Bamberg - atrakcje, zwiedzanie, zabytki

Około 50 kilometrów na północ od Norymbergi leży Bamberg, będący jednym z najlepiej zachowanych średniowiecznych miast w całych Niemczech. Dawniej był on częścią historycznej krainy Frankonii, a dziś znajduje się w granicach administracyjnych Bawarii (region Górna Frankonia).

W przeciwieństwie do większości niemieckich miast średniej wielkości Bamberg ominęły bombardowania wojenne, dzięki czemu bez szwanku przetrwały najważniejsze budynki i ich fasady. Spacerując po wąskich uliczkach starego miasta raz po raz natrafimy na charakterystyczne przykłady muru pruskiego lub barokowe fasady budynków kościelnych i dawnych rezydencji patrycjuszy. Spotkaliśmy się nawet ze stwierdzeniem, jakoby było ich tak dużo, że mogą się... po prostu znudzić!

Warto w tym miejscu wspomnieć, że bamberskie stare miasto od 1993 roku znajduje się na liście światowego dziedzictwa kulturowego UNESCO.

Piwo i zabytki

Wielu turystów przybywa do miasta poszukując turystyki piwnej. Sama Górna Frankonia słynie z bycia regionem z największym zagęszczeniem browarów na świecie, a sami mieszkańcy Bamberga lubią określać swoje miasto piwną stolicą tego regionu. Trzeba jednak uczciwie przyznać, że mieszkańcy okolicznych miast nie do końca popierają ten pogląd, co więcej - uważają oni Bamberczyków z ich słynnym dymionym piwem za co najmniej staroświeckich.

Bamberg jest też świetnym miejscem dla wszystkich sympatyków dobrej kuchni. Dania frankońskie przypominają kuchnię polską czy południowo bawarską, ale można zaryzykować stwierdzenie, że są ich lżejszą odmianą. Głównym daniem jest wieprzowina w najróżniejszej postaci, podawana np. z jedną dużą pyzą i dodatkiem warzywnym.

Historia Bamberga w pigułce

Dzięki wysiłkom archeologów wiadomo, że obszar Wzgórza Katedralnego zamieszkany był już w VIII wieku. Prawdopodobnie w zgodzie przebywali tam Słowianie (z obszaru dzisiejszego Pomorza) i tamtejsi Niemcy. W X wieku na wzgórzu znajdowała się już twierdza, służąca m.in. jako więzienie.

W 1002 roku Henryk II Święty, będący w tym czasie królem Niemiec, zdecydował o budowie nowego kompleksu pałacowego oraz katedry. Zaledwie 5 lat później władca ten założył w mieście biskupstwo, co zgodnie z jego założeniami miało pomniejszyć znaczenie sąsiedniego Würzburga. Bamberg był państwem biskupim aż do 1803 roku, kiedy to w efekcie mediatyzacji miasto zostało przekazane władcom Bawarii. Henryk II w 1014 roku został cesarzem Świętego Cesarstwa Rzymskiego, a po śmierci pochowano go wraz z żoną Kunegundą w bamberskiej katedrze. To właśnie dzięki Henrykowi w katedralnym skarbcu (dziś Muzeum Diecezjalnym) znajdują się unikalne artefakty z tego okresu.

Bamberg dzięki swojemu położeniu nad rzeką Regnitz szybko stał się ważnym ośrodkiem handlowym na średniowiecznej mapie Europy. Wiele towarów przypływało Menem do granic miasta, a stamtąd były rozwożone dalej. Od XII wieku prężnie rozwijała się dzielnica nazywana dziś Miastem na wyspie, a na północ od niej znajdowały się pola uprawne ogrodników i producentów wina. Dzięki środkom bogatych kupców piękniały kościoły oraz inne budynki użyteczności publicznej.

Miasto ucierpiało w trakcie religijnej wojny trzydziestoletniej, ale mimo to przed jej zakończeniem otworzono uniwersytet Academia Ottoniana, który stał się jedną w wizytówek miasta.

Miasto praktycznie nie ucierpiało podczas II wojny światowej, chociaż podczas nocy kryształowej zniszczono synagogi i budynki należące do mniejszości żydowskiej.

Jak zwiedzać Bamberg?

Wiemy już, że Bamberg położony jest na siedmiu wzgórzach. Przynajmniej dwa z nich - Wzgórze Katedralne (Domberg) i Wzgórze Michała (Michaelsberg) - są punktami obowiązkowymi dla niemal każdego turysty. Z tego względu przygotowując plan zwiedzania powinniśmy brać pod uwagę potrzebę wchodzenia pod górę, co dla niektórych może być męczące, szczególnie w gorący dzień. Bamberg nie jest aż tak popularnym miastem turystycznym jak chociażby Norymberga, ale z powodu niewielkiego rozmiaru w okolicy najważniejszych atrakcji formują się tłumy.

O ile jesteśmy jednak w przynajmniej średniej formie fizycznej to bez problemu powinniśmy wszędzie dostać się pieszo, w innym wypadku warto zapoznać się z siecią komunikacji miejskiej.

Zwiedzanie Bamberga - historyczny podział Starego Miasta (Altstadt)

Historyczna część Bamberga (Altstadt) dzieli się na trzy główne obszary:

• Bergstadt (Miasta na wzgórzach), które powstało na wzniesieniach na zachód od rzeki Regnitz. Czasami możemy spotkać się też z nazwą Miasto Biskupie. Od XI wieku, po decyzji Henryka II o założeniu w mieście biskupstwa, prym wiodły tu zabudowania religijne. Na niemal każdym ze wzgórz znajdziemy świątynie lub dawne kompleksy wykorzystywane przez bamberskich biskupów. Jest to świetne połączenie barokowych fasad, domów w stylu muru pruskiego oraz wąskich przejść i uliczek.

