Watykan - zwiedzanie, zabytki i największe atrakcje.

Watykan jest siedzibą władz Kościoła Katolickiego i najmniejszym państwem świata - zarówno pod względem powierzchni, jak i liczby ludności. Mimo że na co dzień mieszka tu mniej niż tysiąc osób, jest to jedno z najczęściej odwiedzanych miejsc na świecie - w końcu, kto wybierając się do Wiecznego Miasta, nie planuje zwiedzania Watykanu?

W naszym przewodniku odpowiadamy w sposób praktyczny na pytanie, jak zwiedzać Watykan, oraz opisujemy jego największe zabytki i atrakcje. Dzielimy się z Wami naszymi doświadczeniami i sekretami Watykanu, o których wielu turystów nie ma pojęcia.

Watykan - od antycznego cyrku do stolicy Kościoła

Historia Watykanu jest bogata i płynnie łączy ze sobą starożytny świat rzymski z nowym porządkiem chrześcijańskim. W czasach antycznych znajdował się tu Cyrk Nerona, gdzie zamęczono wielu chrześcijan. Według tradycji, wśród męczenników był sam św. Piotr, który został tu pochowany. Z czasem, na miejscu grobu apostoła powstała kaplica, która w IV wieku została zastąpiona przez pierwszą Bazylikę św. Piotra, ufundowaną przez cesarza Konstantyna Wielkiego. Przez kolejne wieki kompleks rozbudowywano - powstały nowe pałace, a grożącą zawaleniem bazylikę zastąpiono nowym kościołem, który jest dziś odwiedzany przez miliony turystów i wiernych. Znacznie więcej o dziejach Watykanu napisaliśmy w naszym artykule Historia Watykanu w pigułce, do którego serdecznie Was zapraszamy.

Warto jeszcze dodać, że Watykan stał się główną siedzibą papiestwa stosunkowo niedawno, mianowicie w drugiej połowie XIV wieku. Przez wcześniejsze tysiąc lat, oficjalna siedziba Kościoła Katolickiego mieściła się na Lateranie, na terenach przekazanych kościołowi przez cesarza Konstantyna Wielkiego.

Co więcej, słynna Bazylika św. Piotra nie jest wcale najważniejszym z rzymskich kościołów. Palmę pierwszeństwa dzierży Arcybazylika świętego Jana na Lateranie, która nosi dumny tytuł Sacrosancta lateranensis ecclesia omnium urbis et orbis ecclesiarum mater et caput czyli Najświętszy kościół laterański, Matka i Głowa kościołów całego Miasta i Świata. To właśnie świątynia na Lateranie jest rzymskim kościołem katedralnym, czyli siedzibą biskupa Rzymu.

Więcej: Arcybazylika świętego Jana na Lateranie - bazylika papieska w Rzymie

Jak zwiedzać Watykan?

Wielu turystów, planując zwiedzanie Watykanu, ma na myśli trzy rzeczy: postawienie stopy na placu św. Piotra, wejście do Bazyliki św. Piotra oraz ewentualne zwiedzenie kompleksu Muzeów Watykańskich. Atrakcji Watykanu jest jednak znacznie więcej.

Co można zobaczyć i zwiedzić w Watykanie?

• Możliwość wejścia na kopułę Bazyliki św. Piotra, skąd rozpościera się przepiękny widok na plac i panoramę Rzymu.
• Zwiedzanie skarbca Bazyliki św. Piotra, w którym co prawda nie ma aż tak wielu eksponatów, ale turyści zainteresowani sztuką sakralną odnajdą w nim wiele skarbów.
• Możliwość bezpłatnego zejścia do Grot Watykańskich, czyli do krypty pod bazyliką, gdzie pochowano wielu papieży i członków rodów królewskich.
• Wycieczka z przewodnikiem do Ogrodów Watykańskich.
• Wycieczka z przewodnikiem domniemanego grobu św. Piotra, pierwszego papieża, oraz rzymskiej nekropolii.
• Dostępna od niedawna wycieczka po rzymskiej nekropolii Via Triumphalis.

Ile kosztuje zwiedzanie Watykanu?

Dla niektórych czytelników minusem zwiedzania Watykanu mogą być ceny. Chcąc odwiedzić wszystkie wymienione miejsca i wziąć udział we wszystkich wycieczkach, musimy liczyć się wydaniem kilkudziesięciu Euro.

