiele tęczowych flag oraz funkcjonuje trochę knajpek. Gay Village nie należy jednak do największych i w środku dnia nie ma tam za wiele do zobaczenia. Jej centralną część stanowi wyłączona z ruchu kołowego Canal Street. W pobliskim parku Sackville Gardens odsłonięto pomnik Alana Turinga - słynnego matematyka, który podłożył podwaliny pod dzisiejszą informatykę. Mimo swoich zasług dla kraju został skazany z powodu swojego homoseksualizmu i niedługo później popełnił samobójstwo.

Kawałek dalej leży chińska dzielnica (Chinatown), jedna z największych w Europie. Na zbiegu ulic Faulkner Street i Nicholas Street stoi pięknie zdobiony paifang (tradycyjna brama wywodząca się z architektury chińskiej). Odnajdziemy tu też wiele orientalnych restauracji oraz sklepów.