• Inselstadt (Miasto na wyspie) - obszar na wschód od rzeki Regnitz aż do kanału Men-Dunaj (niem. Main-Donau-Kanal). Od XII wieku obszar ten rozwijał się dzięki osadzającym się tu kupcom, rzemieślnikom i ich rodzinom. Dzisiejszy wygląd dzielnicy jest efektem wielu przebudów w XIX i XX wieku - stąd szersze ulicę i większe place. Część dzielnicy wyłączona jest z ruchu samochodowego. Generalna zasada jest taka, że czym bliżej zachodniej granicy wyspy, tym więcej drewnianej i niskiej zabudowy.

• Gärtnerstadt (Miasto ogrodników) - historyczna dzielnica ogrodników, gdzie te same rodziny z pokolenia na pokolenie zajmowały się uprawą i handlem. Dziś najważniejszą pozostałość po dawnych polach uprawnych znajdziemy na północny wschód od wspomnianego wcześniej kanału Men-Dunaj, niedaleko ulicy Gundelsheimer. Może nas zdziwić fakt, że mimo rozwoju Bamberga nadal blisko centrum znajdują się tak duże pola uprawne. Pod adresem Mittelstraße 34 (Mittelstrasse 34) znajdziemy muzeum Gärtner- und Häckermuseum, w którym zobaczymy w jakich warunkach dawniej żyli lokalni ogrodnicy/rolnicy i jak wyglądała ich codzienność. Muzeum otworzono w autentycznym domu z drugiej połowy XVIII wieku.

Bez względu na to, gdzie się udamy, na pewno nie raz natrafimy na historyczny budynek lub zabytek. W całym Bambergu jest ich ponad 2 tysiące, z czego tylko niewielka część znalazła się we wpisie do listy światowego dziedzictwa kulturowego UNESCO.

Co warto zobaczyć w Bambergu? Największe atrakcje i zabytki

Stary Ratusz (Altes Rathaus)

Do największych symboli Bamberga należy dawny ratusz (Stary Ratusz, niem. Altes Rathaus), który podobnie jak rzeka Regnitz oddzielał średniowieczne miasto na dwie części. Budowla powstała w drugiej połowie XV wieku na sztucznej wyspie pośrodku rzeki, chociaż dzisiejszy wygląd budynku jest w dużej mierze efektem przebudowy w stylu barokowym w połowie XVIII wieku.

Budynek wyróżnia się ciemno żółtawą drewnianą fasadą od strony południowej oraz pięknymi freskami w pozostałych częściach. Warto dobrze się im przyjrzeć, gdyż po wschodniej stronie będziemy mogli wypatrzyć wystającą nogę cherubina.

Niestety, dziś ratusz nie jest możliwy do zwykłego zwiedzania. W środku działa za to Muzeum Porcelany króla Ludwika (Sammlung Ludwig "Glanz des Barock"). Kolekcja składa się z XVIII-wiecznych wyrobów znanych pracowni porcelany i fajansu (m.in. ze Strasburga). Na wystawę nie wejdziemy z bagażami, które musimy zostawić w szatni.

Centurione - rzeźba Igora Mitoraja

Wyspę ratuszową oraz dwa sąsiednie brzegi łączą ze sobą mosty - Untere Brücke (Dolny Most) oraz Obere Brücke (Górny Most). Drugi z nich przechodzi bezpośrednio pod ratuszowym łukiem.

Warto przespacerować po obu z nich, tym bardziej, że na Dolnym Moście zobaczymy rzeźbę z brązu autorstwa naszego rodaka Igora Mitoraja pod tytułem "Centurione", która przedstawia głowę bez górnej części. Mitoraj zasłynął z prac nawiązujących do stylu klasycyzmu, a jego prace zobaczymy m.in. w Pompejach czy w Dolińskie Świątyń w sycylijskim Agrigento.

Inne atrakcje i zabytki Miasta na wyspie

Stary Ratusz to tylko jedno z wartych uwagi miejsc na obszarze Inselstadt. Generalna zasada jest taka, że czym bliżej Starego Ratusza i zachodniej granicy - tym bardziej turystycznie i tym więcej historycznej zabudowy. Czym dalej na wschód, tym bardziej trafiamy na obszar wykorzystywany przez zwykłych mieszkańców.

Poniżej przedstawiliśmy wybrane zabytki.

Zielony Rynek (Grüner Markt)

Na tym podłużnym i szerokim deptaku od poniedziałku do soboty odbywa się miejski targ, na którym zakupimy świeże i lokalne produkty. Przy placu wyróżnia się jezuicki kościół św. Marcina (St. Martin) z charakterystyczną fasadą oraz barokowa fontanna Neptuna, którą miejscowi nazywają nieco złośliwie Człowiekiem z widelcem (niem. Gabelmann).

Obok świątyni postawiono też mniejszą fontannę (Humsera-Trinkwasser-Brunnen), tym razem z wodą pitną, która przedstawia postać kobiety sprzedającej warzywa i owoce, co nawiązuje do historycznego przeznaczenia placu.