Ceny wybranych atrakcji Watykanu:

• Muzea Watykańskie - 20€ (lub 25€ przy zakupie biletu online i rezerwacji godziny wejścia).
• Wejście na kopułę Bazyliki św. Piotra - 8€ lub 10€.
• Zwiedzanie stanowiska archeologicznego - 13€,
• Zwiedzanie stanowiska archeologicznego Via Triumphalis - 23€,
• Wycieczka do Ogrodów Watykańskich (wliczony w to jest bilet do Muzeów Watykańskich) - 39€ lub 37€.

Na szczęście, wypełniona skarbami renesansowych i barokowych mistrzów Bazylika św. Piotra otwiera swoje drzwi dla każdego bez żadnych opłat i nie wymaga rezerwacji biletu. Bezpłatnie wejdziemy również na Plac św. Piotra.

Ile czasu zajmuje zwiedzanie Watykanu?

Większość turystów zwiedza Watykan w ciągu jednego dnia. Tyle spokojnie wystarczy na odwiedzenie Bazyliki św. Piotra, wejście na kopułę i wizytę w Muzeach Watykańskich.

Jeśli jednak planujecie wziąć udział także w wycieczkach, warto rozważyć podzielenie wizyty na dwa dni - jeden dzień można wtedy poświęcić na Muzea Watykańskie i ewentualnie Ogrody, a drugi na Bazylikę, wycieczkę do podziemi oraz wejście na kopułę. Co prawda wszystko da się zobaczyć w jeden dzień, ale może to okazać się bardzo męczące.

Kiedy najlepiej odwiedzić Watykan?

Chociaż najmniejsze państwo świata jest tłumnie odwiedzane przez turystów przez cały rok, to dla spokojniejszego zwiedzania Muzeów Watykańskich najlepiej przyjechać poza sezonem letnim - na przykład w listopadzie lub styczniu/lutym.

Co do Placu św. Piotra i Bazyliki św. Piotra, w ciągu dnia panuje tam niemal ciągły ruch, niezależnie od pory roku. Najwięcej ludzi jest w niedzielę, a przez resztę dni największy tłok panuje koło południa. Jeśli macie taką możliwość, to odradzamy Wam wizytę w tym czasie.

Na Plac św. Piotra warto zawitać co najmniej raz wieczorem lub z samego rana, kiedy nie ma wielu osób i możemy w spokoju podziwiać kolumnadę oraz fasadę Bazyliki.

Największe zabytki i atrakcje Watykanu

Plac św. Piotra

Plac św. Piotra jest jednym z najbardziej rozpoznawalnych miejsc na świecie. Jego dzisiejszy wygląd to efekt wizji słynnego Gian Lorenzo Berniniego, a kształt, według źródeł kościelnych, ma przypominać "matczyne ręce kościoła wyciągnięte do wiernych".

Celem projektu Berniniego było umożliwienie jak największej liczbie wiernych zobaczenia papieża podczas obrzędów. Plac jest niemal w całości otoczony kolumnadą, na której umieszczono rzeźby 140 świętych. Wśród nich znajduje się figura jednego Polaka - świętego Jacka Odrowąża.

Na środku placu stoi egipski obelisk, który cesarz Kaligula sprowadził do Rzymu. Co ciekawe, ustawiono go w tym miejscu na 100 lat przed realizacją projektu Berniniego. Po bokach obelisku znajdują się dwie bliźniacze fontanny. Pierwszą z nich, po prawej stronie patrząc w kierunku Bazyliki, wyrzeźbił Carlo Maderno. Druga fontanna, niemal identyczna z pierwszą, jest dziełem Berniniego.

Bazylika św. Piotra

Dla wielu turystów najważniejszym punktem zwiedzania Watykanu jest wnętrze Bazyliki św. Piotra, które zachwyca swoim przepychem, rzeźbami i pięknymi kaplicami. Do najbardziej znanych elementów jej wystroju należą: 29 metrowy baldachim autorstwa Berniniego oraz Pieta Michała Anioła, która znajduje się za specjalną szybą przy samym wejściu.

