Menton (Mentona) na Lazurowym Wybrzeżu

Menton (pol. Mentona) to położona bezpośrednio przy granicy francusko-włoskiej miejscowość wypoczynkowa, która stanowi bramę do rozbudzającego wyobraźnię Lazurowego Wybrzeża. I choć od połowy XIX wieku Mentona leży w granicach Francji, to spacerując uliczkami tutejszego starego miasta, czy spoglądając na lokalną kuchnię, trudno wyzbyć się wrażenia, że właśnie znaleźliśmy się w słonecznej Italii.

Współczesna Mentona, określana czasem nieco na wyrost perłą Francji, to urokliwy kurort turystyczny, słynący z luksusowych ogrodów oraz willi, starego miasta nawiązującego kolorami do miasteczek Cinque Terre oraz unikalnego mikroklimatu, który umożliwia całoroczną uprawę cytrusów będących chlubą mieszkańców.

Francuska stolica cytryn

Mentona słynie z około 315 słonecznych dni w roku, a tutejsze temperatury, zwłaszcza w sezonie zimowym, są wyższe niż gdziekolwiek indziej na Lazurowym Wybrzeżu. Kluczowy wpływ na to ma naturalna ochrona zapewniana przez otaczające miasto Alpy Nadmorskie. Wszystko to sprawia, że na okolicznych wzgórzach panuje unikalny mikroklimat umożliwiający całoroczną uprawę cytrusów (cytryn i pomarańczy), które już od średniowiecza są symbolem tej nadmorskiej miejscowości oraz napędzają jej gospodarkę.

Głównym towarem eksportowym Mentony są cytryny (oraz produkty z nich wytwarzane). Owoce te doczekały się nawet własnego, trwającego ponad dwa tygodnie i organizowanego co roku w lutym festiwalu znanego pod nazwą Święta Cytryny (Fête du citron). Co ciekawe, impreza ta należy do najpopularniejszych festiwali w całej Francji - każdego roku uczestniczy w niej ponad 200 tysięcy osób!

W lokalnych sklepach oraz na targowisku Marché des Halles możemy zakupić różnorodne wyroby z cytryn, takie jak kojarzony z Włochami likier limoncello, dżemy i inne słodkie przetwory, oliwę z oliwek z dodatkiem cytryny czy lody.

Jak zwiedzać Menton?

Nadmorska Mentona nadaje się zarówno na krótki, kilkugodzinny wypad, jak i na nieco dłuższy pobyt. Do najciekawszych z perspektywy turysty obszarów należy pnące się w górę stare miasto z wąskimi uliczkami, barokową zabudową oraz najważniejszym miejskim kościołem. Chociaż nie należy ono do największych, musimy liczyć się z potrzebą podejścia/wdrapania się kawałek pod górę.

Wzdłuż wybrzeża ciągnie się z kolei bardziej współczesna część miasteczka z licznymi sklepami, restauracjami oraz plażami. To właśnie tam odnajdziemy miejskie muzea.

Nieco dalej od centrum, na wzgórzach otaczających miasto, porozrzucane są urokliwe ogrody, z których część dostępna jest do zwiedzania. Aby dostać się do niektórych z nich, powinniśmy zaplanować jednak nieco więcej czasu.

Atrakcje Mentony. Co warto zobaczyć?

Bazylika św. Michała Archanioła

Żadna wizyta w Mentonie nie może się obyć bez spaceru po pnącym się w górę Starym Mieście. Jego centralny punkt stanowi niewielki, wychodzący w stronę morza plac, przy którym stoi najważniejsza świątynia w mieście - XVII-wieczna bazylika św. Michała Archanioła (fr. Basilique Saint-Michel Archange), którą wzniesiono w miejscu starszego miejsca kultu.

Posadzka placu ozdobiona została mozaiką z szarego i białego kamienia, której geometryczne kształty nawiązuje do herbu rządzącego Monako rodu Grimaldich oraz do osoby księcia Honoriusza III, który sfinansował przebudowę tej okolicy. Na plac możemy dostać się na dwa sposoby: schodami prowadzącymi ze Starego Portu lub labiryntem uliczek starego miasta.

Barokowa fasada bazyliki powstała znacznie później niż sam gmach, dopiero w XIX wieku. Do każdej z naw świątyni prowadzi oddzielne wejście, nad którym umieszczono posąg związanego z miastem świętego. Są to: patron Mentony św. Michał Archanioł, patron Domu Sabaudzkiego św. Maurycy oraz św. Roch, który miał wybawić mieszkańców od jednej z plag. Przednia część bazyliki charakteryzuje się również dwoma wieżami o różnej wysokości. Po zachodniej stronie znajduje się widoczna z oddali, wysoka na 53 m dzwonnica z początku XVIII stulecia, a po wschodniej wieża zegarowa o wysokości 35 m, której kwadratowa podstawa pochodzi z XV wieku, z czasów wcześniejszego kościoła.