Plac Maksymiliana

Maximiliansplatz, lub po prostu Maxplatz), to największy plac w historycznym centrum miasta. Wyróżnia się on barokową fasadą nowego ratusza z pierwszej połowy XVIII wieku. Nazwa placu nawiązuje do pomnika przedstawiającego króla Maksymiliana I. Czasami odbywa się tu miejskie targowisko, i właśnie na tym placu organizowany jest targ bożonarodzeniowy.

Most Kettenbrücke oraz zabytkowe fasady

Nazywany również mostem zakochanych z powodu wywieszonych na nim kłódek. Przeprawa znajduje się po wschodniej stronie tej części miasta. Po przejściu mostem trafimy na ulicę Króla (niem. Königstraße, Königstrasse), podzieloną na część dolną (niem. Untere) i górną (niem. Obere). Trasę nazwano na część króla Bawarii Ludwika I, a dawniej przechodziła tędy jedna z ważniejszych tras handlowych średniowiecznej Europy.

Dziś pamiątka po tym okresie są znaki wzorowane na średniowieczu i niektóre drewniane fasady, w tym dwóch browarów: Fässla i Spezial.

Śluza numer 100

Znajdziemy ją na południowym końcu ulicy Mühlwörth. Była to pierwsza ze stu śluz na kanale Ludwika łączącym Men z Dunajem, co było równoznaczne z połączeniem Morza Północnego z Morzem Czarnym.

Wzgórze Katedralne (Domberg) i Plac Katedralny (Domplatz)

Jeśli z okolic ratusza ruszymy na zachód, to w kilka minut dojdziemy do lekko skośnego Placu Katedralnego (Domplatz), będącego najbardziej reprezentacyjnym punktem w całym mieście. Plac Katedralny powstał na jednym z siedmiu wzniesień, nazywanym dziś Wzgórzem Katedralnym (Domberg).

Plac otaczają najważniejsze miejskie budynki: katedra, rezydencja biskupa oraz dawny kompleks pałacowy z wewnętrznym dziedzińcem otoczonym drewnianymi fasadami.

Wzgórze katedralne zamieszkane było już prawdopodobnie w VIII czy IX wieku, a w X wieku wznosił się tu niewielki fort. Prawdziwy rozwój okolicy nastąpił na początku XI wieku, gdy Henryk II zdecydował o budowie nowych kompleksów pałacowych i religijnych. Od tego czasu Wzgórze Katedralne stało się sercem miasta. Dziś może tego nie widać, ale zabudowania otoczone były murem obronnym i przypominały wspólnie twierdzę.

Od samego początku rezydowały tu władze kościelne posiadające zwierzchnictwo nad Bambergiem. Dziś chcąc przenieść się do tamtego okresu możemy odwiedzić dawną siedzibę biskupów, katedrę oraz muzea (Muzeum Diecezjalne oraz Muzeum Historyczne).

Katedra (Bamberger Dom)

Najważniejszą bamberską świątynia jest katedra (niem. Bamberger Dom), której oficjalna nazwa to Archikatedra św. Piotra i św. Jerzego (niem. Bamberger Dom St. Peter und St. Georg). Świątynia w tym miejscu powstała już na początku XI wieku, a jej fundatorami byli cesarz Henryk II Święty wraz z żoną Kunegundą, którzy założyli w mieście biskupstwo.

Pierwotny budynek katedry spłonął jednak w XI wieku, podobnie jak kolejny około sto lat później. Dzisiejsza romańsko-gotycka budowla z czterema wysokimi na ponad 80 metrów wieżami powstała w XIII wieku. W środku kościół jest bardzo surowy i klimatyczny w porównaniu z innymi bawarskimi świątyniami.

Katedrę możemy odwiedzić za darmo, a w środku warto wypatrywać kilku unikatowych dzieł sztuki oraz zdobień, które ściągają do Bamberga licznych turystów zainteresowanych sztuką wieków średnich. Są to przede wszystkim:

• XIII-wieczną rzeźbę Jeźdźca Bamberskiego (niem. Der Bamberger Reiter), która przedstawia prawdopodobnie węgierskiego króla Stefana lub jednego z cesarzy niemieckich; znajdziemy ją przy samym wejściu na tyłach świątyni,
• nagrobek Henryka II Świętego i Kunegundy (również na tyłach kościoła); warto przyjrzeć się bocznym scenom przedstawiającym życie cesarskiej pary,
• za nagrobkiem pary cesarskiej znajdziemy kryptę w której pochowane są szczątki biskupów z XI i XII wieku; nie zawsze jest ona otwarta, ale możemy spróbować zajrzeć do środka,
• krypty biskupów pod głównym ołtarzem; po prawej stronie krypty całkiem niedawno stworzono kaplicę, w której przechowywane są głowy Henryka i Kunegundy,
• po lewej stronie od głównego ołtarza zobaczymy Ołtarz Maryjny Wita Stwosza, który do 1543 roku znajdował się w Norymberdze, dopóki miasto nie przeszło na protestantyzm.

Na lewo od ołtarza znajdziemy drzwi prowadzące do Kaplicy Gwoździa, która służy za miejsce modlitwy. Nazwa pochodzi od relikwii Krzyża Pańskiego, będącego jednak kopią, która jedynie zetknęła się z oryginałem. Relikwia do Bamberga przybyła prawdopodobnie w XIV wieku.

Warto znaleźć chwilkę i obejrzeć dokładniej świątynie, oprócz elementów wymienionych wyżej możemy natrafić też na inne ciekawe dzieła sztuki.