Polskie ślady

Nie wszyscy turyści z Polski odwiedzający świątynię zdają sobie sprawę, że w jej wnętrzu spoczywa Maria Klementyna Sobieska, wnuczka króla Jana III oraz tytularna królowa Anglii. Więcej o jej losach oraz nagrobku przeczytacie w artykule Nagrobek Marii Klementyny Sobieskiej w Bazylice Watykańskiej.

Niestety, kolejki do Bazyliki w najbardziej obleganych miesiącach bywają bardzo długie - w najgorszym przypadku może być konieczne odczekanie godziny lub dłużej. W szczycie sezonu najlepiej przyjść na miejsce tuż przed otwarciem - jeśli będziemy mieć szczęście, to oprócz nas w kolejce i potem w samej Bazylice będzie najwyżej kilkanaście osób. Po godzinie lub dwóch od otwarcia zaczyna stopniowo robić się tłoczno.

Jeżeli chcecie mieć słynną Bazylikę niemal wyłącznie dla siebie, wystarczy wstać wcześnie i przyjść bezpośrednio na otwarcie (do czego zachęcamy) lub przynajmniej w ciągu 60 minut od momentu otwarcia.

W przypadku miesięcy zimowych, zwłaszcza w dni powszednie, kolejki nie są już tak długie. Na przykład w grudniu lub styczniu nigdy nie staliśmy w kolejce do wejścia dłużej niż 25 minut. Natomiast w maju odpuściliśmy sobie odwiedziny, bo tłumy były niewyobrażalne.

Na powyższych zdjęciach zobaczycie, jak wyglądała bazylika podczas odwiedzin o 7:00 i kilka godzin później. Chwilę po otwarciu byliśmy niemal sami, a w dalszej części dnia towarzyszyły nam dziesiątki innych odwiedzających.

Wymagany strój oraz zachowanie

Aby zwiedzić Bazylikę św. Piotra, należy być odpowiednio ubranym: kobiety powinny mieć zakryte ramiona oraz kolana, podobnie mężczyźni. Nie powinniśmy też mieć odsłoniętego brzucha.

Odwiedzając świątynię, pamiętajmy, że jesteśmy w miejscu kultu - w środku należy zachowywać się odpowiednio i nie przeszkadzać wiernym. W kaplicach przeznaczonych wyłącznie na modlitwy nie powinniśmy rozmawiać ani robić zdjęć.

Muzea Watykańskie i Kaplica Sykstyńska

Muzea Watykańskie nie bez powodu uważane są za jedną z najważniejszych placówek kulturalnych świata. Samo określenie "Muzea Watykańskie" może być też trochę mylące, wszakże częścią kompleksu są również ozdobiona freskami Michała Anioła Kaplica Sykstyńska oraz oficjalne apartamenty papieskie, nazywane z włoskiego stanze, gdzie zobaczymy zapierające dech w piersiach freski ścienne Rafaela Santiego i jego uczniów.

Niektóre z kolekcji dostępnych w Muzeach Watykańskich:

• Muzeum Pio-Clementino z jedną z najważniejszych kolekcji antycznych rzeźb (m.in. Grupa Laokoona, Tors Belwederski i Apollo Belwederski),
• Pinakoteka, czyli galeria obrazów, gdzie wystawione są prace z motywami sakralnymi największych mistrzów pędzla (wśród autorów są m.in.: Caravaggio, Giotto, Gudio Reniego, Michała Anioła czy Rafaela),
• Wystawa powozów oraz karoc z papieskimi powozami, pojazdami oraz opisem nieudanego zamachu na Jana Pawła II,
• Muzeum Egipskie z cieszącymi się olbrzymim zainteresowaniem mumiami oraz innymi artefaktami z Egiptu, a także rzymskimi wyrobami wzorowanymi na tych egipskich,
• Galeria Współczesnej Sztuki Sakralnej z pracami takich mistrzów jak Vincent van Gogh, Henri Matisse czy Marc Chagall.

Jak łatwo się domyśleć - mnogość różnorodnych kolekcji sprawia, że w środku możemy spędzić od kilku godzin do nawet całego dnia! Trudno nam jednak wyobrazić sobie przygotowanie planu zwiedzania Watykanu, który nie uwzględnia słynnego kompleksu muzealnego.