Wnętrze świątyni powstało na planie trzynawowej bazyliki otoczonej licznymi kaplicami. W kaplicy poświęconej św. Dévote, patronce Monako (pierwszej na prawo od chóru), zobaczymy obraz przedstawiający świętą ze słynną Skałą Monakijską w tle.

Kaplica bractwa Penitentów Białych

Nieco powyżej bazyliki znajduje się kolejna z zabytkowych świątyń: mniejsza kaplica Penitentów Białych (fr. Chapelle de l'Immaculée-Conception), czyli bractwa o historii sięgającej czasów średniowiecza, którego głównym zadaniem była opieka nad chorymi i organizacja szpitali. Niestety, kaplica ta jest zazwyczaj zamknięta i nam nie udało się zajrzeć do środka.

Cmentarz w miejscu starego zamku

Dawniej strategicznym punktem obrony miasta był średniowieczny zamek stojący na szczycie starego miasta. Obiekt ten nie przetrwał jednak do naszych czasów, a jego ruiny w pierwszych latach XIX wieku przekształcono w cmentarz komunalny (fr. Cimetière du Vieux Château).

Decyzja ta była pokłosiem niechęci francuskiego cesarza Napoleona Bonaparte do pochówków organizowanych na terenie kościołów, których ostatecznie zakazał. W związku z tym na obrzeżach francuskich miast zaczęły powstawać publiczne cmentarze, które przez swoje centralne położenie nierzadko stanowią dziś atrakcje turystyczne.

Nie inaczej sytuacja wygląda z zapewniającym wspaniałe widoki na całą okolice cmentarzem w Mentonie. Będąc na miejscu możemy zwrócić uwagę na nagrobki - część z nich należy do rosyjskich oraz brytyjskich możnych lub arystokratów. Wśród osób pochowanych na tutejszym cmentarzu znajduje się William Webb Ellis, pastor anglikański oraz twórca gry w rugby. Jego grób łatwo rozpoznamy po posągu, który przedstawia go trzymającego charakterystyczną jajowatą piłkę.

Aby dotrzeć na cmentarz, wystarczy minąć wspomnianą kaplicę bractwa Penitentów Białych i ruszyć na górę.

Stary Port i panorama Starego Miasta

Położony u wejścia do niewielkiej zatoki Stary Port (Vieux Port) słynie ze wspaniałych widoków na pastelowe fasady mentońskiego starego miasta. Wystarczy tylko przespacerować się którymś z okalających go nabrzeży, by odnaleźć świetną panoramę historycznej zabudowy.

W południowej części portu odnajdziemy zabytkowy bastion z XVII wieku, który przypomina niewielki fort. Obecnie w jego wnętrzach mieści się muzeum poświęcone artyście Jeanowi Cocteau.

Bezpośrednio ze Starym Portem sąsiaduje popularna piaszczysta plaża Plage des Sablettes, uchodząca za najlepszą w mieście.

Promenade du Soleil

Nicea ma słynną Promenadę Anglików, a Mentona długą na około dwa kilometry promenadę du Soleil (pol. Promenada Słońca). Po jej południowej stronie ciągną się plaże, a po przeciwnej hotele oraz knajpki. Trudno o lepsze miejsce na leniwy spacer w słoneczny dzień.

Marché des Halles - wizyta na lokalnym targowisku

Odwiedzając każde z miast Riwiery Francuskiej staramy się zawsze zajść na lokalne targowisko, gdzie zazwyczaj możemy zasmakować autentycznej atmosfery oraz skosztować któregoś z lokalnych przysmaków. W przypadku Mentony główny miejski targ, Marché des Halles, znajduje się w samym centrum, u stóp najstarszej części miasta. W środku znajduje się ponad dwadzieścia kramów, przy których zakupimy m.in. wyroby z cytrusów, świeże warzywa i owoce, oliwki, ryby i owoce morza, sery i wędliny, a także coś słodkiego lub do zjedzenia na szybko.

Swoją drogą secesyjny gmach mentońskiego targowiska należy do najciekawszych zabytków w mieście. Wzniesiono go pod koniec XIX wieku (nad głównym wejściem widnieje 1898 rok) według projektu architekta Adriena Reya. Do ozdobienia fasady wykorzystano wielokolorową ceramikę wyprodukowaną przez lokalne przedsiębiorstwo Les Faïences Saissi.