Muzeum Diecezjalne (Diözesanmuseum)

W przylegającym do katedry kapitularzu działa dziś Muzeum Diecezjalne (Diözesanmuseum). W placówce zobaczymy różne eksponaty związane z katedrą i lokalnym biskupstwem znajdujące się dawniej w katedralnym skarbcu, w tym m.in.:

• rzeźby z portalu prowadzącego do katedry,
• płaszcze przekazane katedrze przez cesarza Henryka II i jego małżonkę Kunegundę,
• jedne z najstarszych zachowanych papieskich szat liturgicznych z okresu średniowiecza, które zostały wyjęte z grobu papieża Klemensa II.

Oprócz tego eksponaty nie różnią się od innych placówek tego typu: stroje, krzyże, wyroby ze srebra i złota.

Wchodząc do muzeum przejdziemy przez katedralne krużganki, w których zobaczymy wspomniane wcześniej rzeźby.

Nowa Rezydencje (Neue Reidenz)

Najbardziej okazałym budynkiem w mieście jest bamberska Nowa Rezydencja (niem. Neue Reidenz), która aż do sekularyzacji Bawarii w 1802 roku była siedzibą księcia biskupa. Budowla jest pierwszym większym pałacem zbudowanym na terenie Frankonii w erze absolutyzmu.

Pierwsza część rezydencji w stylu renesansowym powstała w latach 1604-1612, a około 100 lat później (lata 1697-1703) dobudowano dwa barokowe skrzydła od strony Placu Katedralnego. Pałac podzielony był na dwie części: prywatne pomieszczenia księcia biskupa oraz pomieszczenia imperialne, które przeznaczone były do prywatnego użytku cesarza Świętego Cesarstwa Rzymskiego podczas odwiedzin miasta. W środku najbardziej wyróżnia się pokryta freskami Melchiora Steidla Sala Imperialna (Kaisersaal). Artysta pochodzący z austriackiego Innsbrucka pracował nad swym dziełem dwa lata (1707-1709) i nawiązał w swojej pracy zarówno do postaci antycznych, jak i do historii regionu, władców czy wątków religijnych.

Bamberska rezydencja była też świadkiem różnych mniej lub bardziej zagadkowych wydarzeń historycznych. Z okien kompleksu w 1815 roku wypadł pierwszy marszałek napoleońskiej Francji - Louis-Alexandre Berthier. Do dziś nie wiadomo, czy ktoś mu pomógł, a może było to samobójstwo ze strachu przed zbliżającą się armia rosyjską. W pałacu schronienie znalazł też pierwszy król niepodległej Grecji Otton I.

Zwiedzanie Nowej Rezydencji - co zobaczymy w środku?

Nowa Rezydencja składa się z dwóch części:

• apartamentów biskupich, które możemy zwiedzić wyłącznie w trakcie wycieczki z przewodnikiem,
• galerii sztuki utworzonej w pozostałych pomieszczeniach, którą zwiedzamy samodzielnie.

Podczas wycieczki do zobaczenia jest kilkanaście pomieszczeń. W porównaniu z innymi bawarskimi rezydencjami ta bamberska może aż tak nie zachwyca, ale na szczęście cena nie należy do najwyższych. Niestety, w dawnych pomieszczeniach księcia biskupa nie zobaczymy oryginalnej zabudowy, a jedynie wystawione różne obiekty pasujące do XVII i XVIII wieku. W tej części pałacu za najbardziej wartościowe uchodzą historyczne dywany wykonane w Brukseli w 1650 roku, które przedstawiają rzymskiego generała Scypiona słynącego z pokonania wojsk Kartaginy w trakcie wojen punickich. Warte uwagi są również stiukowe zdobienia.

Więcej oryginalnej zabudowy i wystroju zachowało się w części imperialnej, chociaż jej część pochodzi już z XIX wieku, kiedy to bawarska rodzina królewska przejęła pałac w całości. Pomieszczenia w tej części wyróżniają się freskami sufitowymi czy obrazami Canaletto przedstawiającymi Wenecję.

Ogród różany

Na tyłach Nowej Rezydencji odnajdziemy lekko skryte barokowe ogrody różane (niem. Rosengarten), które oprócz swojego uroku, mitologicznych rzeźb i dopracowanego układu zachęcają również widokiem z tarasów na okoliczne dachy. Jest to idealne miejsce na krótki odpoczynek od zwiedzania i największego zgiełku, ponieważ nie każdy turysta zdaje sobie sprawę z istnienia tego miejsca. Mimo to nie liczmy, że będziemy tu sami. ;-)

Zarządzający ogrodami szczycą się tym, że na obszarze 3500 metrów kwadratowych znajduje się około 4500 róż z 48 odmian. Dzisiejszy układ ogrodu to efekt przebudowy w 1733 roku nadzorowanej przez architekta Balthasara Neumanna.

Do ogrodów dostaniemy się przechodząc przez główną bramę prowadzącą do rezydencji. Wejście jest darmowe, ale w późniejszych godzinach ogrody są zamykane.

Stary Dwór (Alte Hofhaltung) oraz Piękna Brama

Po północnej stronie katedry warto rzucić okiem przyjemny wewnętrzny dziedziniec, otoczony niemal w całości historycznymi fasadami. Jest to kompleks pałacowy nazywany Starym Dworem (niem. Alte Hofhaltung), którego fasadę dobrze widać również z wysokości Placu Katedralnego. Historię tego miejsca zapoczątkował Henryk II, który w 1003 roku zlecił budowę nowej rezydencji. Cztery lata później władca przekazał kompleks pierwszemu biskupowi Bamberga na jego nową siedzibę. Przez kolejne wieki cały budowlę wielokrotnie przebudowywano i rozbudowywano.