Bilety do Muzeów Watykańskich można kupić:

• W kasach w cenie 20€ (musicie liczyć się z kolejkami a w sezonie z koniecznością stania w słońcu). Z naszego doświadczenia największe tłumy w kasach występują rano, a po południu zaczynają się zmniejszać.
• Nnline na oficjalnej stronie za dodatkową opłatą 5€ (razem 25€).

W przypadku drugiej opcji zapłacicie co prawda więcej, ale zarezerwujecie konkretną godzinę wizyty (nie można jej przegapić!) i będziecie mieć pewność, że w przypadku długich kolejek je ominiecie.

Niestety, bilety udostępnione do sprzedaży na oficjalnej stronie muzeum potrafią szybko się wyprzedawać (czasem nawet kilka tygodni przed planowaną datą wizyty!). W takiej sytuacji, jeśli chcecie zakupić bilet z wyprzedzeniem, możecie skorzystać z usług zewnętrznych firm zajmujących się sprzedażą biletów. Są one nieco droższe, ale oferują opcję łatwiejszej anulacji. Dwie najbardziej znane strony to GetYourGuide oraz Tiqets. My zawsze korzystamy z pierwszej z nich i zawsze byliśmy zadowoleni.

Jan Matejko - kolejny polski akcent podczas zwiedzania Watykanu

W Muzeach Watykańskim natrafimy na polskie akcenty. Należy do nich słynny obraz Jana Matejki "Jan Sobieski pod Wiedniem", o którym więcej przeczytacie w naszym artykule Jan Sobieski pod Wiedniem - historia powstania obrazu Matejki z Muzeum Watykańskiego w Rzymie

Niewielu turystów jednak wie, że zwiedzając Watykan, możemy także dostrzec podobiznę wielkiego polskiego malarza - więcej informacji znajdziecie w tekście Matejko w Galerii Kandelabrów w Muzeach Watykańskich

Wejście na kopułę Bazyliki św. Piotra

Jedną z największych atrakcji Watykanu jest możliwość wejścia na kopułę Bazyliki św. Piotra, skąd rozpościera się wspaniały widok na Plac św. Piotra oraz panoramę Rzymu.

Dostępne są dwa warianty dostania się na taras widokowy:

• Możemy wejść na górę korzystając wyłącznie z siły naszych nóg - wtedy będziemy mieć do pokonania 551 schodów i zapłacimy za bilet 8€.
• Alternatywnie, możemy skorzystać z windy do poziomu dachu/tarasu i dalej ruszyć pieszo. Wtedy do pokonania będziemy mieć "tylko" 320 schodów, a za bilet zapłacimy 10€.

Ostatni etap - wdrapywanie się na taras kopuły - jest niestety nieco klaustrofobiczny i mało wygodny, więc nie polecamy tej wycieczki osobom, które źle czują się w ciasnych pomieszczeniach. W pozostałych przypadkach widok z góry zrekompensuje nam wszystkie trudności.

Groty Watykańskie

Słynna krypta Bazyliki św. Piotra, nazywana czasem Kryptą Papieży (wł. Tombe dei Papi), jest miejscem spoczynku 90 namiestników Chrystusa oraz członków rodzin królewskich (m.in. Krystyny Wazówny, królowej Szwecji). Zgodnie z tradycją, Watykan był miejscem pochówku św. Piotra, a najważniejsi z przywódców kościoła pragnęli spocząć jak najbliżej pierwszego papieża.

To, co może zaskoczyć odwiedzających, to różnorodność grobowców. Są to zarówno majestatyczne pomniki, jak i sarkofagi pochodzące z czasów antycznych. W grotach będziemy mieć również okazję zobaczyć masywne pozostałości po kolumnach, które były częścią wczesnochrześcijańskiej bazyliki ufundowanej przez cesarza Konstantyna. Warto przypomnieć, że Groty nie znajdują się pod ziemią, a na poziomie zerowym istniejącej w tym miejscu dawnej bazyliki.

Grób św. Jana Pawła II

Wielu polskich turystów zwiedzających Watykan poszukuje grobu papieża-Polaka. Wbrew powszechnemu przekonaniu, nie znajduje się on w Grotach Watykańskich, ale na terenie Bazyliki Świętego Piotra, przy kaplicy św. Sebastiana, w prawej nawie, nieopodal "Piety" Michała Anioła. Jest to druga kaplica od wejścia.