Jean Cocteau i Mentona

Wiele z miast Lazurowego Wybrzeża łatwo powiązać z artystami, z którymi splotły się ich losy. Najbardziej jaskrawym przykładem jest Antibes, w którym przez pół roku swoją pracownię miał Pablo Picasso, i gdzie powstało jego pierwsze muzeum.

W przypadku Mentony taką postacią był wszechstronny francuski artysta Jean Cocteau, który na ostatnim etapie swojego życia wielokrotnie odwiedzał ją w różnym charakterze (a na co dzień mieszkał na sąsiadującym Niceą przylądku Cap-Ferrat). Obecnie w mieście odnajdziemy aż trzy atrakcje z nim związane: dwa muzea oraz jedno pomieszczenie w ratuszu (fr. Hôtel de Ville) ozdobione jego malowidłami.

W latach 1957-1958 artysta pracował nad otrzymanym od władz miasta zleceniem pomalowania ścian Sali Weselnej w tutejszym ratuszu. Dzieło to przetrwało do dziś i możemy zobaczyć je po zakupie biletu.

Pierwsze z muzeów poświęconych twórczości artysty powstało we wspomnianym już wcześniej, stojącym przy Starym Porcie XVII-wiecznym bastionie. Co ciekawe, lokalizację wybrał sam Cocteau podczas swojego pobytu w mieście. On sam zresztą ustalił ramy działania nowej placówki, a także brał czynny udział w przekształcaniu opuszczonego obiektu militarnego w muzeum. Inauguracja Musée du Bastion Jean Cocteau miała miejsce w 1966 roku.

Historia drugiego muzeum rozpoczyna się wraz z początkiem XXI wieku. W 2005 roku Séverin Wunderman podarował miastu swoją liczącą około 1800 dzieł Cocteau’a kolekcję. Budowa nowoczesnego gmachu, położonego tuż przy plaży, trwała od 2008 do 2011 roku. Za jego projekt odpowiadał Rudy Ricciotti, twórca kilku muzeów na terenie Lazurowego Wybrzeża i Prowansji, a także autor nowego skrzydła islamskiego w paryskim Luwrze

Pałac Carnolès - muzeum sztuki oraz ogród cytrusowy

Południowo-zachodnie obrzeża Mentony ozdabia Pałac Carnolès (fr. Palais de Carnolès), wzniesiony w 1717 roku przez księcia Antoniego Grimaldiego, który aż do XIX wieku pełnił funkcję letniej rezydencji władców Monako. Obecnie mieści się w nim galeria sztuki (Musée des Beaux-Arts) posiadająca dzieła datowane od okresu średniowiecza aż do czasów współczesnych.

Pałac otaczają urokliwe ogrody wypełnione cytrusami oraz zabytkowymi rzeźbami. Niestety, w momencie ostatniej aktualizacji muzeum pozostawało nieczynne z powodu renowacji.

Ogrody Mentony

Ogród botaniczny Val Rahmeh

Do najbardziej znanych ogrodów Mentony należy ogród botaniczny Jardin du Val Rahmeh, którego początki sięgają lat dwudziestych poprzedniego stulecia. Fundatorem willi oraz otaczających ją terenów zielonych był Percy Radcliffe, brytyjski generał oraz gubernator Malty, który pragnął osiąść w Mentonie po zakończeniu służby.

W 1966 roku posiadłość została zakupiona przez francuskie Ministerstwo Edukacji, a następnie przekształcona w ogród botaniczny, który współcześnie może pochwalić się ponad 1000 gatunków roślin.

Fontana Rosa

Kolejny ze słynnych mentońskich ogrodów, Fontana Rosa, powstał w 1921 roku z inicjatywy hiszpańskiego pisarza Vicente Blasco-Ibañeza, który poświęcił niemałą część swojego życia w opozycji do panującej w jego kraju monarchii. Artysta ten spędził w Mentonie końcówkę życia, ale wciąż tęsknił do swojej rodzimej Walencji, czego symbolem jest utworzony przez niego ogród w stylu walenckim ozdobiony wspaniałą kolorową ceramiką.

Ogród Fontana Rosa podczas naszej wizyty dostępny był do zwiedzania wyłącznie w trakcie wycieczki z przewodnikiem.

Ogród Serre de la Madone

Ostatni z wartych uwagi ogrodów znajduje się znacznie dalej od turystycznego centrum miasteczka. Historia wpisanego na listę zabytków Jardin Serre de la Madone sięga lat dwudziestych poprzedniego stulecia, a jego twórcą był ogrodnik (oraz architekt ogrodów) Lawrence Waterbury Johnston.