Na dziedziniec Starego Dworu prowadzi renesansowa brama nazywana Piękną Bramą (Schöne Pforte). Warto rzucić okiem na zdobienia w jej górnej części i zdecydowanie warto wkroczyć przez ten charakterystyczny portal żeby zobaczyć historyczny kompleks w pełnej odsłonie, zwłaszcza drewniane fasady okrążające dziedziniec.

Muzeum Historyczne

Dziś w części budynków Starego Dworu znajdują się biura rządowe, a w głównej cześci otworzono Muzeum Historyczne (niem. Historisches Museum). W środku przygotowano wiele wystaw prezentujących historię miasta, od czasów prehistorycznych aż do XXI wieku, wliczając w to także trudne momenty jak zagłada Żydów w trakcie II wojny światowej. W muzeum wystawione są m.in. prace na ceramice, kopie obrazów dawnych mistrzów (pokaźna kolekcja), okoliczne znaleziska, mapy przedstawiające historię rozwoju miasta czy informacje o Bambergu na przełomie wieków. Na wystawie poświęconej żydowskim współmieszkańcom zobaczymy m.in.: rozetę oraz inne elementy z historycznej synagogi z połowy XIX wieku, pocztówki przedstawiające synagogi zniszczone w trakcie nocy kryształowej, fragmenty Tory czy talerze, pojemniki na sól i przyprawy.

Prawdopodobnie placówka przypadnie do gustu przede wszystkim turystom zainteresowanym historią, w innym wypadku możemy czuć się zawiedzeni wysoką ceną - tym bardziej, że część/większość materiałów dostępna jest tylko w języku niemieckim.

Wzgórze i klasztor św. Michała (Michaelsberg)

Drugim najważniejszym ośrodkiem kościelnym w Bambergu jest zbudowany na wzgórzu Michała (Michaelsberg) benedyktyński klasztor św. Michała. Klasztor założono w 1015 roku za zgodą Henryka II, ale dzisiejszy kształt kompleksu to efekt neogotyckiej przebudowy po wielkim pożarze na początku XVII wieku.

Ozdobą kompleksu jest barokowy kościół, w środku którego znajdują się m.in:

• neoklasyczny Święty Grobowiec,
• gotycka kryptą św. Ottona,
• bogate barokowe zdobienia.

Nawet w przypadku braku możliwości wejścia do kościoła warto wybrać się na teren kompleksu, a w szczególności na taras znajdujący się na jego tyłach, będący jednym z najlepszych punktów widokowych na miasto. Obejrzymy stąd Nową Rezydencję, dach katedry oraz historyczne stare miasto. Ciekawym elementem okolicy są pola winne posadzone na południowym i wschodnim zboczu, częściowo w dawnych ogrodach.

Na terenie kompleksu działają również restauracje oraz ogrody piwne, gdzie możemy wypocząć w ciepły dzień. Niektórzy mieszkańcy przynoszą swój prowiant oraz koc, na którym rozkładają się na trawie i zwyczajnie odpoczywają.

Muzeum Frankońskiego Piwa (Fränkisches Brauereimuseum)

Na terenie kompleksu od 1122 do 1969 roku działał najstarszy miejski browar. Mimo że nie warzy się tu już piwa, to pięciopiętrowy kompleks został zamieniony na muzeum poświęcone popularnemu trunkowi. Na ponad 1000 metrów kwadratowych wystawiono niemal 2000 eksponatów. Niestety, opisy na miejscu są tylko w języku niemieckim. Jeśli jednak znamy się na procesie warzenia piwa to powinniśmy rozpoznawać wystawione tu maszyny, a różne szklanki, kufle czy znaki na pewno będą nie lada gratką dla każdego zainteresowanego tym tematem.

Zamek Altenburg

Na najwyższym bamberskim wzgórzu, na południowy zachód od historycznego starego miasta, wznosi się średniowieczna twierdza Altenburg. Pierwsze wzmianki o zamku pojawiły się w 1109 roku, chociaż prawdopodobnie istniał on już wcześniej.

Od 1251 do 1553 roku była to jedna z rezydencji lokalnego biskupstwa. W 1553 roku, w trakcie drugiej wojny margrabiów, zabudowania zamkowe zostały zniszczone. Z oryginalnego zamku zachowały się jedynie fortyfikacje oraz głęboka na 30 metrów studnia. Dzisiejszy kształt budynków to efekt przebudowy w XIX i XX wieku.

Wejście na teren zamku jest darmowe. Do środka prowadzi wejście przez drewniany most nad (suchą) fosą. Po minięciu głównej bramy możemy pospacerować po murach i tarasach widokowych, zajść do działającej tu restauracji lub wejść na znajdującą się na wysokości 400 metrów nad poziomem morza wieżę, z której rozpościera się świetny widok na okolicę. Bilet na wieżę jest niedrogi, ale powinniśmy szykować się na dość męczące wejście z dużą ilością schodów (jest ich około 170).

Nie musimy jednak wdrapywać się na górę, na ogólnodostępnych tarasach i murach również znajdziemy miejsca ze świetnym widokiem.

Jako ciekawostkę warto podać, że pomiędzy 1952 a 1982 rokiem w jednym z pomieszczeń w obrębie murów przebywał... niedźwiedź brunatny! Dziś pamiątką po jego obecności jest inny wypchany miś.