Kaplica św. Sebastiana służy do modlitwy, a przy grobie naszego rodaka przebywa wielu wiernych. Porządku pilnuje straż, dzięki czemu nawet przy dużym natężeniu ruchu, każdy ma możliwość spokojnie podejść i się pomodlić.

Możliwość zobaczenia papieża na żywo - audiencja oraz modlitwa Anioł Pański

Chcąc zobaczyć biskupa Rzymu na żywo, możemy wziąć udział w papieskiej audiencji generalnej (w środę o 9:00) lub odwiedzić plac św. Piotra w trakcie modlitwy Anioł Pański (w niedzielę o 12:00).

Niestety, nie zawsze jest to możliwe. Czasami zwierzchnik Kościoła nie przebywa w Rzymie z powodu swoich obowiązków. Aktualny kalendarz mszy oraz audiencji możemy sprawdzić na oficjalnej stronie Watykanu pod tym adresem.

Audiencja generalna papieża rozpoczyna się w środę o godzinie 9:00. W sezonie letnim odbywa się ona na Placu św. Piotra, a w zimę w mieszczącej kilka tysięcy osób Auli Pawła VI. Jeśli chcemy wziąć w niej udział, powinniśmy odebrać darmowe wejściówki - więcej informacji znajdziecie tutaj. W przypadku mniej obleganych miesięcy, możemy również spróbować pojawić się na miejscu bez rezerwacji.

Modlitwa Anioł Pański ma miejsce w niedzielę o godzinie 12:00 - wtedy papież pojawia się w oknie, błogosławi wiernych i odmawia z nimi modlitwę. Uczestniczenie w niedzielnej modlitwie nie wymaga posiadania rezerwacji, ale powinniśmy spodziewać się tłumów i przyjść odpowiednio wcześniej.

Zanim zostaniemy wpuszczeni na Plac św. Piotra lub do Auli Pawła VI, zostaniemy poddani kontroli bezpieczeństwa.

Więcej informacji o modlitwie, a także filmy z poprzednich mszy znajdziecie na tej stronie.

Zwiedzanie Watykanu poza utartym szlakiem

Ogrody Watykańskie

Nie każdy turysta zdaje sobie sprawę, że istnieje możliwość zwiedzenia słynnych Ogrodów Watykańskich, ale taka opcja dostępna jest tylko podczas wycieczki z przewodnikiem.

Do wyboru mamy:

• Guided Tours for Individuals - Vatican Gardens and Sistine Chapel - około dwugodzinna wycieczka w małej grupie, podczas której zwiedzimy Ogrody Watykańskie oraz najważniejsze zabytki Muzeów Watykańskich - cena wynosi 39€ lub 30€ w przypadku wariantu ulgowego,
• Vatican City Tour and Museums - Open Bus - ogrody zwiedzamy podziwiając je z małego busa. Czas wycieczki to 45 minut, a cena wynosi 37€ lub 23€ w przypadku wariantu ulgowego,

Rezerwując wycieczkę, otrzymujemy również bilet do Muzeów Watykańskich, do których możemy udać się po zakończeniu zwiedzania. Bilety są bezzwrotne.

Wizytę musimy zarezerwować na konkretny dzień i godzinę, korzystając z oficjalnego systemu sprzedaży biletów Watykanu, który dostępny jest pod tym adresem. Po dokonaniu płatności otrzymamy voucher z kodem do skanowania, który musimy pokazać na miejscu.

Rzymska nekropolia i grób św. Piotra - zwiedzanie stanowiska archeologicznego

Do naszych ulubionych atrakcji Watykanu należy wycieczka do podziemi usytuowanych pod kryptą Bazyliki, gdzie znajduje się stanowisko archeologiczne (wł. scavi) rzymskiej nekropolii.

W trakcie wycieczki staniemy tuż obok domniemanego grobu pierwszego papieża, a przewodnik opowie nam więcej o pracach archeologów i wnioskach historyków na temat miejsca pochówku apostoła Piotra.

Niestety, liczba miejsc jest ograniczona do 250 osób dziennie, a zwiedzanie odbywa się w małych grupach. Jeśli chcemy odwiedzić nekropolię, powinniśmy wysłać prośbę o rezerwacje odpowiednio wcześniej, mailem (scavi@fsp.va) lub faksem - więcej informacji na tej stronie. Koszt zwiedzania to 13€.