Brytyjczyk podzielił swoje mentońskie założenie na dwa obszary. Pierwszy z nich to rozciągające się na 3 hektarach ogrody tarasowe z egzotyczną roślinnością, fontannami oraz posągami. Drugi obszar, większy o dwa hektary, ma formę zalesionego terenu w stylu śródziemnomorskim.

Obecnie ogród zarządzany jest przez władze Mentony i możemy zwiedzić go samodzielnie. Uwaga! Ogród jest nieczynny do 20 czerwca 2024 roku.

Plaże Mentony

Najbardziej obleganą plażą, i w naszej opinii najfajniejszą, jest położona tuż obok Starego Portu Plage des Sablettes. Oprócz przeważająco piaszczystej nawierzchni oferuje ona wspaniałe widoki na panoramę pnącego się tuż za nią historycznego starego miasta. Kawałek dalej znajduje się inna mocno piaszczysta plaża - Plage Rondelli.

Pozostałe centralnie położone plaże ciągną się przez całe wybrzeże - od muzeum Jeana Cocteau aż do przylądka Cap Martin. Są one jednak mocno kamieniste, więc bez butów do pływania wchodzenie do wody może być mało komfortowym doświadczeniem (ale taka jest niestety specyfika wielu plaż Lazurowego Wybrzeża).

Jak dojechać do Mentony z Nicei?

Najtańszym sposobem na dostanie się z Nicei do Mentony jest autobus numer 607 jadący przez Monako. Koszt biletu to zaledwie 2,50€, a czas przejazdu wynosi około 80 minut. Bilety możemy zakupić bezpośrednio u kierowcy.

Ponadto, dostępny jest również autobus 608 łączący Mentonę z Monako, który może być przydatny tym czytelnikom, którzy planują odwiedzić oba te miasta w trakcie jednego dnia.

Pamiętajmy, że w szczycie sezonu wakacyjnego może być wielu chętnych na przejazd autobusem, więc warto przyjść na przystanek odpowiednio wcześniej.

Szybszą alternatywą na pokonanie trasy z Nicei do Mentony jest pociąg. W tym przypadku czas przejazdu to niewiele ponad 30 minut, a cena biletu wynosi 6,40€.

Historia

Początki Mentony sięgają czasów średniowiecza. Najstarsze zapiski wspominające nazwę miasta pochodzą z połowy XIII wieku, a według legendy założycielami pierwszej osady, istniejącej w miejscu obecnego starego miasta, byli piraci. W 1346 roku Mentona została zakupiona przez Karola I Grimaldiego, seniora Monako, który przejął ją od przedstawicieli innego znamienitego średniowiecznego rodu Ventimiglia.

Przez kolejnych pięć stuleci Mentona była częścią Monako i stanowiła wschodnią granicę tego niewielkiego państwa. W okresie rewolucji francuskiej władzę w mieście na krótko przejęła Francja, ale niedługo później Menton ponownie powrócił na łono księstwa rządzonego przez dynastię Grimaldich. W 1848 roku mieszkańcy Mentony okazali niezadowolenie z monakijskich rządów (nade wszystko z wysokości podatku nakładanego na eksport cytrusów uprawianych na otaczających miasto wzgórzach) i ogłosili się niezależną republiką, żeby chwilę później zbratać się z Księstwem Sardynii.

W 1860 roku, przy aprobacie powstającego właśnie zjednoczonego państwa włoskiego, w mieście przeprowadzono plebiscyt. Mieszkańcy mieli zdecydować do jakiego kraju zostaną przyłączeni - do Francji czy jednoczącej się Italii. Ku rozżaleniu tych drugich Mentończycy w przeważającej większości wybrali państwo rządzone przez cesarza Napoleona III, który w podzięce sfinansował im budowę nowego nabrzeża nazwanego jego imieniem (Quai Bonaparte).

Wszystko to zbiegło się z rozwojem turystyki - zarówno wypoczynkowej, jak i zdrowotnej. Okolice Mentonu zdobyły sławę miejsca łagodzącego skutki gruźlicy, a tutejszy klimat oraz nadmorskie położenie przyciągały bogatych brytyjskich oraz rosyjskich arystokratów, którzy w mieście oraz na okolicznych wzgórzach wznosili okazałe wille i ogrody. O bogatej niegdyś diasporze rosyjskiej świadczy ilość nagrobków pokrytych cyrylicą oraz istnienie ortodoksyjnego kościoła, a o popularności wśród Brytyjczyków najlepiej mówią nazwiska odwiedzających Mentonę gości, takich jak królowa Wiktoria czy Winston Churchill.