Mała Wenecja i portowe miasto nad rzeką

Jednym z najprzyjemniejszych zakątków w Bambergu jest tzw. Mała Wenecja (niem. Klein-Venedig), czyli rząd dawnych domów rybaków położonych bezpośrednio nad rzeką. Niskie budynki wyróżniają się pięknymi drewnianymi fasadami oraz wręcz idyllicznym wyglądem. Rząd domków zaczyna się od razu za historycznym budynkiem rzeźni (niem. Altes Schlachthaus), na fasadzie której dumnie siedzi byk.

Na panoramę Małej Wenecji możemy popatrzeć z mostu Untere Brücke, ale najlepszy widok znajdziemy spacerując ulicą Am Leinritt, na której nie spotkamy aż tylu turystów co na popularnym moście.

Co ciekawe, nazwę tego niewielkiego obszaru wykorzystały prywatne firmy, które oferują usługi przewozu prywatnymi gondolami wyglądającymi dokładnie tak jak ich weneckie odpowiedniki (dotyczy to również strojów). Niestety, ceny potrafią być tak samo wysokie jak w przypadku włoskiego oryginału! Jeśli jesteśmy zainteresowani taką formą aktywności warto udać się do punktu informacji turystycznej i zapytać o polecane firmy oraz możliwości.

Rejsy turystyczne

Nie każdy odwiedzający miasto zdaje sobie sprawę, że w Bambergu od czasów średniowiecznych aż do początku XX wieku znajdował się ruchliwy port. Władze miasta skorzystały z bezpośredniego połączenia rzeki Regnitz z Menem, a port wzmocnił ekonomiczny rozwój Bamberga i okolicy.

Jeśli chcielibyśmy spojrzeć na miasto z poziomu rzeki Regnitz i nie wydać majątku możemy wybrać się na 80-minutowy rejs turystyczny. W trakcie przeprawy miniemy miejskie mosty i dopłyniemy do połączenia rzeki Regnitz z Menem, a wracając przepłyniemy przez jedną ze śluz (dokładnie śluzą o numerze 100) historycznego kanału Ludwika (niem. Ludwigskanal).

Kanał powstał w pierwszej połowie XIX wieku i połączył ze sobą Men z Dunajem. Długość kanału to blisko 173 kilometry, a na całej jego długości znajdowało się 100 śluz, które pomagały kontrolować różnice w wysokości obu rzek (wynoszącą niemal 200 metrów!). Projekt był częścią trasy umożliwiającej bezpośrednie przedostanie się z Morza Północnego do Morza Czarnego, ale od 1950 roku nie jest już wykorzystywany.

Wycieczki startują z przystani przy ulicy Am Kranen obok dawnych żurawi, kawałek za ratuszem i tuż obok historycznego budynku rzeźni, o którym wspomnieliśmy wcześniej. Rejsy z reguły kursują od maja do końca października. W ciepłe dni i wolne od pracy na statku mogą być tłumy turystów.

Bamberg, czyli piwna stolica regionu Górna Frankonia

O ile sama Bawaria może być uznana za region typowo piwny, tak Górna Frankonia bez większej przesady może uchodzić za jego stolicę. Do dziś w granicach tego niewielkiego obszaru działa około 160 browarów, co czyni go regionem z największym ich zagęszczeniem na świecie.

Za jedno z najważniejszych piwnych miast Górnej Frankonii uchodzi Bamberg. Na pewno uważają tak sami mieszkańcy, ale fakty świadczą na ich korzyść. Pierwszy browar w mieście otworzono w 1122 roku, a w 1489 roku w Bambergu działało już prawo czystości piwa dopuszczające w składzie jedynie słód jęczmienny, wodę i chmiel. Osoby zainteresowane historią piwa od razu zauważą, że nastąpiło to 27 lat przed ogłoszeniem słynnego Bawarskiego Prawa Czystości!

Od średniowiecza do XX wieku w mieście działało kilkadziesiąt browarów, a setki kolejnych rzemieślników miało dzięki nim pracę - dotyczyło to bednarzy (od beczek), rolników czy producentów innego sprzętu. W tym czasie każdy mieszkaniec Bamberga wypijał rokrocznie średnio 400 litrów złocistego trunku! Dziś średnia ta jest niższa, ale jeśli wierzyć oficjalnym materiałom reklamowym oscyluje w okolicy 300 litrów!

Piwo dymione - unikatowy bamberski przysmak

Chociaż w Bambergu nie funkcjonuje już tak wielu producentów piwa, to wciąż miasto może pochwalić się 9 browarami warzącymi blisko 60 rodzajów tego napitku. Za najbardziej "bamberski" gatunek uchodzi znane na całym świecie i występujące w tej formie tylko tu piwo dymione. Nie każdemu przypadnie ono do gustu, jeśli jednak chcielibyśmy wcześniej zapoznać się z wędzonym smakiem możemy przed przyjazdem skosztować polskiego piwa grodziskiego.

Według lokalnych wierzeń piwo to zaczyna smakować dopiero (już?) po trzecim kuflu. Chociaż mieszkańcy okolicznych frankońskich miast przekonują, że piwo dymione jest zapomnianym wytworem przeszłości i nie da się go pić, to każdego dnia spotkamy dziesiątki lub setki Bamberczyków popijających któreś z dymionych piw.