Stanowisko archeologiczne Via Triumphalis

Od jakiegoś czasu dostępna jest jeszcze jedna wycieczka, po wykopaliskach rzymskiej nekropolii usytuowanej wzdłuż dawnej drogi Via Triumphalis. Warto w tym miejscu wspomnieć, że rzymskie cmentarze były zazwyczaj położone wzdłuż dróg wychodzących z miasta, i przyjmowały formę budynków oraz monumentów.

Wycieczka, prowadzona w języku angielskim, trwa około 90 minut. Cena to aż 23€ lub 19€ w przypadku biletu ulgowego (dzieci 7-18 lat oraz studenci do 26. roku życia). W momencie ostatniej aktualizacji naszego przewodnika wycieczki organizowane były w piątki i soboty. Bilety rezerwujemy na oficjalnej stronie. Oprócz wykopalisk, zobaczymy również wystawę.

W dniu wycieczki, na 15 minut przed rozpoczęciem zwiedzania, powinniśmy pojawić się przy głównym wejściu (adres: Piazza Risorgimento, Portone di Santa Rosa) z voucherem otrzymanym po zakupie biletu. Wejście znajduje się pięć minut spacerem od stacji metra Ottaviano.

Skarbiec w Bazylice św. Piotra

Podczas zwiedzania Bazyliki warto pomyśleć o odwiedzeniu skarbca oraz zakrystii. Wejście do nich znajduje się wewnątrz Bazyliki, po lewej stronie, niedaleko ołtarza - pod pomnikiem Piusa VIII.

Skarbiec składa się z kilku pomieszczeń, w których zobaczymy niewielki wycinek religijnych skarbów watykańskich. Można tam podziwiać takie przedmioty jak relikwiarze, elementy używane podczas mszy i ceremonii, czy na przykład rzymski sarkofag. Za jeden z największych skarbów uważany jest wykonany z brązu nagrobek papieża Sykstusa IV.

Innym drogocennym artefaktem jest VI-wieczny relikwiarz nazywany Krzyżem Watykańskim (łac. Crux Vaticana), będący jednym z nielicznych skarbów uratowanych ze starej bazyliki. Krzyż ten ofiarował bazylice cesarz Justyn II.

Fontanna Tiar

Podczas zwiedzania Watykanu warto odnaleźć Fontannę Tiar (wł. Fontana delle Tiare) z trzema tiarami oraz kluczami symbolizującymi władzę papieską. Znajduje się ona przy Largo del Colonnato, tuż obok Placu św. Piotra.

Jej twórcą był Pietro Lombardi, który na początku XX wieku otrzymał zadanie stworzenia fontann pitnych, których forma miała nawiązywać do dzielnic (rione), na terenie których miały się znaleźć.

Bazyliki papieskie

Pamiętajmy, że w Rzymie poza Watykanem znajdziemy także inne bazyliki papieskie - trzy z nich noszą tytuł "bazyliki większej”, a czwarta to "bazylika mniejsza". Co ciekawe, wkraczając do każdej z nich, wchodzimy na teren Państwa Watykan, ze względu na ich eksterytorialność.

Jak dojechać do Watykanu?

Watykan położony jest niedaleko głównej historycznej części Rzymu, więc najłatwiej dostać się do niego pieszo.

Alternatywnie, możecie skorzystać z transportu publicznego. Warto jednak pamiętać, że najbliższa stacja metra - Ottaviano – San Pietro - znajduje się około 500 m od wejścia do Muzeów Watykańskich oraz niemal 900 m od wejścia do Bazyliki św. Piotra. Stacja ta znajduje się na trasie czerwonej linii metra - jeśli wsiadamy na dworcu Termini, powinniśmy jechać w kierunku Battistini. Niektórzy turyści wysiadają jeden przystanek dalej, na stacji Cipro, która oddalona jest o 600 m pieszo od wejścia do Muzeów Watykańskich.

Nieco bliżej Bazyliki św. Piotra znajduje się przystanek autobusowy. Stacja kolejki podmiejskiej Roma San Pietro oddalona jest o około kilometr od Placu św. Piotra.