Za legendarne miejsce serwujące dymione piwo uchodzi Schlenkerla, która znajdujące się praktycznie w samym sercu historycznego starego miasta. Wieczorem i w wolne dni przed drewnianą fasadą zbierają się tłumy: jedni wchodzą do ogródka piwnego, inni do historycznych sal, a pozostali po prostu stoją ze szklanką piwa na placu przed wejściem. Nawet jeśli nie gustujemy w piwie warto podejść i zobaczyć ten historyczny widok oraz poczuć tą charakterystyczną atmosferę.

Schlenkerla słynie z dobrej kuchni, ale jeśli nie ma już wolnym stolików lub chcielibyśmy usiąść w bardziej spokojnym miejscu możemy wybrać się do znajdującej się nieopodal restauracji Kachelofen. Miejsce to jest popularne wśród miejscowych i serwuje typową kuchnię frankońską, w tym m.in. golonkę czy boczek.

Innym miejscem do spróbowania piwa dymionego jest znajdująca się bliżej dworca Brauerei Spezial. Jest to też miejsce mniej nastawione na turystów i bardziej autentyczne.

Nie w każdą pogodę mamy ochotę siedzieć w środku. W ciepły dzień możemy wybrać się do popularnych we Frankonii piwnic piwnych (bierkeller). Wielu turystom ta konkretna nazwa może nic nie mówić, ale są to po prostu znane z południowej Bawarii ogrody piwne. Popularne dwa z nich znajdują się na wzgórzu Stefana (Stephansberg), wliczając w to Spezial-Keller z którego rozpościera się ciekawy widok na miasto.

Więcej informacji o piwie w Bambergu i Bawarii umieściliśmy w naszym piwnym przewodnik po Bawarii.

Atrakcje Bamberga poza utartym szlakiem

W powyższych punktach wymieniliśmy wiele bamberskich zabytków i atrakcji. Pomimo że lista jest dość długa, to wciąż w mieście znajdziemy jeszcze przynajmniej kilka miejsc wartych odwiedzenia.

• Kościół św. Jakuba (St. Jakob) - jedyny w pełni romański kościół w mieście, który powstał na przełomie XI i XII wieku. W środku jest jednak dość surowy, ale będąc na miejscu warto poszukać szopki (niem. Krippe).

• Böttingerhaus - barokowy pałac w stylu włoskim, zbudowany dla doradcy dworu Ignaza Tobiasa Böttingera. Budynek powstał w stylu barokowym w latach 1707-1713. Chociaż dziś nie można wejść do środka, to warto zobaczyć fasadę jednej z najpiękniejszych rezydencji patrycjuszy w całych Niemczech.

• Klasztor Karmelitów (niem. Karmelitenkloster, Kirche St. Maria und St. Theodor) - XII-wieczny klasztor przebudowany w stylu barokowym pod koniec XVII wieku, czego efektem jest m.in. majestatyczna przednia fasada. Turyści zainteresowani miejscami tego typu powinni docenić późnoromański krużganek. Do środka wejdziemy codziennie od 8:00 do 113:30 i od 13:00 do 18:00. [aktualizacja maj 2018]

• Górna Parafia (Obere Pfarre) - XIV-wieczny kościół na wzgórzu Kaulberg, jedyna w pełni gotycka świątynia w Bambergu. W środku wyróżniają się barokowe zdobienia, w tym pięknie zdobiony sufit wypełniony stiukami i malowidłami.

• Droga krzyżowa (Via Dolorosa) - w Bambergu znajdziemy najstarszą zachowaną w całości Drogę Krzyżową w Niemczech, która powstała w 1503 roku i prowadzi z dolnej części historycznego starego miasta na wzgórze Michała. Pamiętajmy tylko, że w Bambergu stworzono 9 zamiast oryginalnych 14 stacji. Pierwszą stację odnajdziemy przy kościele św. Elżbiety (niem. Elisabethenkirche), kolejne znajdziemy wzdłuż ulicy Aufseßstraße (Aufsessstrasse), a przedostatnie zobaczymy przy kościele St. Getreu (Wierny). Ostatnie dwie stacje stworzono w środku kościoła St. Getreu, który uważany jest za jedną z najważniejszych barokowych świątyń na terenie Bawarii. Niestety, chwilowo wejście do środka nie jest możliwe.

Bamberg - wskazówki i informacje praktyczne

Komunikacja miejska

Za komunikacje miejską w Bambergu odpowiada firma VGN. Dla turystów najlepszą opcją jest linia turystyczna 910. Autobus ten rusza z głównego dworca autobusowego (Bamberg ZOB) znajdującego się kilka minut drogi od dworca kolejowego i zatrzymuje się przy większości najważniejszych atrakcji, w tym przy starym mieście, Placu Katedralnym czy Wzgórzu Michała (Michelsberg).

Dokładną trasę autobusu numer 910 znajdziecie na tej stronie.

Rodzaje biletów:

• bilet jednorazowy - 2,10€ (ulgowy dla dzieci 6-14 - 1,10€),
• bilet na 4 jednorazowe przejazdy - 7,20€ (ulgowy dla dzieci 6-14 - 3,60€),
• bilet dobowy dla jednej osoby - 4,70€ (brak ulgowego),
• bilet dobowy dla 2 osób dorosłych i maksymalnie 4 osób poniżej 18 roku życia - 7,60€.

Bilet jednorazowy ważny jest przez 60 minut na jednej trasie w jednym kierunku.

Bilety zakupimy w punktach sprzedaży, w automatach i online na oficjalnej stronie. Pamiętajmy, że posiadając bilet dzienny na przejazd z innych miast regionu (TagesTicket Plus firmy VGN) lub bilet Bayern-Ticket możemy podróżować komunikacją miejską za darmo.

Ile czasu poświęcić na zwiedzanie miasta?

Bamberg jest idealnym miejscem na jednodniowy wypad, np. z nieodległej Norymbergi. Spokojnie od rana do późnego popołudnia lub wieczora przespacerujemy całe stare miasto i zajrzymy do najważniejszych atrakcji.

Jeśli jednak chcielibyśmy również odwiedzić kilka znajdujących się w mieście browarów i spróbować charakterystycznego dymionego piwa to najlepiej zostać w mieście na noc. Za pozostaniem przemawia też to, że na pierwszy rzut oka ceny w knajpach i restauracjach nawet blisko centrum wydają się być znacznie niższe niż w dużych miastach pokroju Norymbergi czy Monachium. Dodatkowo, atmosfera jest tu bardziej autentyczna i mniej turystyczna niż w bardziej obleganych miastach.

Punkt informacji turystycznej

Oficjalny punkt informacji turystycznej znajduje na obszarze historycznego starego miasta pod adresem Geyerswörthstraße 5 (Geyerswörthstrasse 5).

Karta do zwiedzania miasta - BAMBERGcard

W przypadku dłuższych odwiedzin, planów korzystania z komunikacji miejskiej i odwiedzania muzeów możemy rozważyć zakup karty turystycznej BAMBERGcard. Karta ważna jest 3 dni, kosztuje 18€ i umożliwia wejście do części muzeów miejskich za darmo. Z jednej karty może korzystać jeden dorosły i maksymalnie 3 dzieci w wieku do 6 lat.

O ile karta nie opłaci się nam przy krótkich odwiedzinach, tak już przy dwóch dniach może nam przynieść korzyści. W ramach karty możemy wziąć udział w dwugodzinnej wycieczce z przewodnikiem po niemiecku lub otrzymać przewodnik audio w języku angielskim do samodzielnej czterogodzinnego zwiedzania miasta.

Niestety, w ramach karty nie wejdziemy za darmo do Nowej Rezydencji, ale otrzymamy zniżkę w kwocie 1€. W przypadku odwiedzin dwudniowych, podczas których korzystamy z komunikacji oraz wejdziemy do Muzeum Diecezjalnego i do Muzeum Historycznego zapłacimy:

Nie każdemu karta się opłaci, ale przy dłuższym pobycie warto ją sobie przekalkulować. Więcej informacji znajdziecie na oficjalnej stronie.

Jak dojechać do Bamberga?

W przypadku poruszania się komunikacją publiczną do Bamberga dojedziemy pociągiem (dworzec znajduje się kilkanaście minut spacerem od historycznego centrum) lub korzystając z usług przewoźnika autobusowego.

Dojazd z Norymbergi i okolicznych miast w obrębie sieci VGN

O ile znajdujemy się w obrębie działania firmy VGN (Ver­kehrs­ver­bund Groß­raum Nürn­berg), która obsługuje transport m.in. w Norymberdze, Bambergu, Bayreuth czy Ansbach, możemy skorzystać ze specjalnych biletów dziennych (TagesTicket Plus). W ramach takiego biletu możemy korzystać bez ograniczeń z pociągów regionalnych i oraz komunikacji miejskiej przez cały dzień (bilet jest ważny aż do ostatniego kursu) w dni powszednie lub weekend.

Bilet sieci VGN zakupimy w automacie na dworcu lub online na oficjalnej stronie.

Dojazd z innych miast Bawarii

W przypadku dojazdu z innych miast Bawarii możemy rozważyć skorzystanie ze specjalnego biletu Bayern-Ticket, który pozwala na podróżowanie bez ograniczeń pociągami regionalnymi oraz komunikacją miejską na terenie całego landu przez jeden dzień. Od poniedziałku do piątku bilet ten działa od godziny 9:00 do godziny 3:00 następnego dnia. W przypadku weekendów nie ma ograniczeń czasowych.

Jeśli nie chcemy korzystać z komunikacji miejskiej i dojeżdżamy do Bamberga z innych miast Frankonii (np. Würzburga) możemy sprawdzić bilet Regio-Ticket Franken-Thüringen. Koszt biletu to 22€ plus 6€ za każdą osobę dorosłą, a bilet jest ważny tylko w pociągach regionalnych. Obowiązują tu takie same zasady godzinowe jak w przypadku Bayern-Ticket.

Pamiętajmy, że powyższe bilety powinniśmy kupować w automatach na stacjach lub w internecie.

Jeśli nie jesteśmy pewni jaki bilet jest dla nas najbardziej opłacalny to zawsze możemy sprawdzić to na oficjalnej stronie niemieckich kolei. Wystarczy wpisać punkt początkowy, punkt końcowy oraz kurs powrotny, a system sam wyświetli najtańszy pasujący nam bilet.

Przed decyzją o wyborze środka transportu warto sprawdzić także możliwe połączenia autobusowe, np. firma FlixBus oferuje przejazdy na trasie Bamberg-Monachium. Niestety, w takim przypadku może być trudno dopasować godziny do wycieczki jednodniowej.

Jak oszczędzić pieniądze odwiedzając Bamberg?

Ceny w knajpach w Bambergu w porównaniu do większych miast Bawarii są naprawdę rozsądne - za piwo zapłacimy nieco ponad 3€. Jeśli jednak chcemy, możemy kupić piwo w sklepie (w tym butelkowane piwo dymione z browaru Schlenkerla!) i napić się go legalnie pod chmurką.